Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Tbilisi</strong><br />
<strong>2009</strong>
teqstis gamosacemad momzadeba,<br />
komentarebi, leqsikoni, saZiebeli<br />
nani xelaia<br />
biologiis akademiuri doqtori<br />
redaqtorebi<br />
ramaz Sengelia<br />
saqarTvelos medicinis mecnierebaTa akademiis akademikosi,<br />
medicinis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />
mariam jiqia<br />
filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />
recenzentebi<br />
mixeil qavTaria<br />
filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />
revaz gagniZe<br />
biologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />
ISBN 978-9941-0-1874-9<br />
2
informaciam tradiciuli medicinis (tm) Sesaxeb moaRwia umniSvnelovanesi<br />
wyaros meSveobiT _ werilobiTi Zeglebis gziT. Zveli samedicino<br />
xelnawerebi gvevlineba Tavisi epoqis mecnierul medicinad,<br />
romelmac gauZlo mraval saukunes da miCneulia e.w. `dadasturebul<br />
medicinad~ ("Evidence Based Medicine"). maT umetesad hyavT avtorebi. bevri<br />
qveyana, romelTac ar aqvT Zveli samedicino xelnaweri Tu nabeWdi<br />
wignebi, mimarTaven e.w. `xalxur mkurnalebs~, an kidev iyeneben<br />
xalxis mexsierebaSi SemorCenil samkurnalo meTodebsa da saSualebebs.<br />
tm-Si Semonaxulia codnisa da sibrZnis amouwuravi saidumlo<br />
cocxali samyaros Sesaxeb. swored amitomac jandacvis msoflio<br />
organizaciis (janmo), gaeros savaWro da samrewvelo organizaciebis<br />
mier miRebul iqna uamravi programuli dokumenti tm-is<br />
Sesaswavlad. aucilebeli gaxda warsulis miRwevebis ara marto<br />
istoriuli kuTxiT Sefaseba, aramed moZiebuli masalebis Seswavla<br />
praqtikaSi gamoyenebis mizniT.<br />
saqarTvelos tm moicavs uZveles mecnierul medicinas. am<br />
fenomenis kulturuli da praqtikuli mniSvnelobis Seswavla<br />
daiwyo jer kidev XIXs. 60-ian wlebSi kavkasiis samecniero<br />
sazogadoebis mier, romlis samecniero moRvaweobis centri iyo<br />
saqarTvelos dedaqalaqi _ <strong>Tbilisi</strong>. es saqme didi warmatebiT<br />
gaagrZeles XX s. qarTvelma Rvawlmosilma mecnierebma: l.<br />
kotetiSvilma, m. saakaSvilma, m. Sengeliam, c. CxeiZem, a. gelaSvilma,<br />
b. raWveliSvilma, l. WeiSvilma da sxv. (saakaSvili, gelaSvili, 1956,<br />
1958; Sengelia, 1980).<br />
qarTuli samedicino Sinaarsis xelnawerTagan Seswavlili da<br />
gamoqveynebulia l. kotetiSvilis mier X s. qananelis `usworo<br />
karabadini~ (qananeli, 1940), XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~<br />
(yofili, 1936), XVI s. daviT bagrationis `iadigar daudi~<br />
(bagrationi, 1938), jer m. saakaSvilisa da i. abulaZis (fanaskerteli,<br />
1950), xolo Semdeg m. Sengelias mier (fanaskertel-ciciSvili, 1959,<br />
3
1978) iqna gamoqveynebuli XV s. zaza fanaskertel-ciciSvilis `samkurnalo<br />
wigni _ karabadini~. es Zeglebi gvevlinebian Tavisi drois<br />
Sedevrebad. isini sainteresoni arian rogorc kulturologiuri<br />
fenomeni, praqtikuli TvalsazrisiT ki aqvT gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba, rac ganpirobebulia: a) anatomiur-fiziologiuri<br />
codnis maRali doniT, b) daavadebaTa klinikuri suraTis aRweris<br />
sisruliT, g) daxvewili da zusti recepturiT, d) samkurnalo mcenareTa<br />
gamoyenebis farTo speqtriT, maT Soris endemuri saxeobebis,<br />
e) cxoveluri da mineraluri warmoSobis mravalferovani<br />
resursebis gamoyenebiT.<br />
<strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo samedicino universitetis (Tssu) mecnierTa<br />
jgufis mier r. Sengelias xelmZRvanelobiT rubrikiT `qarTuli<br />
samedicino saunje~, ganaxlebiT gamoqveynebul iqna X s. qananelis<br />
`usworo karabadini~ (tomi I), romlis teqsti gamosacemad moamzada<br />
d. kuxianiZem, xolo leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam (qananeli, 1977;<br />
xelaia, 2000). maTive iniciativiT ganaxlebuli gamocemisaTvis<br />
momzadebulia XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~ (tomi II). r.<br />
surmaniZis mier gamocemul iqna jer mcire karabadini, xolo Semdeg<br />
qarTuli karabadinebi (surmaniZe, 1974, 1996).<br />
1975_1980 ww. Cven mier m. Sengelias xelmZRvanelobiT aRinusxa 500ze<br />
meti qarTuli samedicino xelnaweri (qsx), romlebic daculia<br />
xelnawerTa erovnul centrSi (347), saqarTvelos iusticiis<br />
saministros centralur istoriul arqivSi (35), g. leoniZis sax.<br />
qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumSi (21), m. Sengelias sax.<br />
qarTuli medicinis istoriis muzeumSi (8), saqarTvelos erovnul<br />
biblioTekaSi (2), s. janaSias sax. saqarTvelos erovnul muzeumSi<br />
(3), n. berZeniSvilis sax. quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi<br />
(18), goris saxelmwifo istoriul-eTnografiul muzeumSi (7), g.<br />
CubinaSvilis sax. Telavis saxelmwifo istoriul-eTnografiul<br />
muzeumSi (11), i. javaxiSvilis sax. samcxe-javaxeTis istoriul<br />
muzeumSi (11), cageris mxareTmcodneobis muzeumSi (7), siRnaRis<br />
istoriul-eTnografiul muzeumSi (3), ozurgeTis istoriul<br />
muzeumSi (1), zugdidis dadianebis sasaxleTa saxelmwifo istoriularqiteqturul<br />
muzeumSi (2), onis mxareTmcodneobis muzeumSi (4),<br />
winandlis al. WavWavaZis saxl-muzeumSi (1), sankt-peterburgis<br />
aRmosavleTmcodneobis institutSi (30) da saltikov-SCedrinis sax.<br />
4
iblioTekaSi (18). maT Sedgenili aqvT unikaluri, aRwerilobiTi<br />
xasiaTis katalogi, sadac teqnikuri monacemebis garda aris<br />
informacia Sinaarsis, kerZod, mowodebulia, daavadebaTa saZiebeli<br />
(Хелаиа, Дзадзамиа, 1977). qsx Tavisi Sinaarsis, arqiteqtonikis da<br />
tipologiis mixedviT klasificirdeba Semdegnairad: 1. anatomiurfiziologiuri<br />
traqtatebi; 2. saeqimo wignebi _ saxelmZRvaneloebi;<br />
3. samkurnalo wignebi _ karabadinebi, romlebic Seicaven samedicino<br />
rekomendaciebs da receptebs; 4. krebulebi, romlebic Seicaven<br />
samedicino Sinaarsis statiebs, paragrafebsa da fragmentebs; 5.<br />
krebulebi, romlebic Seicaven veterinarul statiebsa da paragrafebs;<br />
6. mokle cnobarebi, e.w. jibis karabadinebi; 7. samedicino<br />
Sinaarsis fragmentebi; 8. leqsikonebi; 9. xelnawerebi, romlebic<br />
Seicaven samedicino Selocvebsa da magiur ritualebs (Sengelia,<br />
1980; Shengelia, Khelaia, 2006).<br />
dasaxelebuli xelnawerebis mixedviT Seswavlilia medicinis<br />
iseTi dargebis ganviTarebis istoria, rogoricaa: nevrologia,<br />
ofTalmologia, ginekologia, kardiologia, qirurgia, gastroenterologia,<br />
stomatologia, fTiziatria, gerontologia,<br />
geriatria, kosmetologia da sxva. am masalebis gamoyenebis Sedegad<br />
daculi iqna 15 disertacia da gamoqveynda mravali samecniero<br />
naSromi.<br />
Catarebulia agreTve kvlevebi bunebriv samkurnalo saSualebaTa<br />
(bss) dasaxelebebis identificirebis mizniT, dadgenilia maTi<br />
Tanamedrove dasaxeleba, gaSifrulia uZvelesi receptebi da<br />
Sefasebulia maTi mniSvneloba Tanamedrove samedicino praqtikaSi<br />
gamosayeneblad (xelaia, Sengelia, 1997).<br />
qsx-Si moxseniebul bss-Ta aprioruli Sefasebisa da<br />
SeswavlisaTvis r. Sengelias mier Seqmnilia specialuri<br />
kompiuteruli programa _ Remedies Estimating Program, romlis<br />
daxmarebiT dgindeba zogadad bss-Ta da konkretuli daavadebebis<br />
mimarT maTi e.w. `sandoobis koeficienti~ (Sengelia, 1997; Shengelia,<br />
Khelaia, 2006).<br />
qsx-Si mocemuli masalis gamoyenebiT Cven mier ganxorcielebul<br />
iqna ramdenime proeqti: `saqarTvelos tm-Si gamoyenebul bss-Ta<br />
kartografireba~ (1993_1995); `tradiciuli medicinis sainformacio<br />
baza da analizi~ (1997_ 1998); `sicocxlis gaxangrZliveba da misi<br />
5
xarisxis gaumjobeseba kavkasiuri dRegrZelobis da saqarTvelos tmis<br />
safuZvelze~ (2004_2007); amJamad mimdinareobs muSaoba proeqtze<br />
`eTnosamedicino terminologiuri Tezaurusi~ (<strong>2009</strong>_2010).<br />
1998_2004 ww. Cven mier Seiqmna qss-Ta unikaluri aRwerilobiTi<br />
xasiaTis katalogis eleqtronuli versia, sadac, teqnikuri<br />
monacemebis garda, aris informacia maTi Sinaarsis Sesaxeb. kerZod,<br />
mowodebulia daavadebaTa saZiebeli, rac xels Seuwyobs medicinis<br />
sxvadasxva dargis mkvlevarebs, maTTvis saintereso masalis<br />
mizanmimarTul Ziebasa da kvlevas. qsx-Ta moZieba unda gagrZeldes<br />
rogorc saqarTveloSi, aseve mis sazRvrebs gareT. Sesaswavlia<br />
saqarTvelos sapatriarqos arqivebi da fondebi, sxvadasxva<br />
muzeumebsa da kerZo koleqciebSi daculi nimuSebi. cnobilia, rom<br />
1980 wlis Semdeg xelnawerTa erovnuli centris fondebs Seemata<br />
bevri qsx. aqedan gamomdinare, Cven mier qarTul enaze Sedgenili<br />
aRwerilobiTi katalogis eleqtronuli versia arasrulia, amitomac<br />
kvleva jer araa dasrulebuli da vimedovnebT, rom momavalSi bevri<br />
saintereso masala iqneba gamovlenili da Seswavlili.<br />
1980_1984 ww. qsx-Tagan Cven mier SerCeuli da Seswavlil iqna<br />
originaluri nimuSebi: XVI_XVII ss. `karabadini kargi da margebeli~<br />
(xelnawerTa erovnuli fondi H–414), `saeqimo wigni~ (xelnawerTa<br />
erovnuli fondi H–916), XVII s. `abram mwerlis karabadini~<br />
(xelnawerTa erovnuli fondi H–3045), XVIII s. `azrumelis cnobari~<br />
(m. Sengelias sax. qarTuli medicinis istoriis muzeumi f. 46 #6).<br />
am xelnawerebSi moyvanil daavadebaTa samkurnalod gamoyenebul<br />
mcenareebze Cven mier momzadda sadisertacio naSromi biologiis<br />
mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad Temaze: `mcenareebi<br />
XVI s. II nax. da XVIII s. qarTul xelnawerebSi~ (Хелаиа, 1985). kvleva<br />
warvmarTeT farmakolingvistikuri meTodiT, kerZod, taqsonomiuri<br />
da eTnobotanikuri analiziT. movaxdineT identificireba da<br />
davadgineT, rom zemoT CamoTvlil xelnawerebSi da eTnografiul<br />
masalebSi moyvanilia mTel rig mcenareTa ucxouri da qarTuli<br />
sinonimuri dasaxelebebi, romlebic praqtikulad Seesabameba erTsa<br />
da imave saxeobas. botanikur-sistematikuri gamokvlevis safuZvelze<br />
SevadgineT mcenareTa saxeobebis katalogi, romelSic<br />
gaTvaliswinebulia maTi Tanamedrove binaruli nomenklatura,<br />
uaxlesi taqsonomia, gavrcelebis areali, resursebi,<br />
6
eTnobotanikuri, ekotopologiuri da farmakognosturi monacemebi.<br />
Seswavlil mcenareTa umetesoba saqarTvelos velurad mozardi<br />
floris warmomadgenelia, maT Soris aRiniSneba zogierTi endemebi,<br />
aseve kultivirebuli da introducerebuli saxeobebi (xelaia,<br />
Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />
Cven mier mokvleuli SevudareT adreul, kerZod X_XVI ss.<br />
xelnawerebis mixedviT n. wuwunavas mier gamoqveynebul naSroms<br />
(wuwunava, 1966). informaciaTa Sejerebam da analizma saSualeba<br />
mogvca gagvekeTebina Semdegi daskvnebi:<br />
X_XVIII ss. qarTul samedicino xelnawer ZeglebSi moyvanil<br />
mcenareTa sia moicavs 335-ze met taqsons, romelTagan 250 saxeobis<br />
Sesaxeb arsebuli informaciis konstatacias aqvs adgili, xolo 74<br />
saxeobis da 11 gvaris Sesaxeb Cven mier pirveladaa gamoyofili is<br />
masala, romelic ar aris moyvanili X_XVI ss. xelnawerebSi da<br />
saSualebas gvaZlevs mecnierebaSi samkurnalo mcenareTa Sesaxeb<br />
SemovitanoT axali faqtebi.<br />
74 saxeobidan da 11 gvaridan 22 saxeoba da 4 gvari oficinaluri<br />
mcenareebia (Государственная фармакопея СССР, 1968), romlebic<br />
sxvadasxva dros gamoiyeneboda rogorc mecnierul, aseve xalxur<br />
medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Neubauer, Klimes, Cerns, 1986;<br />
National Formulary of Unani Medicine, 1982; Shengelia, Wirth. Volk obne Krankheit,<br />
1992). 35 saxeoba da 5 gvari ki gamoiyeneba mxolod xalxur<br />
medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Macdonald, 1974; Neubauer, Klimes,<br />
Cerns, 1986). 17 saxeoba da 2 rigi ar gamoiyeneba arc mecnierul da<br />
arc xalxur medicinaSi.<br />
qarTuli klasikuri samedicino Zeglebis furclebze<br />
moxseniebul mcenareTa 70% gvxvdeba eTnografiul masalebSi.<br />
Tanxvdenis aseTi maRali maCvenebeli miuTiTebs imaze, rom<br />
xelnawerTa avtorebis an Semdgenlebis mier mowodebuli receptebi<br />
dafuZnebuli iyo rogorc sakuTar gamocdilebaze, aseve xalxuri<br />
medicinis monacemebze.<br />
upriani iqneba aRvadginoT saTanado Semowmebis Sedegad<br />
daumsaxureblad miviwyebuli, magram mniSvnelovan mcenareTa<br />
gamoyeneba, romelTa Sesaxeb gvamcnobs Seswavlili xelnawerebi da<br />
xalxuri medicinis masalebi, da gamovyoT axali obiqtebi, romlebic<br />
7
sasurvelia rom mecnierulad Seswavlil iqnen momavalSi (xelaia,<br />
Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />
amJamad mimdinareobs qsx-Si moyvanil samkurnalo mcenareTa<br />
mimarT `sandoobis koeficientis~ dadgena.<br />
winaswari mokvleviT unda dajgufdes mcenareebi Semdegi<br />
principiT:<br />
is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyeneba savsebiT<br />
SesaZlebelia, oRond maT efeqturobaze TviT damamzadebeli<br />
mkurnali agebs pasuxs moralurad, praqtikulad da iuridiulad.<br />
is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyenebas win unda<br />
uZRodes Sesabamisi laboratoriul-eqsperimentuli gamokvlevebi da<br />
dadastureba maTi minimaluri efeqturobisa mainc da uvneblobis<br />
Sesaxeb.<br />
is mcenareebi, romelTa mimarT SesaZloa daisvas sakiTxi maTi<br />
akrZalvis Sesaxeb (xelaia, Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />
Zveli recepturis gaSifvrisas aRmoCnda, rom rTul nakrebebSi<br />
ara erTi da ori, aramed ramdenime sxvadasxva moqmedebis<br />
ingredientebi iyo gamoyenebuli. mravalkomponentian saSualebaTa<br />
urTierTSesabamisobis analizma gviCvena, rom aseT rTul nakrebSi<br />
Sesuli iyo iseTi saSualebebi, romelTac erTmaneTis mimarT<br />
hqondaT sinergizmi, riTac Zlierdeboda wamlis moqmedeba, an<br />
piriqiT, antagonistur moqmedebas amJRavnebdnen, rac wamlis<br />
moqmedebis efeqts asustebda, an saerTod Trgunavda, zogjer<br />
saSualebebi erTmaneTis mimarT tolerantul Tvisebebsac<br />
amJRavnebdnen. dRes Cveni mosaxleobis nawili mimarTavs bss-iT<br />
mkurnalobas da amdenad saSuria kvleva am mimarTulebiT<br />
gaRrmavdes da moxdes iseTi nakrebebis SerCeva, romlebsac eqnebaT<br />
konkretul SemTxvevebSi usafrTxo da efeqturi moqmedeba.<br />
amJamad qveyndeba aRniSnul xelnawerTa teqstebi komentarebiTa<br />
da erTiani leqsikoniT, romlebic Sevlen `qarTuli samedicino<br />
saunjis~ tomeulebSi erT-erT wignad saTauriT `oTxi qarTuli<br />
samedicino xelnaweri (XVI_XVIII ss.)~<br />
am xelnawerTa dasaxeleba pirobiTia da metad xelsayrelia maT<br />
warmosadgenad. amgvari qmedeba nakarnaxevia rogorc maTi SinaarsiT,<br />
arqiteqtonikiT da tipologiiT, aseve teqstSi moyvanili anderZiT<br />
da minaweriT. XVI_XVII saukuneebis xelnaweris mxedruli minaweri<br />
8
(H–414, 95 r) adasturebs mis sasargeblo xasiaTs, ris gamoc mas<br />
pirobiTad vuwodeT `karabadini kargi da margebeli~, zemoT<br />
moyvanili klasifikaciis mixedviT ki mivakuTvneT xelnawerTa mesame<br />
kategorias; xelnawerebi _ XVII saukunis `abram mwerlis karabadini~<br />
da XVIII saukunis `azrumelis cnobari~ ase davasaTaureT im<br />
miZRvnisa Tu anderZis gamo, romlebSic moxseniebulni arian<br />
saxelebi `abrami~ (H–916, 26 r) da `azrumeli~ (f. 46, #6, 65r–v), `abram<br />
mwerlis karabadini~ mivakuTvneT meoTxe tips, xolo `azrumelis<br />
cnobari~ _ meSvides; xelnawerebi `saeqimo wigni~ (H–3045) da<br />
`gulinozas cxenis sakurnebelis~ fragmentebi (H–414) amgvarad<br />
davasaTaureT maTi teqstis Sinaarsis mixedviT. `saeqimo wigni~<br />
mivakuTvneT saswavlo saxelmZRvaneloebs anu meore tips, xolo<br />
`cxenis sakurnebeli~, veterinaruli xasiaTis gamo, mexuTes.<br />
xelnawerTa nusxuri teqstebi gadmovwereT Tanamedrove<br />
mxedruli anbaniT, stili gavmarTeT, Tumca SevunarCuneT<br />
originalis struqtura; teqsti gabmulad davbeWdeT; Tanamedrove<br />
normebis Sesabamisad gavmarTeT punqtuacia; SevasworeT uneblie<br />
Secdomebi: asos kleba, asoTa an sityvaTa gameoreba, e.w. kalmis<br />
Secdomebi da sxva misTanani. qaragmiani sityvebi gavxseniT,<br />
SeniSvnebi sqolioSia Catanili. TiToeul xelnawers davuTmeT<br />
daavadebaTa saZiebeli, xolo yvelas SevudgineT erTiani leqsikoni.<br />
`karabadini kargi da margebeli~<br />
`karabadini kargi da margebeli~ daculia saqarTvelos akad. k.<br />
kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul<br />
xelnawerTa aRweriloba, H fondi 414, t. 1, gv. 309_310 1946), Seicavs<br />
95 furcels, 18sm×13,3sm, dawerilia qaRaldze, aqvs tyavgadakruli<br />
xis yda, ydis SigniT gakrulia yvavilebiani qsovili. xelnaweri erT<br />
dros daSlili yofila, dRes aRdgenilia, akinZulia. teqsti<br />
Tavnaklulia, dawerilia nusxa-xucuriT, lamazad, sxvadasxva xeliT,<br />
saTaurebi gamoyofilia singuriT da iwyeba asomTavruliT, ar aris<br />
daculi punqtuacia da abzacebi, paginacia Tanamedrovea, zogierTi<br />
gverdebis aSiebze gakeTebulia minawerebi.<br />
9
xelnaweri ZiriTadad daTariRebulia paleografiuli niSnebis<br />
mixedviT, romlebic XVI saukunis bolosaTvis da XVII saukunis<br />
dasawyisisaTvisaa damaxasiaTebeli (agreTve wignis boloSi<br />
moTavsebuli mxedruli minawerebiT, romlebic paleografiuli<br />
niSnebiT XVII saukunisaa, rac namdvilad dasturdeba masSi<br />
moyvanili cnobebiT).<br />
pirveli minaweri aseTia: `qriste RmerTo acxovne fataZe mose da<br />
yovlad wmindao R(v)Tis mSobelo meufev _ afxazeTisa k(aTaliko)zi<br />
efTvimi, an misi damweri serapion CijavaZe _ kargad amyofe~ (H–414,<br />
94v–95r). aq moxsenebuli vinme fataZe mose da serapion CijavaZe<br />
istoriulad ucnobi pirebia, SesaZloa isini odesRac xelnaweris<br />
mflobelebi iyvnen. rac Seexeba efTvimes, mis Sesaxeb cnobebs<br />
vpoulobT dasavleT saqarTvelos kaTalikosTa siaSi, saidanac<br />
irkveva, rom efTvime sayvareliZe afxazeTSi kaTalikosobda 1669_1673<br />
wlebSi (lominaZe, 1954, gv. 129_143).<br />
meore minaweri Semdegi Sinaarsisaa: `evdemon wyalobiTa<br />
R(v)TisiTa afxazeTisa kaTalikosi mogaxseneb: mestumren Cven,<br />
magierad Cvensa, didad imedad R(v)Tis wyalobad, misarCel<br />
misaxedavsa, bedniersa da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa,<br />
saxelovansa da saxelganTqmulsa, mravaljer gamarjvebulsa,<br />
batonsa dadiansa leons winaSe mravalsa locva kurTxevasa da<br />
naxvisa natvrisaca vikadreb~ (H–414, 95 v). dasavleT saqarTvelos<br />
kaTalikosTa siidan vgebulobT, rom evdemon sayvareliZe, romelsac<br />
stumrad wvevia saxelovani da saxelganTqmuli batoni dadiani leon<br />
da romelic, cxadia, unda yofiliyo misi Tanamedrove, afxazeTSi<br />
kaTalikosobda 1666_1669 wlebSi.<br />
am periodSi, e.i. XVII saukuneSi dasavleT saqarTveloSi,<br />
samegrelos mTavarni iyvnen `xelmwifeT-xelmwifis~ epiTetiT<br />
cnobili batoni dadiani leon manuCaris Ze (1634_1642 mTavrad yofnis<br />
wlebi) da misi Zmiswuli leon dadiani (1661_1680 mTavrad yofnis<br />
wlebi). miuxedavad imisa, rom Zmiswuli leon dadianis mTavrad<br />
yofnis wlebi emTxveva evdemon da efTvime sayvareliZeebis<br />
afxazeTSi kaTalikosobis wlebs, Cveni azriT, minawerSi ufrosi<br />
leon dadiani unda iyos moxsenebuli. amis fiqris saSualeba mogvca<br />
maszed efTvime sayvareliZeze arsebuli cnobebis Sejerebis<br />
Sedegebma. dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebidan (`dasavleT<br />
10
saqarTvelos saeklesio sabuTebi~, 1921, wigni 1) vgebulobT, rom<br />
leon dadianma, Tavis biZa giorgi lipartelianTan erTad biWvinTis<br />
RvTismSoblis eklesias da kaTalikos efTvims daudgina gadasaxadi.<br />
gamodis, rom leon dadiani ara marto evdemon sayvareliZis,<br />
aramed efTvime sayvareliZis Tanamedrove yofila, rasac mowmobs<br />
`qrTamis gamoRebis wigni kaTalikos efTvime sayvareliZisa leon<br />
dadianisa da giorgi lipartelianisadmi~ (`qarTuli samarTlis<br />
Zeglebi~, 1970, gv. 394). aq mocemulia cnoba imis Sesaxeb, rom<br />
afxazeTis kaTalikosma efTvime sayvareliZis Zeman gamouRo qrTami<br />
leon dadians da giorgi lipartelians, mas mere, rac maT biWvinTis<br />
RvTismSobels Seswires Wala, monasteri da didi mamuli.<br />
zemoxsenebuli mxedruli minawerebis ganxilvis Sedegad,<br />
romlebic TariRdebian XVII saukunis 70-iani wlebiT, kidev erTxel<br />
gveZleva saSualeba vTqvaT, rom aRniSnuli xelnaweri miekuTvneba<br />
XVI saukunis bolos da XVII saukunis dasawyiss, e.i. xelnaweri<br />
SedarebiT ufro adrindelia, vidre mis bolo furcelze<br />
moTavsebuli mxedruli minawerebi.<br />
xelnaweris Seswavlis mizniT teqsti gadmovwereT Tanamedrove<br />
qarTul damwerlobaze _ mxedrulze. Sinaarsobrivi analizis<br />
Sedegad aRmoCnda, rom igi Sedgeba 3 nawilisagan. pirveli nawili,<br />
romelic warmoadgens xelnaweris ZiriTad nawils, Seicavs<br />
samedicino Sinaarsis teqsts (H–414, 1r–77v), meore nawilSi ZiriTadad<br />
mocemulia religiuri Sinaarsis teqsti, kerZod, qristianuli<br />
locva-kurTxeva (H–414, 80r–90v), mesame nawili ki warmoadgens<br />
`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmentebs, romelic dRemde<br />
cnobil veterinarul Zeglebs Soris yvelaze adreulia (H–414, 78r–v;<br />
91r–94v).<br />
Cven yuradReba SevaCereT xelnaweris pirvel nawilze, romelic<br />
iwyeba Semdegnairad: `...mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams<br />
da ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde~ (H–<br />
414, 1r); wydeba mowamlulisaTvis receptis aRweriT (H–414, 77v). masSi<br />
moyvanilia 500-mde sxvadasxva daavadeba.<br />
zogierTi daavadeba mokled da lakonurad aris aRwerili,<br />
zogjer daavadeba mxolod dasaxelebulia da konkretulad aris<br />
moyvanili misi mkurnaloba, zogierTi ki vrclad aris ganxiluli,<br />
aRniSnulia misi gamomwvevi mizezebi, simptomebi, diferenciuli<br />
11
diagnostika da sxva. avtors avadmyofis gamokvlevisaTvis<br />
gamoyenebuli aqvs sxvadasxva sadiagnozo saSualebebi, daavadebaTa<br />
gamocnobis xerxebi. avadmyofTa obieqturi gasinjvis meTodebi, maT<br />
Soris sxeulis xelis nabani wylis gasinjva, aranakleb<br />
mniSvnelobas aniWebs sneulis gamokiTxvas-anamnezs. aRsaniSnavia, rom<br />
TiToeuli daavadebis samkurnalod ramdenime gansxvavebuli meTodia<br />
mowodebuli, romlebSic gamoyenebulia bunebrivi samkurnalwamlo<br />
saSualebebi: 277 mcenareuli, 262 cxoveluri da 66 mineraluri<br />
samyarodan<br />
xelnaweri dasaTaurebulia Cven mier teqstis boloSi arsebuli<br />
mxedruli erTi minaweris mixedviT: `karabadini kargi da margebeli,<br />
wamlebiT savse da ra mkurnebeli~ (H–414, 95r) (xelaia, 1978; Хелаиа,<br />
1987).<br />
12<br />
`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti<br />
`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti `karabadini kargi<br />
da margebelis~ mesame nawilia. is erT-erTi adreuli veterinaruli<br />
xelnaweria amgvarei Sinaarsis ZeglTa Soris.<br />
saqarTveloSi da mis farglebs gareT arsebul wignTsacavebSi<br />
gamovlenil iqna 47 zooveterinaruli xelnaweri, maTgan 30 daculia<br />
korneli kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi, 5 _<br />
quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi, 3 _ sankt-peterburgis<br />
aRmosavleTmcodneobis institutSi, 2 _ saqarTvelos iusticiis<br />
saministros centralur istoriul arqivSi, 2 _ Telavis istoriuleTnografiul<br />
muzeumSi, 2 _ saqarTvelos erovnul biblioTekaSi, 1<br />
_ sankt-peterburgis saltikov-SCedrinis saxelobis biblioTekaSi, 1<br />
_ <strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo universitetis biblioTekaSi da 1 _<br />
siRnaRis istoriul-eTnografiul muzeumSi.<br />
47 xelnaweridan cxenis karabadinia 35, ZaRlisa _ 1, frinvelisa _<br />
9 da saveterinaro recepturis _ 2 xelnaweri.<br />
cxenis karabadinebidan ucnobi avtoris mier xucuriT dawerili<br />
karabadinia 1, vaxtang VI-is mier Sedgenili karabadinia 20, ioane<br />
oses Zis mier Sedgenili karabadinia 7, bagrat bagrationis mier
Sedgenili samkurnalo wignia 5 da ucnobi avtoris mier Sedgenili<br />
cxenis karabadinia 2.<br />
ZaRlis karabadini ioane bagrations ekuTvnis, ucnobi avtoris<br />
mier Sedgenili frinvelis karabadinis 9 nusxa da saveterinaro<br />
recepturis 2 nusxa ekuTvnis bagrat bagrations (kapanaZe, 1997, gv.<br />
167).<br />
cxenTa veterinaruli xasiaTis xelnawerTa Soris yvelaze<br />
popularuli da sainteresoa vaxtang VI-is mier Sedgenili naSromi<br />
`cxenTa cnobisa da aqimobis~, romelic daTariRebulia 1707_1714 w.w.<br />
da 1816 wels bagrat batoniSvilis (bagrationi) mier dawerili<br />
`cxenTa karabadini~. es ukanaskneli stamburadaa gamoqveynebuli 1818<br />
wels, moskovSi, g. firaliSvilis redaqciiT. saqarTveloSi<br />
arsebuli veterinarul ZeglTagan mxolod es ori xelnaweria<br />
Seswavlili. maTSi ganxilulia cxenis TiTqmis yvela cnobili<br />
daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi.<br />
13
Cveni gamokvlevebis Tanaxmad, saqarTveloSi veterinariis Sesaxeb<br />
sruli da damoukidebeli saxiT SemorCenilia XVIII_XIX saukuneebis<br />
xelnawerebi. ufro adreuli xelnawerebi gvxvdeba mxolod<br />
fragmentebis saxiT, romlebic ganTavsebuli iyo karabadinebsa Tu<br />
saeqimo krebulebSi. es araa gasakviri, radgan im dros veterinaria<br />
ar iTvleboda damoukidebel mecnierebad, xolo samedicino<br />
Sinaarsis xelnawerTa avtorebi ki kargad iyvnen<br />
gaTviTcnobierebuli veterinariis calkeul sakiTxebSi.<br />
erT-erT aseT fragmentad gvevlineba `gulinozas cxenTa<br />
sakurnebelis~ fragmentebi, romelic XVI_XVII saukuneebis<br />
`karabadini kargi da margebelis~ mesame nawilia (H–414, 78r–v, 91r–94v),<br />
avtori an gadamweri vinme `gulinozaa~, dawerilia nusxa-xucuriT,<br />
sityvebis sawyisi asoebi asomTavruliT. am fragmentSi aRwerilia<br />
cxenTa 43 saxis daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi.<br />
daavadebebi warmodgenilia mokled, TiToeul daavadebaze<br />
mkurnalobis ramdenime wesia mowodebuli, risTvisac gamoyenebulia<br />
15 mcenare, 25 cxoveluri da 15 mineraluri warmoSobis samkurnalo<br />
saSualeba. mTeli rigi daavadebebis samkurnalod mowodebuli<br />
sxvadasxva manipulaciebi miTiTebulia cxenis sxeulis romel<br />
adgilze unda Catardes isini da ramdenjer, zogjer<br />
grafikuladacaa gamoxatuli daservis (daSaSvris) da mowvis<br />
(daSanTvis) procedurebi.<br />
fragmenti iwyeba: `gulinozas cxenTa sakurnebeli, cxeni<br />
r(omel)i giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli<br />
gazafxulisa da TeTri RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da<br />
pirsa Caasxi da s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos~ (H–414, 78r).<br />
mTavrdeba: `Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori<br />
SanTi daavle, merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome<br />
daminiSnavs, merme rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo<br />
SanTi Caavle, asre rom SanTis wueri Seec~ (H–414, 94r). (xelaia, 1976).<br />
14<br />
`abram mwerlis karabadini~<br />
`abram mwerlis karabadini~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeli-<br />
Zis sax. xelnawerTa erovnul centrSi. cnobilia, rom igi
Sewirulia platon ioselianis qvrivis, ana nikolozis asulis mier.<br />
gadamweri abrami (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi 916, t.<br />
2, gv. 288_289, 1951).<br />
am wigns ixseniebs qarTul samedicino xelnawerTa gamoCenili<br />
mkvlevari da mecnieri, eqimi lado kotetiSvili. igi Tvlis, rom am<br />
xelnaweris dedani bevrad ufro Zvelia, Tu mxedvelobaSi ar<br />
miviRebT sityva `karabadins~ da qristianul locvebs, romlebic<br />
mogvianebiTaa Setanili. misi azriT, es wigni gadadis warmarTul<br />
xanaSi da SesaniSnavi dasturia sataZro medicinis, amis<br />
sailustraciod mohyavs zogierTi locvis da Selocvis magaliTebi.<br />
wigns ki aTariRebs XIV saukuniT (yofili, 1936). l. kotetiSvili<br />
abrams Tvlis avtorad. igi wers, rom `aris kidev mesame mwerlis,<br />
abramis karabadini, dawerili agreTve nusxuriT, magram is saeqimo<br />
wignebs ver miekuTvneba, Tumca masSi Zvirfasi saeqimo cnobebia<br />
ganlagebuli (qananeli, 1940).<br />
xelnaweri Sedgeba 3 nawilisagan, Seicavs 82 furcels, 20sm×14sm,<br />
dawerilia qaRaldze, nusxa-xucuriT, akinZulia, yda ar aqvs,<br />
Tavbolonaklulia. qaRaldis da paleografiuli niSnebis mixedviT<br />
daTariRebulia XVII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H<br />
fondi, t. 2, 1951). saTaurebi da yoveli winadadebis sawyisi asoebi<br />
singuriT da asomTavruliT aris dawerili, calkeuli furclebi<br />
ornamentirebulia. bolo furclebze mxedruliT miwerilia<br />
ramdenime fraza, aSiebze miwerilia zogierTi recepti. xelnaweris<br />
meore nawilis boloSi miwerilia: `am wignis furclebi<br />
oTxmocdaxuTi aris~ (H–916, 26v), aqedan gamodis, rom xelnawers<br />
aklia 8 furceli.<br />
karabadinis avtoris Sesaxeb araferia cnobili, radgan mas ar<br />
aqvs Tavfurceli, sadac, rogorc wesi, miTiTebulia avtoris<br />
vinaoba. meore nawilis bolo abzacSi, imave xeliT, romliTac<br />
mTeli xelnaweria dawerili, moTavsebulia anderZi: `gaT(a)vda<br />
karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes a(mi)n<br />
R(merTma)n. vinca gamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindes, R(merTma)n, a(mi)n~<br />
(H–414, 25v). aqedan SeiZleba vifiqroT, rom abrami an avtori-<br />
Semdgenelia, an gadamweri. rac Seexeba mis saqmianobas, igi moZRvaria.<br />
xelnawerTa institutis TanamSromelTa mier Sedgenili<br />
aRwerilobis mixedviT abrami `gadamweria~ (qarTul xelnawerTa<br />
15
aRweriloba, H fondi, t. 2, 1951), l. kotetiSvili abrams ixseniebs<br />
rogorc `mwerals~ (kotetiSvili l., 1936). sulxan-saba orbeliani<br />
XVII saukunis `sityvis konaSi~ (1919) sityva `mwerels~, `mwerals~<br />
ganmartavs rogorc `mxatvar-kaligrafs~. gamodis, rom abrami<br />
gadamweria da ara avtori-Semdgeneli. garda amisa, meore nawilis<br />
boloSi aris mxedruli minaweri: `ese wigni ciquris naob(!)<br />
diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc<br />
SaiSleba Tavis rjulidam...~ (H–414, 26v). gamodis, rom wignis<br />
mflobeli vinme diakvania. varaudi imis Sesaxeb, rom abrami wignis<br />
mflobeli SeiZleba iyos da amitom aris moxseniebuli misi saxeli,<br />
gamoricxulia. Cven mniSvnelovnad migvaCnia imis aRniSvna, rom<br />
mxolod avtors-Semdgenels, ufro ki gadamwers SeeZlo ZiriTad<br />
teqstSi anderZis CarTva, rasac adgili aqvs aRniSnul xelnawerSi.<br />
aqedan gamomdinare, abrami SeiZleba CaiTvalos mxolod gadamwerad,<br />
amitomac am xelnawers pirobiTad vuwodeT `abram mwerlis<br />
karabadini~.<br />
karabadinis pirvel nawilSi (H–414, 1r–7v) moyvanilia<br />
astrologiuri cnobebi. aRwerilia weliwadis yvela dro,<br />
miTiTebulia Tu rogori amindi iqneba mTeli wlis manZilze,<br />
rogori mosavali iqneba weliwadis sxvadasxva dros mTaSi, zeganze,<br />
mindvrebSi, rodis iqneba mzis da mTvaris dabneleba, ra sixSiriT<br />
iqneba sikvdilianoba da avadoba mosaxleobaSi, Sinaur cxovelebsa<br />
da mwerebSi (futkrebi). am nawilSi moyvanilia `kalandra marTali<br />
da WeSmariti Tqmuli ezra winaswarmetyvelis mier~, romelSic<br />
mocemulia prognozi amindis, mosavlis, avadobis, sikvdilianobis<br />
Sesaxeb mTeli wlis manZilze, imis gaTvaliswinebiT, Tu kviris<br />
romel dRes iwyeba ianvari (aRwerilia kviris Svidive dRe).<br />
karabadinis meore nawils (H–414, 8r–26r) warmoadgens `karabadini<br />
marTali da WeSmariti~. es nawili Seicavs samedicino xasiaTis<br />
teqsts, romelic iwyeba ase: `r(ome)lsa muceli qarTa eberebodes,<br />
Tafli da TeTri TuT(a)d samsa dResa uzmasa as da ergos~ (H–414,<br />
8r). mTavrdeba zemoT moyvanili anderZiT (H–414, 25v). xelnaweris am<br />
nawilSi moyvanilia 108 daavadebis dasaxeleba, ar aris miTiTebuli<br />
daavadebaTa gamomwvevi mizezebi, diferencialuri diagnostika,<br />
simptomebi, mokled da konkretulad aris mowodebuli mkurnalobis<br />
16
meTodebi. samkurnalo saSualebebidan gamoyenebulia 72 mcenare, 43<br />
cxoveluri da 16 mineraluri saSualebebi.<br />
karabadinis mesame nawilSi (H–414, 27r–82v) moyvanilia<br />
qristianuli locvebi da daavadebaTa sawinaaRmdego Selocvebi,<br />
romlebic istoriul-eTnologiuri TvalsazrisiT ar arian<br />
moklebuli mecnierul interess.<br />
rac Seexeba lado kotetiSvilis varauds aRniSnuli xelnaweris<br />
dednis arsebobis Sesaxeb, jerjerobiT ar dasturdeba, radgan Cven<br />
dReisaTvis is ver moviZieT. karabadinis teqstis Rrmad Seswavlam<br />
da misma Sedarebam sxva, amave periodis da ufro adreuli<br />
xelnawerebis teqstebTan gviCvena, rom `abram mwerlis karabadini~<br />
originaluri qarTuli Zeglia (Хелаиа, 1976).<br />
`saeqimo wigni~<br />
`saeqimo wigni~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeliZis<br />
saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul xelnawerTa<br />
aRweriloba, H fondi_ 3045, t. 6, gv. 352_353, 1953). Seicavs 221<br />
furcels, 21sm×16,5sm, dawerilia qaRaldze, aqvs xis tyavgadakruli<br />
yda, romlis Sida mxareze mikrulia XVIII saukuniT daTariRebuli,<br />
nusxuriT dawerili furclebi. Tavbolonaklulia, dawerilia mxedruliT,<br />
saTaurebi da winadadebaTa sawyisi asoebi singuriT.<br />
punqtuacia da abzacebi ar aris daculi. avtori ucnobia.<br />
paleografiuli niSnebiT da qaRaldis mixedviT `saeqimo wigni~<br />
daTariRebulia XVIII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H<br />
fondi, t. 6, 1953).<br />
iwyeba: `...satkivari iyos, mas wamali unda iyo... wvrilisa<br />
wamlebisa... gasaxsneli wamlebi gamoiRebs svelsa...~ (H–3045, 9r).<br />
wydeba: `xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids<br />
marts moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da<br />
ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman<br />
ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu<br />
mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar<br />
mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is<br />
17
amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli<br />
misi RviniTa... (H–3045, 221v).<br />
aRniSnuli xelnaweris Sedgenisas avtors usargeblia manamde<br />
arsebuli qarTuli da ucxouri klasikuri samedicino ZeglebiT,<br />
razec miuTiTebs medicinis zogadi sakiTxebis Semcveli zogierTi<br />
fragmentis Sinaarsobrivi Tanxvedra. es fragmentebi Seicavs<br />
sayovelTaod aRiarebul anatomiur da fiziologiur cnobebs,<br />
higienisa da dietis ZiriTad sakiTxebs, avadmyofis obieqturi<br />
gamokvlevis xerxebs, diferenciul diagnostikas da sxva.<br />
xelnawerSi didi yuradReba eTmoba e.w. `majis cnobas~,<br />
avadmyofis Sardisa da ganavlis gamokvlevas, sneulis gamokiTxvas<br />
(anamnezi), organizmze klimaturi faqtorebis gavlenas da sxva.<br />
xelnawerSi vxvdebiT agreTve Zveli berZnuli, romauli da<br />
aRmosavleTis qveynebis medicinis TvalsaCino warmomadgenelTa<br />
ideebs; esenia: hipokrate (459_377 Zv. w. aR-iT), romlis humorulpaTologiur<br />
Teorias didi mniSvneloba aqvs dResac. aRniSnul<br />
wignSi is `bagrat aqimad~ da `baRrat aqimad~ ixsenieba, klaudius<br />
galeosi (131_203) _ `jalinoz aqimad~ da `did ganilied~, abu baqar<br />
muhamed ibn zaqaria ar-razi anu razesi (923) _ `mahmud zaqarias Zed~<br />
da `muhamed zaqarias Svilad~, isak ben soleimani israelidan (940) _<br />
`isak aqimad~, xolo abu ali ibn sina anu avicena `sina aqimad~ da<br />
`sinaÁs Zed~ (980_1037).<br />
Zveli qarTveli mkurnalebis Sexedulebebis safuZveli<br />
hipokrates humorul-paTologiur Teoriaa, ramac asaxva hpova Cven<br />
mier Seswavlil `saeqimo wignSi~.<br />
xelnawerSi zogierTi daavadebis da samkurnalwamlo saSualebis<br />
sparsul-arabul-Turqul-somxuri terminebi qarTuli<br />
transkripciiTaa warmodgenili, romelic zogjer Targmnili da<br />
ganmartebulia avtoris mier qarTuli SesatyvisebiT. amaze<br />
miuTiTebs xelnawerebSi moyvanili ramdenime citata: `sxva amas<br />
gareTisa sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi, rom dagviweria,<br />
ar rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros imaTi wamlebi da niSnebi<br />
didsa karabadinsa hkiTxeT (H–3045, 172v), an kidev `sxva rac Rvinosa<br />
rgeba aqvs da an wyena SeuZlia, is yvela didsa karabadinSidan<br />
sweria~ (H–3045, 184r).<br />
18
ogorc Cans, avtors xelT hqonia romeliRac `didi karabadini~,<br />
romliTac usargeblia. saWirod ar miuCnevia gvelebis daxasiaTeba<br />
da Rvinis niSan-Tvisebebis aRniSvna, radgan arsebobda saTanado<br />
literatura, sadac vrclad iyo moTxrobili amis Sesaxeb,<br />
romelzec avtori miuTiTebs mkiTxvels.<br />
CvenTvis mniSvnelovania Tu romel samkurnalo Zegls<br />
gulisxmobda avtori `did karabadinSi~. cxadia, is Zlier<br />
popularuli da xelmisawvdomi unda yofiliyo XVIII s. mcxovrebi<br />
dainteresebuli mkiTxvelisaTvis. amitom saWirod miviCnieT<br />
gamosakvlevi samedicino wigni teqstologiurad Segvedarebina<br />
gamocemul ZeglebTan. Sedarebam cxadyo, rom yvelaze meti msgavseba<br />
SeiniSneba `usworo karabadinTan~ (X s.), ramac gvafiqrebina<br />
aRniSnuli xelnaweri mis erT-erT variantad CagveTvala. dasaSvebia<br />
agreTve, rom avtori `did karabadinSi~ swored `usworo karabadins~<br />
gulisxmobda.<br />
`saeqimo wignis~ avtori wers: `xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili<br />
aris, adre moidnobis da guneba mÃurvalesa kacsa kargad mouÃdebis,<br />
asre rome samjer, oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT,<br />
SuSeba da zela unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos<br />
da gardmodgas, asre unda Seqnan da aras avadmyofsa ar daeWirvis.<br />
Tu mwved acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs.<br />
Romi didsa karabadinSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar<br />
yofila, magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da<br />
erTad Seqna ufro gemrieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa<br />
kargaT mouÃdebis~ (H–3045, 204r–204v). moyvanili citata amtkicebs,<br />
rom `didi karabadini~ ar SeiZleba CaiTvalos qarTul wyarod,<br />
radgan im qveyanaSi, sadac es `didi karabadini~ daiwera, Romi ar<br />
izrdeba da avtoris mier aris damatebuli. Romi saqarTveloSi<br />
endemuria da sakmaod kargad aris dasavleT saqarTveloSi<br />
gavrcelebuli rogorc velurad mozardi, aseve kultivirebuli.<br />
`usworo karabadini~ rom qarTuli Zeglia, es eWvs ar iwvevs. amitom<br />
is fraza, rom im qveyanaSi, sadac `didi karabadini~ daiwera, `Romi<br />
ar yofila~, ar SeiZleba mivakuTvnoT arc qarTul Zegls da arc<br />
`usworo karabadins~, miTumetes rom am ukanasknelSi Romi rogorc<br />
mcenare, an sakvebi saSualeba ar moixsenieba (qananeli, 1940, 1977).<br />
SeiZleba vifiqroT, rom `saeqimo wignis~ avtori `didi karabadinis~<br />
19
qveS gulisxmobda ramdenime wyaros, maT Soris SesaZloa `usworo<br />
karabadinsac~, romelic SesaZloa erTad iyvnen akinZulni, an<br />
gaerTianebuli raime sxva gziT. yovelive es adasturebs, rom<br />
`saeqimo wignis~ avtori ara mxolod sargeblobda mis xelT<br />
arsebuli literaturiT, aramed mas kritikulad udgeboda da<br />
Sehqonda Tavisi dakvirvebebi da damatebebi.<br />
XVIII s. samedicino xelnaweris mniSvneloba da Rirseba,<br />
ZiriTadad, ganisazRvreba im originaluri nawiliT, romelic<br />
Seicavs 400-mde sxvadasxva saxis daavadebis mkurnalobis mraval<br />
meTods, rTuli Sedgenilobis samkurnalwamlo saSualebebiT.<br />
`saeqimo wignSi~ rTuli receptebis nakrebebSi warmodgenilia 317<br />
mcenare, amasTan zogierTze miTiTebulia, Tu romeli daavadebebis<br />
sawinaaRmdegod gamoiyeneba, detaluradaa daxasiaTebuli maTi<br />
moqmedebis meqanizmi. didi yuradReba eTmoba 285 dasaxelebis<br />
cxoveluri da 107 _ mineraluri warmoSobis samkurnalo<br />
saSualebebs.<br />
aRsaniSnavia, rom dRemde Seswavlil da gamocemul qarTul<br />
samedicino ZeglebSi daavadeba `yvavili~ da misi mkurnaloba ase<br />
farTod arsad aris warmodgenili. amdenad, igi Zalian sainteresoa.<br />
masSi miTiTebulia am daavadebis gamomwvevi mizezebi, simptomebi da<br />
mimdinareoba. aRwerilia yvavilis sxvadasxva formebi: Savi, wiTeli<br />
da iisferi. SesaZloa avtori maT asxvavebs mxolod daavadebis<br />
simZimis mixedviT.<br />
XVIII s. samedicino xelnaweri Sinaarsobrivi Seswavlis Sedegad<br />
mivakuTvneT `saeqimo wignis~ kategorias da amitomac pirobiTad<br />
vuwodeT es dasaxeleba (xelaia, 1983; Хелаиа, 1988).<br />
20<br />
`azrumelis cnobari~<br />
`azrumelis cnobari~ daculia m. Sengelias saxelobis qarTuli<br />
medicinis istoriis muzeumSi (fondi 26, #6). Seicavs 55 furcels,<br />
11sm×10,5sm, dawerilia qaRaldze, akinZulia, aqvs saniSne zonari, ar<br />
aqvs yda, Tavbolonaklulia, bolo furclebi dazianebulia,<br />
dawerilia mxedruliT, saTaurebi gamoyofilia singuriT, sityvebi<br />
gamoyofilia ori wertiliT, punqtuacia da abzacebi ar aris
daculi, paleografiuli niSnebisa da qaRaldis mixedviT<br />
daTariRebulia XVIII saukuniT. Sewirulia aleko xelaias ojaxidan.<br />
rogorc aRvniSneT, xelnaweri Tavbolonaklulia, amitom avtor-<br />
Semdgenelis an gadamweris saxeli, romelic rogorc wesi, Tavsa an,<br />
boloSia moxseniebuli, ver davadgineT. xelnaweris teqstSi<br />
vkiTxulobT: `...ese saSanao wigni mogec me miyarylit, Sen iSxneli(s)<br />
Svilis qals, an(a) xanums, asre rome arc geSinodes da arc<br />
Cemianobisagan. Cveni saxeli es aris, aTirmani, maTirmani, SaTirmani,<br />
aTirman, maTirman, SaTirman, miyarylit azrumeli, tyaosano,<br />
Subosano, wiTlosano...~ (f. 46 #6 54r). am citatis analizi safuZvels<br />
gvaZlevs vifiqroT, rom vinme azrumeli wignis mflobelia da<br />
igi uZRvnis mas iSxnelis qaliSvils _ anas. am SemTxvevaSi Cuqebis<br />
Sesaxeb warwera unda yofiliyo xelnaweris TavSi, an boloSi, an<br />
kidev aSiaze. vinaidan xelnaweri Tavbolonaklulia, aSiebze ki<br />
warwerebi ar Cans, Cveni azriT, teqstSi moyvanili sityvebi ekuTvnis<br />
gadamwers da mxolod mas. rogorc ukve zemoT aRiniSna, ZiriTad<br />
teqstSi miZRvnis an anderZis CarTva damaxasiaTebelia mxolod<br />
gadamwerTaTvis.<br />
`azrumelis cnobari~ Seicavs samedicino Sinaarsis teqsts,<br />
romelic iwyeba RviZlis daavadebis sawinaaRmdego SelocviT: `...da<br />
nurca adamianis mucelSida w(a)vida d(e)da mariam dajda sionis<br />
karsa, iqmoda w(a)malsa, w(a)mlis w(a)malsa, Svidfersa Tavis<br />
salmobisasa, gadi da gaiare RviZlsa ... (f. 46, #6, 1r) da wydeba<br />
revmatiuli daavadebis sawinaaRmdegod mowodebuli mkurnalobis<br />
meTodis aRweriT: `qarisTvin... Tone gaaxurvos, zed Celti waidgas,<br />
bevri anwli wagos, Cawves, zedac daiyaros, karga daixuros, nu<br />
Seicivebs, Tu moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan<br />
rom amovides qveSagebSi Cawves, orsa sams dRes karSi nu gava, qari<br />
ar eces misTvisve moarCens filenjs... (f. 46, #6, 56v).<br />
`azrumelis cnobarSi~ moyvanilia 62 saxis daavadeba. masSi<br />
mokled da konkretulad aris mocemuli daavadebis dasaxeleba.<br />
mkurnalobis meTodebi. gamomwvevi mizezebi, simptomebi da<br />
diferencialuri diagnostika ar aris moyvanili. masSi<br />
sainteresodaa aRwerili daavadebaTa mkurnalobis meTodebi,<br />
romlebSic gamoyenebulia 141 dasaxelebis mcenare, romelTa<br />
qarTuli sinonimuri dasaxelebebi umetesad dasavleT<br />
21
saqarTvelosTvis, kerZod ki, guriis regionisTvis aris<br />
damaxasiaTebeli, 69 cxoveluri da 43 mineraluri warmoSobis<br />
samkurnalo saSualebebi. cnobarSi warmodgenilia 21 daavadebis<br />
sawinaaRmdegod Selocvebi da magiuri ritualebi, romlebsac aqvT<br />
rogorc istoriuli, aseve profilaqtikuri mniSvneloba,<br />
gansakuTrebiT zogierTi daavadebis SemTxvevaSi, rogorc erTgvari<br />
fsiqoTerapiuli zemoqmedebis momxdeni.<br />
mcire formatisaa da mowodebuli informaciis lakonurobis gamo<br />
xelnaweri mivakuTvneT e.w. jibis karabadinebis _ mokle cnobarebis<br />
kategorias da SevurCieT dasaTaureba _ `azrumelis cnobari~<br />
(xelaia, 1975; Хелаиа, 1986).<br />
22<br />
oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss.)<br />
damaxasiaTebeli Taviseburebebi<br />
aRniSnuli xelnawerebi pirvelad Cven mieraa Seswavlili, raSic<br />
gamoviyeneT kvlevis Tanamedrove meTodebi.<br />
teqstebis SedarebiTi analizis Sedegad gaxda SesaZlebeli<br />
metnaklebad damaxasiaTebeli saerTo Taviseburebebis gamoyofa.<br />
xelnawerebSi bunebrivi samkurnalo saSualebebidan uxvadaa<br />
warmodgenili mcenareuli samyaro, romlis mniSvnelovani nawili<br />
cnobilia Tanamedrove mecnieruli medicinisTvis da gamoiyeneba<br />
praqtikaSi. maTgan zogierTi mcenare miCneulia oficinaluradac,<br />
nawili mcenareebisa mxolod xalxuri medicinisTvisaa cnobili da<br />
Sinagan mkurnalobaSi gamoiyeneba. maT Soris SeiZleba gamoiyos<br />
mcenareTa ramdenime jgufi: pirveli _ romlebic Tanamedrove<br />
medicinasa da xalxur medicinaSi gamoiyeneba igive daavadebis dros<br />
da igive daniSnulebiT; meore _ romlebic gamoiyeneba sxvadasxva<br />
daavadebis dros da sxvadasxva daniSnulebiT; mesame _ romelTa<br />
samkurnalo Tvisebebi araa cnobili arc Tanamedrove mecnierul,<br />
arc xalxur medicinaSi, romelTa Sesaxeb ver moviZieT informacia<br />
Tanamdrove farmakobotanikur literaturaSi. udaoa, rom isini<br />
xasiaTdebian samkurnalo TvisebebiT, Tundac marto imitom, rom<br />
araerTxel ixseniebian Cven mier Seswavlil samedicino Sinaarsis
xelnawer ZeglebSi. swored amiT aris ganpirobebuli Cveni<br />
gansakuTrebuli interesi maT mimarT.<br />
wamlebis dasamzadeblad rekomendebulia iseTi meTodebi,<br />
rogoricaa: duRili (xarSva), nayenis damzadeba, dalboba, dasveleba,<br />
gawurva, dafxeka, gacra, gaSroba, daqucmaceba, danayva, dagalva,<br />
Sereva, Sezaveba da sxva. TiTqmis yvela es meTodi dResac<br />
gamoiyeneba wamlis damzadebis teqnologiaSi.<br />
wamlis damzadebisas mTel rig receptebSi mkacradaa<br />
gansazRvruli ingredientTa raodenobrivi Sesabamisoba. sazom<br />
erTeulebad warmodgenilia: drami, romelic Seesabameba berZnul<br />
drahmas da arabul dirhems, saorientaciod 3,186 g; dangi _ arabul<br />
danaks _ 0,531 g; mityali _ miskals _ 4,250 g; uncia _ ukias _ 25,500 g<br />
(Ибн Сина, 1982).<br />
farmakologiur saSualebaTa ZiriTad formebad im droisaTvis<br />
iTvleboda Semdegi saxelwodebis rTuli naerTebi. amaTgan mTavar<br />
formebs warmoadgens majunebi, guariSni da iaraji. am sami formis<br />
urTierTisagan gansxvaveba ver xerxdeba.<br />
TiTqmis yvela majunSi medikamentebi Sezelilia TaflSi, albaT,<br />
Txeli `fafis~ saxiT, raTa isini `Seismon~ SigniT miRebis dros.<br />
majunTa kategorias miekuTvnebф Triayebic, Tumca maTi<br />
damzadebis teqnologiuri procesebi gansxvavdeba erTmaneTisagan,<br />
Triayi, Teria, anu Teriayi sabasac aqvs ganmartebuli: `Teriayi _<br />
samsalis mkurnebeli~. samsala ki, misive ganmartebiT,<br />
`momakudinebeli~ wamalia.<br />
matbuxi udavod gamonaxarSia. matbuxebi orgvaria _ `gasaxsnelni~<br />
(safaRaraToni) da `ara gasaxsnelni~.<br />
marcvlebi anu abebi. aRebuli samkurnalwamlo saSualebani unda<br />
dainayos kargad, gaicras, Semdeg unda Seizilos kamis, kalnabis an<br />
nelTbili wyliT, gakeTdes (`daqna~) muxudos zomis marcvlebad,<br />
gaxmes CrdilSi, marcvlebi mzaddeba SigniT misaRebad.<br />
luokni salokeli wamlebi. `TafliTa Sezilne~. Tu ra<br />
mniSvneloba hqonda wamlebis `lokviT~ miRebas, amis dadgena ar<br />
xerxdeba.<br />
kverebi _ `akrasTasa~, anu `kuerni Sesaqmelni~ _ calke formas<br />
warmoadgens marcvlebisagan, abebisagan gansxvavebuls garegani<br />
23
formisa da sididis garda. sxva gansxvaveba maT Soris ar unda iyos.<br />
maTi Semzadebis wesi erTi da igivea.<br />
gare Sesacxebelni _ ldimedi, anu lidimedi. es wamlebi keTdeba<br />
wyalSi (vardis wyali, kalnabis wyali da sxv.), zeTebSi (vardis<br />
zeTi, nardis zeTi da sxv.), an TaflSi.<br />
tle. gareganad saxmari wamlis erT-erTi saxea, romelsac<br />
adgilobriv xmaroben simxurvalisa da saerTo maRali temperaturis<br />
drosac.<br />
siqanqubini mzaddeba RvinoSi (an ZmarSi). ZmarSi amyofeben erTi<br />
dRe-Rame, Semdeg aduReben, `virem wavides mesamedi~. Semdeg ki unda<br />
gadaiwuros. nawurs urTaven 8 litr perulmoxdil Tafls, kvlav<br />
aduReben, `virem Sesqeldes~. Taflis nacvlad xSirad xmaroben<br />
Saqars. siqanqubinebi SigniT misaRebi wamlebia.<br />
SarbaTi xileulisagan mzaddeba, garCeul, danayil xils<br />
gamoswuraven wvens, romelsac Caumateben sasurvel samkurnalo<br />
saSualebaSi da aduReben Sesqelebamde, xSir SemTxvevaSi ureven<br />
Saqars, Tafls.<br />
mwnilni, gamozrdilni. xili an romelime sxva samkurnalo<br />
saSualeba jer unda daalbo marilwyliTa, xolo Semdeg garkveuli<br />
drois ganmavlobaSi Seinaxo SaqarSi an TaflSi.<br />
xelnawerebSi zustad aris miTiTebuli wamlis doza da misi<br />
miRebis dro (uzmosa Tu Wamis Semdeg, dRis romel monakveTSi).<br />
aRwerilia iseTi manipulaciebi, rogoricaa sisxlis gamoSveba,<br />
ZarRvis gaxsnis Tu daxurvis saxiT; CawveTeba cxvirSi, yurSi,<br />
TvalSi, safenebis dadeba, naxvevis gakeTeba, malamos wama,<br />
SeyrColebis sxvadasxva saxe, Seboleba, mowva, abazanis miReba,<br />
samkurnalo wylisa da orTqlis abazanebi, oynebi, kotoSebis<br />
mokideba, wurbelebis gamoyeneba, futkris nestriT moqmedeba,<br />
sanTlebis, patruqebis, kaTeteris, tamponebisa da kompresebis<br />
gakeTeba da sxva.<br />
xelnawerTa teqstSi gvxvdeba sparsuli, arabuli, Turquli,<br />
berZnuli, somxuri terminebi, romelTa ganmartebisa da<br />
dazustebisaTvis mivmarTeT Sesabamisi dargis eqspertebs: iranistebs<br />
([al. gvaxaria], m. Ciqobava), semitologebs ([n. waqaZe], l.<br />
samyuraSvili), Turqologebs (g. TuSmaliSvili, m. jiqia), berZnuli<br />
(n. maxaraZe) da somxuri (r. giorgaZe) enebis specialistebs,<br />
24
otanikosebs (r. gagniZe, j. CikvaiZe), farmakognostebs ([l. erisTavi])<br />
da farmakoqimikosebs ([m. janeliZe], T. qorqaSvili), risTvisac did<br />
madlobas vuxdiT maT daxmarebisaTvis.<br />
konsultaciebis Sedegad da specialuri literaturis<br />
daxmarebiT leqsikonSi ganvmarteT terminebi qarTul, rusul da<br />
laTinur enebze. mcenareTa dasaxelebebis identificirebisas<br />
ganvsazRvreT maTi qarTuli sinonimuri dasaxelebebi, davadgineT<br />
maTi uaxlesi binaruli nomenklatura, davazusteT cxoveluri da<br />
mineraluri warmoSobis saSualebaTa dasaxelebebi da daavadebaTa<br />
Sesabamisi Tanamedrove ganmartebebi.<br />
zogierTi sityvebi, romelTa axsna ver moxerxda verc<br />
leqsikonebiT, verc konteqstiT, Cven mainc SevitaneT leqsikonSi da<br />
mizanSewonilad CavTvaleT, rom teqstidan am ucnobi sityvis<br />
Semcveli citatic migvewera, rac daaxloebiT mainc Segviqmnis<br />
warmodgenas sityvis raobaze.<br />
25
`karabadini kargi da<br />
margebeli~<br />
27
(1r). ... mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams da<br />
ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde.<br />
da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. viTa<br />
zemoT weril ars mcired aiRon da sxuaebr CÂlni y(ovla)d nu<br />
daeaxlebian. vinca mowamluli ar iyos metadRa mÃurvale ars da<br />
sakrZalavi.<br />
amieriTgan iwyos TÂTeulm(a)n senm(a)n miTxrobad wamali T(Â)si.<br />
Tu Sesuas diacm(a)n, raÁ ibanos, m(a)s ukanis navReli daTÂsa xuadisa<br />
cercÂsa odeni, Sobos yrmaÁ wuli da g(a)aÃmos ded(a)k(a)cm(a)n yuÀri<br />
TagÂsa, da Sesuas, misg(a)n Seuswrafos uZlebobasa.<br />
Tu g(a)aÃmo naRveli grZRabisa da iolos, miT ergos TeTrsa<br />
T(ua)lis(a)sa.<br />
cmeli qaTmisa Tu icxos, T(ua)lsa Rrublovansa ergos.<br />
y(ove)li muclieri qurcinisa Tu dawua c(e)cxliTa da asua<br />
misisa nacrisg(a)n miTkalisa odeni ZmriTa ZuÀliTa.<br />
v(iTarca) jer ergos marCobelsa. moiRe skintli tredisa da<br />
SerTe balarjisa fqv(i)lsa, T(Tues)a gadgine wyliTa, v(iTa)r<br />
Seiqmnas viTa saxureteli da Segbole ZmriTa, da TafliTa, da<br />
Semosdev medgarsa, da RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis,<br />
da RorTelsa gamoixuams, da g(a)nhkurnebs.<br />
(1v). Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. ficxlisa RÂnisaÁ Txle da<br />
qrT(i)lisa fqv(i)li erTad gacar, da nelTbili z(ed)a dasdev.<br />
qarisaTÂs. mamacisa bambaliTisa Tesli gar(e)cx(e) 1 magraÁ, tafasa<br />
S(in)a dabure v(idr)e ara gawiTldes da dawuas 2 ukrZale, danaye<br />
magraÁ da selisa Tesli monaye, da sworad Seazave, da pasmagiTa<br />
Ã(e)li auvse. dilaÁ da mwuxri ukuiyaros da Taflisa wyliTa<br />
CeiRarRaros da CarRunas.<br />
ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes. nedli<br />
qondari monaye, gamowure, WurWelsa Caasxi da Tafli umgbari urTe.<br />
raÁ zomi marTebdes, T(ua)lTa urTe da dasdev. vis T(ua)lTa<br />
Rrubeli edebodes. irmis larTxi monaye, Ãmeli dasdev. T(ua)lTa<br />
moklebisaTÂs. ded(a)k(a)csa r(omel)sa p(irve)li yrm(a)Á esuas, m(a)s<br />
sZe mouwvele da niori oTxad gakuÀTe, da T(ua)lTa uwuÀTe.<br />
1 teqstSia `garcxi~.<br />
2 teqstSia `daiwuas~.<br />
29
T(ua)lTa, r(omel)sa xedvaÁ akldes. kakabisa naRveli, Tafli da<br />
zeTi berZuli, da kamisa wuÀni Seazave, da T(ua)lTa uwTve, da<br />
arwivisa naRveli dasdev. misTÂsve. melisa naRveli, Tafli ubgbari<br />
Sezile. dawolisa J(ams)a T(ua)lTa icxos. T(ua)lTa, vis TeTri iyos<br />
bugrisag(a)n. xavartisa, skintli, moli, ZaRlisa enaÁ, viris (2r).<br />
yu(À)ras Ziri, ese y(ove)li monaye, mCuarsa axalsa Sekar,<br />
wyliTa uwTve. T(ua)lTa g(a)naTlebisaTÂs. mamlisa TeTrisa naRveli<br />
da kalnabisa wu(e)ni Sekribe da miT Sezile, da ori kovzi Seasxure<br />
da Sinaca STausxi. T(ua)lTaTÂs. amarta, muri, murdisa yuavli<br />
mogale da scxe. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. Tevzisa da verZisa naRveli<br />
dedak(a)cisa sZiTa gadgine da Caudev. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. xaWo<br />
T(ua)lTa suÀliTurT dasdev z(ed)a erTjer, SÂdi marcuali,<br />
spanZlisa Tesli-cocxali T(ua)lTa STaudev da daaZine, da tkivili<br />
dacxros. egreTve yrmisa wulisa fseli da mciredi RÂno uwTve<br />
samsa dilasa. kurmuxisa Ziri dasdev qedsa, ZuÀli RÂno-tkbili da<br />
kuÀrcxis g(u)li, da niguzis zeTi neltfilad dasdev, ese T(ua)lTa 3<br />
momziralsa ergebis. T(ua)lTa, r(ome)lsa wyali mosdiodes. iisa<br />
Ziri da nergmanisa Ziri, Zmrisa bke ga(a)Ãme da mogale, mcired usxi.<br />
T(ua)lTa tkiv(i)li daucxres da sisxli, r(ome)li iyos _ dauWnes.<br />
uk(e)Tu k(uala)d gaucivdes, dedak(a)cisa sZe nel Tbil(i) hyav da<br />
banbiTa sdev. T(ua)lTa, r(omel)Ta sisxli iyos. broweuli daw da<br />
pilpili, da ucecxlo Tafli dasdev z(ed)a erTjer. broweulisa<br />
qerqi mÃuÀrad (2v) Seqen da T(ua)lTa ubere erTjer. Rorisa naRveli<br />
da Tafli ucecxlo dasdev T(ua)lTa. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. melis<br />
yuÀri gamoixuÀn safsmuriTurT, g(a)aÃme da mÃuÀrad Seqmen, T(ua)lTa<br />
ubere. misTÂs. kakbisa naRveli uwuÀTe. T(ua)lTa, r(omel)Ta<br />
Rrubeli moedebodis. xenWeWi, r(ome)l ars tbasa lofoTqinai _ asi,<br />
gina qerqi ZuÀli dawÂ, wurilad mogale da gacar, da mtuÀri misi<br />
T(ua)lTa ubere, anu dedak(a)cisa sZiTa scxe m(a)sve, Jamadmde da<br />
ergos. T(ua)lTa, r(omel)sa cremli moeqceodis. aiRe mamilaÁsa<br />
gamowurv(i)li, wona oTxi dramisa da anZaruli, wona mutyalisa da<br />
qaTira, misive zomi danaye, gacar da scxe, sargebeli ars. T(ua)lTa,<br />
r(omel)sa cremdi sdiodes. pitna gamowure da T(ua)lTa uwTve.<br />
T(ua)lni, r(omel)sa daubnelden da xedvaÁ daakldes. mdog mogale<br />
3 teqstSi `ese T(ua)lTa~ gameorebulia.<br />
30
da wyliTa uwTve. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ese dawere da Sublsa<br />
Seabi: feroTes, finafs, xaraman, maxaneo, madinebeli, T(ua)li man<br />
s(a)x(e)liTa m(a)mis(a)Ta ZisaTa da s(u)lisa w(midi)sTa. T(ua)lTa<br />
balR(a)mianisa da zafr(i)anisaTÂs. kuÀrcxis g(u)li yuiTeli da<br />
Zira, da RuarZli dasdev. 4 T(ua)lni Tu daubnelden. qurcikisa<br />
kurkli danaye, Sezile da scxe. T(ua)lTa sibrÂsaTÂs. mamlis<br />
qaTmisa naRveli (3v) wyaros wyliTa scxe da ergebis. T(ua)lTa Tu<br />
TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolvides SÂdsa dResa, dilasa<br />
mwuxrTa. T(ua)lTa, r(omel)Ta Rrubeli moedebodis. wiTelisa Txisa<br />
RÂZli SewÂ, missa wuasa r(omel)i sisxli gamovals, miT uzilen. Tu<br />
T(ua)lTa cremli sdiodes. mwuane sasri kuÀsTsa (!) z(e)da gaglise<br />
da wyliTa T(ua)lTa uwTve. 5<br />
(4r) ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s. afsindi<br />
Roris poxiliTa Sesuare, Seatfile da z(ed)a Txemsa dasdev.<br />
misT(Â)sve. r(ome)l axalsa qoTansa T(a)vi S(ig)a Seeteodes misi<br />
fskeri g(a)aÃurve, afsindi nedli S(ig)a da furius sZe z(ed)a daasxi,<br />
T(a)vi Camouxure z(ed)a, Tbilad dabure. texisaTÂs. feriZisa Ziri<br />
danaye, tfilsa z(ed)a dasdebdi. T(a)vis qav(i)lisaTÂs. neltfiliTa<br />
TafliTa T(a)vi mobane. misT(Â)sve. Telas Ziri, foxuÀrisa Ziri<br />
Segbole da miT dabane. vis T(a)vis naxevari stkiodes. pilpila,<br />
gomizi, ZmriTa gadgine da scxe. T(a)vis tkiv(i)lisaT(Â)s. kurdRlisa<br />
naRveli RÂniTa cxvrTa uwTve. visca Tav(i)sa bruÁ esxmodis.<br />
mercxlis budesa miwasa nu daaxleb, danaye da TeTriTa RÂniTa<br />
gadgine, da Subli, da kiseri Seugoze cxeliTa, dacdili aris. Tavi<br />
r(omel)sa stkiodes. balb(a)Á da kamaÁ damduRre, da Semosdev<br />
mÃurvaled, da wuÀni misi z(ed)a daasxi Tb(i)lad. Tavi r(omel)sa<br />
stkiodis. xavartisa Tesli da jinWari danaye, da aduRe, da<br />
mÃurvaliTa ibandes. misTÂsve. kurdReli Seipyar uZaRlod (4v) da<br />
naRveli gamouRe m(a)mao C(ue)nosa metyuelm(a)n da RÂniTa cxuirTa<br />
CauwuÀTe, xaxÂsa furcelsa Cadine. Tavi Tu stkiodes. mdog da<br />
Tafli, da gunda mogale, dasdev. Tu T(a)vi sicxiTa stkiodes.<br />
pilpili aTi marcuali da mdogÂ, da niori sami kbili mogale,<br />
T(a)vsa mosdev. sxu(a)Á misT(Â)sve. yrdelisa Tesli mogale, wyliTa<br />
4 mTeli es winadadeba gameorebulia 4v gverdze.<br />
5 3r, 3v, 4r (3) moyvanilia Tvalis tkivilis Selocvebi.<br />
31
aduRe da T(a)vsa mosdev. Tavis tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe,<br />
cerecosa, afsindsa da tegansa T(Tues)a T(a)vsa scxe. sxu(a)Á. mdogÂ<br />
da tegana erTgan danaye, da T(a)vsa scxe. Txisa nezuisa tÂni<br />
T(ua)lTa scxe da S(ig)a tkiv(i)lsa d(a)acxrobs. T(ua)lTa balRmian<br />
zafranobisaTÂs. kuÀrcxis yÂTeli da ZiraÁ, da RuarZli z(ed)a<br />
dasdev da ergebis. 6 sxu(a)Á. vaSli Sew veluri, T(ua)lTa dasdev da<br />
ergebis.<br />
ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis. berZuli zeTi<br />
da niori 7 aduRe, gamouRe taxisa naRveliTa Sezile da STaudev<br />
orsa dilasaÁ. yursa r(omel)sa Salari amosdiodes. ospi Seagbole<br />
da wy(a)lsa missa SeurTe, RÂnisa anu k(a)cis fseliTa Causxi. yurni,<br />
r(omel)sa stkivodian. yrmisa fseli Ca(a)xi WurWelsa tyÂ(i)s(a)sa,<br />
sami gunda mwuane C(a)agde, tiloTa z(ed)a mohkar. dauteve xuTsa<br />
dResa da merme aRmoiRe, danaye (5r) da salmob(i)Ta SetyuÀb(a)Á.<br />
RÂnisa moyuarulobisa saxli da mTxoveli tÂni ars.<br />
ospi gr(i)li da Ãmeli aSunia qarsa, daSrets sisxlsa, dacxrobs<br />
simsivnesa da Sehkravs mucelsa Ãsnilsa.<br />
cerc moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa da<br />
g(a)naaxuams saxvavTa.<br />
mdog Sua daaklebs Telgamsa da aRZravs naRvelsa, da sisxlsa<br />
moandomebs saWamadsa, da moadnobscaÁ.<br />
qondari g(a)nswmeds stomaqsa da g(a)narebs qarsa, dasWris<br />
Talgamsa, daaamebs pirsa da mohklavs WiaTa, da kordsa firtÂs(a)sa,<br />
da ÃuÀlasaca.<br />
boloki mÃurvalea dasWris Talgamsa, da iotebs qarsa, da<br />
moadnobs saWmelsa.<br />
pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa, mÃurvale ars da ...mebs 8 pirsaÁ.<br />
s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben<br />
am(a)s y(ovels)a ergebis 9 TeriaÁ.<br />
6 mTeli es winadadeba aris 2v gverdze.<br />
7 `da niori~ teqstSi gameorebulia.<br />
8 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
9 mcenareebi gameorebulia 44v-ze.<br />
32
mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta, da r(omel)Ta saWamadi<br />
eWamos mowamluli, da anu sasmeli esuas, da y(ovel)Ta<br />
nakbenTaTsca.<br />
im(a)T Seas qeris marculisa wonaÁ, ZuÀliTa RÂniTa anu ZuÀliTa<br />
ZmriTa, anu Taflisa wyliTa da g(a)nikurnos brZanebiTa R(mrT)isaTa.<br />
sigonje r(omel)sa waekidos, egeodeni Seas i(oan)e dResa.<br />
da r(omel)sa wvad acxroebdes (5v) Seasu egeodenve.<br />
ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa ergos, mkerdisa da guÀrdisa<br />
tkivilsa, da stomaqis(a)sa ergos.<br />
da y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa ergos, da r(omel)sa<br />
saWamadi ara eWmebodis, da gonji iyos, da r(omel)sa Ã(ma)Á<br />
dahxdebodis egeodenive Sesuas.<br />
da r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides, da r(ome)lsa<br />
tyirbi stkiodes, da sisxlsa gavidodes TuTubiTa SeasÂ.<br />
da r(omelma)n mrTelm(a)n aRiRos ara evnos m(a)s Ãurveb(a)Á, arca<br />
sxu(a)Á salmob(a)Á:<br />
da r(ome)lsa stomaqi eqceodes _ Seasuas, da r(omel)sa wylisa<br />
urvisag(a)n eSinodis, anu yuavilisa gamosxmasa _ ara evnos<br />
da wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa, da nikrissa.<br />
da vin iyos amiT y(ove)liTa seniTa, Sesuas weliwadsa S(i)na<br />
SesmiTa samjer, dramisa erTisa wona RÂniTa da Tu be(v)ri iyos,<br />
dramisa da naxevrisa wona aRiRos.<br />
da y(ovels)a vnebasa da ... 10 da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs, da<br />
vinca mrTeli aRiRebs Teri ... 11 sxuasa wamalsa g(a)nekrZalos ... 12<br />
da r(omels)a dResa aiRebdes, qoiTm(a)n iaros da mwuxri Ãorci<br />
Wamos, da wyalsa nuca y(ovla)d gemod ixilavs i(oan)e dResa.<br />
(6r) ... 13 Txis naRveli gundruksa SeurTe da jinWris<br />
Tesli erTjer wyliTa gadgine, da SeasÂ.<br />
mWameli r(ome)lisa iyos ZaRlis fseli anu afTrisa scxe.<br />
10 ori sityva ar ikiTxeba.<br />
11 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia).<br />
12 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia).<br />
13 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />
amofxekilia).<br />
33
(ome)lsa ewyurebodis nego TeTriTa RÂniTa Segbole da samjer<br />
asui. 14<br />
birkwurlisa Tesli Segbole da as e(rT)jer.<br />
mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer asÂ. 15<br />
mkrdovnisaTÂs. Zira mjiRi erTi mogale, mas aduRebelisa erTisa<br />
karaqi, erTi ferflTa S(in)a urevdi, v(iTarc)a peruli Seiqmnas<br />
guÀrdsa Caudev, uzmam(a)n Wamos raodeni Z(a)li edvas.<br />
ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa. guarzmanaÁ da iis furceli<br />
Segbole, daasxi T(a)vsa.<br />
yurTa mtkivanTaTÂs. bazrayatuni wyliTa wÂmisaTa da(a)lbe da<br />
z(ed)a dasdev, da dascxres. yuris tkivilisaT(Â)s da siyruisaT(Â)s.<br />
naRveli RerRedisa, missave zomasa zeTsa T(Tues)a gadgine da<br />
d(a)adnev, yursa Caudev da ergebis. sxu(a)Á. ayiroÁsa furceli, nedli<br />
gina yuavili misi, danaye, gamowure, yursa S(in)a CauwuÀTe, matli<br />
moklas. yurTa, r(ome)lTa urvai iyos. niaxurisa furceli gamowure<br />
da uwTve.<br />
ese kbilTaTÂs. kbilni r(ome)lsa stkiodian da RrZ(i)lni<br />
usivden. irmis rqaÁ moqlibe, ZmriTa (6v) imdgome, da Ãali qrTilisa<br />
ZmriTa Sezile, da koWobsa Cadev, dawÂ, da danaye, da RrZilTa<br />
aqlise, r(ome)l sisxli gamoeces da kb(i)lni daumagrdes. kbilis<br />
tkivilisaT(Â)s. spanZlisa, mdogÂsa, lemisa Tesli, cxurisa cmeliTa<br />
Seazave, aduRe, Tbili RrZ(i)lsa idgome.<br />
kbilis tkivilisaTÂs. Sabi daw da danaye, pilpil(a)Á danaye,<br />
erTg(a)n Sezile, bambasa ZuÀlsa Sekar, kbilsa z(ed)a dasdev da m(a)s<br />
guÀrdsa z(ed)a miwves, r(ome)lsa stkivodes, W(i)asa gamoiyvans,<br />
dacdiliaÁ. vis kbilni daeZrnen. kowaxurisa Ziri, kaprisa Ziri da<br />
Sto furcliani, qoTansa Cadev, wy(a)li daasxi, aduRe, r(ome)l<br />
meequse dilamdi equsi Wiqa darCes wy(a)li. irmis rqisa Ziri moqlibe<br />
da wiTeli bavruki, da cxari Zmari CaurTe _ naxevari, da idgomebdi<br />
xan grZlad, xan xan y(ovel)Ta dReTa. 16 misT(Â)sve. Tesli lencofisa<br />
T(Tues)a Sezile, sanTl(a)d Seqen, aRanTe stÂriTa, kbilsa z(ed)a<br />
miupyar, misi ali Wiasa gamoiRebs.<br />
14 meordeba 19v.<br />
15 meordeba 11r da 19v.<br />
16 6v, 7r, 7v _ kbilis tkivilis Selocva.<br />
34
muclisaTÂs. qrTilisa safuari gamowure kaTxisa naxevari, misive<br />
swori zeTi niguzisa hyav da SeasÂ. misTÂsve. kuÀrcxi Seqen yrbeuli<br />
da gunda urTe, da SeaWame. misTÂsve. Zmarsa gunda urTe da Seasui.<br />
misTÂsve. kiodi monaye da erboTa SewÂ, T(a)vsa mosdev safeTqelTa,<br />
Tafli umgbari da marili T(a)vsa dasdev. spanZlis Tesli iasmagiTa<br />
Sublsa dasdev, iasmagi ucecxlo TeTriTa (8r) Tu cxeli iyos<br />
stomaqi misi, alivisa wyliTa, qrT(i)lis fqÂlisa zeTi da kuÀrcxis<br />
guli, ese y(ove)li erTad Seqen da sworad mogale, mCuarsa S(ig)a<br />
Cadev da mucelsa mosdev, da odes gatfes, meored dasdev. sworad<br />
qrT(i)lisa dafqulisa wy(a)li, qliavisa Ciris wuÀni da Tu diad<br />
ewyurebodis cercÂsa nabgoli wyali, dileulad TÂTo WiqaÁ SeasÂ<br />
da ayiro ZmriTa aWame. misTÂsve. bolokisa qerqi daWer, Zm(a)rsa<br />
Cayare, gaTenebadmde iyos. bavruki wiTeli mogale, aliWi TÂsag(a)n<br />
da awe, bolokisa erT kerZo Zmarsa da erT kerZo bavruki Wame,<br />
nelTbili wyali sÂ. misTÂsve. marili TafliTa Seazave da miec.<br />
TuTubo da Tafli pirsa S(in)a ipyar, da Telgami wamova.<br />
WiaÁ visca esxas. ori saxe ars: p(irve)li wiTeli ars da grZeli,<br />
da meore TeTri da brtyeli. afsindi da tenco, kalnabisa Tesli,<br />
p(irve)l(a)d igi danaye da TafliTa gadgine. sami kovzi SeaWame<br />
uzmasa z(ed)a, RÂno Seas tfili da Zmari. Seazave v(idr)e cxraÁ<br />
Jamadmde uzmaÁ iyav, Wiasa gaayrevinebs, merme rac ginda Wame.<br />
RÂZli da tyirpi Tu gausivdes. kiri dawÂ, Roris cmeliTa<br />
gadgine da z(ed)a mosdev. (8v) RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. taxis<br />
cmeli d(a)adnev, qrT(i)lisa fqÂliTa mosdev. tyirbisaTÂs. Ãaris ena<br />
Segbole wyliTa, TÂTu WiqaÁ Seas samsa dilasa da m(a)s mkerdsa<br />
miawvine sada stkivodes. misTÂsve. kap(a)ris Ziri da boloki RÂniTa<br />
Seagbe, da asui. uk(e)Tu RÂZli da tyirbi erTg(a)n SedgomiT iyvnen<br />
da stkiodian. muxisa qerqi da ardi, qondari wyliTa Segbole, samive<br />
erTad moyare da SeasÂ. RÂZlis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. kanjris RÂZli<br />
ga(a)Ãme, mogale RÂniTa anu TafliTa, SeasÂ. RÂZlisa da tyirbisa<br />
tkivilisaT(Â)s. afsindi Segbole, Rame g(a)re dahkide, rkiniTa z(ed)a<br />
dabeWde, dileulad asuÀmdi. RÂZlisaTÂs. ayiros Teslisa g(u)li da<br />
kitris Tesli danaye, wyliTa gamowure, Tafli urTe, SeasÂ,<br />
dacdili aris. vis upe stkiodis. mwifisa niorisa furceli, zroxis<br />
cmeli danaye erTgan da upesa z(ed)a dasdev, ese tyirbsaca ergebis.<br />
35
qartilisaTÂs. taxis Rorisa naRveli, broweulisa qerqi, ZmriTa<br />
gadgine, Segbole da miT T(a)vi mouWukebe. misTÂsve. mRirdveli<br />
natexrsa S(in)a daw da mogale, da ZmriTa gadgine, da T(a)vsa<br />
Semosdev. qartli moklas da TmaÁ gaekeTos. sxu(a)Á. kanafisa (9r)<br />
Ziri Segbole da miT T(a)vi Seukone. kaparisa Ziri da furceli<br />
ReriTurT Segbole, da T(a)vsa mouWkondi, Jamadmde qartli<br />
moswyÂdos.<br />
kÂrkÂsaTÂs. TuTubo furisa didxan Tqefe da miT mr(a)v(a)ljer<br />
iRarRaros. cxÂrTa sisxli adine, Subli gauÃsen da z(ed)a ZarRÂ<br />
kefali.<br />
cofisa nakbenisaT(Â)s. nuSi mware danaye da dasdev, ese muclis<br />
qarsca ergebis. misT(Â)sve. leRÂ mware moswyÂte da missa sZesa<br />
scxebdi, Rriankalisa nakbensa ergebis, kbilis mtkivansaca.<br />
keTrisaTÂs. yayaCo danaye ZiriTurT, ReriTa da yuaviliTa, z(ed)a<br />
scxebdi, T(ua)lsa TeTrsaca g(a)rdaiRebs iwTobdes.<br />
satfurisaTÂs. goroxi mar(i)li, qeris fqÂli, Sezile, dawÂ,<br />
p(irve)li poxili scxe, merme mogale, ise scxe m(a)s _ z(ed)a<br />
acurevdi.<br />
g(u)lmoviwyisaT(Â)s. Romi moiRe apr(i)lisa, v(idr)e y(ovla)d<br />
gaÃmes, mogale wyliTa, Seasui.<br />
pirdaqceulisaTÂs. xaxui TeTri, sirisa kuÀrcxi, Txili, monaye,<br />
TafliTa Sesuare, z(ed)a dasdebdi.<br />
mucelg(u)lTaT(Â)s. nacrisferi tutaÁ asui. mrav(a)l ZarRuai<br />
ZiriT(u)r monaye, SeasÂ. misT(Â)sve. ananuri ec. sxu(a)Á. Rualos<br />
Tesli, gina Ziri, TeTriTa RÂniTa asÂ. (9v) irmis nukrisa durita<br />
asui.<br />
samÃedrosaTÂs. mr(a)v(a)lZarRÂ, birkisa wiTlisa Ziri, verxÂsa da<br />
kibosa furceli, ese y(ove)li erTgan Segbole, Cawvine, ibandes.<br />
RÂZlisaT(Â)s. lilaÁ, amartaÁ mogale asui.<br />
mqavnisaTÂs. kurmuxisa Ziri, soniWis furceli, ardis Ziri mogale<br />
da scxe.<br />
cxenis wilisaTÂs. Ãundis Ziri danaye, ZmriTa dasdev.<br />
piri, r(ome)lsa uyrodes. bavruki, pilpili, gunda mogale, Tafli<br />
urTe, pirsa imdgomos.<br />
zurgis tkivilisaTÂs. sarasa gamowure, Ã(e)li erTi Seasui.<br />
guÀlisaT(Â)s. SÂdi soko mogale da RÂniTa SeasÂ.<br />
36
fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos. mweros wÂvi daniTa moxuÀwe,<br />
poxiliTa tfiliTa Sesuare da T(ua)lTa Caudev.<br />
wamali stomaqisa da xorbisa. nioris Ziri Segbole, erbo urTe,<br />
ZuÀli puri Caudev.<br />
yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes. tredis skintli<br />
wyliTa gadgine da yelsa scxe.<br />
gonjisaT(Â)s. Rualo ZmriTa Segbole da SeasÂ.<br />
msivnisaTÂs. wylis Wakuteli, myuris bude, TelaÁs Ziris qerqi,<br />
niori, ese mogale. myavi, TeTri sakmeli urTe T(Tues)a, anakuÀTiTa<br />
Seasqele da dasdev m(a)s z(ed)a. 17<br />
wylulisaTÂs. kokomasa gesli mohÃade, gundruki mogale da<br />
dedak(a)csa, r(ome)lsa qali swovdes, misiTa sZiTa dazile, z(ed)a<br />
dasdev da z(ed)a bari dahkar.<br />
saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a. pilp(i)li da<br />
opani, da ZiraÁ, bavruki, y(oveli)ve ZmriTa da TafliTa Seazave, da<br />
xuTjer pursa daiwe.<br />
sagurkveli Tu stkivodis. bavruki wiTeli, Tafli umgbari,<br />
neltfili scxe, kuxi gaur(i)e, RÂniTa ucandale da erTob<br />
SeikrZale.<br />
r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos. mr(a)v(a)l ZarRui da mRirdveli<br />
dasdev.<br />
r(omel)sa yurimali elmodis. mercxlis bude ZmriTa gadgine,<br />
yurimalsa dawvine da scxe.<br />
kÂrkÂsaTÂs. ori nawili mar(i)li hyav da erTi gunda, TafliTa<br />
Sezile, pirsa ipyar da nerwyuasa CanTqemdi.<br />
sWamelisaTÂs. aretis Teslisa T(a)vi, wiTeli bavruki, wiTeli<br />
jinWveli erTg(a)n mogale, z(ed)a dasdev.<br />
sursilisaTÂs. wiTeli WiaÁ, r(ome)lsa ardisa yuav(i)lsa z(ed)a<br />
dajdes danaye, nioriTa z(ed)a dasdev, ese keTrsaca ergebis.<br />
r(omel)sa, msivani wyluli iyos. aslisa puri RÂnosa Cayare,<br />
z(ed)a dasdev.<br />
vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos. Sabi da Tafli erTgan<br />
Sezile, ukaniT gasavalsa STaudev (10v) Ãundurisa odeni da gaÃsnas,<br />
dacdiliaÁ.<br />
17 9v _ msivnis locva.<br />
37
vis bednieri gamoesxmodis. 18 jinWris Ziri Segbole da miT gabane,<br />
da Tu ara gamoCinebul iyos Zmari as da m(a)n gamosces, da r(a)J(am)s<br />
aCndes sZe da Tafli aWame, da ver avnos da ergos.<br />
muÃlTa, r(ome)lTa stexdes. 19 navTi da naRveli erTad scxe da<br />
ast(a)miTa didad ucxune da ergos W(eSmari)t(a)d.<br />
vinca soko mklveli Wamos. 20 pitna veluri danaye gamowure SeasÂ<br />
da ergos.<br />
wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa texasa da<br />
y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa. 21 niaxurisa Tesli da 22 Ziri,<br />
broweulisa gurka, qondari da TeTri ZiraÁ ese danaye da wuniTa<br />
aWame.<br />
bailsirisaTÂs. 23 Ror birki moTxare raÁ odenica gindes danaye<br />
dawure da kuÀrcxisa xeWbiTa samsa dilaÁsa uzmasa asucmdi TÂTosa.<br />
da mr(a)v(a)lZarRÂsa Tesli monaye da xaviwad iqmodes da m(a)s<br />
Wamdes da ergos.<br />
g(u)listkiv(i)lisaTÂs. TeTri mdog kovzi erTi danaye da<br />
TafliTa Seazave da samad gayavi da samsa dil(a)sa CanTqas<br />
uzmom(a)n.<br />
WiaTaTÂs. 24 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi monaye da TafliTa<br />
Seazave samad gayav zroxisa ZarRuiTa da naRv(e)liTa upesa dasdev<br />
da(a)yrevinebs.<br />
xorbisaTÂs 25 (!) qeris (11r) ... 26 fqÂli wyliTa daracimdes (!)<br />
uzmaman igi sui dacdili(a)Á.<br />
18 ix. 45r.<br />
19 ix. 45r.<br />
20 ix. 45r.<br />
21 ix. 45r.<br />
22 sityva `Tesli da~ teqstSi gameorebulia.<br />
23 ix. 45v.<br />
24 ix. 45v.<br />
25 ix. 45v.<br />
26 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />
amofxekilia).<br />
38
mucel guÀlTaT(Â)s. 27 mWnavisa qerqi Segbole wyliTa uzmam(a)n<br />
suas. iodasalebi martiTg(a)n moTxare danaye da wyliTa Sezile da<br />
mr(a)v(a)lsa sensa da Wirsa ergebis.<br />
mJavesa da mlaSesa ergebis. akrZalebdi da visca anu yelsa, anu 28<br />
mklavsa ebas, grZnebisa da mterisg(a)n nu eSinian; da Tu mTvralm(a)n<br />
sWamo gagafxizlebs; da Tu g(u)lmtkivanm(a)n Wamos ergebis; da<br />
r(omel)sa dResa sWamo mowamlvisg(a)n nu geSinian; da Tu niadag<br />
sWamdes ugrZnul(a)d ara mokudes; da sadaca akmio aotebs eSm(a)kTa;<br />
da Tu momakudavsa aWamo, ena CauWras amoadgmevs; da visca ebas<br />
sacTuri ver miaxlos m(a)s; da Tu Tesli misi RÂniTa anu TafliTa<br />
aWamo, eSm(a)keulsa g(a)nhkurnebs. 29<br />
mjdomisaTÂs. 30 tredisa skintli, selis Tesli, qeris fqv(i)li,<br />
wyliTa damduRre da Roris cmelica urTe, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.<br />
r(omelma)n Sesuas wuÀni gamowurv(i)li Savisa bolokisa ergos<br />
siyuiTlesa, gonjis(a)sa. 31<br />
vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes 32 Sesuas da jer da dadnes da<br />
fselsa gayves da vinca Sesuas arca Satmi evnos brZanebiTa<br />
R(mr)Tis(a)Ta.<br />
siyuiTlisaT(Â)s. 33 (11v) endro danaye gamowure da SeasÂ.<br />
mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃiTa<br />
xiodis. pilpili da qondari danaye gacer da TafliTa aWame<br />
mrav(a)l jer dacdili ars. 34<br />
ÃuelisaTÂs. 35 soniWi danaye da Roris poxiliTa mkerdsa da beWTa<br />
scxe.<br />
vis guÀlm(a)n ukbinos. 36 qaTam(i)sa mrTel(i)sa nawyli-sakuÀrcxe<br />
z(ed)a daudev nakbensa da aRmoswuros manki da gesli, qaTami<br />
27 ix. 45v.<br />
28 `anu~ gameorebulia.<br />
29 ix. 46r.<br />
30 ix. 46r.<br />
31 ix. 46v.<br />
32 ix. unda iyos `Sirimi~ 46v.<br />
33 ix. 46v.<br />
34 ix. 46v.<br />
35 ix. 46v.<br />
39
mokudes da k(a)ci darCes. qaTami erTi ase eyofis v(idr)e<br />
mokudebodis, manamdis uyav ese da ergos. misT(Â)sve. 37 niori danaye<br />
da TafliTa z(ed)a dasdev nakbensa m(a)s.<br />
keTrisaTÂs. 38 viris terfaÁ ZiriTurT monaye da ZmriTa scxe.<br />
misTÂsve. 39 xax danaye da ZmriTa scxe mrav(a)ljer uyav.<br />
WiaÁ r(omel)sa esxas. ardis Ziri monaye wyliTa gamowure da<br />
SeasÂ.<br />
r(ome)lsa urvli sWamdes. 40 niaxuri danaye da ZmriTa gamowure,<br />
da dasdev z(ed)a, da CauwuÀTeca, da moklas WiaÁ. misTÂsve. 41 lil(a)Á<br />
da qondari danaye da CauwuÀTe.<br />
r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian. 42 yurdRlis tÂni aWame<br />
mr(a)v(a)ljer da ergebis.<br />
r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides. 43 wiTeli ospi<br />
daalbe da vaSli RÂniTa Segbole r(ome)l dadnes, igi aWame<br />
dacdiliaÁ.<br />
r(ome)li sisxlsa gavidodes. 44 (12r) daw rqaÁ irmisa da TafliTa<br />
aWame gacrili, uzmasa.<br />
r(ome)lsa muceli usivdes. 45 ardi RÂniTa Segbole da Semosdev,<br />
da wuÀni misi Seas uzmasa.<br />
visca CxuÀraÁ sWirdes. 46 sZe da Tafli aduRe da Seasui tfili.<br />
misT(Â)sve. 47 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa farvili gamoesxmis daWer danaye<br />
da Tu marcxeniT sCxuÀrdis _ wyliTa Segbole, Tu marj(ue)niT _<br />
36 ix. 46v.<br />
37 ix. 47r.<br />
38 ix. 47r.<br />
39 ix. 47r.<br />
40 ix. 47r.<br />
41 ix. 47r.<br />
42 ix. 47r.<br />
43 ix. 47r.<br />
44 ix. 47r.<br />
45 ix. 47r.<br />
46 ix. 47r.<br />
47 ix. 47r.<br />
40
RÂniTa SeasÂ. vis eqi aqa stexdes da sCxuÀrdes. 48 wyliTa Segbole.<br />
Tu marcxeniT _ gonji askilisa dagale, SeaWameca TafliTa da<br />
z(ed)a zeTiTa ucxune, da uz(i)le.<br />
kanafisa furceli danaye, dawure da miT abandes, da ergos<br />
mZovarsa TmaÁ-wuÀris(a)sa. 49<br />
WorflisaTÂs. xaxui danaye da gamowure wiTeli da wuÀni misi<br />
scxe.<br />
sursuilisaT(Â)s. 50 skintli Citisa nerwyuiTa gadgine da scxe, da<br />
amoagdos ZiriT(u)rT.<br />
muclisa SekrulisaT(Â)s. 51 naRveli mglisa scxe da g(a)nhÃsnas.<br />
Tu Seazilo niaxurisa Tesli comsa da gamoacxo ergos tkiv(i)lsa<br />
stomaqis(a)sa da RorTelsa muclis(a)sa. 52<br />
vis TmaÁ ara esxas. 53 Roris Zuali da myuris bude, amilaxti da<br />
kemuxti, da bze, da bzaÁ qoTansa ax(a)lsa Cadev, Ãmelad dawÂ, danaye<br />
da gacer, da Roris poxliTa scxe mgzefsamdi dacdiliaÁ.<br />
wiTeli visca 54 (12v) sWirdes. Tevzis Tavi daw da ZmriTa scxe.<br />
r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos. 55 damastani da Zira safriani danaye<br />
da tkb(i)lsa mwuanesa z(ed)a moayare SeaWame mravaljer.<br />
muclianisaTÂs. krko danaye, xaviwad Seqen, mr(a)v(a)ljer aWame da<br />
g(a)nmrTeldes k(a)ci igi.<br />
visca yurTa stexdes. 56 kuÀrcxis cili da diacisa sZe galbe da<br />
Causxi.<br />
TeTrisaT(Â)s. 57 Ãaris Zira TeTri da bavruki danaye, da xax urTe<br />
Zireuli, da ZmriTa scxe da amoagdos.<br />
48 ix. 47v.<br />
49 ix. 47v.<br />
50 ix. 47v.<br />
51 ix. 47v.<br />
52 ix. 47v.<br />
53 ix. 47v.<br />
54 ix. 47v.<br />
55 ix. 47v.<br />
56 ix. 48r.<br />
57 ix. 48r.<br />
41
Tu Cahkidos qoTani axali RÂnosa myralsa da gamoiRos simyrale<br />
misi, samdRe miuSvi Sigan. 58<br />
mRerisa ZnelisaT(Â)s. 59 pilpili da bavruki dan(a)ye, da ZmriTa<br />
scxe, da ergos.<br />
visca zurgi stkivodis. 60 satacurisa Ziri moTxare, danaye da<br />
TeTriTa RÂniTa Segbole TxuTmeti Tasi, xuT Tasad v(idr)e ara<br />
mohyaro manamdis Segbole da samsa didsa uzmasa SeasÂ, da daxure<br />
Tfil(a)d.<br />
xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi. 61<br />
Cxikui gakrten da dawÂ, da mar(i)liTa Sealoke, dacdiliaÁ.<br />
cxenis wilisaTÂs. 62 qaTmis skintli Roris poxiTa Semosdev<br />
aduRebuli.<br />
vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos. ars WiaÁ, mÃie. curiansa<br />
dilasa hpoÁ gazafxul(ze), rqiani da boloT (13r) zibibi CamiCs<br />
hqvian; zabdul bar zRvis qafs hqvian; babaTica gvirilas hqvian;<br />
sumbuli tabolens hqvian; gognu ziraqimans hqvian; qafradic zRvis<br />
qafs hqvian; avaji stafilos hqvian; gazmazu gundas gavs, magram<br />
gunda ar aris _ imas hqvian dejri; yamarlili faras hqvian;<br />
arabula(d) narvil qviSas qvian; Tezari ZaRlis yurZensa hqvian;<br />
ruyuser zardaCos hqvian; garihali zardaCoels hqvian; isria<br />
zeTisxilsa hqvia; farodan mefeli sumbulsa hqvian; Salona<br />
kilamuras hqvian; enZelasa solinjsa hqvian; ruTuba xurmas hqvian;<br />
lisonlas vari dafnis Tesls hqvian; lisan anduzs 63 (13v) hqvian... 64<br />
(14r) sxÂli. igi ga(a)Ãme, danaye, T(a)vi da ferÃni Zirsa dasWren,<br />
danaye da cxra wyarosa wyliTa g(a)TqÂpe, qeris erTisa marcÂlisa<br />
wona Seas da lekuTa daayrevinebs brZanebiTa R(mr)Tis(a)Ta. ese aT<br />
58 ix. 48r.<br />
59 ix. 48r.<br />
60 ix. 48r.<br />
61 ix. 48r.<br />
62 ix. 48r.<br />
63 teqstis es nawili mxedrulia.<br />
64 am gverdze mxedrulad aris minaweri: `karabadini as<br />
samocda Tormeti aris furceli~.<br />
42
dRemdi ergebis da Tu ara, lekuni gaudgebian. arR(a)raÁ ergebis da<br />
ese wamali bavasirs(a)ca ergebis, dacdiliÁ.<br />
tyirbisaTÂs. 65 arjmanikis Ziri erTsa dResa Segbole TeTriTa<br />
RÂniTa da welni magrad Seikrnes, da samsa d(i)l(a)sa SeasÂ, da<br />
daixuros kargad. tyirbisaT(Â)sve. W(i)lis Ziri TeTri monaye da<br />
TeTriTa RÂniTa aduRe, da Seas tf(i)li. marcxenasa guÀrdsa<br />
miawvine da ... 66 mJavesa da mlaSesa nu sWams xan erT(s).<br />
ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa. sanjobli da mdogÂ, sakmeveli da<br />
pilpili sworad danaye, da Taflsa, da Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da<br />
ciskrad sagebelTa S(in)a iparparos. da r(ome)lsca T(a)vqedm(a)n<br />
yurni dauyvnes m(a)sca ergebis. 67<br />
uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes. 68 boloki Savi da sakmeveli,<br />
r(omel)i Ã(e)lis nebsa Sua etevis egeodeni, ZiraÁ da umcro<br />
kilamoni axalsa qoTansa STadev. T(Tues)a WiqaÁ TeTri RÂno<br />
ST(a)asxi, dagbole da orsa Wiqasa moyare, da raÁ Rame gavlos<br />
moswure, da samsa dil(a)sa SeasÂ, da gr(i)lsa saWamadsa, (14v) da<br />
wy(a)lsa mlaSesa, da mJavesa ekrZalos.<br />
wamali urvlisa. p(irve)l Tafli moscxe da Wiasa gamoiyvans,<br />
merme bavruki da pilp(i)li, da mdogÂ, da ivlisa soko danaye, gacar<br />
da cotaÁ lilaÁ, da k(a)cis yursa cida ese y(ove)li Seyare,<br />
kuÀrcxisa xeWeWsa S(in)a aduRe da scxebdi.<br />
visca mjdomi gamouvides. 69 daw rqaÁ irmisa, danaye da ZmriTa<br />
scxebdi, v(iTarc)a iSrobdes da gaqardebis.<br />
ufsmadisaTÂs. 70 kirCxibni wur(i)lni dawuÀn mzuarisa adgilisani,<br />
danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.<br />
r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis. 71 axla moduRebuli karaqi da<br />
Zira, da kilamoni danaye da Tafli urTe, da urevdi diad, da viTa<br />
peruli Seiqmnas dilaÁ, mwuxri aWame da ergos.<br />
65 ix. 48r.<br />
66 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
67 ix. 48r.<br />
68 ix. 48v.<br />
69 ix. 48v.<br />
70 ix. 48v.<br />
71 ix. 48v.<br />
43
Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis. 72 kamaÁ danaye,<br />
gamowure da dedak(a)cisa sZiTa uwTobdi da ergos.<br />
r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis. 73 Txis buSti<br />
ga(a)Ãme, dagale TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.<br />
visca welni ebervodian. 74 Telis furceli mogale da RÂniTa<br />
Segbole, da Seasui samsa dilasa.<br />
visca mucelguli sWirdes. 75 mr(a)v(a)l ZarRÂsa Ziri mogale,<br />
dawure da nacartutiTa Seas mr(a)v(a)ljer.<br />
visca g(u)lisa ezoni stkivodian. 76 niaxuri RÂniTa Segbole da<br />
Tafli CaurTe, da SeasÂ, da g(u)lis ezoTa Semosdev. misTÂsve.<br />
zroxis naRveli (15r) mkerdsa scxe da z(ed)a afsindi moasxi, da<br />
z(ed)a ustari daakar, da sam dRemdi miuSvi. da g(u)lis vnebasa<br />
y(ovels)a ergebis raÁca sWirdes.<br />
RorTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen. 77 kalnafisa Ziri dawÂ, danaye<br />
da virisa mCoro ZmriTa gadgine, da mÃurvale Semosdev mrav(a)ljer.<br />
visca kisris ZarRuni gauSubden. kurmuxi mogale da dasdev.<br />
ufsmadisaTÂs. boloki Savi danaye, gamowure da SeasÂ, da Sirimca<br />
dadnos, da fselsa T(Tues)a gahyves.<br />
Tu sisxli cxÂrTa sdiodis. qerqi ayirosa danaye da cxÂrTa<br />
ubere. 78<br />
RÂZlisaTÂs. 79 ZeZÂs Ziri danaye, wyliTa aduRe, uzmasa as samsa<br />
dilasa.<br />
visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis. Tevzis naRveli da wiTeli<br />
jinWveli dasero, mdelo danaye da TafliTa dasdev.<br />
muceltkiv(i)lisaTÂs. gunda mogale da furis sZiTa SeasÂ.<br />
r(ome)li sisxlsa fsmides. Txilis furceli mogale da ZmriTa<br />
SeasÂ.<br />
72 ix. 49r.<br />
73 ix. 49r.<br />
74 ix. 49r.<br />
75 ix. 49r.<br />
76 ix. 49r.<br />
77 ix. 49v.<br />
78 15r, 15v _ cxviridan sisxldenis locva.<br />
79 RÂZlisaTÂs _ ix. 45v.<br />
44
visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a. urTxmelisa wuÀri anu<br />
furceli danaye da RÂniTa Seas tfili.<br />
visca Tirkmelni stkivodian. mr(a)v(a)l ZarRÂ mogale da TbiliTa<br />
wyliTa Seasui samsa dil(a)sa.<br />
xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s. tutis Ziri moTx(a)re, dafxike,<br />
qerqi ahÃade, danaye, wyl(i)sa S(in)a Cayare. mwuxri casa quÀSe dadgi,<br />
dileul asÂ. pilpili `k~ dramisa wona, egeodenve kuliavi, ZiraÁ `Á~<br />
wona, gomizi cignisa `iv~ dramisa wona, kurmuxi `ig~, TafliTa<br />
Segbole, da odes dageWiros Txilisa odensa TafliTa da Taflis<br />
wyliTa 80 (16r) asuÀmdi.<br />
k(a)ci Tu SekrviT iyos. Sabi danaye, kargad moiRe, saponi Tan<br />
Seazile da ukanas karsa Sescxe.<br />
Tu rbilad iyos. irmis durita aWame. misT(Â)sve. gunda da ajaspi<br />
erTg(a)n danaye, da kuÀrcxis TeTri g(u)li Caswure, yuiTelsa<br />
gamoacxobdi, zed mouyridi, uzmas aWmevdi. Tu marxvaÁ iyos,<br />
fubruksa moaduRebdi, zed mouyridi.<br />
muclis tkivilisaTÂs. danaye broweulis qerqi, Sinauri pitna,<br />
niori da qalaquri Zira, cota Taflica miurTe da cotas koWobsa<br />
Sig(a)n moaduRe, da Tbilsa uzmasa asuÀmdi ergos.<br />
mWamelisaTÂs. mar(i)li, mdog da Safi, ese erTg(a)n danaye<br />
cxariTa ZmriTa, dazile da zeda scxebdi. egreve, Savis dedlis<br />
skintlsa TbiliT wyliT dazeldi, z(ed)a dasdebdi. misT(Â)sve. Savis<br />
verZis koWi dawÂ, dagale da ded(a)k(a)cisa sZiTa g(a)dgine, Tbil<br />
Tbilsa zed scxebdi ergos.<br />
simsivnisaTÂs. tredis skintli Tafl wyliTa gadgine da scxebdi.<br />
kalnafi moxarSe, misiTa wy(a)liTa nelTbiliTa ibandes, Tbilad<br />
tyavsa waxuÀvdi. qeris qatosa nioris (16v) wyliT moxartevdi, cxel<br />
cxelsa dadebdi.<br />
Tu qari stexdes asoTa. RÂno g(a)albe, niori, qalaquri Zira,<br />
ucecxlo Tafli da TeTri navTi gaur(i)e, samsa dilasa uzmasa<br />
kargad asÂ. Zewnis Ziri moTxare, danaye, Tafli miurTe, pitna, niori,<br />
cotas koWobsa S(in)a moaduRe, asÂ.<br />
80 teqstSi `Taflis wyliTa~ gameorebulia.<br />
45
mjdomisaTÂs. Wiqa da tredis skintli, selis Tesli, qeris fqÂli<br />
erTg(a)n SeaduRe da qoniTa Roris(i)Ta z(ed)a dasdebdi, Tb(i)lad<br />
Seixuios.<br />
mikrisis(a)T(Â)s. myuari zeTiTa moxarSe, asre rome srulad<br />
dadnes, m(a)s scxebdi y(ovel)Ta dReTa.<br />
Tu muclad Tbilad iyos. Tevzisa zurgielisa T(a)vi dawÂ,<br />
dagale, gunda erTi, cota fetuis fqÂli gaurie, yuTliTa kuÀrcxis<br />
guliTa aWmevdi uzmasa.<br />
tyirbis tkivilisaT(Â)s. leRÂs Ziri moTxare, danaye, boloki da<br />
gvir(i)la sworad Seyare, mr(a)v(a)lZarRuÁ urTe. ese erTg(a)n danaye,<br />
misi wuÀni SeasÂ, naxarSsa cxelsa cotasa mucelsa Semosdebdi.<br />
RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia.<br />
eseca icodi: m(a)s k(a)csa, r(ome)lsa ese sWirdes mucelz(ed)a,<br />
Taflisa da Zmarsa erTgan (17r) gadgendi da mr(a)v(a)lsa sensa<br />
k(a)cis(a)sa ergebis, dilasa uzmasa SeasuÀmdi.<br />
wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni. p(irve)l(a)d<br />
swavlisaTÂs sinotiosa stomaqis(a)sa Telgmis(a)g(a)n aRagznebs,<br />
stomaqisa S(in)a simÃurvalesa gaukeTebs, guneb(a)sa gaugrilebs,<br />
cnobasa g(a)nswmeds, mecnerebasa, r(omels)a miiTualos y(ovel)i<br />
swavlaÁ, dauyenebs mÃecsa, g(a)naZl(ie)rebs mkudarsa. simÃurvalisa<br />
didi wamali aris da uÃms m(a)T kurneb(a)Á, r(omel)ni didisa<br />
sinotiosag(a)n simÃurvale arRaraÁ iyos, da vin mÃurvale iyos<br />
zamTarsa Seasuas da ara zafxulis, ergebis gonjTa, keTrovanTa,<br />
bilanjar ... 81 Ta, da r(omel)sa dgmani mofolxuÀbul iyvnen<br />
TrTolasa da Zrwolasa, am(a)s y(ovel)ni filasofosni iÃmareben.<br />
aRiRe pilpili, dido filfili, salilagi qebuli, gurkisg(a)n<br />
gamorCeuli balilaji, amaliji, TaÃÂs yuÀri, oTxisa dramisa wona<br />
marcuali baladurisa, qusti bahri, Saqari, tabarzati, abalRari,<br />
amisg(a)n iasapari samsa equsisa dramisa wona, asdaoTxi drama sudi<br />
gaqurcnili, asTari ori uwin, baladurisa Tafli gamoiRe merme<br />
SerTe wamalTa, danaye da gacer uwin, merme axali moÃdiliTa<br />
TafliTa Sehrie WurWelsa Cadev odes gindodes gamoRebdi da<br />
iÃmarebdi oris dramisa wona niaxurisa wy(a)liTa gamocdiliaÁ.<br />
81 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia<br />
patara nawili).<br />
46
esreT jer ars r(omel)i sneuli iyos, (17v) misi wy(a)li WiqasaÁ<br />
Seipyar, mwuxri da dileul naxe. uk(e)Tu iyos sasikudine _ Savi<br />
Rrubeli naxo fskersa. ara ars kurnebaÁ misi. uk(e)Tu mowamluli<br />
iyos _ Rrubeli iisferi iyos. uk(e)Tu simÃurvalisg(a)n iyos _<br />
Rrubeli vardisferi iyos. uk(e)Tu Ãurvebisg(a)n iyos _ Rrubeli<br />
Wuartlisferi iyos. uk(e)Tu iyos qari _ wyali Rrubeli iyos<br />
uferuli. uk(e)Tu iyos RÂZlis tkiv(i)li _ Rrubeli iyos mwuane.<br />
uk(e)Tu iyos dedasenisg(a)n _ Rrubeli nacrisferi iyos. uk(e)Tu<br />
iyos mamacob(a)Á _ Rrubeli iyos wiTeli. uk(e)Tu k(a)csa m(a)macob(a)Á<br />
akldes. Ãbosyuri daxuÀwe TeTr ... 82 iTa RÂniTa SeasÂ.<br />
Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos. S(a)vis cxuris Wliki daw da<br />
zeTiTa gadgine da scxe.<br />
ufsmadisaTÂs. SÂdisa mercxlisa budisg(a)n TiÃaÁ gadgine,<br />
wyliTa Seas da ganiÃsnas.<br />
... 83 yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli. jinWari samisa<br />
dramisa wona, pilpili samisa dramisa wona da Zmari egeodenive<br />
aduRe v(idr)emdis Sesqeldes, banbiTa Caudev.<br />
Tu grwy(i)li didad iyos. kÂrosT(a)vsa ZiriT(u)rT agbolebdi,<br />
saxlsa moasxemdi.<br />
vis daTrob(a)Á ara undes. uzmam(a)n nuSi Wamos. 84<br />
iarayanisaT(Â)s. kuÀrcxis guli yuiTeli da sparsis g(u)li<br />
yÂTeli, da xurxundis Ziri, da narislurjisa Ziri erTg(a)n danaye,<br />
da wyliTa gamowure, samsa dilasa SeasÂ, dacdilaÁ.<br />
da Tu monaÁ wagivides. missa sartyelsa z(ed)a dawere. da Sinav<br />
movides, da Tu moeparos raÁme, visca raodenTaÁ k(a)cTa swamebde<br />
daeWobde m(a)Tsa sartyelsa z(ed)a dawere, da visca Sina mogarTuan,<br />
da Tu monisa wasulasa missa sartyelsa z(ed)a daswerT, da ara<br />
wavides, da Tualisg(a)n da g(u)lis mrovanisg(a)n 18(v) Tu geSinodis<br />
82 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia<br />
patara nawili).<br />
83 ori sityva ar ikiTxeba (amofxekilia).<br />
84<br />
17v _ futkris gasamravlebeli locva; 18r _ venaxis bostnis<br />
Wiis locva, ukeTu yanasa vneba iyos, morielis locva, Tu<br />
mona wagivides (rituali).<br />
47
Tu T(ua)lisg(a)n geSinodis vera gavnos m(a)r(ia)m da WuÀli da<br />
taZari noes coli s(a)xeli.<br />
iarayanisaTÂs. fSatisa SeSasa z(ed)a, nedlsa gareT(a) qerqi<br />
afxike, yuiTeli igi SeSaÁ daWar, wyliTa asÂ. 85<br />
vis guÀli CauZrues. sZe furisa aduRe kargad da v(iTarc)a<br />
duRdes piri z(ed)a dadvas, orTqli iorTqlos didxanad da<br />
wamoagdos guÀli, da merme aduRebuli sZe asui, darCes k(a)ci igi.<br />
damzralisaTuis. kuÀrcxi Sewui magrad, `b~ zomi(s) kuÀrcxisa<br />
g(u)li yÂTeli magrad Semwuari da erTisa zoma kavTurikevi erTgan<br />
Seyare, danaye kargad, diad da ZuÀlsa bambasa z(ed)a daakrevdi 86<br />
cotasa (19r) da dasdebdi orgzis dResa S(in)a damzralsa z(ed)a.<br />
danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs, r(ome)l Sigan<br />
wyluli darCes. TeTri sakmeveli da qoni zroxisa danaye erTgan<br />
kargad, r(ome)l Seiqmnas malamad, z(ed)a dasdev.<br />
dakkurlisaTÂs. kecis natexi wy(a)lsa Cayare mwuxri rkina z(ed)a<br />
dasdev casa quÀSe dasdev dilasa uzmasa asÂemdi.<br />
wamali wyliT mankierisa. TagÂs skintli misiTave fseliTa<br />
gadgine, dawure, wuÀni misi SeasÂ, Txle misi mucelsa 87 mosdev.<br />
wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs. mRirdveli gaÃme,<br />
gamowure da Seas samsa dilasa. anu niaxurisa Tesli, anu kamisa<br />
Tesli mogale da SeasÂ. misTÂsÂe. gunda mogale da gundruki, da<br />
luqi ZiriTa Seazave da Sezile, da z(ed)a dasdev, SexÂe. samsa<br />
dilasa iyos da merme gamoucvale, da saWamads aukrZale, r(ome)l<br />
ara gaberos. ZaRlis rZe, nanas Ziri RÂniTa Seagbe, erboTa SeasÂ,<br />
misive Ziri danaye wurilad, weboTa Sesuare da ... 88 z(ed)a dasdev.<br />
ufsmadisaT(Â)s. Txis naRveli, gundruki, jinWris Tesli gadgine<br />
wy(a)liTa SeasÂ.<br />
wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos. lemis Tesli<br />
`ib~ dramisa wona, niaxurisa Tesli, anisoni, kuliavi danaye, gacer,<br />
TafliTa (19v) Sesuare, tfiliTa wyliTa, Txilisa odeni.<br />
mamacisaT(Â)s, r(ome)lsa TirkumelTa revaÁ iyos, WiaÁ mucelsa da<br />
85 18v _ locva sawerelisa.<br />
86 teqstSi `z(ed)a da(a)krevdi~ gameorebulia.<br />
87 teqstSi sityva `mucels~ gameorebulia.<br />
88 ar ikiTxeba.<br />
48
gulsa auSlidis. afsindi, tenco, kalnafisa Tesli sworad danaye,<br />
TafliTa da RÂniTa dileulad asÂ. cxra Jamamdi Wamos da tf(i)li<br />
Sewamadi Wamos.<br />
dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos. mkali sxÂli Seipyar da misi boloT<br />
kerZo frTaÁ ukumie quÀSe missa.<br />
r(ome)li sTxevdes. qurcikisa korkli danaye da RÂniTa SeasÂ.<br />
r(ome)lsa ewyurebodis. negoÁ RÂniTa TeTriTa Segbole da asÂ.<br />
mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer uzmasa asÂ.<br />
k(a)ci Tu moviwye iyos. ofofisa T(ua)lni da enaÁ Seaben, da raca<br />
daviwyebul iyos moegonos.<br />
WiaÁ visca esxas mucelsa. ardis Ziri monaye, wy(a)liTa gamowure<br />
da wy(a)liTa SeasÂ.<br />
diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge: Tu marcxena ferÃi<br />
warmodges uwin S(e)n kerZo _ qali aqus da Tu marjuÀna _ wuli<br />
aqus dacdiliaÁ.<br />
vis pirsa guÀli CauZures. pitna veluri ZmriTa Segbole da<br />
aWame, da darCes k(a)ci igi.<br />
TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes. leRÂ RÂniTa Segbole da<br />
mr(a)v(a)ljer ibandes miT. uk(e)Tu Tmisa mosxmaÁ ar gindes. mRamiobi<br />
daw daicxe da ara gamogesxas TmaÁ. (20r) vis TmaÁ da wuÀri<br />
elewebodis. 89 foxuÀrisa Ziri Segbole da miT ibandes neltfiliTa.<br />
g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos. boloki Savi<br />
da leRÂs Ziri, da askilisa Ziri, da niaxurisa Tesli erTad aduRe<br />
da m(a)s S(in)a Cawvine mÃurvalesa da z(ed)a Tbilad daÃure<br />
dacdiliaÁ.<br />
sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis. xavartisa Tesli danaye, gina<br />
furceli gamowure da zeTiTa Sublsa scxe. kus cocxals T(ua)li<br />
amouRe da Seibi da v(idr)e ara SeiÃsna ar gageRÂZos.<br />
sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev da xan erTi miuSÂ<br />
da wiTelsa ZaRlsa miugde Tu SeWamos darCes k(a)ci igi da Tu ara<br />
SeWamos mokudes k(a)ci igi. jinWari danaye da raÁsaca Sigan Sesdva<br />
krkilm(a)n ver ukbinos.<br />
da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas. pitnaÁ Cagde Sigan da<br />
ara evnos.<br />
89 meordeba 49v.<br />
49
visca kirkÂli CamougrZeldes. kovzis tarsa z(ed)a mar(i)li<br />
daayare da miT aRmarT aRuzile karg(a)T, ficxlaÁ.<br />
vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes. tredis skintli<br />
ZmriTa damduRre da mÃurvale Semosdev.<br />
sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes. cereco da cercui<br />
sasTunlad Semoudev. misT(Â)sve. sadaca wy(a)lsa S(in)a Zuali idvas<br />
kbiliTa (20v) aRmoiRos da Tqua)s: v(iTarc)a S(e)n wy(a)li SegSrebis,<br />
egreca wyali da ofli ege SegSrebis, da ze nu ukuixedavs<br />
ukuRmarT, da z(ed)a Ãmelsa adgilsa dagdos da daswydes ofli.<br />
wamali sarwyeveli. cercÂs nagboliTa da TafliTa Tesli<br />
xavartisa Seas da dasTxios.<br />
visca mucelsa stexdes. broweulisa qerqi da pitna TeTriTa<br />
RÂniTa Seasuli aduRebuli.<br />
wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta kozman da<br />
damianesiTa. Seiqmna uskofisa, r(ome)li ergebis balRamsa, r(omel)i<br />
iyos nawlevTa S(in)a, da r(omel)sa ficarni stkivodian, da r(ome)li<br />
Sekrulad iyos kolinjisagan, kolinjsa daulbobs mucelsa S(in)a,<br />
qarsa g(a)nswmeds da gaiRebs, rasaca mucelsa S(in)a tkiv(i)li iyos<br />
ergebis da fersa gaukeTebs, da javarsa miscems, da gamocdiliaÁ, da<br />
sxuasa mr(a)v(a)lsa g(a)nryunilsa sensa ergebis. aRiRe sakamoneaÁ da<br />
TurbiTi TeTri, da oTxi mutyali sanjabali, pilp(i)li da kakulaÁ,<br />
da sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji, karnifoli,<br />
jakazbuvaÁ, basbasaÁ. TÂTosg(a)n mutyali da naxevari danaye y(ove)li<br />
kibiskibe sakamona qaRaldsa S(in)a, danaye y(ove)li wmidad da erTad<br />
gaurie. aRiRe TeTri Saqari, danaye wmidad, TxeliTa sacriTa gacer<br />
da erTgan (21r) Seyare Saqari, da y(ove)li wamali, da mo(i)Re ugbili<br />
Tafli, cecxlTa Sedgi da peruli mohÃade, da miuSÂ, r(ome)li<br />
gagrildes 90 da z(ed)a asx(i), da eyofodes, urie, didad WurWelsa<br />
Cadev. Tu gasaÃsnelad miscemde Zl(ie)rsa k(a)csa equsisa dramisa<br />
wona SeaWame, da ususursa oTxisa dramisa, cotaT RÂniTa CarRunas,<br />
x(olo) Tu guariSad SesWamdes saWamadsa, orisa dramisa wona ergos<br />
m(a)s Z(a)liTa R(mr)Tis(a)TaÁ. 91<br />
keTrisaTuis. askili mogale, RÂniTa SeasÂ.<br />
90 teqstSi `romeli gagrildes~ gameorebulia.<br />
91 21r _ locva bednierisa.<br />
50
Tu RÂZli da tyirbi stkivodis. muxis qerqi da ardi, da qondari<br />
Segbole, sami erTad moyare da SeasÂ. RÂZlisaTÂs. ardi bostnisa<br />
danaye, gamowure, m(a)s guÀrdsa z(ed)a dawvine da SeasÂ, da Tu ara<br />
ergos bzis furceli danaye, TeTriTa RÂniTa Seas samsa dilasa.<br />
tyirbisaTÂs da RÂZlisa. ifqlis fqÂli gamtkice da gamoacxev,<br />
tfili g(u)lsa dasdev. RÂZlisaT(Â)s. lila da amarta RÂniTa SeasÂ.<br />
RÂZli r(omel)sa stkivodis simÃurvalisg(a)n. ZaRlis yurZeni, kamis<br />
Ziri da furceli (21v) danaye, mowure, WiqaÁ erTi didi aavse da<br />
ocis dramis wona Saqari Sigan Cayare da SÂdsa dResa as WiqaÁ<br />
erTi. misT(Â)sve. Tafli umgbari SÂdsa dResa aWame. ravdeni Z(a)l<br />
edvas, marjuÀnesa mÃarsa da(a)wvine. tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes<br />
Ãorcsa gbolelsa nu sWams, y(oveli)ve mcired Wamos da nu gaZRebis.<br />
qedis tkivilisaTÂs. axalsa dumasa idebdi.<br />
r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis. Tavcecxlas Ziri Seas samsa<br />
dilasa<br />
nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa. muri danaye da<br />
dasdev. qaTami ga(a)pe da dasdev r(a)ica daxudes. guÀlcemulsa.<br />
Zeris naRveli dasdev da asoca dasdev. guÀlisa da cofisa nakbensa.<br />
xaWo zroxaTa Zmarsa Cayare, nakbensa z(ed)a dasdev da cxÂrnica<br />
Seugozen. sxu(a)Á. Wreli WiaÁ zis ardis furcelsa, lurji T(a)v<br />
ferÃi daWar da gagde, da sxu(a)Á danaye, da zeTiTa SeasÂ.<br />
r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis. tegana gamowure da<br />
SeasÂ. sxu(a)Á. C(i)tis skintli TafliTa SeasÂ.<br />
wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n Telgamsa da<br />
misTana snebaTa. dramisa wona spanZlis Tesli da oTxis dramis wona<br />
peruli mohÃade, da TafliTa Sezile, da `g~ dramis wona RÂniTa<br />
SeasÂ.<br />
r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis. opani RÂniTa (22r) SeasÂ,<br />
ÃorcTa y(ovel)Ta scxe. 92<br />
WiisaT(Â)s. irmis rqaÁ dawÂ, mogale, wur(i)lad TafliTa Sesuare.<br />
Tu didi k(a)ci iyos sami kovzi SeWamos da Tu cota erTi.<br />
vis aÃuÀlebdes. fiWÂ fiTri RÂniTa tkbiliTa Segbole, samsa<br />
dilasa asÂ.<br />
92 22r _ rituali eSmakeulisaTvis.<br />
51
Tu k(a)ci uSvilo iyos. qurcikisa yuÀri irmis tyavsa S(in)a<br />
gamohkar da Seabi.<br />
Tu urvli iyos. wirnisa gurkasa, r(ome)l g(u)l ars S(in)a dawÂ<br />
da karaqiTa Sezile, z(ed)a dasdev.<br />
k(a)ci Tu mxurinavi iyos. rkinis naqlibi SeasÂ. 93<br />
Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos. Tag ga(a)pe da<br />
dasdev.<br />
Tmisa ar gamoslvisaTvis. jinWvelisa kuÀrcxi dagal da scxe da<br />
ara gamovides.<br />
mWamelisaTÂs. mdog TafliTa ugbiliTa Seazave da mWamelsa<br />
z(ed)a scxebdi.<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodis. do naxevar duRebuli Seasdev.<br />
vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli. viris T(ua)li dawÂ,<br />
dedak(a)cisa sZiTa Sesuare da w(mid)a mCuarsa SexÂe, da Rame wy(a)lsa<br />
Cadgi, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.<br />
r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes. irmis yuÀrisa kuÀrebi ga(a)Ãme<br />
da moxuÀwe, da RÂniTa Seasmidi.<br />
krdoanisaTÂs. siqarozi (24r) danaye nigoziTa, weboTa da<br />
loforTqinis bude _ sami wurilad mogale, TeTriTa RÂniTa SeasÂ<br />
samsa dil(a)sa uzmaÁ.<br />
sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis. sisxliTa misiTa, saxeli misi,<br />
ukuRmarT daweros Sublsa missa z(ed)a da ese locvaÁ cxÂrTa<br />
z(ed)a: Rafo, patrotad, ergos nebiTa R(mr)Tis(a)Ta.<br />
r(ome)li jerk(ua)li iyos: birkis Tesli sami kovzi SeurTe da<br />
SÂdjer, erTis kovziTa TafliTa aWame.<br />
sisxlsa r(omel)i fsam(e)n. igive TafliTa SeasÂ.<br />
bageni r(ome)lsa daepnen. Roris larTi anu sxÂsa pirutyÂsa,<br />
xaxÂs qerqi danaye, qaTmis cmeliTa Seazave da dasdev.<br />
wamali Tu daÃdes. Txis korkli da TagÂs skintli mogale, da<br />
gadgine, da moscxe, da nedlad ipyar TafliTa.<br />
ZuZuT tkivilisaT(Â)s. qarta axali daasovle da z(ed)a daak(a)r,<br />
da Tbil(a)d Seuxvie.<br />
moviwyesa. Txis Tm(a)Á ukmie.<br />
93 22r, 22v, 23r _ locvebi.<br />
52
gulistkivilisaTÂs. niaxuri Segbole, hamoTa RÂniTa matyli<br />
amosvare da dasdev gulsa, da upesa. ese g(u)lis tex(a)sca ergebis.<br />
pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos. qalbana, pagiJati, cx(a)riTa<br />
Zm(a)riTa gadgine da scxe.<br />
Worflisa. taxis (24v) cmeli da vardis wy(a)li Seazave, da scxe.<br />
guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT. Txis TmaÁ da irmis rqaÁ, da<br />
RÂ(i)is SeSaÁ, da qrTili, w(midaT)a kecsa S(in)a daw da akumie<br />
s(a)xlsa S(in)a. sxu(a)Á. ospis fquili da broweulis yuav(i)li, erTi<br />
kovzi Tafli, wyliTa Segbole da scxe T(a)vsa.<br />
xeli Tu gaisivdes. irmis T(a)visa tÂni da vardis zeTi acxe.<br />
dikisa fqvili da Txle Zmrisa Segbole, da magrad mosdev. 94<br />
mZovarisa da mRerisaTÂs. Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani, ese<br />
samn(i)ve swor hyav, kargiTa ZmriTa aaduRe, m(a)s scxebdi. mesamesa<br />
dilasa dilasa tyemlisa mJaviTa dabandi. 95<br />
guÀlcemulisaTÂs. r(ome)li Zewn(i)sa z(ed)a dampalsa morCÂ<br />
amovides, danaye da k(a)cis fseliTa z(ed)a dasdev. sxu(a)Á. Zirxunis<br />
Ziri moTxare Ramesa da gaaÃme, da wurilad mogale, da daec v(iTa)r<br />
orisa dramisa sswori RÂniTa anu wyliTa SeasÂ.<br />
sxu(a)Á cofianisa nakbenisa. xaWo Zm(a)rsa Cayare da dasdev.<br />
cof(ian)m(a)n Z(a)llm(a)n Tu ukbinos. isive ZaRlis Txemi mogale,<br />
z(ed)a dasxi.<br />
guÀlcemulsa. vrandelisa furceli gamowure, yrmisa fseliTa<br />
asÂ.<br />
guÀrdsa dacemisa. Zirosa Ziri Segbole, RÂniTa anu wyliTa asÂ<br />
da m(a)s guÀrdsa miawvine.<br />
mRerisaTÂs, (26r) qartilsa da siodorgsa. keci daw da mogale,<br />
da Zm(a)riTa gadgine, da ÃorcTa misdev.<br />
msivani, r(ome)l wiTeli iyos. aslispuri Tbili, RÂnosa tfilsa<br />
Cayare da mosdev. 96<br />
wylulisaTÂs. soniWis Tesli da Sabi, da broweulisa qerqi, da<br />
mar(i)li erTg(a)n danaye, da z(ed)a ayridi, da wylulsa m(a)s<br />
94 24v, 25r _ locvebi.<br />
95 25r, 25v _ locva gvelisa.<br />
96 26r _ locva alisa.<br />
53
p(irve)l mohbandi. wyluli r(ome)lsa sicive eces. xax mogale,<br />
TeTri erboTa dasdev.<br />
vis ekali anu isris piri edvas. TeTri xax da Roris (26v) cmeli<br />
danaye, da dasdev, da irmis Zual-tÂni dasdev, da Tu igi ara iyos<br />
gunda danaye da dasdev.<br />
wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa. bavasirsa Seulbobs;<br />
mucelsa S(in)a gahkazmavs; dauSuÀnebs fersa siberisgan; buneb(a)sa<br />
k(a)cTsa Seuqcevs; ese guariSni siWabukisa b(u)n(e)b(a)sa dadginebs da<br />
ergebis yrmawur(i)lTa; r(ome)lTa feri m(i)Rebul iyos Seaqcevs<br />
fersa, v(iTa)r p(irve)l simrTelesa S(in)a yofiliyos da aSuÀnebs<br />
ÃorcTa nebiTa R(mr)TisTaÁ Sezaveb(a)Á amisi: aRiRe xalilagi,<br />
kuÀrcxis guli, balinaji, am(a)Tg(a)ni swori wona danaye da gacer,<br />
nuSis zeTiTa Sezile, amaTg(a)ni sawamlisa woni iyos, nuSi Tu ara<br />
iyos erbo urTe, perul moÃdiliTa TafliTa Sezile, WurWelsa<br />
Cadev, odes gindodes iÃmarebdi, Txilis odensa SeasuÀmdi da ergos.<br />
s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta ergebis y(ovels)a qarsa da bavasirsa, 97 da<br />
mamacis(a)sa. moiRe kurmuxi da afsindi, da prasa, da qondari, da<br />
koTxoji, da c(e)recos Tesli, Segbole RÂniTa ZuÀliTa da dawure,<br />
da SeurTe sZe furisa, da urTe (27r) T(Tues)a TaÃuis yuÀri, abagi da<br />
qalona, zeTi berZuli da zeTi mkosaÁ, dafnisa danavTi mcire, da<br />
selis zeTi. ese y(ove)li erTg(a)n Sez(i)le da viTa Ã(e)lsa ara<br />
swuÀvdes aRiRe ukana, anu abanosa S(in)a ucandale samjer, anu<br />
SÂdjer sawnexelsa S(in)a wy(a)lsa tf(i)lsa da ergos. wamali,<br />
r(omel)i ergos stomaqsa. sigrilisaTÂs odes Sesuas ergebis<br />
cxroÁsa naRvliansa Savis(a)sa, da baRlamiansa, da ÃuÀlasa, da odes<br />
daimWiros enasa quÀSe da WiaTa, r(omel)ni iSvebian mucelsa S(in)a.<br />
aRiRe upani erTi nawili, ori nawili zanjabali, oTxi nawili<br />
mar(i)li hinduri, xuTi nawili Zir qirmani, Setraji SÂdi nawili,<br />
danaye da gacer, da Sezilen TafliTa, Seas s(a)smeli misg(a)n<br />
gundisa odeni gr(i)liTa wy(a)liTa, ergos. 98<br />
suravadisaT(Â)s. mCoro virisa mawonsa aurie da dasdev. misTÂsve.<br />
karaqi dasdev. misTÂsve. Wapaluki danaye dasdev.<br />
97 tesqtSia `baRasirsa~.<br />
98 27r, 27v _ gvelis locva, locva sencecxlis da sawerelis.<br />
54
l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs. stagnis furceli da leRÂs<br />
furceli, da nigozis furceli danaye, gamowure da SeasÂ, (28r) da<br />
scxe. uk(e)Tu guÀli pirsa CauZures. wyali g(aa)tfe da didsa<br />
sawnexelsa S(in)a Casxi, da k(a)ci S(in)a Casui cxelsa. taSti avse<br />
civiTa wyliTa, pirsa mosdgi da nu asuam, da raÁ sicive wylisa eces<br />
maSinRa momarTos, da wamoagdos piriT guÀli taStsa S(in)a.<br />
balRamisaTÂs. qorafis Tesli danaye da TafliTa SeaWame erTi<br />
kovzi. 99<br />
(29r) pirs simsivnisaT(Â)s: gomizi, iodasalebis Tesli, mori,<br />
erTad mogale, wyliTa aduRe da salbunad Seqen, da z(ed)a dasdev.<br />
simsivne pirisa daucxros da Tu ese ara ergos mklavsa sisxli<br />
adine. misTÂsve. wamali nedli leSi da gundruki, da gunda erTgan<br />
mogale, da wyliTa gadgine, da m(a)s g(a)nsa scxebdi.<br />
r(ome)li fselsa ver iWirevdes. Txis buSti mogale da tfiliTa<br />
wyliTa Seas izm(a)sa. anu qaTmis mamlis jinjaya dawÂ, mogale,<br />
y(ovla)d missa kuÀrcxis qerqi, r(omel)isg(a)n marTuÀni gamosrul<br />
iyvnen mogale da TbiliTa wy(a)liTa SeasÂ. qvaÁ, r(ome)lsa iyos da<br />
ufsmadica iyos. kirCxibi (29v) monaye da tutis wy(a)li urTe kovzi<br />
erTi, mandiliTa gamowure da Seas mr(a)v(a)ljer. qvaÁ da(a)dnos,<br />
safsmursaca CamoZures. da rvaÁ T(a)vi sxu(a)Á Ãaris ZiraÁ, sami Ziri<br />
cercÂ, mjiRi erTi nes veluri, mjiRi erTi bavruki, ori kovzi<br />
Tafli da zeTi berZuli urTe, ese y(ove)li Segbole, Tasi erTi<br />
m(a)T mxalTa nagbuli bavruki da Tafli ukanis urTe. patruqiTa<br />
dawure zeTi berZuli, urTe samsa dilasa. Ziri, Tafli, guir(i)laÁ<br />
wur(i)li, r(ome)li wyliansa adgilsa moÃdebis da ekalsa, r(ome)lsa<br />
gomizi gamovals, ese SeasÂ. da Tu ver fsas. skintli mogale da<br />
TeTriTa RÂniTa SeasÂ. mamacisaTÂs da zurgis tkivilisaT(Â)s. eklis<br />
wuÀris Ziri Txare, garecxe 100 , TeTriTa RÂniTa Segbole, sami<br />
sawyauli erTad TxuTmetisa Tasisa erT Tasad moyare, xuTs dilasa<br />
SeasÂ. ufsmadisaT(Â)s. asroni Segbole wy(a)liTa, sami erTad moyare<br />
da SeasÂ. Tu safsmursa qv(a)Á iyos. Tavi CaRma uqcie da Sexare.<br />
99<br />
28r, 28v, 29r _ gaZnelebuli mSobiarobis locva da rituali,<br />
locvebi gvelcemulisa, bednierisa, mjdomisa.<br />
100 teqstSia `garecxi~.<br />
55
mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes. moiRe Sxami<br />
kovzi erTi, iis zeTiTa samsa dilaÂsa cxÂrTa uwTve.<br />
muclisaT(Â)s da tyirbisa. verxuis Ziris qerqi TeTris RÂniTa<br />
Segbole, naxevrad moyare da samsa dilasa asÂ. 101<br />
(40r) balRam zafrianobisaT(Â)s. moiRe kuÀrcxis guli yÂTeli da<br />
Zira yÂTeli, da RuarZli mogale da z(ed)a dasdev da ergebis.<br />
r(ome)lica sisxlisa dajdebodis. vaSli danaye da gamowure, da<br />
missa zomasa Zmarsa T(Tues)a Seazave, da SeasÂ, da ergos.<br />
r(ome)lsa guami stkivodes. bavruki wiTeli mogale, TafliTa<br />
Seazave, g(aa)Tbe da neltfili scxe. qvaÁ ga(a)Ãurve da RÂniTa<br />
ucandale. Tu scxo sZe leRÂsa pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da<br />
ZmriTa, amoagdos mÃuÀvri da ergos wiTelsa mWamelsa da Worflsa.<br />
vin sisxlsa dajdebodis. moiRe gunda da broweulis qerqi, da<br />
zoli sarisa, sokoÁ anu venaÃisa TeTrisa soko da mis T(Tues)a<br />
jaozi 102 , da Zira TeTri, da pilpili, ese y(ove)li ga(a)Ãme da wmidad<br />
mogale, da TafliTa aWame. da Tu Tafli ar iyos moiRe brinji da<br />
Segbole magrad, da kargad, sqlad, da m(a)s z(ed)a moayridi, da anu<br />
kuÀrcxiTa aWame ToToTa. da mis T(Tues)a moiRe mr(a)v(a)lZarRÂsa<br />
Tesli, gaÃme, mogale wmidad, igica moayare. sxu(a)Á misTÂsve. moiRe<br />
qeri w(mida)Á garCeuli, wmidad dafqev da TafliTa mozile, da<br />
mziTa cot(a)d gamoacxev da aWame. Tu akmio s(a)xlsa (40v) S(in)a rqaÁ<br />
da sisuisa Ziri, Zelvisa furceli _ meot iqmnas gveli WaÁni. Tu<br />
furceli iudaÁs ZiriTurT akmio _ s(a)xlad bor(o)ti eSm(a)ki ara<br />
moeaxlos. Tu nayofi misi RÂniTa anu TafliTa aWamo _ eSm(a)keulTa<br />
g(a)nhkurnebs. marTuÀni mercxlisani moixuÀn winasa budisani,<br />
mTuarisa mateb(a)Ása Sua gapen da hpovnen orni qvani, TÂTo ferni<br />
Sekiren irmisa da anu ÃboÁsa tyavsa S(in)a _ vis tÂni qceuli<br />
daSavebuli iyos, ergos.<br />
vin ufsmad iqmnas. TiÃaÁ mercxlisa budisa gadgine da scxe.<br />
moiRe Savisa mamlisa frCxili, marj(ue)nisa ferÃisa, S(e)nT(Tuis)a<br />
ipyar anu Ã(e)lsa daiWire da _ mt(e)rTa S(e)nTa z(ed)a iyo.<br />
visca bruÁ esxmodis. TaÃÂs yuÀri da niaxurisa Ziri, da Zira,<br />
furisa erboTa tfli cxÂrTa uwTe.<br />
101 30r-dan 40r-mde _ sxvadasxva daavadebebis locvebi.<br />
102 teqstSia `jaomi~.<br />
56
ferÃni Tu stkivodian. wyalsa Caudgine.<br />
r(ome)lsa dawviTa stexdes. berZuli zeTi scxe da qusti mogale<br />
magrad, da z(ed)a scxebdi, da cecxli ucxune, da SexÂe.<br />
moviwyisaTÂs da Telgmisa. qondari ZmriTa Segbole da SeasÂ.<br />
sxu(a)Â. Txis balani ukmie cxÂrTa.<br />
r(ome)lsa ara eZinebodis. Txis qraÁ ucnobel(a)d sasTunalsa<br />
(41r) daudev.<br />
damZralsa. skoresa tfilsa sdebdi.<br />
wylulisaTÂs. bambaÁ berZulsa zeTsa amosuare da z(ed)a dasdev,<br />
xaviwi 103 dikisa erboTa dasdev.<br />
momwuarsa. niguzis furceli daw da erboTa Sesuare, dasdev.<br />
sxu(a)Á. zRmartlis SeSa daw da naÃSiri misi mogale, p(irve)l(a)d<br />
erboÁsaÁ scxebdi da z(ed)a ayridi. sxu(a)Á. germaÁ, puri, RÂnosa<br />
hamosa Cayare da z(ed)a dasdev.<br />
nawlevni Tu anasda Sestkivnen. Zira anu kuliavi mogale,<br />
urwyuliTa RÂniTa SeasÂ. sxu(a)Á. niori sami T(a)vi SewÂ, WiqaÁ erTi<br />
RÂniTa dawure da SeasÂ.<br />
mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes. pilpilaÁ, ZiraÁ da<br />
upani ugbliTa TafliTa, samis kuÀrcxis g(u)liTa ec.<br />
wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d. Txis sZe da RÂnoÁ<br />
Seazave, da as kaTxa erTi.<br />
mZovarisaTÂs. lerwmis qerqi dawÂ, Tesli spanZlisa da mdogÂsa,<br />
bavruki naxevrad Seurie da zeTi scxe m(a)s adg(i)lsa, da ese z(ed)a<br />
dasdev.<br />
s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa. wiTeli WiaÁ, r(ome)li ardisa<br />
yuav(i)lsa z(ed)a dajdes danaye da z(ed)a dasdev.<br />
sisxlisa dapyrobisaTÂs. mdog mogale da gadgine, zroxisa<br />
qanTelsa (41v) Cadev da z(ed)a dasdev tyirbsa.<br />
mRerisaTÂs. ardi bostnisa daw da ZmriTa scxe.<br />
kbilTa tkivilisaTÂs. mkuari poxli daWer rvalisa WurWelsa<br />
S(in)a, RÂniTa Segbole da wuÀni misi pirsa imdgome. sxu(a)Á. gaglis<br />
Tesli da marili Seazave, dasdev. (k)bilis texisaTÂs. foxuÀris Ziri<br />
ZmriTa Segbole, pirsa ipyar. sxu(a)Á mangalafikis Ziri aduRe, pirsa<br />
imdgume. xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye, dasdev. sxu(a)Á.<br />
103 teqstSi `xaviwi~ gameorebulia.<br />
57
kapris Ziri aduRe ZmriTa da gunda mogale, da gundis odeni marili<br />
Seazave, da pirsa ipyar. WiaÁ mokali da RrZilni daumagrden. sxu(a)Á,<br />
kbilis tkivilisaT(Â)s, Tu matli iyos. mkuÀTsa, r(omel)sa suÀlsa<br />
Casxmen igi pirsa isxas da ima(s) kerZoÁsa siÁ stkivodes miwves, da<br />
matli kbilisg(a)n gamoiyvanos. uk(e)Tu nazliTa stkivodes. mironi<br />
icxos da ergebis.<br />
T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ZuÀli RÂno, tfili kuÀrcxis guli,<br />
niguzis zeTi, neltbili dasdev. ese T(ua)lTa mzralsa ergebis. 104<br />
Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde. ofofisa<br />
naRveli T(Tues)a ipyar da esreT iÃmaros: qrTilisa erTisa wona<br />
zambakisa da mkuaxisa, da zeTisxilisa zeTiTa Sezilos, da warbTa<br />
icxos.<br />
Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas. ofofisa Ã(o)rci ga(a)Ãme, spanZlis<br />
Tesli danaye, qeris Reri danaye, marilsa T(Tues)a garie da<br />
cxovarTa aWame.<br />
Tu T(ua)lsa TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolevdes, dil(a)Á,<br />
mw(u)xri, Sua dResa. Tu ofofisa naRveli erTisa wrTilisa wonaÁ<br />
muSksa T(Tues)a TiTiTa Sezile, warbTa icxe, k(a)cTa T(Tues)a<br />
SuÀnerad sCnde. 105<br />
(44r) RÂZli aris ese. Seagbobs saWamadsa stomaqTa Sigan da misi<br />
naweri saxlad sisxlad Seqnebis, da ZarRuTa Sua gayvebis, da<br />
r(omel)i darCebis, da welTa ganuvalad Seqnebis, da miscems, da<br />
r(omel)i nestum(a)n ver waiRos _ fawalasa miscems.<br />
Telgmisa s(a)xli firt aris, da kuÀrcxis naRvlisa yola<br />
cnobisa da gonebisa g(u)li aris, da Savis naRvlisa, urvisa da<br />
sicofisa, tyirbi aris. da simÃurvalisa 106 s(a)xli Tirkmeli aris,<br />
uk(e)Tumca buSti ar iyos _ TirkmelTamca wina kerZoÁ, da T(ua)lTa,<br />
da gugaTa siwiTle, da T(ua)lTa daxreWa, da korZTa Seqna, da tanTa<br />
fxana, da kbilisa SeZrvaÁ, da frCxilTa tkiv(i)li, g(u)lis<br />
tkiv(i)li, g(u)lis sibnele, brus sxmaÁ, sisxlis amoyra, cxvirTa<br />
sisxlisa dena, da odes ese y(ovel)ni aRiZrnen _ ese scan. r(ameTu)<br />
sisxli meti aris Savis naRvlisg(a)n, da misi. raÁme ZarRuTa, da<br />
104 41v _ rituali.<br />
105 42r, 42v, _ rituali. 42v–43v _ saxareba maTesi da markozis.<br />
106 teqstSi `da simÃurvalisa~ gameorebulia.<br />
58
fseli naxe, r(aÁT)a Seityua ama y(ovel)Ta senTa salmob(a)Á. tyirbis<br />
tkivili, T(ua)lTa sibrme, g(u)lis Zgera, bavasiri Ãmeli, Ãvela,<br />
Zrwola, fseli Savi, T(ua)lTa marcxenTa, Tavis tkivili, muclisa<br />
da upisa tkiv(i)li, da siSfoTe, da marcxenisa ferdisa tkiv(i)li,<br />
ese yvela Savis Telgmisg(a)n aris. r(omel)ni aRiZrnen (44v)<br />
Telgmisg(a)n. g(a)nÃmob(a)Á k(a)cisa, simÃurvale, k(a)cisa dawvaÁ da<br />
TirkmelTa simÃurvale, uk(e)Tumca ara iyo, buSti(s) simÃurvalem(a)n<br />
k(a)ci moklaÁ.<br />
k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris. stom(a)qTa Sigan<br />
aRizrdebis, Seeqnebis car(i)elobisg(a)n. mucelsa da stomaqsa<br />
simyrale aborotebs da naTl(a)d gamovals, v(iTarc)a yrmaÁ<br />
dedisg(a)n. nebad senTa da mankanad Seiqnebis. ese aris niSani ferad<br />
feradi y(ovel)Ta k(a)cisa senTa da salmob(a)Ta.<br />
Rvinis moyurobisa saxli da mTxeveli tÂnTa aris. ospni grili<br />
da Ãmeli abunia qarsa, daSrets sisxlsa, da(a)cxrobs simsivnesa da<br />
SeakrTobs mucelsa g(a)nÃsn(i)lsa. cercvis WamaÁ umatebs Ãorcsa da<br />
T(ua)lTa saxedvTa. mdog Sua da(a)klebs Telgamsa, naRvelsa da<br />
sisxlsa, moandomebs saWamadsa. qondari g(a)nswmeds g(u)lsa da<br />
stomaqsa, da g(a)narebs qarsa, dasWris Telgamsa, da(a)amebs pirsa da<br />
mohklavs Wiasa, da korZsa firtvis(a)sa da Ãvel(a)sca. boloki<br />
mÃurvale ars, dasWris Telgamsa, amohyris qarsa stom(a)qisg(a)n da<br />
moandomebs saWmelsa. pitnis WamaÁ stomaqisg(a)n qarsa da Telgamsa<br />
gamoRebs, mÃurvale ars da Ãmeli, da pirs(a)c dauamebs.<br />
uk(e)Tu tyirbi da (45r) RviZli erTg(a)n Seyr(i)li iyos mucelsa<br />
S(in)a. muxis qerqi da veluri ardi da qondari erTgan Seyare, aduRe<br />
erTad, moyare da asÂ.<br />
visca mjdomi gamoesxmodes. 107 jinWris Ziri Segbole, dabane da<br />
Tu ara gamoCenil iyos gamoRma Zmari asui da m(a)n gamouCinos, da<br />
ara evnos, da ergos ima mjdomsa, bedn(i)ersaca ityÂan.<br />
muÃlT, r(ome)lTa stexdes. 108 navTi da naRveli, r(omel)isa gind<br />
iyos erTad scxe da astami ga(a)Ãurve kargad da miT ucxune,<br />
W(eSmarita)d ergebis.<br />
107 ix. 10v.<br />
108 ix. 10v.<br />
59
T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac da(a)kldes.<br />
mdog mogale da wyliTa uwTev.<br />
vinca soko mawyenari Wamos. 109 pitna veluri danaye, gamowure da<br />
SeasÂ.<br />
r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes. yurZeni Savi duRiliTa<br />
dadnve, gamowure, Seas ergos.<br />
wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa, texasa da<br />
vnebasa muclis(a)sa. 110 niaxuris Tesli da Ziri, da broweulis gurka,<br />
qondari da TeTri ZiraÁ, ese erTgan Seyare, danaye da gamowure, da<br />
miT wveniTa aWame saWmeli ras(a)c Wamdes.<br />
bavasirisa. 111 Roris birka, pitna _ balaxsa hqvian. da igi moTxare,<br />
raÁ erTica gindes danaye da gamowure, da kvercxis xeWbiTa, samsa<br />
dil(a)sa TÂTos (45v) smodes da mr(a)v(a)lZarRÂsa Teslsa moanaydes,<br />
da nu ga(a)Txelebs, da m(a)s Wamdes da ergos.<br />
Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s. TeTri mdog kovzi erTi danaye da<br />
TafliTa Seazave, da samad gayav, da samsa dilasa CanTqas uzmam(a)n<br />
da ergos.<br />
WiaTaTÂs. 112 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi danaye da zroxisa<br />
naRveliTa Sezile, da upesa da Wiasa sworad dasdev, da(a)yrevinebs<br />
Wiasa. 113<br />
xorbisaTÂs. 114 qeris fqÂli gaqnas wyliTa da raÁ dawmdes,<br />
uzmam(a)n igi suas dasturiaÁ.<br />
RÂZlisaTÂs. 115 ZeZÂs eklis Ziri danaye da wyliTa aduRe, da<br />
uzmasa suas samsa dilasa.<br />
T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs. yurdRlis naRveli RviniTa cxÂrTa<br />
uwTve da ergos.<br />
mucel gulisaT(Â)s. 116 mWnavis qerqi Segbole wy(a)liTa, uzmam(a)n<br />
suas.<br />
109 ix. 10v.<br />
110 ix. 10v.<br />
111 ix. 10v.<br />
112 ix. 10v.<br />
113 45v _ Tvalis tkivilis locva.<br />
114 ix. 10v.<br />
115 ix. 15v.<br />
60
TelgmisaTÂs. boloki Savi TafliTa da ZmriTa aWame, da z(ed)a<br />
Tafli wyali asÂ, arwyios ergos.<br />
tyirbisaTÂs. anakveTi qerisa anu ifqÂlisa TeTriTa RÂniTa<br />
damduRre da z(ed)a Semosdev, ergos. iodasalebi (46r) martSida<br />
moTxare, danaye da wyliTa Sezile, da mr(a)v(a)lsa sensa da<br />
salmobasa ergebis. mJavesa, mlaSesa eridos k(a)ci da visca mklavsa<br />
ebas grZnebisa da mt(e)risg(a)n nu eSinian. vinca g(u)l mtkivanm(a)n<br />
Wamos ergebis, dResa r(omel)sa Wamos mowamlvisg(a)n nu eSinian. da<br />
Tu mTrvalm(a)n Wamos moafxizlebs. Tu niadag Wamdes ucnaurad<br />
sik(u)d(i)lisg(a)n nu eSinian. sadaca eSm(a)ksa ieWobde iqi akmie da<br />
g(a)nidevnos. da anasdaT ena CaWrilsa ukmie m(a)sca moulxens<br />
g(u)lsa. da visca mklavsa ebas sacTureb(a)Á eSm(a)kTa ara waekidos.<br />
Tu Tesli misi anu TafliTa anu RÂniTa aWamo eSm(a)kTg(a)n Sepyrobilsa<br />
g(a)nhkurnebs. 117 ese iodasalebis(a)g(a)n gamova.<br />
mjdomisaTÂs. 118 tredis skintli, selis Tesli, qeris fqviliTa<br />
da mduRare Roris cmelica miurTe, mjdomsa ergebis.<br />
RviZli r(omel)sa stkivodes. elveri danaye dramisa erTisa wona<br />
da TeTriTa RÂniTa Seas oTxsa dilasa, uzmam(a)n suas,<br />
mtkivneulisa gverdisaken dawves. misT(Â)sve. bzis furceli ga(a)Ãme,<br />
danaye da wyliTa gamowure, da Tafli urTe, da cota Sesvas, da<br />
marjvenesa guÀrdsa miwves. misT(Â)sve. (46v) ardis furceli danaye da<br />
wyliTa SeasÂ, m(a)sve guÀrdsa miwves.<br />
tyirbisaT(Â)s. xavartis Tesli moxrake, danaye da TafliTa aWame.<br />
visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes. mercxlis budis miwaÁ<br />
danaye da TeTriTa RÂniTa gadgine, ga(a)Tbe da miT Subli da kiseri<br />
Seugoze, da ergos.<br />
r(omelma)n Sesuas wuÀni bolokisa Savisa ergos sigonjesa,<br />
siyuTlis(a)sa. 119<br />
visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa. 120 boloksa<br />
danaydes da suas oTxsa dilasa uzmam(a)n, qvasa daudnobs da fselsa<br />
116 ix. 11r.<br />
117 ix. 11r.<br />
118 ix. 11r.<br />
119 ix. 11r.<br />
120 ix. 11r.<br />
61
gahyvebis, vinca suas _ misg(a)n ara r(a)Á evnos brZanebiTa<br />
R(merT)is(a)Ta.<br />
k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s. 121 endro danaye gamowure da SeasÂ.<br />
mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃi<br />
uxiodes. pilpila da qondari danaye da gaceri, TafliTa aWame<br />
mrav(a)ljer, ergos. 122<br />
ÃuelisaTÂs. soniWi danaye da Roris poxliTa mkerdsa da beWsa<br />
scxe, karga cecxli moucxune. 123<br />
visca guÀlm(a)n ukbinos. qaTmis traki, sakvercxe_cocxlisa,<br />
nakbensa z(ed)a dasdev da amoswoos gesli da naki, da qaTami<br />
mokudes, k(a)ci darCes, erTi ara eyofis, sidamdis mokudebodes,<br />
sxu(a)Á miaswar ergos. 124 misT(Â)sve. ... 125 (47r) niori danaye da<br />
TafliTa Sezile, nakbensa z(ed)a dasdev, ergos.<br />
keTrisaTÂs. 126 viristerfa hrqÂ(a)n, balaxia, ZiriT(u)rT moTxare,<br />
danaye da ZmriTa scxe. misTÂsve. 127 xax danaye da ZmriTa scxe<br />
mr(a)v(a)ljer.<br />
r(omel)sa urvli mWameli sWirdes. niaxuri danaye, ZmriTa<br />
gamowure, misi wuÀni nakbenSida Causxi, nawuri z(ed)a dasdev, igi<br />
Sigan msxdomni matlni daiÃocebian. misTÂsve. 128 pilp(i)la da<br />
qondari danaye da ZmriTa gamowure, CauwTve ergos.<br />
visca yurTa smena akldes. mdog mogale, Tafli miurTe,<br />
patrukiTa yursa uwTve.<br />
visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes. 129 yurdRlis tÂni Semwuari<br />
aWame mr(a)v(a)ljer, uSvelis.<br />
r(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides. 130 wiTeli ospi<br />
da vaSli RÂniTa gaagbe, dadnes, igi aWame da asÂ, ergos.<br />
121 ix. 11r.<br />
122 ix. 11v.<br />
123 ix. 11v.<br />
124 ix. 11v.<br />
125 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
126 ix. 11v.<br />
127 ix. 11v.<br />
128 ix. 11v.<br />
129 ix. 11v.<br />
62
(ome)li sisxlsa gavidodes. 131 irmis rqaÁ dawÂ, gacar, Taflze<br />
moayare, uzmasa aWame.<br />
visca muceli usivdes. 132 ardi RviniTa Seagbe, mucelsa z(ed)a<br />
dasdev, wveni misi kideca asÂ, ergebis.<br />
visca Cxvera sWirdes. 133 sZe da Tafli erTgan aduRe, da<br />
nelTbili asÂ. misT(Â)sve. 134 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa furceli misi<br />
far(a)viTa mgrguali gamoesxmis, misi Ziri (47v) danaye, Tu<br />
m(a)rjuÀnTa sWirdes wyliTa Segbole da miT asÂ, Tu m(a)rcxen(a)sa<br />
RÂniTa asÂ.<br />
visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes. 135<br />
askilis gonjis ferad raÁme moesxmis, igi dawÂ, dagale da TafliTa<br />
aWame, da zeTiTa uzile, da c(e)cxlsa ucxune.<br />
kalnabis furceli danaye da gamowure da miT ibandes TmaÁ<br />
wversa, mZovarisaT(Â)sca kargia. 136 misT(Â)sve. wuÀni Wankutlisa<br />
erTob kargia, miT ibandes.<br />
srsuilisaT(Â)s. 137 Citis skintli scxe da aRmoagdos ZmriTa, gina<br />
nerwyviTa.<br />
muclisa SekrulisaTÂs. 138 naRveli mglisa mucels scxe ergebis.<br />
Tu niaxuris Tesli comiT Sezile, gamoacxe, stomaqisaTÂs<br />
dasdev, Tbili RorTels(a)ca ergebis. 139<br />
visca TmaÁ ara esxas. 140 Roris Zvali da myuris bude, amalaxti da<br />
kemuxti, qeris bze da bzis furceli _ gamÃmari. axalsa qoTansa<br />
Cayare Ãmeladre dawÂ, danaye, gacer da Roris poxliTa scxebdi,<br />
msgebsamdi ergos.<br />
130 ix. 11v.<br />
131 ix. 11v.<br />
132 ix. 12r.<br />
133 ix. 12r.<br />
134 ix. 12r.<br />
135 ix. 12r.<br />
136 ix. 12r.<br />
137 ix. 12r.<br />
138 ix. 12r.<br />
139 ix. 12r.<br />
140 ix. 12r.<br />
63
yvav(i)li visca esxas. 141 Tevzis T(a)vi dawvi, danaye da ZmriTa<br />
scxe.<br />
r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos. 142 da Zmastani da zafranica,<br />
imisTÂs Zira danaye da tkbilsa mawonsa z(ed)a (48r) moayare, aWame<br />
mr(a)v(a)ljer, ergos.<br />
visca yurTa stexdes. 143 kuÀrcxis cili, ded(a)k(a)cis sZe, erTg(a)n<br />
ga(a)Tbe, yursa CauwTÂe ergos.<br />
keTrisaT(Â)s. 144 Ãaris Zira fesÂanad danaye da bavruki erTgan<br />
scxe, ergos.<br />
Tu RÂnosa myralsa axali qoTani Cahkido, simyralesa<br />
gamoarTuams. 145<br />
mRierisa ZnelisaT(Â)s. 146 pilpila da bavruki erTg(a)n danaye, da<br />
ZmriTa scxe, ergos.<br />
visca zurgi dia stexdes. 147 satacuris Ziri moTxare, TeTri RÂno<br />
TxuTmeti Tasi Ca(a)sxi z(ed)a, agbe xuT Tasad, moyare xuTsa dilasa,<br />
uzmasa asÂ, Tbil(a)d da(a)xure.<br />
xvastagi, r(ome)li gamoReriandes. 148 Cxikvi gakrten, dawvi da<br />
mar(i)liTa ga(a)lokine, ergebis.<br />
cxenis wilisaTÂs. 149 qaTmis skintli, Roris poxili, ZmriTa<br />
aduRe da scxe.<br />
Tavi r(omel)sa stkiodes. bambaliT damduRre da mÃurvale<br />
Semosdev, da misi nagboli T(a)vsa asxi, Tbilad SeuxÂe, ergos.<br />
tyirbisaT(Â)s. 150 kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa<br />
agbe wy(a)liTa, magra Seuxvevdi, samsa dil(a)sa uzmaman suas, Tbilad<br />
daiburos.<br />
141 ix. 12r.<br />
142 ix. 12r.<br />
143 ix. 12v.<br />
144 ix. 12v.<br />
145 ix. 12v.<br />
146 ix. 12v.<br />
147 ix. 12v.<br />
148 ix. 12v.<br />
149 ix. 12v.<br />
150 ix. 14r.<br />
64
ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is. 151 sanjabili da sananebeli,<br />
mdog da sakmeveli TeTri, da (48v) pilpilaÁ, sworad danaye,<br />
Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros, erTg(a)n arios, sagebelsa<br />
Sigan aRarRaros.<br />
visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos. 152 m(a)sca ergebis.<br />
tyirbisaT(Â)s. 153 Wli hqvian, sawuimris Zirsa igi TeTri monaye da<br />
TeTriTa aduRe RviniTa, Seas Tbili da m(a)rcxenasa gverdsa z(ed)a<br />
miwves, mJavesa, mlaSesa eridos.<br />
uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da Znelad<br />
aubnebdes. 154 boloki Savi, Ãelis nebzeda sakmeveli rom daetevis<br />
igi, erTg(a)n Sekare da RÂno Ca(a)sxi egzomi, rome kargad iduRos,<br />
or Wiqad moiyaros, Rame gavle, meoresa dResa gamowure, samsa<br />
dilasa uzmasa asuÀmdi, grilsa da mlaSesa, mJavesa eridos, ergebis.<br />
visca mjdomi gamoesxmodes. 155 irmis rqaÁ dawÂ, danaye da ZmriTa<br />
scxe, v(iTarc)a iSnobdes, ergebis.<br />
ufsmelobisaT(Â)s. 156 kirCxibi cxrafeÃasa hqvan, igi mzis pirsa<br />
mr(a)v(a)li moyare, dawÂ, danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.<br />
yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs. abzindi hqvian, balaxsa,<br />
igi danaye da gamowure, da Zmari urTe, da Tbilsa yursa uwTevdi.<br />
r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des 157 (49r) da amoxiodes.<br />
axlad amoRebuli karaqi da Tafli erTad Seyare, da Zira, da<br />
kalamoni danaye, da CaurTe karaqsa da TaflSida, da urevdi da<br />
perulad Seqen, da dila mwuxr aWmevdi.<br />
Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes. 158 kama danaye da<br />
gamowure, dedak(a)cisa rZe urTe da T(ua)lTa uwueTebdi.<br />
r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes. 159 Txis<br />
buSti ga(a)Ãme da dagale, da TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.<br />
151 ix. 14r.<br />
152 ix. 14r.<br />
153 ix. 14r.<br />
154 ix. 14v.<br />
155 ix. 14v.<br />
156 ix. 14v.<br />
157 ix. 14v.<br />
158 ix. 14v.<br />
65
misT(Â)s. qaTmis wvilTaT(Â)s gamonatexi xeWebni danaye, gacer da<br />
RÂniTa asÂ.<br />
visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes. 160 Telis<br />
furceli RÂniTa Seagbe da samsa dilasa asÂ. visca mucel guli<br />
sWirdes. 161 mr(a)v(a)lZarRÂsa Ziri danaye, gamowure da nacartuta<br />
daw(u)Á, erTg(a)n Seyare da Seas mr(a)v(a)ljer. visca mucel<br />
g(u)lisa ezoni stkivodes. 162 niaxuri RÂniTa Segbole da gamowure,<br />
da Taflica miurTe da SeasÂ, da naxarSi g(u)lis ezoÁsa Semosdev.<br />
misTÂsve. zroxis naRveli mkerdsa scxe, z(ed)a abzindis wyalica<br />
moasxi, m(a)s z(ed)a ustari daakar, sam dRe miuSvi da g(u)lis vnebasa<br />
S(in)a ergos racaÁ sWirdes.<br />
RorTelisaTÂs. 163 Tu yelsa g(a)reT iyos kalnafis (49v) Ziri<br />
dawÂ, danaye da viris mCoro da igi sworad gadgine, da<br />
mr(a)v(a)ljer Semosdev, v(iTarc)a iSnos da ergebis.<br />
WiaÁ visca esxas. ardis Ziri danaye, wyliTa gamowure da SeasÂ.<br />
diacsa orsulsa uÃme da T(ua)li uge, Tu marcxena ferÃi<br />
warmodgas S(e)n kerZo icodi qali hyavs, Tu marj(ue)na ymawu(e)li.<br />
visca pirsa guÀli CauZres. pitna veluri ZmriTa Seagbe, Seas da<br />
kideca aWame.<br />
TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes. leRÂs furceli Seagbe da miT<br />
ibandes.<br />
uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes. mRamiobi TeTri dawÂ,<br />
danaye da ara gamogesxas am(a)s icxebdi.<br />
TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes. 164 foxveris Ziri moxarSe<br />
da miT nelfilad ibandes.<br />
T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da ver ewamlos k(a)csa.<br />
Savi boloki da leRÂs Ziri, da askilis Ziri, da niaxuris Tesli,<br />
erTg(a)n aduRe da m(a)s S(in)a Ca(a)wvine mÃurvalesa da Tbil(a)d<br />
da(a)xure.<br />
159 ix. 14v.<br />
160 ix. 14v.<br />
161 ix. 14v.<br />
162 ix. 14v.<br />
163 ix. 15r.<br />
164 ix. 20r.<br />
66
sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes. moiRe Tesli xavartisa,<br />
gina furceli misi, danaye, gamowure da zeTi miurTe, Sublsa scxe,<br />
daeZinos.<br />
T(a)vi r(omel)sa stkiodes. xavartis Tesli da junjurik erTad<br />
danaye, aduRe da mÃurvaliTa ibandes, da eSvelos. (50r) misTÂsve.<br />
kurdReli Seipyar uZaRlod da naRveli gamoarTÂ. m(a)m(a)o C(ue)nos<br />
mcodnem(a)n m(a)s(a)ca ityodes, merme RÂniTa cxÂrTa CauwueTe da<br />
ergebis nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />
wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da<br />
cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n. pilpila ocis<br />
dramisa wona, gomizi sacigne Tequsmetis dramis wona egdeni<br />
urTve, 165 Zira da kuliavi erTis dramis wonaÁ, ese y(ove)la TafliTa<br />
Seagbe da visT(Â)sca saaqimod gindodes Txilis odensa TafliTa da<br />
TbiliTa wyliTa gadgendi, dil(a)sa uzmaÁ asuemdi da ergos nebiTa<br />
R(mrT)isTa. 166<br />
jinWari danaye da raÁsaca (50v) Sig(a)n Sesdva, verca guÀlm(a)n<br />
da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n ver<br />
ukbinos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />
Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes. pitna asi Ziri<br />
Caagde, samkuÀTebi da SehkuÀTos, dasturia icodi.<br />
visca vaJsa kuku daugrZeldes. kovzsa z(ed)a marili dayare da<br />
danaye, da Cauyare, da aRar daugrZeldebis.<br />
visca T(ua)lTa cremli sdiodes. veluri pitna danaye da<br />
gamowure, da wuÀni misi T(ua)lTa CauwTve mr(a)v(a)ljer da ergos.<br />
yelni r(ome)lsa stkiodes. cota RÂno da cotas vaJis fseli<br />
erTg(a)n g(a)aTbe, yelica moibanos da kideca s(ua)s, uSvelis.<br />
misT(Âs)ve. tredis skintli ZmriTa aduRe da yelsa Semosdev.<br />
sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes. cereco sasTumalsa<br />
misdev da moswydebis.<br />
wamali rwyevisa. cereco moxarSe, misiTa wveniTa da xavartis<br />
Tesli danayili, TafliTa, Tbili Seas da arwyios. 167<br />
165 teqstSia `erTve~.<br />
166 50r, 50v _ rituali.<br />
167 50v–51r _ mSobiarobis rituali.<br />
67
uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da ver daexsnas.<br />
Txis sZe da RÂno SeasÂ, uSvelis. 168<br />
cxros gardaweraÁ kakla, soflaÁ, yTiala, almana, CoCala,<br />
gaswydi cxroo da Ãurvebao, Tu sparsi x(a)r mahmadis madlsa, Tu<br />
uria x(a)r petrozis m(a)dlsa, arnica sj(u)lni civebani x(a)rT<br />
m(a)dlsa Tq(ue)nisa saloc(a)vis(a)sa a(mi)n, k(ur)n)ebs) (?).<br />
yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli. vaJisa, anu Txis<br />
naRveli CauwTve, ergos.<br />
Tavisa tkivilisaT(Â)s. yrdelis Tesli da junjuriki danaye,<br />
gamowure da T(a)vsa scxe.<br />
sneuli, r(ome)li xurinvides. cxv(a)risa anu zrxoxis naRveli<br />
yursa scxe, ergebis.<br />
r(ome)li Znelad fsmides. kraviskudai hqÂan balaxsa, igi Seagbe,<br />
misi wveni simnis kopis T(a)viTa Seas da ergebis.<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodes. do naxevar duRebuli Seas da<br />
ergebis.<br />
muclis ÃsnilobisaTÂs. furis sZe da vaJis fseli, da gunda<br />
monayili erTgan asÂ, ergebis. misTÂsve. kitris naqurceni ga(a)Ãme,<br />
mogale da TafliTa (51v) umgbariTa aWame, da ergos. misTÂsve. qaTmis<br />
koWz(ed)a qerqiviTa hkravs, igi ahÃade, g(aa)Ãme, danaye, TafliTa<br />
aWame da ergos.<br />
mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas. fseli misi, kecisa WurWliTa<br />
dadgi, Tu mweri hkrbebodes _ zed Zveli yveli da ormoci marcuali<br />
pilpila erTg(a)n Seyare, danaye da wyliTa xaviwad Seqen, da aWame.<br />
Tu fselsa m(a)s z(ed)a mweri ara hkrbebodis _ mokudebis, cudia, nu<br />
hkurneb.<br />
TirkmelTa tkivilisaTÂs. wunwub(a)Á TafliTa aWame.<br />
g(u)lis wretisaTÂs. broweulisa qerqi da fisi xuT xuTis<br />
dramisa wona danaye, furis sZiTa aduRe, SeasÂ, ergos.<br />
SekrulobisaT(Â)s. qatos wveniTa Wakunteli 169 Seagbe, misiTa<br />
wuÀniTa patruki, zeTi, Tafli, erboÁ erTgan moyare, Zmari urTe,<br />
Seas ergos.<br />
168 51r _ cxros rituali.<br />
169 teqstSia `Wankuteli~.<br />
68
mjdomi visca esxas. kalnafis Tesli mogale, z(ed)a moasxi,<br />
ergos.<br />
kuvikurisaT(Â)s. kuliavi dagale, gamowure, samsa dilasa samsami<br />
Tasi Sesuas, ergebis.<br />
srsuilisaT(Â)s. kurmuxi mogale ded(a)k(a)cisa sZiTa scxe da<br />
ergebis.<br />
k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros. misive Zuali T(a)vsa<br />
daidvas da ergos.<br />
guÀlcemulisaT(Â)s. vardis furceli (52r) danaye da yrmis vaJis<br />
fsliTa SeasÂ.<br />
saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes. dedak(a)cisa TmaÁ<br />
da RÂis SeSaÁ, qrTili, qalbana da k(a)cis Tma, irmis rqaÁ erboTa<br />
akmie.<br />
xorbisaTvis. qrTilis fqÂli wy(a)liT gadgine, uzmasa as da<br />
ergos.<br />
tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes ese swamle: Ãorcsa wy(a)liTa<br />
moxarSulsa nu sWams, nuca yo(e)l rasaca Wamdes _ Tbils Wamdes.<br />
kapris Ziri da ZeZÂs eklis furceli erTg(a)n ZmriTa Seagbe da<br />
SeasÂ, dacdili aris, ergos. misTÂsve. ifqÂlis qatoÁ moÃale da<br />
msivansa z(ed)a dasdev, da ergebis nebiTa R(mer)Tis(i)Ta. misTÂsve.<br />
mdog Ãmeli mogale, umgbariTa TafliTa mozile, kurdRlis<br />
korklis zoma cxra Seqen da samsa dilasa uzmasa, sam sami SeaWame<br />
da m(a)s mtkivansa z(ed)a miawv(i)ne, ergos nebiTa R(mer)Tis(i)Ta,<br />
samxramdi ima mÃarsa iwves. misTÂsve. ardi bostnisa daw da ZmriTa<br />
gaqen, mtkivansa z(ed)a scxe, ergos, dasturia, nebiTa R(mer)TisaTa.<br />
keTrisaTÂs. mRamiobi Seipyar, TeTriTa dakali, sisxli misi<br />
Wiqasa Sig(a)n daiWire, sisxli da Ãorci orive ga(a)Ãme, dagale da<br />
TafliTa gadgine, keTrsa Semosdev, xuT dRemdi nu Seixsnis da<br />
ergos.<br />
Tavis tkiv(i)lisaTÂs. k(u)rdRlis (52v) naRveli cxuirTa uwTve.<br />
vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa. ifqÂlis qatoÁ ga(a)Ãurve<br />
tafasa Sigan TxliTa anu RviniTa, ferÃsamca ara daswvides cxelsa<br />
dasdebdi xSirad, kidemca ara gaucivda. misT(Â)sve. saros Ziri<br />
danaye, kecsa z(ed)a dasdev da m(a)n moklas salmob(a)Á igi.<br />
vis ferÃi gausivdes. aslis fqv(i)li sZiTa mozile, Citis<br />
skintli urTe, msivansa z(ed)a dasdev.<br />
69
uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes. kurdRlis guli Segbole,<br />
nigozis zeTiTa Seas da SeaWame, da ergos. misT(Â)sve. bolokis<br />
Tesli danaye, gacer da vaSlis qerqi danaye, gacar da boloki miT<br />
Sezile, mkerdsa dasdev da SeixÂe.<br />
uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces. igi wiTlisa<br />
naRvlisag(a)n aris. mxali kalnafisa kargad Seagbe, igi k(a)ci<br />
Tbilad dasÂ. oflm(a)n raÁ dauwyos divli, frCxilsa naxarSiTa<br />
ibandes da ergos. misT(Â)sve. garakis furcelsa z(ed)a nami dadgebis,<br />
WurWelsa Sig(a)n moyare, rvas dRes TÂTo Wiqa SeasÂ, samsa dilasa<br />
TeTrsa fsmides 170 , miT scan rome ergebis.<br />
(53r) gare r(omel)sa aCndes. leRÂs furcels sZe rom sdiodes<br />
m(a)s scxebdi, samsa dResa cxelsa mzesa icxunebdes _ sadamdi tyavi<br />
ar aqlTdes, scxebdi, ergos.<br />
k(a)ci Tu ver fsmides. tredis skintli, dramis wona, SeasÂ.<br />
qarisT(Â)s. TeTri navTi sui kÂras dResa. samxari Wame da<br />
orS(a)b(a)Tsa imarxe _ nuca vaxSamsa sWam; r(a)J(am)s yoveli k(a)ci<br />
dawves, SuaRame Seiqnas, Ã(ma)Á ara ixmodes, kvercxis xeWebi navTiTa<br />
da RÂniTa asÂ, RÂno ufroÁ qen, WiqiTa SeasÂ, Tbilad daiburos,<br />
daiZinos, dileul sagebelTa nu adgebis paStas xans, paWiWs nu<br />
gaiÃdis, sartyels nu Seirtyams, ferÃi m(a)Rl(a)dre daidgi.<br />
samS(a)b(a)Ts _ SuadRe puri Wame, vaxSamsa nu sWam; oTxSafaTs _<br />
im(a)rxe; xuTS(a)b(a)Ts _ amav wesiTa Wame; paraskevica _ imarxe;<br />
S(a)b(a)Tsa _ samsa kÂrasa imav wesiTa iqmodi, S(a)b(a)Tsa samx(a)rsa<br />
Wamdi; kÂramdi _ im(a)s iqmodi. am(i)s wamlobaSig(a)n RÂnos Tbilsa<br />
asuÀmdi, meores kuirasa muSki _ Tu eSoebodes, miTve wesiTa<br />
qalbanaca ergebis, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />
soko, r(ome)lsa esxas. Relisa soko, pilpila, mdogÂ, TafliTa<br />
umgbariTa gadgine, scxe, anu Zu(a)Á, anu yaWis sabeli, (53v) mouWire<br />
da mohkveTe, ergebis.<br />
mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos. qondarsa danayilsa asmidi,<br />
ergebis nebiTa R(merT)is(i)Ta.<br />
sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes. qinZi Ãmeli,<br />
danayili mis(a)Á da T(a)vis TmaÁ erTgan Sezile wyliTa, z(ed)a<br />
dasdev da Seuxv(i)e, simsivne daucxres. erTxel vaJis g(a)navali<br />
170 teqstSia `fmides~.<br />
70
scxe, qrTilis fqv(i)liTa z(ed)a mougoze, skore zroxisa CÂlis<br />
k(a)cis fseliTa mougoze da scxe. 171<br />
soko r(omel)sa SigniT esxas. Tu gindes Segeb(a)Á misi zroxis<br />
Ãorci mWle SewÂ, Tu sWirdes _ ver dacoxnis da Jam Jamca<br />
gamoagdebs.<br />
r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa, anu stomaqsa.<br />
RviZli cxurisa anu Txisa ga(a)pe da mucelsa z(ed)a mosdev.<br />
uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ.<br />
g(a)navalsa wveT wveTad hyvebode da peruli Txilis feri. misT(Â)sve.<br />
gunda SÂdi aduRos, erTi kaspuri RÂno erTg(a)n (54r) Sezile da<br />
SeasÂ, qrTilis fqÂli daw kovzis naxevari, T(Tues)a Seurie im<br />
sasmelsa, ganavalsa dasdebdes da ergos.<br />
mamacisa qarisa. prasisa wuÀni da nigvzis 172 zeTi erTg(a)n Seyare,<br />
axuretine, ergebis.<br />
ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes. tenco da tegana<br />
danaye, zeTiTa berZuliTa z(ed)a dasdev da miTve dauzileve.<br />
welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden. Zira da anu kuliavi<br />
ga(a)Ãme, kargad dagali, RÂniTa urwyuliTa SeasÂ.<br />
T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis. xeWeWi, r(ome)li aris<br />
tbasa S(in)a loforTqini, igi anu qarqaSi Zveli dawÂ, wurilad<br />
danaye, gacer, Jamadmde ded(a)k(a)cisa sZe scxe da ergos.<br />
mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes. pilpila da Zira, da<br />
ospni, umgbari Tafli, sami kuÀrcxis guli, erTg(a)n Seyare da asÂ.<br />
r(ome)li xSirad gavidodes. Txis sZe da RÂno Seyare da SeasÂ.<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodes. irmis rqaÁ daw wuril(a)d,<br />
mogale, SÂdjer aWame fubrukiTa. pilpila aTisa dramisa wona, aTis<br />
kuÀrcxis g(u)li, mJaved broweuli, ese erTg(a)n gadgine, sami kovzi<br />
Seas dileul da ergos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />
(54v) r(ome)lsa texa sWirdes. kargis RÂnis Txle qrTilis<br />
fqviliTa erTg(a)n Seyare kecsa z(ed)a, gaTbe, qalsa, r(ome)lsa vaJi<br />
swovdes misiTa rZiTa gunda uÃurelo naTessa z(ed)a dasdev, naTesi<br />
aiRe, ageTi T(ua)lTa dasdev da ergos. misT(Â)sve. uÃurelo gunda<br />
171 53v _ mSobiarobis rituali.<br />
172 teqstSia `nigzis~.<br />
71
mogale, wur(i)l(a)d gacer da zroxisa cmeliTa magrad Sezile,<br />
kuÀrad Seqen da T(ua)lTa dasdev da miaZine.<br />
T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes. nelTb(i)liTa TafliTa dabane, kargad<br />
SeuxÂe, iyos xanamdi, merme Telis Ziri da foxveris Ziri danaye da<br />
Seagbe wyliTa, da miT dabane.<br />
Tu T(a)vsa qertli iyos. taxis naRveli da broweulis yuav(i)li,<br />
kovzi erTi Tafli, erTg(a)n Seyare wy(a)liTa, T(a)vsa scxe qartli<br />
moklas da qavilica da(a)wynaros. misT(Â)sve. mRrial tvelaÁ wyalsa<br />
zis, igi daw da mogale, wy(a)liTa, ufro ZmriTa gadgine, T(a)vsa<br />
scxe, qartli moklas da Tm(a)Á gaukeTdes. erTxel kanafis Ziri<br />
moxarSe, T(a)vsa scxe, ergos. misT(Â)sve. kapris furceli TurTu<br />
sZiTa Seagbe da miT nagboliTa Jam Jam T(a)vsa daibandes, da<br />
q(e)rtli da qavili orve dauwynaros. (55r) i(i)s Tesli da gundruki<br />
mogale, da Sublsa scxe. misT(Â)sve. moloqi da qinZi, da Sambali<br />
Seagbe, da misiTa wyliTa T(a)vi dabane, nagboli T(a)vsa dasdev,<br />
ergebis.<br />
r(ome)lsa T(a)vi stkiodes. gomizi da pilpila mogale, T(a)vis<br />
naxevarsa scxe, orbis naRveli cxÂrTa uwTve da ergos. iis Ziri,<br />
daTÂs naRveli da ospni erTg(a)n Seyare, da cxÂrTa uwTve.<br />
misT(Â)sve. abzindi da niori Roris poxiliTa, anu erboTa Seagbe,<br />
T(a)vsa dasdev ergebis.<br />
zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. abzindi da qimetra, da kowaxuris Ziri,<br />
kami(s) sami T(a)vi, ZiriT(u)rT, ifnis qerqi, cota qondari, ese<br />
y(ove)li erTg(a)n Seagbe RÂniTa, sami sawyavi erTg(a)n moyare,<br />
gamowure, cota Tafli miurTe, sidamdi Tbili iyos, erTg(a)n<br />
moTquipe, SuadRemdi asuÀmdi.<br />
r(ome)li sisxlsa fsmides. mercxlis kuÀrcxi mogale da<br />
qrTilis fqÂli urTe, da ZmriTa gadgine, da asÂ. misT(Â)sve. irmis<br />
rqaÁ p(irve)li amosruli WoboSniTa moqlibe da gadgine, da ZmriTa<br />
SeasÂ, egreve misi larTi ga(a)Ãme, mogale da ZmriTa asÂ.<br />
r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa. atmis gurkis<br />
(55v) zeTi mogale, ZmriTa SeasÂ, z(ed)ac mosdev, mzesa miuwvine.<br />
mcercnelisaTÂs. gunda uÃureti da bavruki, wiTeli ospi, urwyo<br />
qondari, diadi ese y(ove)li kupriT mogale, nacartutiTa bandi, im<br />
wamalsa z(ed)a zdebdi. qaTmis skintli gadgine wyliTa, bambaSig(a)n<br />
amosuare da wylulsa z(ed)a dasdebdi.<br />
72
gul moviwyisaTÂs. qurcini xuadi Seipyar, yuÀrni gamouyaren da<br />
cxÂrsa miupyar, isunos da yelsaca Seibas. misT(Â)sve. balani Txisa<br />
cxÂrTa ukmie, isunos da yelsa Seibas.<br />
TelgmisaT(Â)s. qondari ZmriTa Seagbos, Seasuas, Telgamsa<br />
wamoyris da ergebis.<br />
zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. wylis pirsa, saTibsa Sigan dgas tenco<br />
da igi dakrifos, da sZiTa da(a)lbos, erbo urTos da uzmam(a)n suas,<br />
qars(a)ca ergebis.<br />
sicivisa gatexisaT(Â)s. Zira TafliTa monaye, as da ergebis.<br />
sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes. ajaspi dayare,<br />
anu jinWari mogale, dasdev da miuwydes, nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />
g(u)lis SlisaT(Â)s. pitna sami Ziri da broweulis tkbilis wuÀni<br />
ZmriTa aduRe da axuritos, dacdilia.<br />
(56r) r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes, cotad<br />
mucelica stkiodes. qedi uWran da naRveli amouRon, poxiliTa<br />
uzelden v(idr)e buStisa piri ara gaexsnas da ergos.<br />
r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides. biaÁ da vaSli, da<br />
ospi wiTeli Seagbos, v(idr)e dalCuÀs, cerecoca miurTe 173 , aWame,<br />
ergebis. 174<br />
(58r) gasavali Tu gausivdes. wiTeli bavruki da Tafli erTg(a)n<br />
gadgine, ga(a)Tbe, nelTbili scxe. qva ga(a)Ãurve, RÂnosa Ca(a)gde,<br />
qveSe uyrCole, ergos.<br />
RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos. moxis qerqi da<br />
veluri ardi, qondari erTg(a)n Seyare da Seagbe, ergos nebiTa<br />
R(merT)isTa. RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. kiri daw da Roris<br />
cmeliTa gadgine, z(ed)a dasdev, ergos nebiTa R(merT)is(i)TaÁ.<br />
RÂZlisaT(Â)sve. RÂis naxSiri da mglis mCoro erTg(a)n mogale,<br />
kargiTa RÂniTa erTi kovzi SeasÂ. misT(Â)sve aris. da mTaSig(a)n dgas,<br />
furceli misi niorsa gavs da mis Zirsa WloniviT hkidavs igi,<br />
ZiriT(u)rT mogale da ga(a)Ãme, da RÂniTa samsa dil(a)sa SeasÂ,<br />
ergos. tyirbi da RÂZli r(ome)lsa gausivdes. ifqulis fqÂli germad<br />
173 teqstSia `miuTre~.<br />
174 56r, 56v, 57r, 57v _ locva RviZlis, qarcemulis, cxros,<br />
gvelcemulis; rituali mSobiarobis; locva<br />
kbilistkivilis, ufsmadobis.<br />
73
gacer, purad Seqen gamoucxobel(a)d, ugbolveliTa TafliTa xaviwad<br />
Seqen da tilosa z(ed)a g(a)f(i)ne, z(ed)a dasdev, salmob(a)Á gamoiRos<br />
da simsivne da(a)cxros nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />
SekrviT vinca iyos. yurZeni Savi aduRe, SeasÂ.<br />
sisxli 175 vis cxuirTa sdiodes. rqaÁ damwuari da melani, da<br />
gomizi erTgan mogale da cxÂrTa ubere.<br />
TvalTa TeTrisaT(Â)s. (58v) kamaÁ mogale, uwTve.<br />
yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes. ymis vaJis fseli<br />
Causxi WurWelsa, sami gunda Ca(a)gde, tiloT zemohkar, xuTis dRes<br />
daexsen, amoiRe, danaye da yursa uwTve, erTxel vacisa fseli Causxi,<br />
naRveli raÁs gind iyos Seurie da eSvelos.<br />
vis mZovari sWirdes. lerwmis qerqi daw da spanZlis Tesli,<br />
mdogÂ, wiTeli bavruki naxevrad SeurTe, mZovarsa z(ed)a zeTi scxe<br />
da isi wamali z(ed)a dasdev da ergos.<br />
saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes. ospi da vardi mogale,<br />
ZveliTa RÂniTa ga(a)Tbe, SeasÂ. pilpila qviTa mog(a)le, wyliTa<br />
Seas da RÂno Seagbe. rko cotad Seqen, aWame, kideca asÂ. matyli<br />
tafasa Sig(a)n ga(a)Tbe RÂniTa, mucelsa z(ed)a dasdev.<br />
qavilisa da mRerisa. axali keci daw da mogale scxe,<br />
spodogorsaca ergebis. RiRusa axali keci dawÂ, mogale, ZmriTa scxe<br />
da cÂli da fisi dasdev, da SeuxÂe, da dadnos.<br />
keTrisaTÂs. kurdRlis sisxli SeasÂ, erTi Tavi Romi dawÂ,<br />
mogale, scxe. am(a)n mZovar(i)ca moklas.<br />
ZuZu, r(ome)lsa stkiodes. qarta (59r) axali daasovle, Seuxuie<br />
Tbil(a)d, ergebis.<br />
zugi r(ome)lsa stkiodes. niaxuri Seagbe tkbiliTa RÂniTa,<br />
matyli dasovle dasdev, ergebis.<br />
sneuli, r(ome)li ususurad iyos. kedlis nagozi kuamliani<br />
mogale da tkbiliTa RÂniTa gadgine, mkerdsa da beWsa scxe, da<br />
dasdev, da SeuxÂe, da Txisa misg(a)n cxurisa pirsa T(Tues)a upyar<br />
da Zali Sedvas, saWmelsa nu aWmev, purwyaliTa aWame ergos.<br />
spaondogarsa. myuris bude, r(omel)i wy(a)lsa S(in)a mRrialtveli<br />
igi, niguzis zeTiTa Taflsa S(in)a SeuwÂ, v(idr)e dadnes dawure da<br />
scxe.<br />
175 teqstSi `sisxli~ gameorebulia.<br />
74
ufsmelobisaTÂs. Txis naRveli miurTe gundruksa, jinWaris<br />
Tesli wyliTa gadgine da SeasÂ.<br />
sneulsa, r(ome)lsa swyurodes. samis kvercxis gulsa berZuli<br />
zeTi urTe da aWame, zeTisxilica miurTe. misT(Â)sve. RÂno da wyali,<br />
da yveli, da yuav(i)li, r(omel)i saTibsa Sigan iqnebis igi yuav(i)li<br />
Crdilsa Sigan ga(a)Ãme, wyliTa Seagbe, misiTa nagboliTa pirsa<br />
iTquifdes, kideca asÂ.<br />
Tualbliti visca sWirdes. irmis larTi Ãmeli monaye, dasdevi,<br />
ergos. T(ua)lTa moklebisaTÂs. (59v) ded(a)k(a)csa axali yrma rom<br />
edgas p(irve)li misi sZe mowvele, niori oTxad gakuÀTe, Sigan gauRe,<br />
ergebis.<br />
ÃvelisaTÂs. rvaÁ Tavi niori tafasa Sigan SewÂ, samsa dilasa<br />
uzmasa asÂ, ergebis. misT(Â)sve. zeTi vardisa da Tafli sworad yav,<br />
qalbana da Zira, da sananebeli danaye, miurTe, asÂ.<br />
kb(i)lTa mRilisaT(Â)s. Ãaris ZiraÁ, r)omel)sa Zirsa z(ed)a sami<br />
furcelni esxnes, Ziri misi da furceli furissulasi, orive<br />
erTg(a)n Seagbe da wveni misi pirsa amdgome, nu CanTqams, ergebis.<br />
misTÂsve. Sxamis Ziri da ielis Tesli, da bavruki wiTeli, erTg(a)n<br />
mogale, pirsa uyrCole.<br />
RrZilni, r(ome)lsa uyroden. bavruki wiTeli da pilpila danaye,<br />
ZmriTa gadgine, pirsa imdgome, ergos.<br />
piris simyralisaT(Â)s. bavruki da pilpilaÁ, da gunda mogale, da<br />
ZmriTa imdgome.<br />
TelgmisaTÂs. qondari da mar(i)li erTg(a)n danaye da ZmriTa<br />
gaTquipe, da SeasÂ. misT(Â)sve. mdog mogale da Tafli miurTe, pirsa<br />
imdgomos, nu CanTqams, sapanZli Seagbe, igi aWame.<br />
T(a)vis tkivilisaTÂs. yrdelvad (60r) g(o)n(e)b(a)Á aCqarebul iyos,<br />
avi aris. da Tu Jangris ferad arwyevdes avi aris. Tu civi ÃuÀla<br />
daerTos avi aris. civi ÃuÀl(a)Á am(a)s hqÂ(a)n _ uWkuod gaÃados. Tu<br />
k(a)cis naxva ar undodes da pirsa kedlisken iqmodes, Ãelsa<br />
iSuÀrdes da eWedebodes rasme, avi niSani aris. Tu tanisamossa<br />
iÃdides avi niSani aris. Tu anazda Sublze civi ofli gamouvides<br />
avi niSani aris. Tu am droÁs aqimi moiyvanon, sneuli naxos,<br />
p(irada)d hkiTxos: pirSig(a)n gemoÁ rogori gic. Tu Tq(ue)s pirSi<br />
Tbil(a)d maquso _ icodi sisxlisag(a)n aris. Tu Zali hqondes _<br />
Ã(e)li gauxsen, aseTi SarbaTebi Seuwyve, rom sisxli da(a)wynaros.<br />
75
Tu Tq(ue)s pirSi mwared maquso _ icodi zafris(a)g(a)n aris, zafra<br />
sWarbobs, grili da gasaxsneli SarbaTebi Seuwyev, rome gaxsnas. Tu<br />
asre Tq(ue)s piri mimJavdebiso _ icodi sevdisag(a)n aris da sevda<br />
sWarbobs, m(a)s aseTi SarbaTebi Seuwyev, rome rbili da mÃurvale<br />
iyos. Tu asre Tq(ue)s piri mimlaSdebiso _ balRami aris, SarbaTi<br />
mÃurvale da Ãmeli Seuwyev. Tu saWmeli undodes _ simrTelisa<br />
niSani aris. (60v) Tu sicxe sWarbobdes _ sasmeli saWmeli SarbaTebi<br />
y(ove)l grili Seuwyev, Tu zafra sWarbobdes _ momJavo Seuwyev. Tu<br />
balRmianad iyos an grilad mÃurvale da gr(i)li geuwyev.<br />
niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili wamlebi<br />
gamoiRebs sqelsa 176 balRamsa rome ugubdebodes. aiRe zanjafali,<br />
TarbuTi da Saqari erTmanerTisa odeni, danaye, gacer da raÁ<br />
moundes, ori drami miec TbiliT wyliTa. sxu(a)Á wamali, rome<br />
gamoiRos balRami da sevda. aiRe sakmuni naxevari drami, afTimoni<br />
erTi drami, TeTri xarikoni naxevar drami, baskiji ori drami,<br />
yuela danaye, gacer da miec TbiliTa wy(a)liTa, rome Sesuas, Tu<br />
SeZlos srulad miec, Tu ara naxevari. sx(ua)Á wamali. aiRe TarbuTi<br />
erTi drami da naxevari, danaye da Sezile, bazaryatunis wy(a)liTa<br />
anu biis g(u)lis wy(a)liTa habebi Seqen brtyeli da r(a)Á moundes<br />
miec enasa quÀSe da uSvelos. sx(ua)Á habi muclis tkivilisa romeli<br />
dia midiodes da ar dadges. aiRe aRtori da gunda, da broweulis<br />
qerqi, (61r) TÂTosag(a)n naxevar naxevar drami danaye, gacer da<br />
RÂniTa Sezile, da CrdiloSig(a)n ga(a)Ãme, da miec, uSvelis.<br />
T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs. aRiRe yuavis tÂni marjuÀnisa, gaqen da<br />
garcxi, m(a)mlis Citis tÂni Sescxe. T(a)vis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. aRiRe<br />
cereco da wyliTa aduRe, merme wy(a)li T(a)vz(e)da da(a)sxi da<br />
cereco z(ed)a dasdev, merme zeTiTa da ZmriTa Sezile, Semosdev,<br />
Tfil(a)d dabure. sxu(a)Á wam(a)li rome mudam stk(i)vodes. aRiRe<br />
furis erbo da berZuli zeTi ori kovzi, da kuliavi, danaye erTad<br />
da T(a)vsa Semosdev. sx(ua)Á T(a)vis tkivilisa, rome Wkuasa Zali<br />
misces da T(a)vsa uSvelos. aRiRe wmida fqÂli, sami kuÀrcxi da<br />
kuÀrcxis qerqiTa sami wy(a)li da(a)sxi, furis erbo, Tafli, aduRe<br />
da aWame, rac amisg(a)n darCes cxÂrSig(a)n CauwuÀTos, saRamomdi<br />
miuSÂ da uSvelis. sx(ua)Á wamali. aiRe furis erbo, TafliTa anu<br />
176 teqstSia `sqeli~.<br />
76
zeTiTa Sezavebuli, aWame, uSvelis. sx(ua)Á, rome sigrilisag(a)n<br />
stkivodes. sami piri TeTri RÂno Seasui, puri aWame, RamiT tkb(i)li<br />
breweuli aWame, dileul ferÃi TbiliTa (61v) wyliTa dabane da<br />
r(a)Á T(a)vm(a)n tkivili dauwyos _ iis zeTi T(a)vsa scxe da cxÂrTa<br />
CauwuÀTe, anu erbo, anu qalis rZe scxe, qeris wuÀni asÂ, subuqi<br />
saWmeli aWame, TeTri RÂno asÂ. sx(ua)Á wamali. aiRe Wakutlis Ziri,<br />
danaye da wyliTa gawure, vardis zeTi gaur(i)e, cxÂrTa uwTve.<br />
sx(ua)Á. aRiRe gauÃureteli gunda, g(u)li amoarTÂ da w(y)liTa gaqen,<br />
cxÂrTSi Caudev, T(a)vi daRma qnas, uSvelis.<br />
sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes. naxe ququToSig(a)n sim(a)gre<br />
aris Tu ara, Tu simagre ar iyos aRiRe 177 vercxlis wida da arjaspi<br />
da war(x)aqi TÂTo drami danaye da abreSumiTa gacer, TafliTa<br />
Sezile, y(ove)lTa RameTa ququToz(ed)a dasdev.<br />
sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden, am(a)s hgvandes<br />
miwiT savse ariso. isi wamali dasdev rome zemo dagÂweria da<br />
damwuari spilenZi T(ua)lS(in)a gamoavle erTi drami. samyi arabi,<br />
afoni, zafrani, TÂTo drami danaye, Sezile, ga(a)Ãme, wyliTa gaqen,<br />
(62r) CauwuÀTe, uSvelis.<br />
sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes. misi niSani: Savi da<br />
wurili iyos, da tilsa hgvandes, seni aris, tili ar aris, misi<br />
wam(a)li: aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli, erTad<br />
garie, wyliTa dasdev, is tili gamoiyvane da wuwuTo maril wyliTa<br />
garcxi. sxu(a)Á wamali. Tu TeTri iyos, anu ZuÀli, anu axali, aRiRe<br />
wulis ymawurlis fseli, WurWelSig(a)n Ca(a)sxi, munamdi aduRe<br />
gasqeldes, merme a(i)Re, ga(a)Ãme da cota muSki gaurie, wmidad<br />
danaye, saoqromWedlos qoTanSi Cayare da amav qoTanSi Zafranis<br />
wyliTa gaurie, c(e)cxlz(ed)a dasdev rome dadnes, merme a(i)Re<br />
salis qvaz(ed)a galese da T(ua)lSig(a)n gamoavle, uSvelis brZenTa<br />
da ama wamalsa upuvneli T(ua)li daurqmevia.<br />
niSani Sakikisa. naxevar T(a)vi rom stkivodes da piri, da T(a)vi<br />
wiTeli iyos, da rac civi iyos iamebodes _ icodi sisxlisag(a)n<br />
aris. safeTqeli gauxsen da ospi aWame ZmriTa, zafraniTa (62v) da<br />
tapaSiriTa, da wy(a)lis migierad xilis wy(a)li SeasÂ, niadag vardis<br />
wy(a)lasa usunos. samsa dResa ima wesiTa Seinaxe, merme es wamlebi<br />
177 teqstSi `aRiRe~ gameorebulia.<br />
77
miec: aiRe yÂTeli alila, ocdaerTi dangi, oci drami Ãmeli qliavi,<br />
TxuTmeti marcvali unapi, ocda aTi marcuali Ãmeli ia, xuTi drami<br />
wiTeli vardi, oTxi drami qinZi, yuÀl(a)Á erTad qoTanSi Cayare, ori<br />
litra wy(a)li da(a)sxi, erTs dRe Rames da(a)lbe, merme aduRe<br />
sidamdi naxevar litra darCes da merme gawmide wy(a)lisg(a)n, da asi<br />
drami WurWelSi Ca(a)sxi, merme aiRe Turbuni erTi drami, danaye,<br />
gacar, gaurie Saqari TxuTmeti drami, dawolis J(ams)a SeasÂ, RÂnisa<br />
da Ãorcisg(a)n farezad Seinaxe samsa dResa amav wesiTa, uSvelis.<br />
sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci savse iyos<br />
baRlmisag(a)n. aRiRe sakamoni da mastaqi, sabri da Sahmihandari,<br />
naxevar naxevar drami, danaye, gacar da wy(a)liTa Sezile, da habebi<br />
Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec erTi drami, (63r) da Tb(i)li wy(a)li<br />
SeasÂ.<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni stkivoden da<br />
nikrisi sWirdes. amisi saxeli solinjaniis habi aris. aRiRe<br />
solinji da yÂTeli alila qerqisag(a)n gamoRebuli equsi drami,<br />
sakamuni erTi drami, danaye, gacar, TbiliTa wy(a)liTa Sezile da<br />
habebi Seqen, da miec ori drami.<br />
sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome gasustebuli iyos<br />
da saWmeli ver moidnos. aiRe iarajifekra da TarbuTi aT aTi<br />
drami, yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli, afTimoni, vretaci,<br />
xarkoni, indouri marili da Sahmiandali, sakamoni, TÂTo drami, qvaÁ<br />
sakmeli, r(ome)lsa mukli hqÂan, da(a)lbe da sx(ua)Á wamlebi danaye,<br />
gacar, RÂniTa Sezile, habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec ori da<br />
naxevar drami.<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa, r(ome)li<br />
gaxsniT iyos. aiRe niSastaki da gazixeJi, da taWWkrezi, gaqurcnili<br />
nuSi, danaye, gacer da kuÀrebi Seqen, ga(a)Ãme CrdilSig(a)n, habalasis<br />
wy(a)liTa ori drami miec.<br />
sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da stomaqsa<br />
Zalsa (63v) miscems da RÂZlisa gzaÁ misces. aiRe sabri aTi drami da<br />
wiTeli vardi, Ãmeli mazdaqi da yÂTeli alil(a)Á qerqisag(a)n<br />
gamoRebuli, danaye, gacar da erTmaneTSi gaurie, CrdilSi ga(a)Ãme,<br />
sami drami miec.<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da r(omel)sa sajdomi<br />
stkivodes. aRiRe qv(a)Á sakmeli lurji equsi drami, qabuli alilaÁ<br />
78
da amlaji, da bililaji qerqisg(a)n gamoRebuli TÂTo drami, danaye,<br />
gacar da prasis wyliTa gaurie, da habi Seqen, da raÁ moundebodes,<br />
miec misiTa wy(a)liTa.<br />
sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da<br />
filenjsa da sigr(i)lisa sensa. aRiRe zanjafili, pilpilaÁ da<br />
rapTeRi, malWi da balji qerqisg(a)n gamoRebuli, nurtaki da Savi<br />
alilaÁ, nanaxiva TÂTo drami, sabri aTi drami, ese wamlebi<br />
wur(i)l(a)d danaye, gacer da ZaRli yurZenaTa wy(a)liTa aurie,<br />
habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da r(a)Á moundes miec.<br />
sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes. aiRe mJavisa<br />
breweulisa qerqi 178 da gunda (64r) mogale da dasdev.<br />
sxu(a)Á habi. amis zne davweroT Tu sneuls misce ergos Tu<br />
T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa. aiRe TarbuTi naxevar drami,<br />
xarkoni naxevar mutyali, qabuli alila erTi drami da naxevari<br />
laJurdis qvaÁ, Tu ese ara iyos amis magivrad Savi alila unda,<br />
mazdaqi da razanis Tesli, TÂTosg(a)n orosi dangi, solinjani erTi<br />
mutyali, y(ove)la danaye da gacer, da c(i)viTa wy(a)liTa gaur(i)e,<br />
pilpilis odeni nabebi Seqen. Tu k(a)ci SekrviT iyos naxev(a)r dangi<br />
sakamuni gaurie, k(a)ci frTx(i)lad Seinaxe da saRamod miec, rom<br />
pirSig(a)n Caigdos, merme civi wyali Seasui da habi erTxel<br />
Semodgom(a)s unda, erTxel gazaf(x)ul(ze) 179 .<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli<br />
iyos. aiRe kowaxuri oTxi mutyali da hindihis Tesli, qiSuTris<br />
Tesli, Savi xaSxaSi da simlarabi, TÂTosg(a)n erTi mutyali,<br />
tahbiriloqi TÂTosag(a)n naxevar drami, yuÀla danaye da gacer,<br />
SaSari kitri da ayiros Tesli erTi dangi w(mid)iTa quabiTa kargad<br />
aduRe, rome gasqeldes julabsaviTa, (64v) merme aiRe da miec erTi<br />
mutyali, rome Wamos, z(ed)a Tbili wyali Seas da Tu stomaqi<br />
gasustebuli iyos, erTi mutyali wnalelexi gaurie.<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa da mamaci Tirkmeli<br />
rome stkivodes, da siyÂTlesa rome pirzed iyos, da g(u)lis<br />
sigrilesa. a(i)Re xurma, r(omel)i moSavo iyos ormocda aTi<br />
marcuali qerqis(a)g(a)n gamoRebuli, qoTanSig(a)n Cayare, Zmari<br />
178 teqstSia `qeri~.<br />
179 teqstSia `gazafuli~.<br />
79
da(a)sxi, piri daumagre da gauSÂ SÂds dResa, da aiRe sakamuni da<br />
sadapiris furceli, xartuti, TÂTosg(a)n erTi drami, zanjafali<br />
equsi mutyali, qeri boraki oTxi mutyali, pilpila aTi marcuali,<br />
nuSi ocda aTi, calke calke danaye, gacar da aiRe kargi Tafli<br />
ori nuki, cecxlz(ed)a dadev, nelTbilad aduRe, qafi mohÃade,<br />
viremdis qafi gawm(i)des, merme Zmari da xurma Caay(a)re, cotad<br />
aduRe da gaacive, merme danayili wamlebi cocota gaurie da kargad<br />
Sezile, da raÁ mogindes miec oTxi mutyali, z(ed)a Tbili wy(a)li<br />
SeasÂ. sxu(a)Á sasmeli obindrisa, r(omel)i uSvelis zmastsa da<br />
stomaqis tkivilsa, da RÂZlis gzaÁ.<br />
(65r) niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi, gÂbrZanebs C(ue)n<br />
brZeni aqimi. r(omel)ica kargi aris da marge, gÂCvenes. p(irvela)d<br />
tirifi vaxsenoT da r(omel)ica misi xasiaTi. misi furceli<br />
wy(a)liTa moxarSe da is wy(a)li dadev, r(omel)i gawmdes, merme<br />
gunda danaye wmida, Sigan gaurie da wels quiT raÁca seni iyos<br />
Semwen da uSvelis. ymawurili, r(omel)i ZuZus wovdes da gacxelos,<br />
misiTa furcliTa daxuri v(idrem)dis ofli movidodes, uSvelis; da<br />
misi Ziri da yuav(i)li danaye, daw da wyliTa SeasÂ, vinca gaÃsniT<br />
iyos Sekras; da Tu ukana Seeqnas uSvelis, ded(a)k(a)csa, rome wesi<br />
sWirdes uSvelis _ sisxli daayenos; sadaca sisxli sdiodes k(a)csa<br />
y(ovels)a uSvelos.<br />
marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n. aRiRe da danaye da<br />
mRierz(ed)a dasdev, uSvelos da tyavsa moiyvans; Tu TafliT aduRo<br />
da misce _ RÂZlsa uSvelis; Tu CamiCiTa aduRo _ sensa uSvelis.<br />
mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n.<br />
imisi Sto da qerqi wyliTa aduRo da Seasua visca muceli<br />
stkiodes uSvelis; visca piri stkiodes uSvelis; Tu T(a)vze da(a)sxa<br />
mReri iyos; Tu sxu(a)Á seni _ uSvelis; Tu stomaqi stkiodes SeasÂ<br />
uSvelis.<br />
ama balaxs skilvi hqÂ(a)n. sanatrel (65v) ars, r(omelma)n k(a)cm(a)n<br />
ipovos ama niSanTa monaxe mTasa adgilsa, qviansa, uyuav(i)lo da<br />
uTeslo, erTi adli simaRle aqus da sisxo cerisa, Txlad Stoebi<br />
asxia da aqiT aqaT Stoebsa daifanCavs, misi furceli enasa anu<br />
cersa hgavs, raca furceli asxia wuÀr daRma aris da raca zeiT<br />
asxia T(ua)liviT elavs, misi ufrosi niSani es aris: gareT mowiTano<br />
da oqros feri. merme aiRe Tu iSovo, misiTa ZiriTa CrdilSi<br />
80
ga(a)Ãme, wmidad danaye da gaurie TeTriTa TafliTa, W(i)qis<br />
WurWelSi Cadev, Seinaxe da saqme Teriayisa qnas, da visT(Â)sca<br />
sikudilisa wamali iyos mocemuli uzmasa naxevaris krkos odeni<br />
miec, uSvelis. sxuasa sensa uSvelis: T(a)vis tkivilsa, T(ua)lis<br />
sinaTlesa uSvelis; vinca sisxlsa amoiRebdes TbiliTa wy(a)liTa<br />
miec; RÂZlis tkivilsa, ferias tkivilsa da g(a)nrRuÀulsa uSvelis.<br />
ananaxi pitnasa hqÂan. misi xasiaTi mÃurvali aris da Ãmeli;<br />
sisxli dayenos; ZmriTa miec da gurgali Wia moklas da gawmidos<br />
k(a)ci baRRmisag(a)n; da Tu mJavis broweulis wy(a)lSi gaurio,<br />
mRersa (66r) dasdva _ eSvelos; visca ZuZu 180 stkiodes _ danaye,<br />
mar(i)li gaurie, z(ed)a dasdev, uSvelis; ZaRlis nakbensa uSvelis;<br />
Tu TaflSi gaurio _ yuris tkivilsa uSvelis; enis tkivilsa<br />
uSvelis; k(a)ci rom qSinevdes uSvelis.<br />
prasisa xasiaTi. Ãmelia da mÃurvali. misi Tesli danaye, gacar,<br />
SeasÂ, tyirbis tkiv(i)lsa uSvelis; zurgis tkiv(i)lsa da k(a)ci<br />
gaxsniT iyos uSvelis; ZmriTa aduRe _ kbilis tkivilsa uSvelis;<br />
Tu ga(a)lbo(b) 181 mRersa uSvelis.<br />
samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n. misi xasiaTi. misi wyali<br />
SeasÂ, ZuZus rZe movides; muceli rome stkiodes da gausivdes misi<br />
wy(a)li uSvelis; dedak(a)csa, rome ymawurlis bude stk(i)odes<br />
uSvelis; Tu tyirbsa ZmriTa da TafliTa misce uSvelis; stomaqis<br />
tkiv(i)lsa uSvelis; guÀlis, morialis, Rriankalis nakbens uSvelos.<br />
qinZis xasiaTi. grilia, civi. Tu danayo cecxliTa damwuarsa<br />
uSvelis; krkilis enas Tavsa sensa ityÂan uSvelis; misi Tesli,<br />
RÂniTa anu ZmriTa aduRe, Wiasa uSvelis.<br />
aveluki Rualosa hqÂ(a)n. misi buneb(a)Á civi aris misi xasiaTi.<br />
aduRe da (66v) mwiTursa baRlamsa uSvelis; Tu danayo, dasdva<br />
bedn(i)ersa uSvelis; Tu asea geslm(a)n ver awyinos; Tu misi Tesli<br />
aduRo da RÂniTa Seasua muclis tkivilsa uSvelos; RÂniTa imdgubo<br />
kbilis tkiv(i)lsa uSvelis; Tu ZmriTa aduRo, tyirbze dasdva<br />
uSvelos; welSi da buStSi qva sWirdes _ dafSunitos.<br />
qondris xasiaTi. Seasui RÂniTa da TafliTa, maRasi Rrmad<br />
Cagdos; TafliT aWame da Wia moklas; Tu ZmriTa aduRo wiTelsa<br />
180 teqstSia `ZuZo~.<br />
181 teqstSia `galbo~.<br />
81
uSvelis; Tu meWeWzeda dasdva uSvelis; Tu Seasua Wkuisag(a)n<br />
gadgomilsa uSvelis.<br />
tuRtis xasiaTi. RÂniTa aduRe anu TafliTa da SeasÂ, muceli<br />
gaxsnas; da raca aso stkiodes; anu ZarRuÀbi damoklebul iyos; anu<br />
mReris bayli sdiodes dadev, uSvelos; Tu mRierzeda dasdva<br />
garbilos; Tu batis qoniTa anu beveknis gomizzed gaurio ukanas<br />
karze dasdev gaxsnas; da magisi Ziri aduRo da RÂniTa Seasua<br />
zurgis tkiv(i)lsa uSvelis; visca buStSi qv(a)Á hqondes uSvelis;<br />
brusa uSvelis; ZmriTa aduRe, pirSi imdgume kb(i)lis tk(i)v(i)ls<br />
uSvelis; CrdilSi ga(a)Ãme, (67r) wmidad danaye, visca Sayi sWirdes<br />
Semwen, uSvelis; zeTiTa da RÂniTa Semwen gesliansa nakbensa<br />
uSvelis; misi Tesli Seas amozidvasa da ukanas karis tkiv(i)lsa<br />
uSvelos; Tu furceli zeTiT danayo mRersa uSvelis.<br />
mravalZarRuas xasiaTi. y(ovels)a mRersa uSvelis; sisxli<br />
dayenos; da damwuarsa uSvelos; munsa da ZaRlis nakbensa; anu Tiasa<br />
dasdva uSvelos; Tu T(ua)lis ZarRÂs mReri gamovides mar(i)liT<br />
danaye, uSvelis; Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkiv(i)lsa da<br />
lusnotsa da TranCsa uSvelos; Tu furceli danaye da wy(a)li<br />
gamoswuro da pirSi aRebino rac mReri pirSi iyos, uSvelos;<br />
RrZ(i)lsa sisxli sdiodes uSvelos; misi wy(a)li T(ua)lis<br />
tkiv(i)lsa uSvelis; misi Ziri aZov acoxnine, kb(i)lis tkiv(i)lsa<br />
uSvelis; Tu TirkmelSi anu buStsa seni iyos Ziri misi danaye,<br />
TafliTa aWame, uSvelis; misi Ziri RÂniTa SeasÂ, cxros uSvelis.<br />
aRiWi jinWarsa hq(Â)an. furceli Tu mar(i)li danayo mRerze<br />
dasdva, uSvelis; qerqi rom danayo didis xnis mRersa uSvelis; Tu<br />
bavasiri iyos da baRlami gamoiRos; Tu zeTiTa (67v) da cÂliTa<br />
gaurio, tyirbze dasdva, uSvelos; visca sisxli sdiodes misi<br />
furceli cxÂrTa Caudev uSvelos; guÀrdis tkiv(i)lsa da muclis<br />
tkiv(i)lsa uSvelos.<br />
niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT. r(ome)li<br />
umaRle da mefe ars y(ovel)is feris Teslisa. misi bun(e)b(a)Á da<br />
siÃmele, da sinedle, erTmaneTisa swori ars. amisi niSani: gamoacxo<br />
da dasdva mRerzeda piri gamoiRos; puri mÃurvale aris, ficxla<br />
Cavides stomaqSi da lbil(a)d daiWiros; Tu xuarbali Wamos<br />
mucelSi Wia Seqnas; da y(ovels)a ufro margebeli rome xorb(a)li<br />
Seqnan TafliTa, pilpiliTa da erboTa, asre Wamon, Tu rZiTa Seqna<br />
82
mÃurv(a)li aris; da kargi niSastaki rome xorblisag(a)n Sehqna<br />
Ãmelia da nedli; r(a)Á wy(a)lSi da(a)lbo, misce, ÃuÀlasa uSvelis;<br />
puri kargad afunde, mar(i)li wesiT urTe, TorneSi gamoacxe, Tu<br />
nuSis zeTi anu berZuli zeTi gaurio kargi aris, Tu k(a)ci cxelis<br />
bunebisa iyos, mWle puri Txis rZiTa aWame; Tu gr(i)lisa iyos<br />
TafliTa aWame; Tu zafriani (68r) iyos, anu gr(i)lis bunebisa _<br />
isrimli Wamos, anu broweulisa wy(a)liTa gomiji stomaqSi ava.<br />
qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli. adv(i)l mosadnobeli, goneb(a)Á<br />
gawmidos baylisag(a)n; qeris wyali kargi aris; aiRe TxuTmeti wona<br />
wy(a)li, erTi qeri, munamdi aduRe c(e)cxlz(e)da rome erTi darCes,<br />
Tu k(a)cis goneb(a)Á gr(i)li iyos cota marili urTe, miec, bagrats<br />
brZensa uTquams: aqimsa asre uqnia da ubrZanebia. wyurvili gawyÂdos<br />
da cxeleb(a)Á gasubuqos, da kargia da margebeli sneulisaT(Â)s;<br />
qeris purm(a)n da qeris wy(a)lm(a)n subuqad amyofos da ver gasuqos.<br />
brinji mÃurvale da Ãmelia. mowame ars misisa simÃurvalisa; misi<br />
sitkbile tansa argos da Tu seni simÃurvalis(a)g(a)n iyos awyinos;<br />
Tu nuSis zeTiTa Seqnas muceli garbilos; Tu ginda rome misi<br />
siÃmele daaklos erTs dResa rZeSi dalbos da agre aWamos, da<br />
magisi wy(a)li stomaqsa gaamagrebs da Sehkravs; moÃaluli mÃurvali<br />
aris da gaxsnis; misi buneb(a)Á sevda da mawyenari. Tu T(a)vi<br />
stkiodes uSvelis; sjobs rome ara Wamon da (68v) Tu Wamon, msuqnis<br />
ÃorciTa marTebs Wam(a)Á.<br />
bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos da qarsa<br />
moumatos, sjobs rome pilpiliTa da qondriTa Wamdes.<br />
cerc mÃurvali aris, tani gaZras. cercuis wy(a)li uSvelis<br />
wy(lu)lsa.<br />
pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs. magisi<br />
wyali nawlevSigniT mRersa uSvelis, Tu uzma aWamo, anu TafliTa,<br />
anu xurmiTa balRami gawmidos, Tu ZmriTa aWamo Wia moklas, magra<br />
T(a)vsa atkens.<br />
muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da pirsa avsa sulsa miscems.<br />
xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris.<br />
kanafis SeSa mÃurvale aris. Tu k(a)cm(a)n bevri Wamos T(a)vi<br />
atkivnos da Znelad wava stomaqiT; misi zeTi yuris tkiv(i)lsa<br />
uSvelis, sjobs rome moÃaluli Wamos.<br />
83
niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa nusxaSi<br />
marTl(a)d uweria. p(irvela)d biis SarbaTi davweroT, r(omel)i<br />
uSvelis stomaqsa rom gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani<br />
gaRos. a(i)Re, Seemwife, gawmide da misiT qerqiTa, SeSis daniT daWar,<br />
gurka karg(a)d gawmide da Ã(e)liTa dawure, (69r) Cayare,<br />
sanayelSig(a)n danaye, dawure, sxuas wyals nu dasxam, merme<br />
WurWelSi Ca(a)sxi rome gawmdes, merme aiRe gawmedili da mokaluls<br />
quabSi Ca(a)sxi, anu wmidas qoTanSi, da gaurie Saqari xuTi litra<br />
da Zmari samoci drami, cecxlze dadev, nelTbilad aduRe asre rome<br />
julabisg(a)n ufro sqeli iyos, SeSis cicxÂTa urie, qafi aiRe da<br />
vardis wyali da(a)sxi naxevari litra, cota da cota da(a)sxi da<br />
raÁ duReb(a)Á gaTavdes aiRe, ga(a)cive, WiqaSi Ca(a)sxi da miec<br />
TxuTmeti drami, gina oci, ori zoma wyali gaurie. sx(ua)Á niSani<br />
biisa. su(l) bi(i)sa. aiRe bia 182 kargi, mwife, r(a)Á nivTi gindodes<br />
SeSis daniTa daWar, qerqi ganride, qvis sanayelSi danaye, Ã(e)liT<br />
dawure, c(e)cxlze dadev v(idrem)dis meoTxedi darCes, r(a)Á gacivdes<br />
samosliT dawure, merme munamdi aduRe rome naxevari darCes, aiRe<br />
q(v)abi 183 , Ca(a)sxi da miec r(a)Ác SeZlos, visca stomaqi<br />
simÃurvalisg(a)n stkiodes da vinca gaxsniT iyos uSvelis. sxu(a)Á<br />
Sabi biisa. aiRe mwife bia, 184 daWar SeSis daniTa, qerqi kargad<br />
gawmide, w(mid)a WurWelSi Cayare, z(ed)a wy(a)li da(a)sxi, aduRe<br />
munamdi karg(a)d dadnes, merme dawure da (69v) kidev aduRe, qafi<br />
aiRe, Tu gindodes rome sqinoni Sehqna z(ed)a Saqari moayare, asre<br />
rom wyali dafaros da cota Zmari gaur(i)e, manamdi aduRe kargad<br />
gasqeldes, aiRe, Seinaxe, Tu gindodes rom SarbaTi Sehqna Zmars nu<br />
gaurev da uSvelos stomaqsa rome fuqi hqondes.<br />
niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad iyos da g(u)li<br />
stkiodes. aiRe vaSli, kargi qerqi gamoiRe, merme danaye da gawure,<br />
aiRe maga wylisg(a)n ori litra gaurie, rome karg(a)d gaerTdes,<br />
merme aiRe rv(a)Á litraÁ wuimis wyali, da(a)sxi da kargad gaur(i)e,<br />
WiqaSi Ca(a)sxi, piri daumagre da `l~ dRes mzeSi dadev rome<br />
gaizardos da miec TxuTmeti drami. sxu(a)Á niSani vaSlisa. r(omel)i<br />
182 teqstSia `be~.<br />
183 teqstSia `qabi~.<br />
184 teqstSia `be~.<br />
84
uSvelis k(a)csa rome g(u)li ubndebodes da r(omel)i maRlis<br />
adgilidaRma Camovardes, daglili iyos. aiRe vaSli mwuane da SeSis<br />
daniTa daWar, sanayelSi danaye, Ã(e)liT dawure, dadev rom dawmdes,<br />
merme aiRe magisis wylisg(a)n orasi drami, w(mid)a quabSi Ca(a)sxi,<br />
erTi litra Saqari gaur(i)e da vardis wyali `l~ drami nelad<br />
aduRe, qafi mohÃade, (70r) qafis moÃdaSi cocotas vardis wy(a)ls<br />
da(a)sxemdi, munamdi aduRe gasqeldes, WurWelSi Ca(a)sxi da miec aTi<br />
drami, da Tu SeZlos `k~ drami, ori wili y(ove)li wyali gaur(i)e.<br />
sxu(a)Á niSani vaSlisa, r(omel)i uSvelis g(u)lis simÃurvalesa.<br />
aiRe vaSli, daWar, danaye, wy(a)li gamowure, manamdi aduRe, oTxi<br />
wili erTi dadges, merme samosliTa dawure, gauSÂ, rom gacivdes<br />
merme kidev WurWelSi Ca(a)sxi, aduRe, ori wili erTi dadges, Seinaxe<br />
da r(a)Á mogindes m(i)ec.<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da tani daRma<br />
gamo(i)Rebs sensa. aiRe yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli `k~<br />
drami da wiTeli CamiCi, TurbuTi ori drami, erTg(a)n Seyare,<br />
qoTanSi Cayare, ori litra wyali daasxi, aduRe, asre rom asi drami<br />
darCes, merme ori drami xaRarikoni wmidad danayili, Tafli aurie<br />
da maTbuxSi gaurie, ciskris miec, rogorac wamlis wesia.<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa, sevdasa da balRamsa.<br />
aiRe yÂTeli alila da Tabrindi qerqisag(a)n gamoRebuli<br />
TÂTosag(a)n oc oci drami, unapis marcuali da gavalo `k~<br />
marcuali, xorasnuli CamiCi (70v) `k~ marcuali, erTad Seyare,<br />
aduRe, v(idrem)dis naxevari darCes da merme gaurie xiarSabari aTi<br />
drami, Saqari TxuTmeti drami, TurbuTi da xaRar(i)koni danayili da<br />
gacrili TÂTo drami, erTad gaurie, nelTbilad as da saWmelica<br />
aseve miec.<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da T(a)vis<br />
tkiv(i)lsa da sicxesa. a(i)Re unapi `kz~ marcuali, gavalo `z~<br />
m(a)rcuali, erTi marcuali qabulis alila qerqisg(a)n gamoRebuli<br />
Ãmeli ia, Ãmeli qinZi erTi drami, wiTeli vardi ori drami, yuÀla<br />
erTad Seyare, ori litra wy(a)li daasxi, aduRe, naxevari darCes,<br />
wmidad dawure, Saqari gaur(i)e `ie~ drami da Seas wamlis wesiTa.<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi,<br />
da zafra gamoiRos. aiRe alila TxuTmeti drami, wiTeli alila aTi<br />
85
drami, unapi da gavalo `ie~ marc(ua)li 185 , Ãmeli qinZi, Ãmeli ia,<br />
ukudavis Tesli oTxi drami, matutaki gafxekili, inanuxi _ pitnas<br />
hqÂ(a)n, Ãmeli ia, wiTeli vardi, yuÀla qoTanSi Cayare, ori litra<br />
wy(a)li da(a)sxi, aduRe rome naxevari litra darCes, wmidiT<br />
samosliT (71r) gawure, kideve aduRe, naxevari darCes da miec amav<br />
wesiTa.<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da qari amoiRos, da<br />
RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros. aiRe qabuli alila qerqisg(a)n<br />
gamoRebuli da yÂTeli alila wmidad danayili, TxuTmeti drami<br />
razanis Tesli, wiTeli vardi, da(a)sxi wy(a)li naxevar litra,<br />
W(i)qaSi Cadev, Tu J(am)i zafxulisa iyos oTxs dRes Seinaxe, Tu<br />
zamTari iyos sams dRes, merme w(mida)T samosliT dawure, kargad<br />
gaurie, oci drami Saqari gaurie da miec wamlis wesiTa.<br />
sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n, marge da subuqi. aiRe<br />
qabuli alila aTi drami, balilaWi da amalaWi samsami drami, kama<br />
da anisoni ori drami, qeri danayili, gawmedili aTi drami, ia Ãmeli<br />
erTi drami, qudas Tesli erTi drami, erilknis (!) Tesli erTi<br />
drami, pitna xuTi Ziri, erTad WurWelSi Ca(a)sxi, litra naxevari<br />
wy(a)li da(a)sxi, erTs dRes daalbe, c(e)cxlze aduRe, naxevari<br />
darCes, naxevar drami tavaSiri, erTi drami revandi, oci drami<br />
Saqari, yuÀla maTbuxSi gaur(i)e, saRamod miec, Sesuas, wamlis<br />
wesiTa da uSvelos.<br />
(71v) sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da oTxis<br />
nivTisg(a)n maRasi amoiRos. dedali da mamali maRasi, mÃurvale da<br />
gr(i)li, simÃurvale T(a)visa da T(ua)lisa, da y(ovel)is ferisa<br />
simÃurvalisa, wam(a)li uwyenari. aiRe balilaxi ori drami,<br />
spastaoni ori marcuali, pispiWi equsi drami, senamiWi ori drami,<br />
T(a)brindi xuTi drami, TurbuTi oTxi dangi, afTimoni anisoni,<br />
kitris Tesli, karosis Tesli, TÂTo drami, Ãmeli ia da Turbuni,<br />
Ãmeli vardi erTi drami, razanis Tesli, wiTeli CamiCi, erTad<br />
Seyare, WurWelSi Cayare, naxevar litra wyali da(a)sxi, aduRe,<br />
naxevari darCes, gawure da Saqari gaurie TxuTmeti drami, erTi<br />
drami sakamuni galese da miec wamlis wesiTa, SuaRames, ukaniT.<br />
185 teqstSia `marcÂli~.<br />
86
sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli daulbos, da<br />
buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. aiRe Tabrindi oci drami, Trangubini<br />
anu birtuski aTi drami, bazarutuni daunayeli sami drami, sulapi<br />
oci drami, ese erTad gaurie da asui.<br />
sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis tkivilsa, (72r)<br />
kolinjsa. kaci frTxilad Seinaxe equsa dResa da y(ovel)Ta dReTa<br />
sqinjipini ori nuki, oriT nukiTa wyliTa.<br />
sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa rome tanSi<br />
iyos. a(i)Re xuTi S(a)vi alila da amalaji, da balaji qerqisag(a)n<br />
gamoRebuli erTmaneTis sworad, da pilp(i)la amisi mesamedi,<br />
zanjafili da solinjani, da basbasi da saTriji, danaye calke<br />
calke, gacar, aiRe, SuSma gaTeTrebuli, Saqari ori drami, xaSxaSi<br />
TeTri da S(a)vi, yuala danaye, gacar, Sezile, nuSis zeTiTa da<br />
Sekazme, Taflis majuni miec erTi muty(a)li.<br />
niSani majunisa. p(irve)li majuni ese rome k(a)cis g(u)li<br />
ga(a)mxiarulos da g(u)li gawmidos, da piris siyÂTle rome<br />
balRamisg(a)n iyos, da saWmeli kargad moandomos. aiRe wiTeli<br />
vardi equsi drami, kperisi xuTi drami, mazdaqi, karnafeli da<br />
s(a)nfeli, da asaroni da ariseni TÂTo drami, da zafrana erTi<br />
drami, yuÀla erTad danaye, gacer, aiRe maliWi erTi litra da aTi<br />
litra wy(a)li darCes, merme dawure da erTi litra Saqari gaur(i)e,<br />
dadev c(e)cxlze, aduRe munamdi rome TaflsaviT (72v) gasqeldes, eg<br />
danayili wamlebi moayare, merme tirifis kovziT kargad gaurie,<br />
merme Wiqis WurWelSi Ca(a)sxi da miec dRe, TÂTo mutyali.<br />
sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos<br />
sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. aiRe soniWi da<br />
kuliavi, niaxuri da zanburi, TÂTosg(a)n oToTxi drami danaye,<br />
gacer da TaflSi Cayare, qafi aiRe, cecxlidama aiRe da eg danayili<br />
waml(e)bi gaurie, WurWelSi Ca(a)sxi da miec.<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da feri<br />
gavides, da muceli stkiodes. baRasirsa _ barnabos hqÂ(a)n aiRe asi<br />
drami, qirmanuli CamiCi, kÂliavi, ZmriTa da(a)lbe, merme moÃale, oci<br />
drami masdaqi, xuTi drami Savi alila da qabuli alila furis<br />
erboTa Senelebuli, TxuTmet TxuTmeti drami, yuala erTad gaurie<br />
da TafliT Sezile, da miec sami drami.<br />
87
sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa, sevdasa da<br />
zafrasa. miec zafxulis uzmasa, aiRe SuSma gafcqunili da kuliasa<br />
(73r) gamotandes, igive Tesli danaye, TafliTa aWame da ergos.<br />
Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. kakbis sakunetelai danaye, wyali<br />
daasxi da g(a)mowure, casa quÀSe dadgi didiTa jamiTa da tarSavi<br />
dana juaredinad z(ed)a dasdev, da miT wuÀniTa sami kuÀrcxi Seqen,<br />
g(a)moacxev da uzm(a)m(a)n erTi kuÀri SeWame, da z(ed)a narComi igi<br />
wuÀni dalie, isrev danaye da gawure, da mas ku(a)lavsa gaudgi, da<br />
z(ed)a dana dasdev, kuÀrsa unin SWamdi da m(a)s ukan wuÀnsa dalevdi<br />
ese s(a)mjer, kuÀrsa erTxlis metad nu g(a)moacxob.<br />
Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da<br />
tyavi gahÃade, da ekali misi dawÂ, merme isi nacari zeTiTa dazile<br />
da RamiT TafliTa Tavsa icxe da dilasa daibandi.<br />
Tu k(a)csa Zuali stkiodes. viris terfas Ziri, ardisa Ziri,<br />
Savbalaxi da atmis kurkis g(u)li, ese y(ovel)i danaye da wyliTa<br />
gawure, da asÂ. misT(Â)sve. cxr(a)Á feÃas T(a)v frCxili daSWar da<br />
kÂristviTa danaye, wyliTa gawure da asÂ.<br />
mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. qinZi da nesÂs Tesli, sazamTros<br />
Tesli da xuarbali moxarSe, dafcqev, yuala erTad xaviwad Seqen da<br />
TafliTa aWame. dedak(a)csa Tu Svili daugviandes. misi wamali ese<br />
ars: rome dedak(a)cm(a)n Svili Sobos, vin ginda vin iyos, Wipi mis<br />
ym(a)Áwurilisa kalTaTa S(in)a mohkuÀTe da m(a)s wamsa daorsuldes.<br />
Tu Svili ar mieces. kalTa sisxliTa gaisuaros da S(e)nsa<br />
kalTaTa S(in)a mohkuÀTe.<br />
TualTa qavilisaT(Â)s. SabiTa moifxandi, kuÀrcxsa magrad<br />
SeswuÀvdi, valiTa ukiuikrevdi, am(a)s RamiT iqmodi.<br />
kbilTa samagrobelad. cota koWobi Seqen s(a)misa kuÀrcxisa da<br />
cxari Zmari Caasxi, niguzisa ylortsa gareTi qerqi SehÃade da<br />
wurilad CaWar, asre aaduRe, rome erTi kuanCxi (73v) darCes, amis<br />
RamiT pirSia Caiyenebdi xanamdis, s(a)mjer qenis.<br />
qari sWirdes. moiRe RÂno da r(a)Á Tornesa dahÃado puri,<br />
gamoyare Radari da Ruiis xe Sig(a)n Caawyobine, piramdis aRavse da<br />
z(ed)a ia asxi, dasdev m(a)s z(ed)a lastsa z(ed)a, quÀSe dauge,<br />
daawvine ima Tornesa, ese s(a)mjer uy(a)v.<br />
vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. kamisa Ziri Ãmeli da Savi<br />
boloki dafxike, sanel(e)b(e)li da Tafli samive erTg(a)n aaduRe da<br />
88
Sig(a)n Cayare, majunad Seqen, s(a)msa lukmasa uzmasa CaanTqmevinebdi<br />
da orsa lukmasa wolisa J(ams)a.<br />
Tu sisxlsa iyvandes. myavis kuda hqÂan balaxsa is moxarSe,<br />
misiTa wuniTa fafa Seqen da TafliTa aWame s(a)mjer.<br />
Tu k(a)ci balRmianad iyos. mo(i)Re rZianas Ziri, im Ramesa pursa<br />
nu sWams, meoresa dilasa danaye, RÂnoÁ daasxi, gawure, kargsa<br />
darSig(a)n erTisa kuÀrcxisa naWoWi savse asÂ.<br />
vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da cota oqroÁ<br />
hqondes. T(Tues)a y(ovel)i k(a)ci misT(Â)s kargi iyos.<br />
vis tyirpi ekras. pitna ZmriTa aaduRe da m(a)rcxenasa mÃarsa<br />
daidvas.<br />
r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. tarxuna dacoxne da z(ed)a<br />
dasdev.<br />
Tu Ã(ma)Á Cauvardes. tarxuna danaye da kuÀrcxisa g(u)lSig(a)n<br />
gaurie, da axurite.<br />
r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. jinWrisa Tesli 186 gaaÃme,<br />
dafqev, xaviwi Seqen, sadaca stexdes z(ed)a dasdev.<br />
visca magari sWirdes. oTxi mity(a)li saneleb(e)li, erTi mjiRi<br />
solinji 187 da erTi mjiRi kamis Tesli, da TeTri sakmeli ese<br />
erTg(a)n aduRe da asÂ.<br />
Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása, RÂZlis<br />
tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. esreT Semzadebis: moiRe<br />
pilpili ocisa dramisa wona da gomizi Tequsmetis dramisa wonaÁ,<br />
ese y(ove)laT da Tafli Segbole, kideve erTisa dramisa wona<br />
kurmuxa gaurie da Txilisa odeni gaayene (74r) TaflwyliTa, erTsa<br />
Tassa Sesmides.<br />
vis Tualsa sisxli iyos. kama, pitnaÁ da kuÀrcxisa cili, da<br />
frinvelisa navReliTa, T(ua)lTa uwTve.<br />
mowamlulisaT(Â)s. kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)v f(e)rÃi dasW(e)r,<br />
gaaÃme, danaye, gacar, RÂniTa asÂ.<br />
RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. lilaÁ da martaÁ mogale, da RÂniTa asÂ<br />
s(a)msa dilasaÁ.<br />
186 teqstSia `fesli~.<br />
187 teqstSi `erTi mjiRi solinji~ gameorebulia.<br />
89
vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. ZuÀlisa verZisa Zuali<br />
daw da diacisa rZiTa gaadgine, da z(ed)a dasdev.<br />
boasirisaT(Â)s. pilos Zuali gaqlibe da rkinis widaÁ mogale, da<br />
z(ed)a daayare.<br />
vinca sisxlsa nerwyÂdes. qaTmis skintli, x(o)r(ba)li, Sezile<br />
erTad da Txilisa odeni CanTqas.<br />
Tu k(a)ci arwyevdes. niaxuri danaye da asÂ.<br />
vis cxÂrTa sisxli sdiodes. tredis sisxli cxÂrTa uwTve da<br />
misi kerZi yuri wiTliTa mkediTa Sekar, da ubere lilaÁ.<br />
vis m(u)clis tkivili audges. Roris Wliki daw da danaye,<br />
RÂniTa asÂ. ardisa Ziri danaye da asÂ. misT(Â)sve. WinWrisa Ziri<br />
danaye, ZmriTa gaagine da erTsa Ramesa dadgi, merme gawure da asÂ.<br />
RÂZlis tkivilisaT(Â)s. ardisa Ziri danaye, gawure da s(a)msa<br />
dilasa asÂ.<br />
vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. nedli qondari danaye,<br />
g(a)mowure da T(ua)lTa TafliTa Semosdev, da T(ua)lsaca Caudev.<br />
(W)orflisaT(Â)s. taxisa cmeli zeTiTa scxe.<br />
vis sisxli ver daewyvidos. qinZi danaye da z(ed)a dasdev.<br />
vis g(ul)i uZgerdes. ZirxuÀnari furceli danaye da dasdev.<br />
vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da wy(a)li ara moswyurdes.<br />
comi, kuÀrcxi, berZuliTa zeTiTa es da erTi Ã(e)li nesÂs Tesli<br />
SesÂ. 188<br />
qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. SÂdsa dResa yelsa z(ed)a<br />
berZulsa zeTsa uwTobdi da erbosa.<br />
Tu tili asxdes. qeri daalbe ZmarSig(a)n da nakrtensa Sig(a)n<br />
uwTobdi, cota zeTica urTe.<br />
vis T(a)vsa bru esxmodes. mercxlisa budisa miwaÁ danaye,<br />
TeTriTa RÂniTa Segbole da cxeliTa kisersa auzeldi 189 .<br />
siyuiTluisaT(Â)s. endro danaye, g(a)mowure da asÂ.<br />
Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes.<br />
pilpili da qondari danaye, gacar da TafliTa aWame.<br />
(Ã)uÀlisaT(Â)s. solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da<br />
beWTa c(e)cxlsa ucxunve.<br />
188 74r _ rituali.<br />
189 teqstSia `Ruzvadi~.<br />
90
Tu yurTa akldes. mdogi danaye da Tafli urTe, da patruqiTa<br />
yurTa uwTve.<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes. irmis rq(a)Á dawÂ, gacar da uzmasa<br />
TafliTa aWame.<br />
vis CxuÀr(a)Á sWirdes. rZe da Tafli 190 aaduRe da Tbili asÂ.<br />
m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. gunda mogale TafliTa da ZmriTa<br />
aWame.<br />
vis Tm(a)Á gauTxeldes. lila RÂniTa Segbole, mr(a)v(a)ljer miTa<br />
Tmasa da wuÀrsa daibandes. Tu Tm(a)Á, wuÀri elewebodes. futis Ziri<br />
Segbole, wyliTa nelTbiliTa da ibandes.<br />
vinca ardisa kaWaWisa furceli bevri Wamos. sisxli gawmidos da<br />
RÂZli gaa(a)Ãlos.<br />
vinca ardisa kaWaWi Wamos ZmriTa. Ãurveb(a)Á dauwynaros. vinca<br />
danayos da misi wuÀni daiWiros, da Saqari Caagdos, da Sesuas.<br />
iarayani da T(ua)lSig(a)n siyuiTle g(a)moiRos, da RÂZlisa<br />
simÃurv(a)le daawynaros. eseve wamali vinca marilTa Wamos. pirsa<br />
wy(a)li rome sdiodes m(a)s uSuÀlos. eseve wamali vinca danayos da<br />
yursa CaiSuas. Sakikisa tkivilsa uSuÀlis.<br />
Tu sisxlsa (75r) iyvandes. qaTami amave wamliTa gatene da SeaWame,<br />
sisxli daawynaros.<br />
vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. naRveli guÀlisa uwTve<br />
mr(a)v(a)ljer da skintli yaryantisa mioresa dResa uber(a)vdi.<br />
r(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. nedli qondari danaye,<br />
gawure da Savsa S(en)sa Caasxi da Tafli gaumdari urTe rome<br />
etyobodes da dasdev.<br />
r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. Txisa suÀli xaWoÁ T(ua)lTa<br />
dasdev. kideve yrmisa wulisa fseli da cota RÂnoÁ ese s(a)msa dResa<br />
uwTve.<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes. vaSli danaye da g(a)mowure, da<br />
missa sworsa Zmarsa T(Tuesa) Seazave, as da ergos.<br />
vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. ayiroÁ dawÂ, dafSunite da cxÂrTa<br />
Cayare. sx(ua)Á. cxurisa korkli cxÂrTa uyrCole. 191<br />
Tu dahkido kbilisa Zirsa satacuri amoagdos utkivarad.<br />
190 teqstSia `fTafli~.<br />
191 75r _ cxviridan sisxldenis locva, rituali.<br />
91
Tu Sezilos niaxurisa TeslTa RÂZlsa da stomaqsa uSuÀlis.<br />
Tu icxo leRÂsa sZe pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da ZmriTa<br />
amoagdos mZovari, ergos wilsa, mWamelsa (75v) da Worflsa. 192<br />
Tu daasovlo k(a)cisa Tm(a)Á ZmriTa da dasdva nakbensa<br />
ZaRlis(a)sa, ergos. 193<br />
vin icxos terfi jorisa zeTiTa, T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans.<br />
terfi virisa daw da ZmriTa Serie, da TeTrsa Worflsa<br />
uSuÀlis.<br />
irmisa rqisa naqlibi danayos da wyliTa suas, cxroÁsa da<br />
siyuiTlesa uSuÀlis. 194<br />
wamali mZovarisa. moiRe kanafis furceli, danaye da gamowure, da<br />
misiTa wuÀniTa T(a)vs ibandi. sx(ua)Á. Wakuntelisa wy(a)liTa ibandi.<br />
irmisa larTi gaaÃme dafxike da kuÀrcxiTa Wame, g(u)li ficxeli<br />
geqnebis.<br />
Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da<br />
ga(a)Ãame tyavi, da ekali dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da<br />
RamiT T(a)vsa Seicxe, da dilasa daibandi.<br />
suravandisaT(Â)s. ucecxlo Tafli dascxe sadaca stkiodes da<br />
Ãmeli pitnaÁ daayare gacrili, vidremdis dacxres, merme daibanos. 195<br />
(76r) vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. y(ovel)Ta dReTa<br />
RÂniTa gailese, dasdev, uSvelis.<br />
vis RÂZli stkiodes. naxevari mutyali siqanjab Sig(a)n garie da<br />
SÂdsa dResa asÂ, gaamrTelos.<br />
r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes, m(u)clis tkivilm(a)n<br />
aniSnos. dang naxevari Taflwy(a)lSi galese da uzmasa, s(a)msa<br />
dilasa as da ama wamlisag(a)n cota odeni galese wyliTa, da<br />
matyli m(a)s wy(a)lSi daasovle, da aRebine m(a)s wamali s(a)x(e)liTa<br />
R(mer)TisaTa.<br />
Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. ama wamlisg(a)n cota galese<br />
wyliTa da asÂ.<br />
192 75v _ rituali.<br />
193 75v _ rituali.<br />
194 75v _ rituali.<br />
195 75v _ Sekrulis locva da rituali, matauris locva da<br />
rituali.<br />
92
Tu visme kbili stkiodes. ospisa odeni kbilsa quÀSe daidvas.<br />
Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. wyliTa Semosdev.<br />
Tu k(a)ci mWled iyos. naxevari mutyali sanjalibi wyliTa<br />
galese da mudam asÂ, da gasuqdes.<br />
Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes. Sesxcxe da uSuÀlis.<br />
mwuanesa yurZensa ese unda. p(irvela)d mokrife asre rome ara<br />
daiJeJos, merme kargis yurZnisa tkbili moaduRe, mwuane ororsa<br />
tevansa kalaTsa Sig(a)n Casdebdi da ori piri rogoraca aduRdes<br />
amoiRebdi, da ficarsa z(ed)a dasdebdi, gaacivebdi, da tkbilsa<br />
perulsa mohÃdidi, ama weriTa iqmodi, merme gaacive da yurZeni<br />
Cawyev da z(ed)a igi gaciveb(u)li tkbili daasxi, p(irvela)d r(a)Á<br />
yurZeni mohkrifo erTsa dResa mzesa gaudev daaWnev.<br />
Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos,<br />
gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes. moÃale kiborCxali,<br />
frCxilebi dasWer, SeaWame, T(a)vsa da frCxilsa nu aWmev. 196<br />
(77r) TeTri r(ome)lsa ar gamoerios. ardis yuavili gaaÃme,<br />
cxuris korkli dawÂ, orive erboTi Sezile da m(a)s dacxebdi.<br />
Tu k(a)csa mWameli Seeqnas. zroxis Ã(o)rcsa Sabi moayare kargad,<br />
merme dawÂ, dafSvnite, z(ed)a moayare da ergos.<br />
Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes. solinji danaye da kuÀrcxsa<br />
moayare, da s(a)msa dilasa igi aWame, ergos.<br />
balRmisaT(Â)s. wurilis Ziryanas Ziri danaye, SeasÂ, ergos.<br />
vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden.<br />
zaravandi galese, asÂ, ergos.<br />
vis T(a)vi stkiodes. mdogÂ, gunda da Tafli erTad danaye, da<br />
z(ed)a dasdev.<br />
vis RÂZli da tyirbi gausivdes. kiri daw da Roris cmeliTa<br />
gaadgine, z(ed)a dasdev.<br />
vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes. kurdRlis sisxli da tÂni aWame<br />
mr(a)v(a)ljer da ergos.<br />
vis pirsa guÀli CauZures. furis rZe aduRe kargad da r(a)J(am)s<br />
aduRdes piri z(ed)a daadebine, da orTqli didxan iorTqlos, da<br />
warmoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe asÂ, darCes k(a)ci igi.<br />
196<br />
76r, 76v _ locvebi yelisa, uCuxisa, uJamosa, Tvalisa,<br />
cxroisa,<br />
93
Sakikisa qarisaT(Â)s. Savisa qaTmisa kuÀrcxisa siyÂTle da<br />
gacr(i)li nacari erTad gaurie, qaRaldi zeda dascxe da Sublsa<br />
Semosdev.<br />
Tu T(ua)lni daubnelden. qoris skintli da Tafli erTg(a)n<br />
SearTe, da z(ed)a dasdev.<br />
mWamelisaT(Â)s. mdog danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile, da<br />
scxe.<br />
vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa. mdogÂ<br />
danaye, gacar, qondrisa Tesli da Tiv(a)Á, pilpilis Tesli anu misi<br />
furceli gaaÃme, danaye, Tu iyos kowaxuris g(a)reTis qerqis Sua<br />
g(u)li yÂTeli g(a)moiRe, mcire pilpili urTe, bavruki da mar(i)li<br />
erTg(a)n danaye da is quÀmoÁ l(o)cvaÁ xurdisa Seuloce, da uk(e)Tu<br />
Tafli ucecxlo gqondes z(ed)a moayridi y(ovel)Ta dReTa,<br />
SewevniTa R(merT)isaTa ergos ese wamali maxÂliTa dakodilsa da<br />
urvilsa, da raÁca wyluli iyos misT(Â)s ars f(ria)d kargi. 197<br />
g(u)li r(ome)lsa stkiodes. kargiTa RÂniTa niori ... 198 Segbole<br />
da matyli amoavle, g(u)sa da mkerdsa dasdev, da scxe. sx(ua)Á ... 199<br />
(z)roxisa navReli mkerdsa scxe da g(u)lsa z(ed)a absindi da<br />
navReli, murki da ustari daakar s(a)msa dilasa mr(a)v(a)ljer.<br />
r(omel)i g(u)lmoviwye iyos. Txis Tm(a)Á cxuirTa ukmie<br />
mr(a)v(a)ljer. leRÂ, mdogÂ, qrTilis fqvili erTg(a)n Segbe,<br />
m(u)c(e)lsa dasdev.<br />
vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides. tredis skintli<br />
ZmriTa gaayene da yelsa Semosdev. 200<br />
qavilisaT(Â)s. axali keci danaye da ZmriTa gaayene, mRersaca<br />
uSuÀlis.<br />
mowamlulisa wamali. jadvari arabulad hqÂan da maharavin<br />
sparsulad amisi xasiaTi ese ars: y(ovels)a ganaqarvebs da y(ovel)i<br />
tkivili daawynaros, g(a)reT sWirdes ginda SigniT naxevari drami<br />
197 77r _ locvebi xurdis, kus, ukaÁ.<br />
198 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />
amoglejilia patara nawili).<br />
199 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />
amoglejilia patara nawili).<br />
200 77v _ sawerelis rituali.<br />
94
RÂniTa anu vardis wyliTa galese da asÂ, Tu sWirdes kolinji,<br />
m(u)clis tkivili, m(a)sca uSuÀlis. visca fseli SeekuÀTos. m(a)sca<br />
uSuÀlis. asoTa z(ed)a Tu simsivne sWirdes m(a)sca uSuÀlis.<br />
visca stkiodes da gausivdes tredis skintli uSvelis. 201<br />
(78r) gulinozas cxenTa sakurneb(e)li. cxeni r(omel)i<br />
giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli gazafxulisa da<br />
TeTriTa RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da pirsa Caasxi da<br />
s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos.<br />
cxensa Tu Zualmeti Seiqnas. mwuane myuari wylisa daiWire, T(a)vi<br />
da f(e)rÃi dasWar, gaape da s(a)msa dResa z(ed)a dasdev, didxan<br />
wy(a)lSi Caayene da ergos.<br />
Tu cxensa muni esxas. qeris fqvili w(mi)d(a)d gacer da erTi<br />
litraÁ marili Tan Seawone, da mJaviTa Sezile, s(a)mi puri<br />
gamoacxev da erTm(a)n erTsa z(ed)a dasdev, dawÂ, danaye da cxariTa<br />
ZmriTa aaduRe, moiRe kuaxi, kargad daqlibe, rome Sig(a)n CauÃdes,<br />
z(ed)a nelTbilsa asxemdi, r(a)Á mReri eSvelos malTo, Roris poxli<br />
scxe da TmaÁ gamoiyvanos da ergos.<br />
cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki. fafris SewurviT ZarRÂ<br />
gauÃs(e)n da Sublsa avJanda dahkide, ergos.<br />
Tu cxensa jardi Seeqnas. Savis dekeulis fseli moiRe da s(a)msa<br />
dResa mwaris sxlis qerqi moiRe, da miT damduRre, da nelTbili<br />
jaradsa z(ed)a Semosdev, asre rome ZarRÂ ara daewuas, Tu Waki iyo<br />
aT dRe ekras da meTerTmetesa dResa Sexs(e)n, da urwyod S(a)vis<br />
cxurisa rZiTa bandi, xuT dRe avline da nurc dRisiT daawynareb,<br />
da nurc RamiT; S(a)vis askilis Ziri moxarSe da miT bandi.<br />
Tu cxensa narZayi stkiodes. TeTri sakmeli da zroxis navReli<br />
oris dramis wona zroxis erboTa aWame, ergos.<br />
Tu cxeni SekrviT iyos. f(e)rÃTa xSirad dauwyebs texasa da<br />
orsave Rliasa ofli gamouva, niSani misi ese ars: TeTrs mohfsams,<br />
m(u)cels daiwyebs cemasa, arbine sadamca ofli gamouvides da<br />
bavrukis wy(a)li STaasxi, didxan nu daayeneb, arbevdi ergos.<br />
Tu cxenis simrTele gindodes. daTÂs navReli erTiTa litriTa<br />
RÂniTa Seazave da pirsa STaasxi ergos.<br />
201 78r _ rituali.<br />
95
Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes. nes da misi Ziri<br />
gaaÃme, danaye, gacar, mar(i)li da bavruki urTe da aloke, arca<br />
mReri da arca seni sx(ua)Á Seeqnas.<br />
(78v) Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas. yaryantis<br />
skintli Cayare, ergos da erTsa dResa safeTqelsa sisxli adine.<br />
Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes. niSani ese ars: fselsa<br />
matyliviT g(a)mohyvebis da gaususurdebis, qaTmisave skintli, TeTri<br />
amarta, erTisa kovzisa SaviTa RÂniTa Sezile da igi gundad Seqen,<br />
pirsa Caayare, ergos.<br />
Tu cxensa xami sWirdes. aslis fqÂli Savis cxuris rZiTa SeasÂ.<br />
Tu cxensa quSi Seeqnas. gundruki, sakmeli da samis draÁmis<br />
komiloxos Ziri erTg(a)n aduRe, da nelTbili pirSi Caasxi. 202<br />
Tu cxensa xurdi sWirdes. Wyan Wyantsa SigniT TeTri qerqi da<br />
SÂd nawlisa qerqi ese samjer gaaÃme, dafSunite da koliburi<br />
mar(i)li gaurie, vazis furcelsa waaxÂe da SeaWame.<br />
Tu cxensa Tirkmeli astkivdes. wunwub(a)Á TafliTa gaadgine, asÂ.<br />
Tu cxensa fseli Seqnas. guÀlis naRveli wyliTa asÂ.<br />
Tu cxensa qaCaCi wavardes. mis qaCaCisa da Tmisa Sesayari<br />
wuril(a)d daw quslamdi. 203<br />
vis mZimed esmodes. mdog TafliTa da ZmriTa mogale, patruqi<br />
Seqen da yursa Caudev.<br />
yurTa tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe, cerecosa da afsindisa, da<br />
tegans yursa da T(a)vsa scxe.<br />
yurTa simsivnisaT(Â)s. bazaryatumi daalbe, wyliTa wÂmisaTa da<br />
z(ed)a dasdev.<br />
vis yurTa balRami amosdiodes. carci da leSi dawÂ, dagale da<br />
berZuliTa zeTiTa uwTve yurTa.<br />
yurTa tkivilisaT(Â)s. urvlisa Teslsa z(ed)a yrmisa fseli<br />
daasxi, daalbe, erTsa dResa da Ramesa, da merme igi fseli uwTve.<br />
Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes. Ruis Tesli da zroxis<br />
navReli ese erTad dazile, da z(ed)a dasdev, sadaca iyos<br />
g(a)moxeTqos.<br />
202 78v _ rituali.<br />
203 78v, 79r _ locvebi piris tkivilisa, Turqulisa,<br />
ufsmelobisa.<br />
96
(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes. Txilis<br />
furc(e)li dawÂ, mogale da TbiliTa ZmriTa dileul asÂ.<br />
r(ome)lsa sasikudine wamali esuas. Txili leRÂ da tegana Seagbe<br />
da aWame, ergos, da z(ed)a wy(a)li asÂ.<br />
r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan. (79v) sami anu<br />
oTxi niori WiqiTa gamowure, RÂniTa asÂ.<br />
visca cmeli gausivdes. muxis qerqi wyliTa Seagbe da asÂi<br />
s(a)mjer, da ergos, da gaxsnas.<br />
yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s. afsindi danaye da Tbilad<br />
uwTve, ergos. yurTa texisaT(Â)s. myuris frCxili Sew zeTiTa, anu<br />
erboTa, yurTa uwTve.<br />
sneulsa ofli Tu diadi sdiodes. cerecos Ziri queSe Seudev<br />
T(a)viT, rome ver naxos, arca icodes da ergos.<br />
Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s. prasis forCÂ<br />
Seagbe da T(a)vsa scxe, ficxlad ergos. Tavis tkivilisaT(Â)s.<br />
Tiv(a)Á, vaSli da vardis zeTi erTg(a)n Seazave, da scxe.<br />
r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes. nuSi danaye, imis zeTi da<br />
niguzis zeTi erTg(a)n Seazave, wyliTa gaadgine, s(a)msa dilasa asÂ.<br />
vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes. Wakuntlis Ziri moxarSe, danaye<br />
da T(a)vsa Semosdev.<br />
yurTa texisaT(Â)s. mozurisa navReli da qaTmis navReli erTg(a)n<br />
gaurie, da uwTve. vis yursa stexdes qarisg(a)n. nuSis zeTi uwTve.<br />
yurTa texisaT(Â)s. s(a)mi Ãarabua Sew da yurTa uwTve; bolokis<br />
Tesli danaye da xaxÂs wyliTa yursa uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s<br />
da SivilisaT(Â)s. selis zeTi uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s. tredis<br />
navReli uwTve. yurTa tkivilisaT(Â)s da Sivilisa. kadruki danaye<br />
da ZveliTa RÂniTa aduRe, da yurTa uwTve.<br />
204. 205<br />
(91r) Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes. iqeTaqeT daRi<br />
daavle, rome Wipi Suazeda darCes asre , merme marcxenisa cxÂrisa<br />
aweuli rome aris, ori SanTi daavle asre | |.<br />
Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes. iqeT aqeT<br />
fafris ZirSid SanTi Camoavle asre , merme samjer axali<br />
cxuris tyavi dasdev mÃarzeda.<br />
204 mxedrulad aqvs minaweri: `aq mestumre Cven magierad~.<br />
205 80r-dan 90v-mde – religiuri Sinaarsis teqsti.<br />
97
Tu cxensa muclis iqeT aqeT. saolavsa daRi daavle orgniT,<br />
uZarRosa adgilsa asre<br />
Tu cxensa gomeTi Seeqnas s(a)mi SanTi daavle asre<br />
Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos, r(omel)isa ginda asosa asre<br />
dadaRe<br />
Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes ofa aris.<br />
samsami SanTi SigniT da sami g(a)re daavle asre<br />
Tu cxensa ofa Seeqnas. axla rome waekidos kuerTa daun(a)ye da<br />
mounaxe, Tu Zueli iyos dadaRe asre | | |.<br />
98<br />
Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes. r(omel)ica ...<br />
206 . 207<br />
(91v) ... 208 asre<br />
Tu cxensa poWoWiki etkivnos dadaRe asre<br />
Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad gausivdes da<br />
gaumagrdes. mgrguliv SanTi Semoavle da Suazedan ÃSirad dadaRe.<br />
Tu cxensa Tuali gauTeTrdes. k(a)cis Zuali, myinvare Saqari,<br />
wiTeli futkari, cis natexai, danaye, wmidad da erTm(a)n erTsa<br />
gaurie, da TualSig(a)n Caayare. misT(Â)sve. daTuvis naRveli, myinvare<br />
Saqari gaurie da Caayare. misT(Â)sve. tredis skintli, myinvare<br />
Saqari, danaye, gaurie da Caayare TualSig(a)n.<br />
Tu cxensa xora esxas. Roris qoni, niori, erTm(a)nerTsa SeaduRe,<br />
samnsa dResa TiTojer scxe. misT(Â)sve. yiWax(a)ris Ziri moxarSe,<br />
danaye, mawoni, mTxunvelis miwa, erTm(a)n erTsa urie da scxe.<br />
Tu cxeni avad gaÃdes. sanelebeli danaye, yelis majaSida<br />
scemdes RuiZlisa gauÃsen, kuÀrcxis cili, erTi mutyali lila,<br />
urTe erTm(a)n erTSida da pirsa Caasxi, Rlia dasw iqiT aqeT<br />
wurilad.<br />
Tu cxensa avad iyos da vera ... 209 da yurni wamoeyarnos _ yviTeli<br />
(92r) erbo, soniji, qalbana da niori yeliT kudamdi scxe yvelg(a)n<br />
da kargad Tbilad Seinaxe, da mojobdes.<br />
206 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs).<br />
207 minaweri TavcSi mxedrulad: `mamaCemi giorgi kandelaki ...<br />
RmerT~.<br />
208 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs).<br />
209 erTi sityva ar ikiTxeba.
Tu cxensa ferÃi gausivdes da 210 rTulad Seeqnas. kowaxuris Ziri<br />
da mJave zeda Semosdev.<br />
Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos. gauRe iRlia<br />
da majaSida gauÃseni, sami sandali, Savi fisi, zeTi, SeaduRe<br />
erTm(a)n erTsa da Sescxe.<br />
Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides. oTxTave ferÃi<br />
gauÃsen.<br />
Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos. kaWkaWis tvini 211 civiTa wyliTa<br />
gaulese, pirSida Caasxi. misT(Â)sve. marilis T(ua)li gaTale da<br />
CuCuSig(a)n Seudev.<br />
Tu cxensa beWi astkivdes. TeTriTa erboTa dauzile, orive wina<br />
ferÃi gauÃsen.<br />
Tu cxenm(a)n ver monCoros. xax gaape, oTxkedlad marili, zeTi,<br />
xaxuSida Caasxi da sanCoravsa Sestene. misT(Â)sve. maranduliTa<br />
saponiTa Ã(e)li Seuy(a)v sanCoravSi da dritaca g(a)mourecxe.<br />
Tu cxenm(a)n veraÁ imatos. yizi daswÂ, Sublsa wmida SanTisa<br />
wueri Seec.<br />
Tu cxensa Soyayi Seeqnas. myuris T(a)vi daudaRe. misT(Â)sve.<br />
p(irvela)d marilwy(a)liTa dahbane, merme Z(mr)iTa dabane, merme<br />
Ã(e)lis saRebavi ... 212 (92v) erTm(a)n erTsa gaurie, Semosdev, orsa<br />
dResa zeda gauSvi, merme sx(ua)Á Semosdev, s(a)mjer asre uy(a)v, merme<br />
m(a)s ukaniT scxebdi ima wamalsa, da wy(a)lSi f(e)rÃsa nu Cauyof.<br />
misT(Â)sve. merme myuari amohkuÀTe, daduguni dasÂ, cota dasw rome<br />
mermesa Ã(o)rcsa ar ewios. moscÂTe, poxli scxe.<br />
Tu cxensa anu tili anu wili daesxas. mglis navReli, Zmari da<br />
mar(i)li, niori asuare erTm(a)n erTsa da Sescxe s(a)mjer.<br />
Tu cxensa fseli Seekras. Ãmeli k(a)cis mZRneri lagmiTa pirsa<br />
audev.<br />
Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes. mCore gacar,<br />
qinZisa Tesli, niori, kuÀrcxisa cili ZmriTa gaayene, zurgsa da<br />
m(u)c(e)lsa Sescxe. misT(Â)sve. furisa sZe, martÂlisa vaJisa fseli,<br />
gunda danaye, gaurie da SeasÂ.<br />
210 teqsti sityva `da~ gameorebulia.<br />
211 teqstSia `Wvini~.<br />
212 xelnawers kide moxeuli aqvs.<br />
99
Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa. wunwub(o)Á<br />
TafliTa aWame.<br />
Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa dasdebdi<br />
gadrkebodes. RÂnisa Txle, qerisa fqÂli, mtkiced gacer, keciTa<br />
gaaTbe, SÂd jer(a)d asdev.<br />
Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos. miwa gaTxare da natkeni fexi<br />
axlos miudgi, im naTxarsa mrTeli ferÃi amoarTvi da natkensa<br />
ferÃsa qusli hkar da naTxarSida Caugde, Tu ver uSvelos mrTeli<br />
ferÃi naTxarSida Caukar da arbenie.<br />
Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos (93r) da amoigdos ... 213 Caudgi ... 214<br />
boZali or TiTi Semoeci, amoRma amoizidi.<br />
Tu cxensa qerm(a)n awyinos. r(a)Á Seityo safeTqeli gauÃsen.<br />
misT(Â)sve. Tu gindes asdeni civi wy(a)li asxi zurgzedan, rome<br />
nac(s) gascÂvdes qeri.<br />
Tu cxensa yurRena waekidos. cxÂris ZarRÂ mohkuÀTe SanTiTa,<br />
mgurguliv Seetyobis kuÀrcxiviTa, gaupe, amoarTÂ. degvardebi<br />
Seudev muxudos odeni anu mrTlad gautene.<br />
Tu cxeni gaiberos. yorWi gaupe, aturi da gesli gamouvides.<br />
Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari. palo gasCare<br />
barkalsa, Ã(o)rcsa daeÃsen virem davardebodes.<br />
Tu cxensa qaCaCi waukides. qaCaCis T(a)visa Sesayari daswÂ<br />
wurilad quslamdis.<br />
Tu cxensa miaWirvo. xuTi mutyali revandi wyliTa SeasÂ<br />
mowyureb(u)lsa, Wipsa quÀSeT nabadiTa koxiT qviTa daswÂ.<br />
Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas. T(ua)lTaca amoarTÂ da cxÂrTaca.<br />
Tu cxensa T(ua)lSi qoni Seeqnas. mTxunveli gaape, T(ua)lTa z(ed)a<br />
dasdev.<br />
Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa.<br />
menjTa Sua gaupe da daTÂs naRv(e)li CaiSÂ, da z(ed)a duguni daasÂ.<br />
Tu ajilRasa ala waekidos. CuCu g(a)mouy(a)v da dahfxane, asre<br />
rome gauwiTldes, merme maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa<br />
213 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide<br />
moxeulia).<br />
214 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
100
dabane, merme Jangi da (93v) anZaroTi, da urie ... 215 sadamdis<br />
dakodili iyos. misT(Â)sve. ormoci kbili pilpila CuCuSida Seudev,<br />
Tu arca m(a)n uSuelos, maranduliTa saponiTa naca Ã(e)li Seuy(a)v<br />
da mCore gamouyare.<br />
Tu cxensa aÃuÀlebdes. kowaxurisa xisa furceli moxarSe da<br />
mowyurveb(u)lsa as Tbili.<br />
Tu cxensa ofa waekidos. yveris Zirsa morCili Ã(o)rci rome<br />
aris, kuÀrcxiviTa amoarTÂ, sandliTa, mariliTa gautene da cxÂrisa<br />
ZarRÂ amoarTÂ SanTiTa.<br />
Tu cxensa m(u)nio 216 waekidos. cxuris tyavi daax(u)re T(a)vsa<br />
axal axali, sadamdis uSuÀlos, guvelis Zvali da anduzi uyrCole.<br />
Tu cxensa sarvasini waekidos. ama niSniTa ican: T(ua)lni<br />
gautydebian, orTave ukanaTa f(e)rÃTa daiwyebs Trevasa, amiT uSuÀle<br />
_ zedasa warbsa 217 SigniT Seec SanTi, Sublsaca wmida SanTi das da<br />
yuri ukuukazme, yelsa mgrguliv daRi Semoavle, kudis wuersaca<br />
SanTi Seec, ori winas ferÃisa nidayusa quÀSe SanTi das orori,<br />
orTave ukanaTa f(e)rÃTa abaveri dasw da oTxsave f(e)rÃsa, Tmisa<br />
da qaCaCisa Sesayarsa dasw w(m)idiTa SanTiTa.<br />
Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes. dedali kaRurti<br />
gaaÃme, danaye, gacar da ayare, rasaca adgilsa sdiodes. misT(Â)sve.<br />
arjaspi da umarilo karaqi dasdev da uTuod (94r) Seswydes,<br />
mariliansa rasaca miaxuÀdreb v(e)r SeswyuÀds, ucilod umatebs<br />
denasa.<br />
Tu gaRletisa wamali gindodes. mombali xe 218 , avJos Ziri iSrone,<br />
ese Tu gqondes mrTeli cxeni gaRlewilzeda gaucv(a)le.<br />
Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu yuÀris Ziri gausivdes.<br />
dileulad mar(i)l wy(a)lsa Sescxebdi da wavla wamovlaca kargad<br />
mouÃdebis. Tu misg(a)n ara sWirdes da sx(ua)Áferad tkiviliTa<br />
usivdes, zemoT rome sweria isi uy(a)v. Tu avadrosa Seeqnas igi,<br />
mJavesa mawonsa zeTiTa aaduRe da Sescxe.<br />
215 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide<br />
moxeulia).<br />
216 teqstSia `mnio~.<br />
217 teqstSia `Carbi~.<br />
218 teqstSia `xi~.<br />
101
Tu Waksa ZuZu stkiodis. m(a)sca ese uSuÀlis.<br />
Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes. dadaRe da guerdebi<br />
SeSisa wuÀriTa Seudev.<br />
Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes, da<br />
gaSeSdes. lila da banba galese da cxÂrsa Causxi.<br />
Tu cxensa Culebi waekidos. brebi zeTiTa aaduRe da scxe.<br />
Tu Waksa ZuZu stkiodes. m(a)sca ese uSuÀlis.<br />
Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori SanTi daavle,<br />
merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome daminiSnavs , merme<br />
rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo SanTi Caavle, asre<br />
rome SanTis wuÀri Seec. 219<br />
(95r) aq mestumreo 220 , aq wyalobiTa saxelTa mamaTisaTa, aq<br />
mestumre saxelTa mamaTisaTa, guri(e)li vkadreb, Cven ieasoni, mec<br />
mestumri daviTiani, gastaumrel q(riste) mest! q(ristes)<br />
saxeliTa, aq Senisa baxvisa monatre, SoSita vikadreb mestumreo. aq<br />
karabadini kargi da margebeli, wamliTa savse da ra mkurnebeli.<br />
q(riste) R(mer)To kargad amyofe k(aTaliko)zi evTimi<br />
(95v) evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa afxazeTisa k(aTaliko)zi<br />
mogaxseneb mestumra q. erisTavi. evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa<br />
afxazeTisa k(aTalko)zi mogaxseneb: mestumren Cven magivrad Cvensa<br />
didsa imedsa da didad imedad R(v)Tis wyalobad misaCenel<br />
misaxedavsa bedniers da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa<br />
saxelovansa da saxelganTqmulsa mravaljer gamarjvebulsa batonsa<br />
dadiansa leonsa winaSe mravalsa locva kurTxevas da naxvisa<br />
natvras vikadreb kurTxeul ars R(v)TiT odesca amad da bednierad<br />
brZandebodeT da ra gemizezeboden ra merme magaTi Wiri Cven.<br />
macxona evdemon.<br />
219 94v _ RorTelis locva, rituali. mxedruli minawerebi: 1.<br />
`dido imedo da didiaT imedi~; 2. `Seiwyale sabralo mona<br />
Seni friad codvili mose amin~; 3. `rom vikadreb mestumreo<br />
...~<br />
220 95r _ minawerebi mxedruliTaa Sesrulebuli.<br />
102
`abram mwerlis karabadini~<br />
103
104
karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti. (8r)<br />
r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes, Tafli da TeTri TuT(a)Á<br />
samsa dResa uzmasa as da ergos.<br />
Znelad SobisaT(Â)s, suÀ moxarSe da asÂ, da Tu gauZneldes<br />
ve(r)cxlis wyali asÂ.<br />
vis mZovari sWirdes T(a)vsa anu Tma wuersa, Savis cxuris Wliki<br />
daw da zeTiTa gaadgine da scxe.<br />
vis T(ua)lTa cremli sdiodes, dedak(a)cisa rZe gaaTbev da uwTve.<br />
misT(Â)sve. pitna danaye g(a)mowure da uwTve.<br />
visca ZaRlm(a)n ukbinos, niori, xax da boloki erTad danaye da<br />
z(ed)a dasdev.<br />
vis T(ua)lTa nisli efarodes, kapovetis Tevzisa nauRv(e)li<br />
T(ua)lTa Caudev.<br />
vis filenji daemarTos weros nauRv(e)li pilpilis naxevris<br />
swori (8v) zeTiTa gaayene da cxÂrTa uwTve da pirsa scxe.<br />
s(i)rsv(e)lisaT(Â)s. kurmuxa Ãmeli danaye da dedak(a)cisa rZiTa<br />
scxe.<br />
vis T(ua)lTa stexdes, mTaÃÂsa duma T(ua)lTa z(ed)a dasdev da<br />
ergos.<br />
r(omel)sa ara eZinebodes, niaxuris Tesli oris dramis swori,<br />
lemis Tesli, yayaCo da erTis dramis swori sZe, ese yuela erTad<br />
mogale da TafliTa da naxevriT TasiT wyliTa asÂ.<br />
vis mWameli sWirdes, mdog(v)i mogale da dawure da broweulis<br />
qerqi daw da mogale, pilpilis odeni uy(a)v da cota bavruki da<br />
marili iy(a)v TafliTa, dazile viTaca spaZli (!) Seqen da gaagrZve,<br />
brtylad daWer da z(ed)a dasdev J(am)iT (9r) J(a)m wylulsa hb(a)Ándi<br />
RÂniTa.<br />
vis welni stkioden qliavi S(av)i da marili dagale da RÂniTa<br />
asÂ.<br />
vis Ãuela sWirdes da balRamsa amohyrides wiTeli ospi, biaÁ da<br />
vaSli moaduRe, RÂniTa gawure da kuliTa asÂ.<br />
vis T(ua)li stkiodes iliTa mogale, dedak(a)cisa sZiTa gaadgine<br />
da scxebde. ymawvilis fseli da RÂno erTgan garie da miT<br />
ihb(a)Ánde.<br />
r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes nedli qondari mogale da<br />
g(a)mowure da TafliTa T(ua)lTa uwTve.<br />
105
vis sisxli sdiodes da ara swydebodes qinZi danaye da z(ed)a<br />
dasdev.<br />
ÃuelasaT(Â)s erbo da Tafli, samis kuÀrcxis g(u)li erTg(a)n<br />
Sezile da aWame samsa dResa, ese mrav(a)lisa senisa wamali aris.<br />
T(ua)lTa tkivilisaTvis (9v) dedali Txis tÂni scxe da ergos. 221<br />
visca yurTa stexdes Txis fsliT, Txis nauRv(e)li erTg(a)n<br />
garive, uwTve.<br />
r(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes irmis yueri gaaÃmos da<br />
daxuewos da RÂniT Sesuas. irmisave larTi gaaÃmev, daxuÀwe da<br />
kuÀrcxiT SeaWame, ufro iyos sificxe g(u)lisa misisa.<br />
r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos, wiTlis Txis RÂZli<br />
Sew da missa wvasa S(ig)an (10r) r(ome)li sisxli edinebis miT<br />
iolvebdes.<br />
Tu yurTa mZimed esmodes Zroxis nauRv(e)li da Tafli ubgevi,<br />
ZmriTa gaadgine da yurTa Caasxi.<br />
vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes vacis Txisa fseli<br />
uorTqle da S(ig)a CauwTev.<br />
vis yurTa stexdes kuÀrcxis cila da dedak(a)cisa rZe daasxi da<br />
ergos. Tu yurTa stexdes Txis fseli da T(xi)s nauRv(e)li erTg(a)n<br />
garive da uwTev. 222<br />
(10v) muclisa tkivilisaT(Â)s. qrTilis safuari kaTxis<br />
naxevari g(a)mowure da misive swori niguzis zeTi urTe da SesÂ.<br />
misT(vi)sve kuÀrcxi Seqen yuÀrbeul(a)d da gunda urTev da SeaWame.<br />
misT(vi)sve Zroxis cmeli da ZuÀli yveli erTga(n) Seagbev da<br />
SeaWame.<br />
r(ome)li sisxlsa fsemdes irmis rqa daw da w(mi)d(a)d danaye,<br />
pilpiliani SÂdis dramis wona mJave broweuli, ese y(ovel)ive<br />
kuÀrcxis g(u)liT Sezile 223 RÂniT gaayene da sami kovzi SeasÂ.<br />
r(ome)lsa muceli usivdes ardis Ziri TeTriT RÂniT Sebgole, da<br />
ZuÀli RÂno sjobs da asÂ.<br />
221 9v _ locva Tagvis sawinaaRmdego.<br />
222 10r _ locva Tu dedak(a)csa S(o)b(a)Á gaugrZeldes.<br />
223 teqstSi sityva `Sezile gameorebulia~.<br />
106
Tu SekrviT iyos Savi yurZeni, nedli (11r) iyos ginda Ãmeli,<br />
wyliT Sebgole, v(idrem)dis daCqules da erTi Tasi wyliTa as da<br />
misTuad gahÃsnis.<br />
ufsmelobisaT(Â)s. Txis nauRv(e)li gundruksa urTe da WinWris<br />
Tesli erTg(a)n erT feriT wyliT gaayene da asÂ. misT(vi)sve. Savi<br />
boloki g(a)mowure da SeasÂ. Sirimsa daadnobs. misT(vi)sve Sirimisa<br />
da uferulobisaT(Â)s. moixuÀn kirCxibni mTisa adgilis(a)ni xuTni<br />
gina equsni da qoTansa axalsa Cayaren, c(e)cxlsa z(ed)a moaÃurve,<br />
r(a)Á gaÃmes danaye da w(mi)d(a)d gacer da RÂniTa erTi kovzi asÂ,<br />
uzmasa da ergos. Sirimisa wamali askili gaaÃme, danaye da gacer.<br />
muxudo moxarSe asre rome TÂTan gadges, merme tiloT gawure.<br />
erTsa jamsa (11v) gawurvils muxudosa, erTi kovzi gacrili askili<br />
moayare da uzmasa Seaxurite mr(a)v(a)ljer, dReSiga erTxel(a)d<br />
suas. misT(vi)sve da ufsmelobisaT(Â)sve. moiRe mr(a)v(a)li Wiayela<br />
mindurisa da T(a)vi mo(a)kuÀTe da bolos Ã(e)li mohkide da dawure,<br />
asre rome ori mityali gamovides misi wueni da SeasÂ. Tu erTxel<br />
ar ergos kidev suas.<br />
cofis nakbenisaT(Â)s nuSi mware danaye, z(ed)a dasdev. ese muclis<br />
qarsaca uSuÀlis. misT(vi)sve leRÂ mkuaxe. moswyÂte da missa sZesa<br />
scxebde, Rrianklisa nakbensaca uSuÀlis da kbilis tkivilsac.<br />
satkburasaT(Â)s groSi marili qeris fqÂliTa Sezile da<br />
pilpiliTa (12r) scxe da merme z(ed)a acurvebdi.<br />
vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos WiaÁ r(omel)i gazafxul(s)<br />
curians dilas iarebis, Savi rqiani da saxeli misi daat, igi<br />
daiWire, T(a)vi da ferÃni mosWren qeris wona, da cxrisa wyaros<br />
wyliTa SeasÂ, moaSobinebs, Tu ese aT dRemdis ara hqen, lekuni<br />
daizdebian da k(a)csa mohklven.<br />
r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos, Sabi da Tafli erTg(a)n<br />
Sezile da gasav(a)lsa dasdev, gaih(x)snis, g(a)mocdili aris.<br />
g(u)lis tkivilisaT(Â)s TeTri mdog(v)i kovzi erTi danaye da<br />
TafliTa Sezile da samad gay(a)v da samsamsa CaanTqmevinebde uzmasa.<br />
muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da y(ovels)a<br />
texasa (12v) da vnebasa muclis(a)sa. nivris Tesli da Ziri, gunda da<br />
Zira, ese y(ovel)i danaye, rZiTa da RÂniTa asÂ.<br />
107
mucel g(u)lTa wamali. mWnavis qerqi moaduRe wyliTa da uzmasa<br />
asÂ. 224<br />
(13v) x(olo) Wamisg(a)n iqmn(e)bis y(ovel)Ta senTa aRtexa da<br />
sneb(a)Á. vis(a)ca am(a)s uzemde pativsa S(ig)a. ianvarsa v(idr)e<br />
das(a)srulamde RÂnosa SesuÀmde kaTx(a)sa TÂTosa da dagmundes<br />
r(a)Áca sWamo. feberv(a)lsa Wakuntelsa ekrZ(a)le. m(a)rtsa, tkbilsa<br />
saWmelsa sWamde da tkbilsa suemde. aprilsa, boloksa nu sWam.<br />
maissa, T(a)v-f(e)rÃsa ekrZ(a)le. ivnissa, uzma wyalsa suemde. ivlissa,<br />
dedakacsa T(Tues)a nu daecemi. agÂstosa, Ã(e)lsa nu gaiÃsni da<br />
boloksa ekrZ(a)le. sekdenbersa, sZesa sWamde. okdombersa,<br />
mwuanvilsa nu sWam. noenbersa, T(a)vsa nu daiban. dekenb(e)rsa,<br />
kalambsa nu sWam. am(a)T y(ove)lTa umjobesi, siwmide, gl(a)x(a)kT<br />
mowy(a)l(e)b(a)Á moigone da SiSi R(mrT)isaÁ. 225<br />
(14r) Tu mReri Zneli esxas pilpili da bavruki danaye da<br />
scxe.<br />
Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes, kamaÁ danaye,<br />
dedak(a)cisa rZiTa g(a)mowure da igi uwTve.<br />
buasilisaT(Â)s, qondari TeTri da mravalZarRuas Ziri wyliTa<br />
Seagbev da asÂ, ergos. 226<br />
(14v) Tu sisxli edinos da qari Seudges, qinZi danaye, dazile da<br />
dasdev, Tu gauZn(e)ldes k(a)cisa ganav(a)li scxe. sx(ua)Á, xax SewÂ<br />
dasdev. sx(ua)Á, kuÀrcxi SewÂ, gaape da dasdev, gaÃsnas. r(omel)i<br />
sisxlsa jdebodes, vaSli danaye da gamowure da Zmari urTe da<br />
SeasÂ. sx(ua)Á, vaSlis nabrcqueni gaaÃme da danaye da TafliTa<br />
Semgbari aWame. sx(ua)Á, kuercxi Sew da kuercxz(ed)a gunda moayare<br />
da aWame. sx(ua)Á, Zroxis qoni da Zueli yveli erTg(a)n moaduRe da<br />
aWame.<br />
Tu soko iyos, nigozis fiTri, anu RÂiisa da anu muxis<br />
pilpiloani mogale qviTa, miT r(omel)i (15r) n(i)guzis Zirsa Siga<br />
datanebuli iqnebis da RÂniTa SeasÂ.<br />
224 12v, 13r _ ramdenime rituali.<br />
225 14 r – rituali.<br />
226 14r _ sokos locva.<br />
108
(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes mWle<br />
Zroxis Ã(o)rci Sew da aWame, uk(e)Tu iyos, J(am)iTi J(a)m(a)d<br />
g(a)movides.<br />
Tu garegniT iyos, arestis Tevzis T(a)vi, guÀlis qerqi da<br />
bavruki dasdev z(ed)a.<br />
r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes fisi<br />
ax(a)li qoniT gaadnev da gaagrile, qaTmiT Seagbev, pilpili<br />
naxevr(a)d uy(a)v, g(a)mowure da samsa dilasa asÂ.<br />
r(ome)lsa RÂZli stkiodes, kamis Ziri danaye da wyliT<br />
g(a)mowure da SaqriT asÂ. y(ovl)isave wamali aris. sx(ua)Á. kuÀrcxis<br />
qerqi daw da danaye da RÂniT Seasvi. misT(Â)sve Tafli ZmriT<br />
gaayene da z(ed)a RÂZlsa scxe. sx(ua)Á, ardi bostnis(a)Á danaye da<br />
wyliTa g(a)mowure da SeasÂ. sx(ua)Á, Ziri TafliTaÁT (15v) daalbe<br />
da missa wuensa suemdi.<br />
tyirpisaT(Â)s, Zir(a)Á Seagbev wyliTa da asÂ. sx(ua)Á, tirifis Ziri<br />
gafxike w(mi)d(a)d da erTsa dResa wyalSiga daalbe da Seagbev<br />
wyliTa, gaanawile, iyos Ziri erTi nawili. munamdis aduRe v(idr)e<br />
sami erTad moiyaros da uzmasa asÂ. vis tyirpi gausivdes, veluri<br />
kurmuxa RÂniT Sebgove da SeasÂ.<br />
ÃuelisaT(Â)s, rva T(av)i niori berZuliT zeTiT Sew da samsa<br />
dilasa aWame. sx(ua)Á, Tafli mdari da zeTi nigozis(a)Á, pilpili,<br />
kuÀrcxis g(u)li gaTqÂfe, Siga Caurie da SeasÂ. sx(ua)Á, ospi wiTeli<br />
kargad Seagbev, erboÁT aWmevdi. sx(ua)Á, didguli ukmie cxÂrTa.<br />
ÃuÀlisaT(Â)sve, tkbili RÂnoÁ surneli b(i)aÁ da vaSli kargad<br />
daaCqulev (16r) da SeasÂ.<br />
Tu T(ua)lTa cremli sdiodes, pitna g(a)mowure da uwTobdi.<br />
Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li moakldes, dedali qondari g(a)mowure da<br />
uwTobdi.<br />
Tu T(ua)lTa stexdes, ... 227 matli T(ua)lTa Caudev. erbo ZuÀli<br />
da kuÀrcxis g(u)li, berZuli zeTi da Tafli ucecxlo garive<br />
erTad da z(ed)a dasdev. RÂnosa nu suams.<br />
Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes. kalambis<br />
furcelsa rome ... 228 daedebis, TeTris qaTmis nauRv(e)li da<br />
227 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
228 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
109
m(a)mlis(a)Á swor(a)d uy(a)v da iolvides. sx(ua)Á, goWas Tevzis<br />
nauRv(e)li, kalambis wyali g(a)mowuros, sworad uyos, g(u)lis<br />
Zuali daw da dagale, z(ed)a moamcqure, myuari r(omel)i Txilis<br />
furcelsa z(ed)a zis mwuane cota misiTa (16v) sisxliTa iolos. ZeZÂ<br />
g(a)mowure, uwTve da igive danaye RÂniTa, T(ua)lTa z(ed)a dasdev,<br />
Tma moscÂvdes.<br />
muclis simsivnisaT(Â)s, ardis Ziri, ZuÀliT RÂniTa moaduRe da<br />
samsa dResa asÂ.<br />
bednierisaT(Â)s, Tafli, Saqari, iaÁ da vardi, ayiros yuavili, es<br />
yuela erTad Seyare da scxebde. 229<br />
(17v) mRierisaT(Â)s, ardi bostnisa daw da mogale,<br />
w(mi)d(a)d gacer da ZmriTa scxe.<br />
gulis tkivilisaT(Â)s, niaxuris Tesli Seagbev da matylsa<br />
daawebdi da z(ed)a dasdebdi Tbilsa, da ergos.<br />
muclis tkivilisaT(Â)s, goWis Wliki daw da RÂnosa urTe, as da<br />
ergos. muclis wamali, lerwmis Ziri daw da RÂniTa s da daeyenos<br />
tkivili muclis(a)Á.<br />
martiT v(idr)e maisamde, p(irve)l Ã(e)lis gaxsna Ãams, merme<br />
wamlis aReb(a)Á. xolo sekd(e)nb(e)riT n(oe)nb(e)ramdis p(irve)l<br />
wamlis aReb(a)Á merme Ã(e)lis ganÃsnaT J(am)s. 230<br />
(18r) Tu WiaÁ esxas mucelsa, ardis Ziri danaye da wyliTa<br />
asÂ. sx(ua)Á, anakuÀTi misiT fsliT gaadgine da Sesdev. sx(ua)Á,<br />
pitn(a)Á moaduRe samsa dilasa asÂ. sx(ua)Á, Zroxis nauRv(e)li da<br />
irmis rqaÁ danaye da TafliTa Sezile da CaanTqmevine.<br />
Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes, tredis skintli<br />
ZmriTa scxe galesuli.<br />
Tu k(a)csa piri gaumruddes, RÂno aaTbev da TeriaSiga gaazave da<br />
pirsa scxe. 231<br />
(18v) TiaqarisaT(Â)s, furisulas Ziri danaye da z(ed)a<br />
RÂno daasxi da asÂ.<br />
Tu visme ÃuÀla sWirdes, Zirtkbila moxarSe da misi wveni<br />
nelTbili asÂ.<br />
229 16v, 17r _ locvebi bednierisa.<br />
230 17v, 18r _ rituali.<br />
231 16r, 18v _ locva tilisaTvis.<br />
110
Tu mjdomi Seeqnas, Savbalaxas Ziri, yÂTlis Rolos Ziri da<br />
lila wyliT as da ergos. 232<br />
Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili, ZirwiTela<br />
danaye, wyali daasxi, g(a)mowure, cot(a)Á cxensa qaCaCi mosTale,<br />
gaavle Siga da isi asÂ.<br />
Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes (19r) ayiros Tesli daarCie<br />
da patara comi urTe da igi umarilo axurite, kargsa oflsa adens,<br />
rome k(a)ci gamrTeldes. axlis ayiros g(u)lis wueni gamowure da<br />
sÂ. Tu ayiros Tesli ar iSovebodes, kitris Tesli da qinZi asÂ.<br />
Tu k(a)ci SekrviT iyos, kulnis Ziri daTalos da danayos. missa<br />
wuenSiga lila galesos da asos.<br />
Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas misi wamali: nexÂs Wiayel(a)Á<br />
samoci, qinZi, kakbis sakunetela erTad danaye da wyliTa gaayene,<br />
gawure da merme lila gaulese Siga, rome lilis feri hqondes asÂ<br />
da marjuenasa guerdsa z(ed)a dawves, m(a)namdis as vidremdis<br />
gamosces.<br />
Tu dedak(a)csa Svili moukudes (19v) mucelsa Siga, ladana<br />
danaye da RÂniT SeasÂ. balRamsaca moaqarvebs.<br />
Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes, naxevari mityali ladana<br />
danaye da TafliTa aWmevdi daulbobs da Tmasaca daumagrebs.<br />
Tu k(a)csa yuri stkiodes nuSis zeTis namcurevisa odeni ladana<br />
yursa CauwTve da ergos.<br />
mrav(a)lZarRuas xasiaTi, ese rome misi furceli danaye da<br />
vis(a)ca sicxisg(a)n simsivne sWirdes Semosdev da uSuÀlos.<br />
vis(a)ca yeli stkiodes, mrav(a)lZarRuas wuÀni samjer uRrRile<br />
da ergos, misi furceli Semosdev da m(a)nc uSuÀlos, misi Tesli<br />
dacoxne da kbilis tkivilsa uSuÀlos, misi (20r) furceli ga(a)Ãme<br />
da vis(a)ca kbili stkiodes da eZrvodes, Zirsa kbilis(a)sa TiTiTa<br />
Sescxe da gaamagros.<br />
Tu pirsa avi s(u)li udiodes da eZrvodes, m(as)taqi coxnos,<br />
uSuÀlis.<br />
bolokisa xasiaTi. uqerqod saWmelsa moandomebs. misis furclis<br />
wueni mucelsa gauÃsnis, Tu raÁme stomaqSiga ebas m(a)s(a)ca<br />
uSuÀlos. bolokisa Wama sisxasa da iarayansa uSuÀlis.<br />
232 18v _ rituali.<br />
111
Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos, boloki danaye da<br />
ZmriTa moaduRe da Semosdev.<br />
Tu k(a)ci msivnad iyos sakrwyile gaaÃme, danaye da RÂniTa<br />
moaduRe da Semosdev, uSuÀlis.<br />
da Tu k(a)ci erTob dasivdes, mr(a)v(a)li s(a)krwyile (20v) moadev RÂniTa<br />
da Rrmad welTamdis taStSiga CasÂ, S(ig)a ijdes sadamdis gacivdebodes,<br />
qv(a)Á daadnos, isreve ufsmelob(a)Ása uSuÀlis.<br />
Tu dedak(a)ci ar daorsuldes satacuris wuÀni SaqriT Seqnas<br />
SarbaT(a)d da r(a)J(am)s qmars T(Âs)a dawves, Sesuas da daorsuldes.<br />
iisa xasiaTi. iaÁ gaaÃme da danaye, misi won(a)Á qeris fqvili<br />
garie da kuercxis cila, da Semosdev, RÂZlis tkivilsa uSuÀlis.<br />
vis T(a)vi stkiodes axali iaÁ aWame da kidec umsunebdes,<br />
uSuÀlis.<br />
kamis Tesli moaduRe da asÂ, sisxis qarsa da balRamsa uSuelis,<br />
ufsmelob(a)Ása da Sirimsaca uSuÀlis.<br />
axali kamaÁ T(ua)lTa uwTve da sinaTlesa uSuelis.<br />
TeTris sakmlisa xasiaTi. TaflSiga (21r) garie, qarsa uSuelis<br />
da piris simyralesa, igi suas Wkuasaca da cnobasa umatebs.<br />
sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs, da sisxlsa<br />
uSuelis rome sdiodes stomaqsa, Z(a)lsa miscems, saWmelsa<br />
moaqarvebs.<br />
amave s(a)kmelsa Siga TeTr TeTri akr(a)vs, mastaqiTa igi danaye<br />
da Wame g(u)lis Zgerasa uSuelis.<br />
s(a)tacuris xasiaTi, kolinj(i)s qarsa da asos Siga rom<br />
iyv(e)ndes m(a)s uSuelis.<br />
satacuris Tesli danaye da c(e)cxliT uÃrCole, kbilTg(a)n Wias<br />
gamoayrevinebs.<br />
r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes, igive Tesli<br />
danaye da TafliTa aWame da ergos.<br />
Tu k(a)csa RÂZli stkiodes viris terfas Ziri, ardis (21v) Ziri,<br />
Savbalaxa da atmis kurkis g(u)li, ese y(oveli)ve danaye da wyliTa<br />
gawure da asÂ. misT(vis)ve, cxra ferÃas T(a)vi da frCxilni dasWren<br />
da kÂristaviTa danaye, wyliT gawure da asÂ.<br />
Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes, kamis Ziri Ãmeli da Savi boloki<br />
dafxike, san(e)nb(e)li da Tafli, samive erTg(a)n aduRe, majun(a)d Seqen da<br />
samsa lukm(a)sa uzmasa aWmevdi da orsa, wolisa J(ams)a.<br />
112
Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes, my(a)vis kuda hqÂan balaxsa, igi moxarSe<br />
da misiTa wu(e)niTa fafa Seqen da TafliTa aWame samjer.<br />
Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos, zianas Ziri moiRe, im Rames vaxSamsa<br />
nu sWam, meores dilasa danaye, RÂno daasxi, gawure da kargsa (22r)<br />
darSiga erTis kuÀrcxis naWuWi, savse asÂ.<br />
vis(a)ca tyirpi ekras, pitn(a)Á ZmriTa aduRe da marcxenasa mÃarsa<br />
daidvas.<br />
r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden, jinWris Tesli gaaÃme,<br />
dafqev, da dumis xaviwi Seqen da sadaca stexdes z(ed)a dasdev.<br />
vis T(ua)lTa sisxli iyos, kama, pitna da kuÀrcxis cila da<br />
frinvelisa nauRv(e)liTa T(ua)lTa uwTve.<br />
mowamlulisaT(Â)s, kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)vi da f(e)rÃni dasWren,<br />
gaaÃme, danaye, gacer da RÂniT asÂ.<br />
RÂZlis tkivilisaT(Â)s, lila da marta mogale da RÂniTa as sam<br />
dilasa.<br />
vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos, Zuelis verZis Zuali<br />
daw da diacisa rZiTa gaadgine da z(ed)a dasdev.<br />
(22v) Tu muclis tkivili audges, Roris Wliki dawÂ,<br />
danaye, RÂniTa asÂ. WianisaT(Â)s, ardis Ziri danaye da asÂ. misT(vi)sve,<br />
WinWris Ziri danaye da rZiTa gaadgine da erTsa Ramesa dadgi, merme<br />
g(a)wure da asÂ.<br />
RÂZlisaT(Â)s, ardis Ziri danaye, gamowure da samsa dR(e)sa asÂ.<br />
vis T(ua)lTa sinaTle moakldes, nedli qondari danaye, gamowure<br />
da T(ua)lTa TafliTa Seudev.<br />
siyÂTlisaT(Â)s, endro danaye, gamowure da asÂ.<br />
Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes,<br />
pilpili da qondari danaye, da gacer, da TafliTa aWame.<br />
ÃuelisaT(Â)s, solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da<br />
beWTa didad c(e)cxlsa ucxune.<br />
(23r) Tu yurTa akldes, mdog(v)i danaye da T(a)fli urTe<br />
da p(a)trukiTa yurTa uwTve.<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes, irmis rqa dawÂ, gacer da uzm(a)sa<br />
TafliTa aWmevdi.<br />
vis Cxuera sWirdes, rZe da Tafli aduRe da Tbili asÂ.<br />
muclisa tkivilisaT(Â)s, gunda mogale TafliTa, da ZmriTa aWame.<br />
113
vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos, sisxli gawmidos da<br />
RÂZli gaa(a)xlos. vinca ardis kaWaWi ZmriTa Wamos Ãurvebai<br />
dauwynaros.<br />
vinca danayos da misi wueni daiWiros da Saqari Caudos da<br />
Sesuas, iarayani da T(ua)lTa S(ig)a siyÂTle g(a)moiRos da RÂZlisa<br />
simÃurv(a)le daawynaros. aseve wamali vinca danayos da misi wueni<br />
yursa Siga CaiSuas Sakikis (23v) tkivilsa uSuelos.<br />
r(ome)lsa T(ua)lni stkioden, TxaT (!) suÀliTa xaWo T(ua)lTa<br />
dasdev, kideve ymis wulisa fseli da cota RÂnoÁ, ese samsa dilasa<br />
uwTve.<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes, vaSli danaye, g(a)mowure da missa<br />
sworsa Zmarsa T(Tues)a (!) Seazave, as da ergos. 233<br />
dakodilisaT(Â)s, Ã(o)rcmeti rome Seeqnas, boloki ZmriTa dasdev.<br />
RÂZli da tyirpi gausivdes, kiri Roris qoniTa gaadgine da<br />
z(ed)a Semosdev.<br />
Tu yeli SigniT stkiodes, carci dawÂ, danaye, gacer da cxariTa<br />
ZmriTa gaadgine, da yelsa Semosdev.<br />
visca sisxli Caeqces, qrTilis fqÂli RÂniTa gaadgine da asÂ.<br />
qavilisaT(Â)s, axali k(e)ci danaye ZmriTa (24r) scxe da mRiersaca<br />
uSuÀlis da qavilsaca.<br />
vis(a)ca kolinjis qari sWirdes, udanod xuarTqla daWras.<br />
Ã(e)liTa da sx(ua)Áca balaxi aris, k(a)cis x(e)lsa hg(a)vs, orive<br />
erTg(a)n moaduRe da misi wyali asÂ.<br />
isris piri anus x(ua)Á r(a)Áme ver gamoiRo, TeTri xax da Roris<br />
cmeli danaye da z(ed)a dasdev. sx(ua)Á, Tag gaape da z(ed)a dasde<br />
da g(a)moiRebs.<br />
vin simxurv(a)liT SekrviT iyos, Sabi da Tafli erT(a)d Sezile<br />
da gasav(a)lsa z(ed)a dasdev, gaÃsnas. ese g(a)mocdili aris.<br />
Tu k(a)csa mWameli Seeqnas, Zroxis Ãorcsa Sabi moayare kargad<br />
da merme daw da dafSunite da z(ed)a moayare da ergos.<br />
balR(a)misaT(vi)s, wurilisa zianasa Ziri danaye, as da ergos.<br />
vis mucelSiga (24v) qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden,<br />
zaravandi galese as da ergos.<br />
233 23v _ rituali.<br />
114
vis pirsa guÀli CauZures, furis rZe aduRe kargad da<br />
(r)ogoraca adRdes, piri z(ed)a daadebine da orTqli didxani<br />
iorTqlos da wamoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe as da<br />
darCes k(a)ci igi.<br />
Sakikis qarisaT(Â)s, r(ome)l(a)rs T(a)vis tkivili, qaTmis kuÀrcxis<br />
siyÂTle da gacrili nacari, erTg(a)n gaurive da qaRaldz(ed)a<br />
dascxe da Sublsa Semosdev.<br />
mWamelisaT(Â)s, mdogvi danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile da<br />
dascxe.<br />
yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s, abzindaÁ danaye da<br />
ZmriTa Tbilad uwTev, ergos. yurTa arasmenisaT(Â)s da<br />
SxivilisaT(Â)s, selis zeTi uwTve. (25r) yurTa arasmenisaT(Â)s,<br />
tredis nauRv(e)li uwTve.<br />
Tu k(a)csa rwyeva undodes, bolokis Tesli danaye da ZmriT asÂ.<br />
Telemisa amogdebisaT(Â)s, qondari ZmriTa Seagbe da asÂ.<br />
ÃurvebisaT(Â)s, qeris qato mJaviTa doÁTa mozile da f(e)rÃTa<br />
Semosdev.<br />
mjdomisaT(Â)s, Zroxis funa dasdev.<br />
stomaqis tkivilisaT(Â)s, zeTi, cÂli da mdog(v)i mogale da<br />
stomaqsa dasdev, Ã(e)l-f(e)rÃTa scxe.<br />
tyirpisaT(Â)s, qato ZmriT Seagbe da Semosdev.<br />
stomaqisaT(Â)s, ardi ZneliT RÂniTa SeasÂ.<br />
Sakikisa qarisaT(Â)s, r(ome)li (a)rs T(a)vis tkivili, ori wili<br />
kalambis Tesli, mesamedi mdogÂsa, danaye da sZiTa gaadgine da<br />
safeTqelsa, Txemsa da kisersa scxe.<br />
fxanaÁ, vis sWirdes, diyi mogale da scxe.<br />
(25v) stomaqisaT(Â)s, ardi ZuÀliT RÂniTa asÂ.<br />
dedak(a)csa Tu rZe akldes, SroSani korkotiTa aWame.<br />
vis sisxli ara daswÂdebodes, qinZi danaye da z(ed)a dasdev. 234<br />
muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s, selis Tesli da Zira<br />
moÃale, danaye da asÂ.<br />
tyirpisaT(Â)s, endro danaye da RÂniTa scxe.<br />
RÂZli r(ome)lsa stkiodes bzis furceli danaye, wyliT<br />
gamowure, Tafli T(Tues)a urTe da uzma m(a)n Sesuas.<br />
234 25v _ rituali<br />
115
mWamelisaT(Â)s, ucecxlo Tafli dazile da z(ed)a dasdev.<br />
CxuerisaT(Â)s, ficxelisa RÂnisa Txle, qeris fqÂliTa Sezile da<br />
(26r) mucelsa Semosdev. 235<br />
Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s, moiRe ZRa(r)bi, gaaÃme, ty(a)vi<br />
misi da ekali misi dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da RamiT<br />
TafliTa T(a)vsa icxe mravaljer, da dilasa daibande.<br />
gaT(a)vda karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes<br />
a(mi)n R(merTma)n. vinca mamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindnes, R(merTma)n,<br />
a(mi)n.<br />
(26v) am wignis furclebi oTxmocdaaTi aris, ese wigni ciquris naob (!)<br />
diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc SaiSleba<br />
Tavis rjulidam masamc daemarTeba risxva mRTisa, nuraTmca nu ixsneba misi<br />
suli jojoxeTidam 236 , numca ixsneba misi sabolo(o). Zvirfasad miyidnia. 237<br />
235 26r _ ritualebi.<br />
236 teqstSia `jojoxoTeidame~.<br />
237 26v _ warmodgenili minaweri mxedruliTaa Sesrulebuli.<br />
116
`saeqimo wigni~<br />
117
118
(9r) satkivari iyos mas wamali unda iyo ... 238 ni wvrilisa wamlebisa<br />
gasaÃsneli ... 239 gasaÃsneli wamlebi gamoiRebs svelsa ... 240 rome<br />
suli ugubdebodes. aiRe zanjafili ... 241 buTi da Saqari erTmanerTis<br />
odeni danaye da gacer da raÁ moundes miec ori drami TaflwyliTa.<br />
sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa. aiRe saymunia<br />
naxevari drami da afTimoni an misi sanacvlo erTi drami, TeTri<br />
xariyoni naxevari drami, ... 242 inji ori drami da naxevari yvela<br />
danaye, gacer da miec TbiliTa wyliTa rome Sesvas, Tu SeZlos<br />
srulad mieci, Tvaram naxevari.<br />
sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa da<br />
siyviTlesa tanisagan gaswmends. aiRe Saqari da saymunia TviTosgan<br />
oroli dangi, danaye da gasceri da civiTa wyliTa Seasvi. misTvisve:<br />
aiRe ia ori drami, danamastaki erTi drami, TurbuTi erTi drami 243<br />
da naxevari, saymunia erTi dangi da naxevari, yvela danaye da sami<br />
drami Saqari gaurie, daasxi wyali erTi unkia 244 gaurie da Seasvi.<br />
raÁ Camoxsnas aiRe bazrayatuni xuTi drami gar(e)cxili civiTa<br />
wyliTa asvi.<br />
(9v) sxva wam(ali) ... 245 ali mazarionisa rome gamoiRos Savi ... 246<br />
aiRe mazaraioni, ZmarSian daal(be) ... 247 erTsa dResa da erTsa Ramesa<br />
238 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
239 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
240 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
241 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
242 ar ikiTxeba.<br />
243 teqstSia `darmi~.<br />
244 teqstSia `nukia~.<br />
245 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
246 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
247 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />
furclis kide moxeulia.<br />
119
da merme Crdilsa gaaÃme da aiRe misgan erTi drami afioni an misad<br />
nacvlad TeTri TurbuTi TiTo drami yviTeli alila kurka<br />
gamoRebuli da qirmini da kuliavi, indouri marili TiTosgan<br />
naxevari drami, yvela naye, gaceri, erTmaneTSi gaurie da raÁ<br />
gindodes miec ... 248 drami.<br />
sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos: aiRe sabri<br />
erTi drami da saymuni naxevari drami, afTimoni da xariyoni TviTo<br />
dra... 249 yvela danaye da gascer da Tbelisa wyliTa Se... 250<br />
sxva gasaxsneli wamali: wiwmati oTxi drami ... 251 iliTa wyliTa<br />
Seasvi mucelsa gaxsnis da welSida qarsa yvelasa gamoswmeds,<br />
kolinjsa argebs. misi Tesli rom moÃalo da aWamo muceli Sehkravs<br />
da danayva ar unda, ospi qerqSeÃdili uwvnod aWamo gaxsnilsa<br />
mucelsa isica Sehkravs. Tu Semodgomani iyvnes saymunsa nu miscem<br />
Tvarem nawlevsa gaÃvrets (10r) da egebis. kolinji sWirdes, zafrisa<br />
sensac gamoaCens da yvanasa dauwyebs da Semodgomasa Tu miscemde<br />
asre unda: saymunia danaye da galese da galesulebis SarbaTiT anu<br />
vaSlis SarbaTiTa miec. Tu ese ara qna asre hqen: gaape vaSli, guli<br />
amoarTvi, merme raÁc saymunia undodes Sigan Casdevi, merme Tavzeda<br />
moawyve, comiTa moglise da cecxlSigan Cafal, imdon erT xans rom<br />
comi gamocxves. merme visTvisac gindodes aWame da saqmobas<br />
daawyebinebs da uziano iyos.<br />
awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa da orsuls<br />
dedakacsa. amaT saymunias nu miandob, Tu gindodes Setyoba asre<br />
Seityevi erTi antioquria, erTi jurmuRanulia. is rom antioquri<br />
aris misi niSani es aris: ferad momanCxo aris da ficxlad<br />
daifSvnebis da yviTelad da jurmuRanuli Savi aris da magari avi<br />
iqnebis.<br />
aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli, momsuqno raÁc feri<br />
tkbili iyos yvela kargi da uzianoa TafliTa Seqnili, magram<br />
tkbili da Tafliani kaJs kacsa ar unda rome Wamdes, raÁsaca<br />
248 ar ikiTxeba.<br />
249 ar ikiTxeba.<br />
250 ar ikiTxeba.<br />
251 ar ikiTxeba.<br />
120
miscemde subuqi da swori (10v) da orsulsa dedakacsa vaJisa kacisa<br />
saWmeli SeuwyeviTo.<br />
kari baTmuÃisa gasaxsneli. visac ama baTmuÃsa miscemde asre<br />
afareze, samsa dResa pursa nu aWmev, saRamosa TviTosa jamsa<br />
xarSosa aWmevdi, orsa da samsa dResa wyal Rvinos svemdes, wyali<br />
rasdenjerca undodes xvas, raJams wamali svas orni mklavni<br />
SeukariT, raJams qveSeT saqmoba dauwyos maSin mklavi SeuxseniT,<br />
raJams wamlisagan gamovides bazrayatunis Tesli Tbilis wyliT<br />
daalbevi da Saqari gaurive da gamowure da Seasvi, ziraqimaniTa<br />
varia SeqeniT da aWameT da im dRes Rvinos nu asomT, wyali asviT,<br />
Tu wamalman erTob Zali iyos da mwved gaxsnas asre rome erTob<br />
Seawyinos, misi wamali es qeni, rome feÃebi civis wyliT dahbane, Tu<br />
ar eSvelos Wipsa qveSeT dabaneT civis wyliT. merme bazrayatuni<br />
moÃale da anu siqangubiniTa, anu biis SarbaTiTa galese da gaurive<br />
da aWame, Tu amiT ar Sehkras kvercxis guli ZmriT moaduRe rom<br />
kargaT moixarSos, puriTa is aWame, Zalsac miscems da kidec<br />
Sehkravs. Tu ar Sekras Semkvreli yursi miec, Tu arc iman uSvelos<br />
erTi mityali giiliermni biis (11r) SarbaTiTa Seasvi. Tu is rom<br />
iyvandes is ganavali aseTi iyos, rome balRamsa gvandes. soiji<br />
moÃale da siqangubiniTa Seasvi. eseca icodeT erTsa dResa orjel<br />
wamali ar aiRebis, safaTerako aris ese.<br />
maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa, mravalsa avsa<br />
sisxlsa tanisasa. tanSiga rome satkivari iyos da RviZlzeda raÁca<br />
gamoesxas, tyirpSida raÁca seni iyos gamoswmeds stomaqs, Zals<br />
miscems da guls gaswmeds. avi wyali Sig raÁc iyos gamoiRebs da<br />
kaci rome mwved qSinvides uSvelis. gulis Zgerasa argebs. aiRe<br />
alilaÁ Savi da yviTeli, alila orive tyav gaÃdili, amaTgan<br />
SvidSvidi drami basvaiji, afTimoni da an misi sanacvlo anisoni an<br />
SasTara, amaTgan xuT xuTi drami, rva drami senemqebi, TxuTmeti<br />
drami CamiCi da yviTeli leRvi, aTi marcvali damwyavi, aTi drami ia<br />
da vardi, aslasuri, amaTgan TviTosgan xuT xuTi drami da xuTi<br />
drami mravalZarRvas Tesli da TurbuTi da gulnari TÂTosgan sam<br />
sami drami. ese wamlebi samiT litriTa wyliTa aduRe asre rome<br />
samoci drami darCes, maSin Tafli da indo- (11v) uri tyemali da Tu<br />
ar iyos indouri tyemali Savi qliavi, xiarSambari amaTgan samTavesgan<br />
aTaTi drami, ese samive Tbilis wyliTa gamoswureT. ese<br />
121
wyali ama naduRebsa wamlebs Sigan aduRe da gaurive da Tbilis<br />
wyliTa Seasvi.<br />
sxva gasaÃsneli wamali. cota maTbuÃi, xiarSambari, argebs raÁc<br />
simsivne SigniT aris yvelas uSvelis metad yelSigan rome iyos<br />
simsivne da nikrissa uSvelis, rome simsivnisagan iyos kajalfarasa<br />
uSvelis stomaqsa da welsa, yvelasa zafrasa da balRamsa gamoiRebs<br />
da kacsa rome muceli kolinjisagan Sehkrodes mas gaxsnis da<br />
uSvelis, rome TurbuTiTa Sesvas, Tu indouri tyemali anu Savi<br />
qliavi gaurie zafras gamoiRebs. TurbuTi balRamsa da sevdasa<br />
uSvelis, filenjsa uSvelis rome kaci gamrudebuli iyos masca<br />
uSvelis da stomaqisa sisustesa uSvelis, qarisagan da balRmisagan<br />
TeZo da feÃi stkiodes, orsave uSvelis da saymunia zafrasa<br />
stomaqisagan erTob gamoiRebs balRamsa cotasa gamoiRebs, iarayansa<br />
uSvelis. aiRe aTi drami xiarSambari, es maTbuxi aris da daalbe<br />
TbiliTa wyliTa, gamowure ori drami saymunia (12r) da naxevari<br />
mityali revandi. samive danaye sworad, Sigan gaurieT da Tbili<br />
SeasviT. ese maTbuxi argebs mjdomsa cxelsa, cxelebasa da<br />
Ãurvebasa. misi wamali semeneqi xuTi drami, banavsaji xuTi drami,<br />
lulufaris furceli oTxi drami, urnabi oci marcvali, kamis<br />
Tesli sami drami, moloqis Tesli ese wamlebiTa samariTa<br />
mityaliTa wyaliTa aduRe as mitylad moiyaros, merme SirxiSti<br />
TxuTmeti drami, TxuTmeti drami Tarangubini am wvenSigan<br />
mandiliTa dawureT, datyliseT da SeasviT erTi sasmeli.<br />
maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa, mÃurvalesac da<br />
grilsaca argebs, saxsari rome stkiodes masac argebs, qSenasa<br />
uSvelis, boyinsa daawynarebs, Tirikmeli rom stkiodes mas uSvelis,<br />
buasirs uSvelis, zafras daawynarebs. aiRe yviTeli alila, Savi<br />
alilaÁ, naxevari unkia 252 gul gamorTmeuli, abzinda, bazrayatunas<br />
furceli, Zirtkbila, anisoni, afTimoni, TviTosgan oTxoTxi drami,<br />
svintri, CamiCi aTi dramis Ãmeli leRvi aTi marcvali. es wamlebi<br />
raÁc (12v) gviTqvams erTpirad ors litras wyalSigan daalbe erTs<br />
Rames da dilasa aduRe. es wamlebi da es wyali sanamdis samoc<br />
dramad moiyrebodes mas ukan Svidi drami SirxiSti, Svidi drami<br />
Tarangubini, es orive Tbilis wyliTa cotaT daalbon da gaswuron.<br />
252 teqstSia `nukia~.<br />
122
imas samocisa dramisagan gaurion TeTri TurbuTi da marili,<br />
TviTosgan naxevar naxevar drami, dang naxevari saymunia, dang<br />
naxevari mastaqi es wamlebi danayeT da am sams drams wyalSian<br />
gaurieT. cota nel Tbili visca undodes Seasvi da orive mklavi<br />
Seukar. es aris rome guli ufro ara aeSlebis. merme kidev<br />
gauxseniT.<br />
maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa da sisxlis korZi rome<br />
tanzeda gamovides argebs da raÁc tyirpSian simsivne aris mas<br />
argebs da damwvari sisxli rome tanzeda wiTelwiTeli gamova mas<br />
argebs da daiWire. wiTeli alila da Savi alila da semeneqi,<br />
TÂTosgan aT aTi drami da danaye da orsa litrasa wyalSiga Cayare<br />
da erTsa Ramesa daalbe da meoresa Ramesa aduRe manamdisi, sanamdis<br />
samocsa dramzeda moiyaros, merme oci drami SirxiSti Tu ar iyos<br />
imdoni Tafli ama naduRebsa samocsa dramsa gaurieT da (13r) is<br />
wamlebi nuSis zeTsa gauriveT da SeasviT.<br />
niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa, romel ars naJvisa da<br />
ergebis yovelsa firtvis Ãvelasa, romelni iÃelden da amohyriden<br />
myralsa nerwyvsa da yovelsa Ãvelasa Zvelsa sargeblisa aris Tu<br />
R(mer)Tsa undes. aiRe qaTisa da naJvi gaqurcnili da Rvalo, amaTgan<br />
swori wona da selis Tesli da gomizi arabi da biis kurkis<br />
lbi(lobi). amaTgan wona ocdaaT ocdaaTis Ziri, Taflisa rubi,<br />
yurZnisa wona ocisa dramisa. Sehkribe ese wamalni da danayen da<br />
gacer yurZnis rubiTa SeskelebuliTa Sezilen TafliTa perul<br />
moÃdiliTa da ergebis es loyo. vis mkerdi Seviwrebodes didsa<br />
Ãvelasa da firtvis didsa xivilsa rome vera ergebodes daTmoba<br />
aiRos amisgan dila saRamosa kargi da gamocdili Tu R(mer)Ts<br />
undes. sxva loyo selis Teslisa, romeli iÃvelden da ara<br />
amoyriden Ãvelasa Ãmelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe selis Tesli,<br />
moÃaluli da qaTisa da gomizi arabi da Zirtkbila, amaTgan swori<br />
wona danaye da gacer, ZirtkbiliTa Sezile da dila saRamos<br />
ixmardi kargi (13v) da gamocdilia, Tu R(mer)Ts undes.<br />
Tarangubini loyoTa Seqnisa unda rome danayo wamalni Ãmelni<br />
da daalbe, romelTa labis gamoReba Ãams viTa biasa burka da<br />
babayuelisa Tesli, SambaliTisa Tesli da sxvani. erTiTa dRiTa<br />
uwin da cvili da zeTi orive cecxliTa zedan erTad Serivne, karga<br />
rome ar Seiyenne wamalni.<br />
123
abi sabrisa argebs tansa mqavansa. daiWire sabri da alila<br />
yviTeli, TviTosgan TviTo drami semeneqi, SasTris Tesli, qasnis<br />
Tesli TviTosgan TviTo dangi saymunia, masTaqi ar iyos TeTri<br />
sakmeveli da indouri marili TviTosgan TviTo dangi. es yvela<br />
erTad danaye kamis wveniTa daamrgvale da SesWamos fareziTa.<br />
abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa. ese wamali<br />
baxti Sua nasranisagan Seyrili aris baram mefis SvilisaTvis<br />
Seqnili es wamlebi ama mefisa Svilisa saxeli fazil mas mwve<br />
qavili sWirvebia. daiWire yviTeli alila, Savi alila TviTosgan<br />
TviTo mityali TurbiTi TeTri naxevari drami, erTi drami sabri<br />
saymunia aliqumusi orisganve dang naxevari es Caadvne wyliTa da<br />
asvi.<br />
abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari (14r) iyos da<br />
sisxlze iyvandes, azidvebdes, raÁca Signiv satkivari iyos. daiWire<br />
afioni erTi dangi da naxevari kamis Tesli danaye sadafis wyliTa,<br />
abi Seqen da pilpilis odeni miec da SeWamos xuTi drami da Tu ar<br />
uSvelos xuTi drami sxva miec da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
abi muclis tkivilis yvanisa. aiRe gunda uÃureteli krkos<br />
xeWeWo da Triaqi samive erTgan erTis wona rkos xeWeWi da gunda<br />
danaye, gacer Triaqi galese mravals ZarRvas wveniTa da<br />
erTmanerTSi gaurive da TviTo drami Seqen da Crdilsa gaaxme,<br />
mravalZarRvas wveniTa gaulese da Seasvi Tu Znelad sWirdes erTi<br />
drami, Tvarem naxevari drami, sanamdi ar eSvelos yovel dRe<br />
aZlevdi da asvemdi da yovelTvis uklos absa.<br />
kari yursebisa. alilas yursi argebs kacsa rome balRmianad<br />
iyos, stomaqs Zalas miscems, Wipis Cxveras argebs, rome qari Wipsa<br />
grexdes masac argebs buStis tkivils, TirkmelTa tkivils. daiWire<br />
alila da danamastaki, TviTosagan oroli drami da am wamlebSiga<br />
xuTi drami Saqari gau- (15v) rie sams dRes aWame.<br />
yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa, stomaqisa<br />
simsivnesa, Tavis tkivilsa, aiRe Toxmanqi, wiTeli vardi, qasnis<br />
Tesli, Saqari da samyi arabi, TviTosgan TviTo mityali naxevari<br />
naxevari dangi, qafuri Tu ar iyos TeTri sandali es yvela danaye,<br />
gacer, vardis wyliTa dazile, yursad Seqen da samsa dResa<br />
julabSigan iyos, rodesac undodes sWamdes.<br />
124
yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos, cxelebasa<br />
rome balRmisgan iyos, dRe gamoRebiT rome acivebdes da acxelebdes<br />
da gulis SekrviT iyos. aiRe sumbuli an misad nacvlad zafrana,<br />
yarafili, samyi arabi TviTosgan TviTo drami, ese jumlad danaye<br />
da Ziri pirdapirisi TafliTa erTmanerTSi gaurive, gamowure da mas<br />
aWmevdi.<br />
yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes,<br />
gulis cxelebasa, kacsa rome Ãel feÃi usustdebodes, daiWire ia<br />
erTi drami, erTi drami TurbuTi TeTri, TviTosgan dang naxevari<br />
da TeTri Saqari TxmazaraTi xuT xuTi drami es yvelas jumlad<br />
danaye julabSigan yursad Seqen (15r) da julabSigan amyofeT da<br />
merme SeasviT.<br />
yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes, rome mwved<br />
wyurvili sWirdes, dRe gamoSvebiT acxelebdes anu mesames dRes<br />
mouvidodes mas argebs. aiRe revandi erTi drami, yviTeli alila,<br />
TurbiTi, amaTgan naxevari drami Tuxmaqani, razianis Tesli, qasnis<br />
Tesli, saymunia TviTosgan TviTo dram naxevari, ese yvela jumlad<br />
danaye da julabiTa Seasvi.<br />
Targmani yursebisa. asre unda Seqna _ daalbeT wamali kargad da<br />
Semodgomad Sezelisa daeÃsen erTsa orsa Jamsa rome gafukdes,<br />
gaadvne maTi wona arabuli gomizi daiyvnen mas Sina gareuli erTad<br />
da vinca Sezeldes wina erTis JamiTa uwin Ãelsa zeTi Seicxos da<br />
merme Seqnas kveri kargi nebiTa R(mer)TisaTa.<br />
niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa. icodi rome<br />
weliwadi kacis bunebasa zeda dabadebuli aris. ese mogaxsenoT<br />
martsa, aprilsa, maissa sisxli aduRdebis da ymawvilisa buneba aris<br />
da rogorca am wylisa buneba mÃurvale da nedli aris, agreve<br />
samisa mis Tvis buneba mÃu- (15v) rvale nedli aris. sisxli duRs da<br />
saWmeli yoveli tkbili mieciT da Ãeli gauxsna unda, Tvis Tavsa<br />
saWamadi ospisa da tkbilisa broweulisa SeuwyeviT da urnabisa<br />
Saraba SeuwyeviT da urnabs isec sWamdes. eseca icodiT marcvali<br />
urnabi erTsa litrsa sisxlsa daawynarebs. da raÁ ivnisi dadgebis<br />
da agvisto yviTeli balRami aduRdebis, romel ars zafra, axal<br />
mowifulobisa buneba aris mÃurvali da Ãmeli amas saWameli mJave<br />
Zmriani da grili SeuwyeviT. muzafari Zmriani da cota<br />
wyalgareuli da zafris wamali aiRos, rome zafra daawynaros.<br />
125
ogorac sekneberi da oknoberi da noemberi dadgebis Savi<br />
balRami daiZvris da Sua kacobisa buneba iqnebis da siÃme da<br />
sigrile damarTebs kacsa rome saWmeli mÃurvali da mowve sWamos<br />
da Rvino kargaT svas da wamali aiRos, rome Savi balRami daakldes<br />
dedakacisagan ifarezos.<br />
rodesac dekemberi, ianvari da Tebervali ... 253 balRami daiZrvis<br />
da beris kacisa buneba iqnebis grili da nedli marTebs kacsa<br />
saW[meli] ... 254 (16r) yoveli mÃurvali da Ãmeli Seiwyos, kargi (Rvin)o<br />
svas, balRami gamoiRos, balRmis wam(al)i aiRos, rome balRami<br />
dakargos da zeda arwyevdes wamlebiTa. da dedakacisagan (if)arezos.<br />
Tu amas iqs kaci da saWmliT Ãels (i)wyobs da asre gafrTxildebis<br />
kaci mrTlad ... (pir wiTlad iqnebis, Tu ar gafrTxildebis da<br />
saWamads ar Seiwyobs maSin avad da senianad iqnebis. ianvarsa<br />
dileulad wyalsa nu svamT; Tebervalsa Wakuntelsa nu sWamT;<br />
m(a)rtsa tkbilsa saWmelsa nu sWamT; aprilsa boloksa nu sWamT;<br />
maissa Tav feÃsa nu sWamT: ivnissa, dileulad wyalsa SesmidiT;<br />
ivlissa diacTan nu dawvebiT; agvistos moloqasa nu sWamT;<br />
seknebersa rZe sWameT; oknobersa mwvanvilsa nu sWamT; noenbersa<br />
tansa nu daibanT; dekembersa kalambasa nu sWamT; aprilsa, maissa ese<br />
sjobs: furis Zroxis Ãorci, batkani, kokobi, qaTami eseni SeiwyoT,<br />
kvercxi Toxlo, karaqi, erbo, samarxoT brinji, wiTeli libio,<br />
muxudo, Warxali (16v) selis zeTi, Wakunteli, nuSi. aw es saWmelebi<br />
k(argis) (Zm)riTa da zogi TafliTa moatkbe da SeviwyeviT, rome<br />
sitkbo hqondes. xelTagan: tkbili broweuli, tkbili vaSli da<br />
sxali, mbali da Jola da urnabi, yurZeni, bostneulTagan stafilo<br />
da satacuri. ivanobisTves, kvirikobisTves, mariamobisTvesa yovlis<br />
feri Ãorci da samarxo Zrmiani da grili da muzafari Rvino wyal<br />
gareuli. enkenisTvesa, mwifobisTvesa, giorgobisTvesa Ãorci,<br />
romelic iyos mÃurvale pilpiliTa da ZiriTa gakeTebuli.<br />
frinveli, romelic iyos Semwvari. samarxoT: muxudo, Warxali,<br />
wiTeli lobio, brinji, niguzisa da selisa zeTi. bostneulTagan<br />
253 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
254 sityva `saWmeli~ aRdgenilia Cvens mier, Semdeg ki azri<br />
wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli<br />
nawili.<br />
126
xaxvi, boloki, prasi, mdogvi, tarxuna, wiwmati. xelTagan: yurZeni,<br />
leRvi, xurma, nesvi. mÃurvale ar aris magram ver davsTmobT da<br />
bevrs nu sWamT. qristeSobisTvesa, ianvarsa, Tebervalsa Ãorci ZiraT<br />
gakeTebuli da CamiCiTa WameT. mÃurvale ufro mfrinvelsa Semwvarsa<br />
sWamdeT. Tu damarilebuli Ãorcia Ãmeli, magram bevrsa nu sWamT.<br />
samarxo, romelica mÃurvali mwvave iyos da xili- (17r) ca is aWameT<br />
da Rvino Zalzed svas. puri da Rvino yovelTaTvin saWmelia. aw<br />
romelsa erTad ar unda Wama. da romelsa unda vinca nedlsa Tevzsa<br />
da kvercxsa erTaT sWamdes misgan barasi da filenji daibadebis.<br />
vinca Ãeli gaixsnas da merme bevri mlaSe Wamos, misgan bayi<br />
daibadebis, vinc Ãeli gaiÃsnas, merme bevri wyali svas, misgan<br />
yolinji daibadebis. vinc maZRrad sWamos da merme ibanos misganca<br />
yolinji daibadebis. vinca marcxenasa gverdzeda qalTan dawves<br />
misgan nikrisi daibadebis. vinca rZe da Rvino erTad Wamos misganca<br />
nikrisi daibadebis da barasi. vinca rZe da kvercxi _ misgan varami<br />
da qSinva daibadebis. vinca abanos Sigan qalTan dawves misgan diya<br />
da iarayani daibadebis. vinca qalTan dawves da merme fsma moundes<br />
da ar mofsas ficxla, misgan qva daibadebis. vinca fsmas iWirebdes<br />
ar mofsemdes Sirimisgan saSiSi aris.<br />
kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis R(mer)TiTa<br />
SexedviTA pirisaTa kacisaTa. rodese pirsa kacisaTa Sexedo da<br />
Savad Zlieri iyos da feri (17v) uvlides da sqeli guamiTa ese kaci<br />
sisxlisa bunebazeda danerguli aris da rodes kaci, Savi kaci<br />
ficxlad mZraxi iyos. mWle da qerq sveli da mWle es kaci kvercxis<br />
gulis navRelsa zeda danerguli aris. odes Sexedo kacsa mwyazarsa<br />
da ususurad mzraxi iyos da qerqi Txeli sxvili ese Telgamsa zeda<br />
danerguli aris ese bunebani Tavad arian ukeTu orTa bunebaTgan<br />
iyos ganzogebuli yofadi, romelsaca miemsgavsebodes, masca<br />
amsgavsos cnobiTa.<br />
aw raÁc R(mer)Tisa dabadebuli aris, romlisagan izrdebis is<br />
mogaxsenoTY babilovnelTa brZenT da filasofosTa asre uTqvams<br />
viTa maRali buneba oTxi aris: mÃurvali, Ãmeli, nedli da grili.<br />
da yoveli feri dabadebuli raÁc aris kaci an pirutyvi an raÁc<br />
miwiT amova xe ana balaxi es Tu nergi, yovelsa ese oTxni bunebani<br />
zrdian, romeli ars qari, sicxe, da miwa, da wyali. amaTgan<br />
izrdebian oTxni kuTxeni qveyanisani.<br />
127
awe sisxlisa vTqvaT, balRmisa da zafrisa da Savis balRmisa<br />
amaTiTa gareviTa da gasworebiTa gaizardos tani kacisa da yovlisa<br />
dabadebulisa.<br />
(18r) awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da sisxli<br />
misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis. cecxli mÃurvali aris da<br />
zafra aris miwa grili da Ãmeli da Savi balRami misgan aris.<br />
kideve brZanebs didi ganilie: viTa maSa hkurnebde mas, romelsa<br />
daemarTos Serevna ... seni 255 mÃurvalsa griliTa wamlebiTa da<br />
grilsa mÃurvaliTa, romel iyos siÃmisagan, hkurno nedliTa da<br />
nedlsa ÃmeliTa. hkurne mas romelsa wylulebisagan anu gapoba<br />
ZarRvisa wamlebiTa SemkvreliTa rome daayenos sisxli, gaaxmos<br />
wyurvili da romeli iyos seni da satkivari, da anu simsivne, da<br />
simsivnisa da sigrilisa gziTa rome iyos, mas cerecosa zeTi scxe,<br />
aWame saWmelTagan mÃurvaliTa, romel ars marTve tredisa, wiTelisa<br />
Txisa Ãorci Semwvari da wamalTagan guariSini ambrisa da gvariSini<br />
muSkisa da Rvino asvi kargi SewyobiT svintri da stafilo da<br />
hkurne sensa mÃurvalesa wamlebiTa griliTa iisa zeTiTa, vardis<br />
zeTsa gareT scxebdi da Savisa tabaSiri da mravalZar- (18v) Rva<br />
wyliTa griliTa yoveliT da aWame bia gamozrdili da amalaji<br />
Seasvi, broweulisa avmarji yovels mJavesa suemdiT marge aris.<br />
bagrat aqimi ityvis: qeris wyalman gaasubuqos ganwmidos da<br />
wyurvili daawynaros. Tu TeTri qeris korkoti arc Zveli iyos da<br />
arc axali aiRe TxuTmeti zoma wyali da erTi qeri. manamdis aduRe<br />
TxuTmetisagan erTi darCes, kacis guneba nedli da balRamiani iyos,<br />
mouÃdebis rome sWamos. kaci dids xans avadmyofi iyos da mwved<br />
dasustebuli iyos da stomaqi sustad hqondes, Wama marTlad ar<br />
undodes, kidec acxelebdes, misi saWmeli es aris: momcro varia<br />
brinjiT moxarSeT, cotad dariCini urTe Sid gamoxarSe, moitane<br />
nedli kvercxi gastexe, cili jamSiga Caagde, gaqen, gamomcxvari<br />
puris guli erTad aurive, dafSven qaTami brinjiTurT, kvercxis<br />
guli, puris guli erTad aurie da aWame, swori aris stomaqs Zals<br />
miscems.<br />
aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo, romeli<br />
grili aris da romeli mÃurvali. es asre icodi, romelic saWmeli<br />
255 ar ikiTxeba.<br />
128
mwvave aris, raÁc feri yvela mÃurvali aris samarxo xvarblis<br />
korkoti, zanjafiliTa (19r) da qondriTa Senelebuli mÃurvali<br />
aris. Tafli qaf moÃdili moduRebuli Taflwyali kamaSi da<br />
moduRebuli iyos mÃurvale aris.<br />
saxsnilod msuqani cxvris Ãorci muxudoTa, dariCiniTa anu<br />
ZiraTa anu zanjafiliTa Seqnili 256 metad mÃurvali aris. Citi<br />
kakabi muxudoTa Seqnili mÃurvali aris. visica stomaqi grili da<br />
susti iyos imisTvis kargi aris lalisferi Rvino tkbili kargia,<br />
xili leRvi kargia da nakidebi yurZeni da tkbili broweuli da<br />
xurma da nesvi kargia.<br />
aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT: puri isrimis SarbaTiTa grili<br />
saris anu yivnulianisa wyliTa dambali qeris korkoti grili aris<br />
raÁc mJave aris yvela grili aris, varia, qeris korkoti, Tiknis<br />
Ãorci, qeris korkotiTa Seqnili, grili aris goWis Ãorci grili<br />
aris, qasnica grilia, mravalZarRvas wyali TuxmaqniTa grili aris,<br />
mawoni da Zmari yvela grili aris da mÃurvalesa stomaqsa argebs.<br />
Tevzi yvela grilia erT saxed.<br />
aw vinca ... 257 amas uyurebdes (19v) da icodes wesi saWmlisa, TveTa<br />
da JamTa, Tu romeli saWmeli sjobdes ama Tvesa da ama Jamsa, mas<br />
zeda saWamadi SeuwyeviT da Seirgos. kargsa surnelsa isunebdes,<br />
qveiTad iarebodes subuqad da xan xan mxiarulad cxensa<br />
Sejdebodes. da marTebs kacsa rome uzma abanosa Sevidodes da<br />
TafliTa gazrdilsa alilasa da zanjafilsa sWamdes anu kargsa<br />
majunsa. merme moisvenos da daiZinos. cotad daadges Zilisagan Tavi,<br />
tani da feÃebi Seimwnas vardisa zeTiTa, anu sxviTa kargiTa zeTiTa,<br />
anu kargiTa karaqiTa daizilos tani, Tavi da feÃebi da asoebi,<br />
merme daulbes yoveli aso da tani daizilos, argebs. eseca<br />
mogaxsenoT meti Sezela daasustebs asoebsa da tansa wesierad unda<br />
Sezela da saWmeli raÁ moundes maSin Wamos, zedac kargi Rvino svas<br />
da marTebs kacsa, rome zamTris grili da civi saWmeli sWamos da<br />
zafxulis cxeli da mÃurvali saWmeli sWamos. vinca amas asre<br />
Seityobs da Seiwyobs iqnebis kaci mTlad da karga wamosadegad da<br />
Sesaxedavad pir wiTlad iqnebis.<br />
256 ar ikiTxeba.<br />
257 ar ikiTxeba.<br />
129
aw ese mogaxsenoT zamTris guneba grili (20r) da nedli aris da<br />
kacsa daemarTebis seni Ãuela da muclis tkivili, yuris tkivili da<br />
sxva raÁc sigrilisa seni aris yvela zamTar gamoaCndebis. icodiT<br />
aw zafxulis guneba vsTqvaT zafxulsa mÃurvale da Ãmeli aris da<br />
kacsa daemarTebis. seni mÃurvale da Ãmeli wyurvili da RviZlis<br />
tkivili da tyirpi da cxvirTa gaÃmoba.<br />
xasiaTi Rvinis. Rvino mravalferi aris yovelsa fersa yurZnis<br />
Rvino sjobs yurZnis Rvino rom daZveldes ukeTesi da usu ... buqe 258<br />
iqnebis stomaqi daRma modnobis qarsa gastexs, stomaqisa ZarRvebsa<br />
moafarToebs da raÁca aso aris yvelaSiga aris SekrviT iyos,<br />
gaxsnis zafrasa da balRamsa uSvelis qarisgan kolinji iyos<br />
gastexs, milaxulasa uSvelis guli gaamxiarulos da sxvas<br />
mravalsa sensa argebs.<br />
aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb: erTi rome<br />
yeli gausivdebis da mouWairebs, meore nikrisi, mesame filenji,<br />
ÃelfeÃi auTrToldebis da Tavi, majaSi waaÃdinos, RviZlis sneba<br />
Seuqnas, meoTxe iarayani, isTisiya, Tavis tkivili, kbilebisa<br />
mÃurvali simsivne, ferad (20v) feradi civneba da Ãurveba, eseca<br />
egebis rome erTis Tvalis wuTs gaxeTqos, icodi rome Rvino, rome<br />
mÃurvale da nedli. kaci Rvinos daCveuli iyos da ara svas, raÁca<br />
kargi sweria isdoni erTi seni Seeqnebis, kacsa gaumZlavrdebis da<br />
moklavs. kacsa raÁca Rvinisagan Zali hqonebia da seni gayria kidev<br />
gauZaliandebis, da kaci aRar darCebis. rasac kacsa andaziTa Rvino<br />
esvas da T(a)vi Seenaxos misgan da simrTele hqondes. Tu merme<br />
daiwyos Warboba Rvinisa imaT andaza zeda raÁca wineT simrTele<br />
yofil iyos is yvela senad Seiqnebis. bevris Rvinisa mTaguli<br />
aivsebis da ZarRvebSidan senad Seiqs da kaci ara raTi Rarizi ... 259<br />
moarCos. asre rome cecxli enTebodes, kacman bevri SeSa daayaros<br />
nedli daivsos, isre bevri Rvino stomaqsa da gulis sinaTlesa<br />
daavsebs. kaci mokvdebis raÁ bevri Rvino Cava, stomaqi damZimdebis<br />
da RviZli waÃdebis. is avi xilTi kacsa kidev moumatebs Sigave,<br />
SerCebis sneba da siSmage daema- (21r) rTebis gulmwyrali Seiqnebis,<br />
TvalSiga mReri dauwyos da ZilSigan SeSineba Seaqnas da Zili ara<br />
258 ar ikiTxeba.<br />
259 ar ikiTxeba.<br />
130
dia moekidos, did Rvinosa svams, tvinSigan Sevardebis da iqi daRma<br />
Seiqnebis yvelaÁ da sxvaca mravalsa sensa Seiqs. magram ar<br />
dagviweria, rome sicocxle sulisgan aris. is suli aqimTa Tqves<br />
rogorca qari asre aris ... 260 gulSigan da rogorca bevrs Rvinos<br />
svamso is yelSi gaerevis da merme is sisxli wava, RviZlsa da<br />
ZarRvebsa yvelasa aavsebs da aRara Cava ra, merme wamova gulisaken,<br />
da is suli gulSigan aris da raÁ Rvino mimarTebs sulsa gza aRara<br />
eqnebis, merme gamova is suli missa adgilsa Rvino Cadgebis da kaci<br />
mokvdebis da Rvinisagan sikvdili amas hqvian. asre Rvinisagan<br />
mkudari kaci bevri naxula. suli firtvisagan gamova da raÁ kaci<br />
aivsebis RviniTa ima sulisa saxlsa moiWiravs da firtvi ÃvneSasa<br />
daiwyebs, asre gonia viTa movisvenebo dawvebis da daiWiravs Rvino<br />
sulisa gzasa da kaci mokudebis. stomaqi Tu grilad iyos da<br />
saWmeli ver moidnos (21v) da suli niadag mJave aboyinos Tu vera<br />
moidnos amisTana satkivari sWirdes, wyali svas, qarsa Seuqs da misi<br />
ise sjobs, cocota Rvino svas. sxva Rvino rac feris aris Rvino mxe<br />
da momJao iyos da kaci suemdes stomaqidama ficxla dacalos, merme<br />
tvinSi gaujdebis da ficxla simrTelezeda miagdos da raÁ<br />
moimxizlos Rvino TeTri, Rvino erTob mÃurvali aris da Tu kacica<br />
mÃurvali iyos misgan misi sma argeebis da kacisa Sardisa alagsa<br />
gaswmeds. Rvino wiTeli ufro mÃurvali aris TeTrisagan. Rvino<br />
lalisferi ufro mÃurvalea yviTlisagan da lalis ferisagan<br />
ufro wiTeli iyos, es umÃurvalea ese amisTana Rvino man svas visca<br />
balRami sWirdes. Rvino cecxlisferi, raÁc Rvinoa yvelas<br />
umÃurvalea. Rvino myrali misi suli kargi ar iyos da Txeli Rvino<br />
iyos gvian gava stomaqidaRma, amisi sma mÃurvales kacs argebs.<br />
Rvinos rome kargi suli udiodes, Tu kacsa xafanayi sWirdes mas<br />
argebs da kaci rome bndebodes masca (22r) argebs, kaci rome<br />
stomaqzeda avad iyos masca argebes. Rvino rome kargi suli ara<br />
udiodes, isi tvinsa awyens da raÁca tanSigan misgan daemarTos,<br />
stomaqsa avad mouÃdebis. Rvino rome gemod moTxe iyos da gemod<br />
morCili mÃurvalesa kacsa argebs. Rvino tkbili kacsa gaaÃurvebs<br />
da stomaqiT gvian gava, mucels Sehkravs da tyirpsa gaadidebs,<br />
gulsa da gulis pirsa daalbobs, kacsa gaasuqebs. Rvino mware,<br />
260 ar ikiTxeba.<br />
131
mÃurvali da stomaqisa marge saWmels moadnobs, Tu SekrviT iyos<br />
kacsa gaxsnis da msuqansa kacsa uked mouÃdebis. Rvino, rom pirsa<br />
eWvdebodes is ufro Zneli da mZime aris. Rvino, rome auduRebelad<br />
dadgomil iyos isi maSvnea da ficxla moidnobis, kacsa ficxlad<br />
daaTrobs, maxmuroba cota iyos da guli gaumxiarulos da sisxli<br />
dawmidos da gulsa da tansa Zali misces. Rvino moduRebuli<br />
orferi aris, erTi mware da erTi tkbili da uduRebelisagan ufro<br />
mÃurvali da Ãmeli da kaci gvian daiTrobis, guls gaamxiarulebs<br />
(22v) da bevrsa kacsa argebs, msuqani grili rom iyos, stomaqiT gvian<br />
gava kacsa gaaÃurvebs, gulisaTvis kargia, mucelsa gaxsnis, gulisa<br />
da RviZlisa gzasa gaxsnis, buStsa da Tirkmelsa Sigan qva<br />
gamoaCinos. Rvino axali stomaqzeda qariani aris, gvian gava, ferad<br />
feradsa sizmarsa aCvenebs, tvinsa daalbobs, tansa da mucelsa<br />
daalbobs. Rvino Zveli, mÃurvali da Ãmelia, stomaqsa argebs, qarsa<br />
gastexs amisi sma msuqansa kacsa argebs. Rvino CamiCisa mis<br />
simÃurvale da sinedle yurZensa cotad CamouÃdebis. kaci rome<br />
simÃurvalisa da siÃmisagan iyos kacsa moawyurvebs da Sehkravs da<br />
sevdasa gaerevis da sisxlsa gaaSavebs da stomaqsa Zalsa miscems da<br />
gaasuqebs da yolinjsa argebs da tilsa daasxams. Rvino barisa<br />
ufro mÃurvale da umaZRresia vire mTisa. Rvino Waobisa ufro<br />
Txeli iqnebis da kacisa tanSigan ufro rbilia da kacisa guneba da<br />
stomaqi mÃurvali da Ãmeli iyos, mas argebs. Rvino rome kldianisa<br />
da qvianisa alagisa iyos ufro mZimea, misi sisvele ufro cota<br />
ariso.<br />
xasiaTi wylisa. wyali (23r) mravalgvari aris. misi xasiaTi didsa<br />
karabadinSidan swerian. aqimTa da brZenTa asre uTqvams: wyali<br />
TeTri da wmida sjobs tkbili asre rome an Wia ara sxdes<br />
sasworSigan subuqi iyos, stomaqidaRman adre gava. aseTis adgili<br />
daRma modiodes, rom mze amovidodes da Suqi misi pirveli mas<br />
Seadgebodes, an wiTelsa miwasa zedan diodes da anu qviSasa zeda<br />
Tu gaaTbo ficxlad gaTbes da Tu gaacio, ficxla gacivdes. kacman<br />
uRonobiT mlaSisa da mRvriisa wylisagan wyali svas, zeda kargi<br />
Rvino Sesvas, rome misi ziani man waiRos. wyali kacisa gunebasa<br />
gaagrilebs da gaanedlebs, mucelsa gaarbilebs. da yovels grilsa<br />
da bal(R)miansa kacsa marTebs, rom civs wyalsa eridos sasmelad,<br />
Tu uRonoba iyos _ moaduRos. rom moaduRos. naxevari rom moiyaros<br />
132
gaacios da ise svas. wyali wvimisa sxva wylisagan ufro nedlia da<br />
rbilia, zafxulis wvimisagan, Semodgomisa da zamTrisa ufro rbili<br />
da nedlia da amisTvis rom ava zafxulis wvimis wyali, rome<br />
zafxulis miwa mtveriania da qari (23v) mtversa RrubelSigan<br />
gaiRebs da wvima mRvria mova. Tu erTsa wamsa WurWelSid Seinaxo<br />
masve wamsa ayroldebis, Tu moaduRo da isre Seinaxo ara<br />
ayroldebis. wyali Tbili saWmelsa stomaqidaRma moaqcevs, erTob<br />
Tbili iyos, qarsa da yolinjsa gastexs, rwyevas moumatebs, nazlasa<br />
da bilasulasa da Tvalis sinaTlesa argebs, Sardsa gaxsnis. civi<br />
wyali, rac marTebuli kaci iyos yvelas ergebis, ZarRvebSian<br />
sisxlsa kargaT amyofebs, ar waaxdens. wyali uzmaman an abanodaRman<br />
gamosrulman anu maSvralman svas azianebs. saWmelzeda wyali civi<br />
Tu svas, isic ziania. visac buStSian hqva edvas, xandaxan wyalsa<br />
svemdes uzmad. kamis wyali wyurvils mohklavs.<br />
kari tleebisa. ese tle argebs kacisa Ãorci rome rbilad sivdes<br />
anu sisxa sWirdes. aiRe ZaRlis yurZeni da sabri, orive danaye,<br />
kvercxSian gazilos da vardis wyliTa da vardis zeTiTa da ZmriTa<br />
da nacxiTa yvela erTad aurie da tled Seqen, sadac stkiodes<br />
dasdeviT. tle grili argebs mÃurvalsa varamsa, rome kacsa Ãelsa<br />
swvevdes. (24r) TeTri sandali, wiTeli vardi, sami wiTeli wamali,<br />
TviTosgan sam sami drami da naxevari dangi qafuri. yvela danaye,<br />
tirifisa wyalSiga gaurive, misi tle hqeniT kargi aris. tle<br />
xaTmisa. sicxisaTvis kargi aris. sicxe rom iyos, gulsa da RviZlsa<br />
kargad argebs. guli rom stkiodes da RviZlis simÃurvalisagan mas<br />
uSvelis. wamlebi misi: xaTmi erTi peSvi, da erTi peSvi qeris<br />
fqvili, samive erTad gaurie, tirifis furceli danaye, cota wyali<br />
gaurive, ZaRlis yurZena gaurive, samoselzeda gascxe da gulzeda<br />
gaakari. tle grili argebs mÃurvalesa varamsa, rome kacsa Ãelsa<br />
swvides. daiWire alisarCuli, TeTri sandali da wiTeli sandali,<br />
vardi, tuxti da wiTeli wamali. TviTosagan sam sami drami da<br />
naxevari dangi. ese yvela danayo da tirifis wyalSia gaurieT da<br />
misi tle uyaviT kargi aris.<br />
kari majunebisa. majuni CofiCinisa mÃurvali aris, kacsa tanSi<br />
dauvlides uSvelis. aiRe CofiCini razomica gindes wona. ori wona<br />
CofiCini daqlibe, ori wona CofiCini qeni. ra erTic gindodes wona.<br />
erTi (24v) wona jaozi, erTi wona dariCini erTi wona zanjafili,<br />
133
koWi erTi wona, zafrana Tu iSoebodes, darififili erTi wona,<br />
eseni yvela calke calke dafxike da gasceri, merme ugbili Tafli<br />
aduRe bevrs xans da qafi kargaT arTvi. merme ese wamlebi yvela<br />
Cahyare, aduRe da urie rom gawmdes gardmoiRe da gaacive da raÁ<br />
mogindes iÃmare dilasa da saRamosa Wamde. falasufa majuni.<br />
maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris kacsa sikudilamdis<br />
mrTlad amyofebs, raÁc balRmisa seni aris yvelasa uSvelis,<br />
saWmels moandomebs, azimsa Zalsa miscems, boyinsa amoaRebinebs,<br />
slokinsa daawynarebs, Wkua gonebasa Zalsa miscems, bersa kacsa<br />
ymawvilobisa gunebasa da Zalsa moiyvans. kacsa Seugebelad fseli<br />
sdiodes mas uSvelis, mamacobasac moumatebs, kbilebi rom eZrodes<br />
imas daamagrebs, welis tkivils uSvelis, saxsarTa tkivilsa<br />
uSvelis. amisi wamali: aiRe pirpila, darifilfili, zanjafili,<br />
dariCini, amila, svintri, Zimware indouri, niguzis guli, babunajis<br />
Ziri, xasiaTi sal- (25r) iba, amaTgan TviTosgan TviTo unkia asre<br />
qnan, rome CamiCi kurka gamoRebuli daalbon, rogoraca dalbes es<br />
wamlebi gacrili, danayili, CamiCiTa dambali Sezile da merme<br />
yvelasa perul moÃdili Tafli gaurie, Sezilon da ori drami<br />
aWamon. xasiaTi saliba surosa hqvian. TriyiRaT (!), romel ars<br />
yovelisa senisa wamali TaviTgan vidre ferÃamdis raÁca seni<br />
Seeqnebis yvelas uSvelis R(mr)TiTa. wamali misi: aiRe afioni<br />
oTxisa dramisa wona, sumbuli da yayula da TeTri pilpila, TeTri<br />
Ãaris Zira, TeTRi ayiryara, lemis Tesli, amaTgan wona orolisa<br />
dramisa, zafrana wona erTisa dramisa, danayen ese wamalni calke<br />
calken da merme gascer, erTad Seurive, oTxi drami samyi gaurive<br />
da an qaTisa gaurie, merme moiRe am wamlebis wona perul moÃdili<br />
Tafli da imaSida Cayare da Sezile da visac Tavi stkiodes ... 261<br />
Sesma misgan mitylisa naxevari da aris ese ... 262 neTa RviZlisaTa da<br />
amaTianisa tkivilisaTvis, (25v) ÃvelisaTvis da stomaqisa<br />
tkivilisaTvis, Ãvela surdosa, fawlisa da guerdisa tkivilisa da<br />
RviZlis tkivilisa da Semoklebisa sulisasa. cnobisa imis sulisa<br />
zisxisa da didisa widovnebisa da kaci mucelSid avad iyos da<br />
buasirisaTvis.<br />
261 ar ikiTxeba.<br />
262 ar ikiTxeba.<br />
134
vis Tavi stkiodes uwveTe misgan cxvirTa qeris naxevris zoma<br />
Semgbari qondris wyliTa.<br />
visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili. revandisa zoma<br />
RrjilTa sacoxnelTa daiWiros da wvensa missa CanTqmides.<br />
Ãvelasa 263 axalsa da Zvelsa qeris zoma kamis wyliTa da<br />
ÃvretiTa erTiTa.<br />
tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa qeris zoma Ziras<br />
wyliTa.<br />
tkivili fawalisa qeris zoma civis wyliTa da ZmriTa da<br />
ekrZalos Svidsa dResa sasmelsaWmelsa, aiRebdes mas Svidsa dResa.<br />
marjuenisa gverdis tkivilisaTvis qeris zoma civis wyliTa,<br />
marcxena gverdis tkivilisaTvis marcvlisa zoma niaxurisa wyliTa<br />
xvretiTa erTiTa.<br />
tkivilsa RviZlisasa. marcvali erTi TeTri var- (26r) dis wyliTa<br />
da TeTris TafliTa.<br />
visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa, marcvali erTi TeTri<br />
ospis wueniTa TbiliTa.<br />
dedakacsa odes eSobos da welni ma... 264 Wiremdin da sisxli<br />
gavidodian marcvali Semgbarisa SabaliTisa wyliTa ÃvertiTa<br />
erTiTa.<br />
vis buasiri sWirdes. marcvali prasis wyliTa Svidsa dResa<br />
asviT.<br />
vis enaSigan simZime iyos _ marcvali TuTubos wyliTa.<br />
Ãvela, surdosaTvis _ marcvali Ziras wyliTa.<br />
cxrosaTvis _ marcvali qinZis wyliTa ÃuretiTa erTiTa anu<br />
Ziras wyliTa.<br />
Tu amaT wyalTagan ver iSovnoT vinc svas Tbilis wyliTa da<br />
vinc vin svas ama wamalTagani daidvas Tavsa is zeTi da Sexvritos<br />
civi wyali. sami Ãvreta sargebliania nebiTa R(mer)TisaTa. es wamali<br />
rodisac SehqnaT uwin balazinis zeTiTa unda Sesvaro, merme aswone<br />
da misi wona Tafli hqen perul moÃdili da imiT Sezile da ese<br />
razomsaca daZveldebis isi sjobs.<br />
263 teqstSi `Ãvelasa~ orjeraa gameorebuli.<br />
264 ar ikiTxeba.<br />
135
stafilos majuni argebs kacsa, stomaqis tkivilsa rome<br />
sigrilisagan iyos, bloyins daawynarebs, saWmeli ver moiqaros<br />
moaqarvebs, mucelSidan qari iyos moaqarvebs da uSvelis buStsa<br />
rome (26v) sigrile moreodes mas gaaÃurvebs, TirkmelTa rome<br />
sigrile moreodes mas gaanÃurvebs ... 265 mamacobasa matebs da<br />
nametnavad Zals miscems da balRmisagan rome pirsa wyali<br />
moadgebodes mas uSvelis, Tesli rome undomad sdiodes mas<br />
uSvelos. Tu gindes wamloba misi aiRe Tafli erTi litra iyos,<br />
erTi litra stafilo, dafxike da Siga Cayare naxevari Careqi da<br />
niSastagi gaurie, Tu is ar iyos imdonerTi fqvili gaurive da<br />
aduRon sanamdis Seskeldebodes. merme misi wamlebi, yarfili,<br />
dariCini TviTosgan xuT xuTi drami, indouri niguzis guli erTi<br />
unkia, javazi sami mityali, darifirfili ori mityali, Savi<br />
pilpila ori mityali, stafilos Tesli aTi mityali. es yvela<br />
danaye da gacer. rogorca majuni Seiqnas ukmodgi da gaacive da ese<br />
wamlebi Siga gaurive da dazile rome gaswordes, misgan SeWama<br />
yovelTa dReTa TiTo niguzisa odensa Wamdes umaTa.<br />
majuni qamunia. argebs stomaqisa tkivilsa sigrilisagan qari<br />
rome Cavardnodes, Zvelsa cxrosa meti sigrile rom moreodes. aiRe<br />
Ziraqimani (27r) aTi drami, kargiTa ZmriTa daalbe ... 266 erTs dResa da<br />
Ramesa, Zmari gawure, Ziraqimani gaaxme da moÃale. aiRe zajafili<br />
oci drami, pirpili xuTi drami ... 267 lulufaris furceli aTi<br />
drami, Ãmeli dariCini ese yvela danaye, gacer da erTmanerTSiga<br />
gaurie da ama wamlebisa wona sami Tafli qeni, wmidis WurWliTa<br />
aduRe, qafi moÃade vidremdis dawmdes, merme es wamlebi gaurie da<br />
Sezile kargaT wmidiT WurWliTa Seinaxe da raÁ mogindes raÁ<br />
erTica undodes da merme erTi kvanCxi Rvino Seasvi.<br />
majuni svintrisa mÃurvali aris da nedli, stomaqsa da RviZlsa<br />
mÃurvlad amyofebs raÁca balRamia yvelasa gaaqarvebs, kaci<br />
gasivdes da zisxa Seeqnas mas uSvelis, Sardi rome SekvriT iyos mas<br />
gaxsnis, raÁc Sxamiani kacs ukbens mas argebs Svids weliwads<br />
xasiaTi aqvs. moitane svintri razomica gindes maril wyalSidan<br />
265 ar ikiTxeba.<br />
266 ar ikiTxeba.<br />
267 ar ikiTxeba.<br />
136
daalbe erTsa dResa da Ramesa da merme amoiRe da civiTa wyliTa<br />
garecxe da umarilo wyalSi moxarSe, amoiRe da gareT qerqi daniTa<br />
(27v) Sefxike. moiRe naxevari Tafli da naxevari wyali da dafxekili<br />
svintri Sin Cayare da xarSe, sanamdis wyali SeaSres, Ãeli rom<br />
Cayos ewebodes da merme Seinaxe da aWame.<br />
majuni kamisa mÃurvale aris da Ãmelad muclis tkivilsa<br />
uSvelis. aiRe kama Ziri gamÃmari, raÁ erTi gindes wvrilad dasWeri,<br />
moiRe Savi boloki, dafxike kamis odeni, sanelebeli amaTi mesamedi<br />
danaye wmidad, ama wamlebis sami zoma Tafli qeni, aduRe, majunad<br />
Seqeni da ros mogindes iÃmare. sam sams dilasa uzmos SeaWmevdi da<br />
sams dawolis Jamsa.<br />
majuni siqangubinisa argebs siÃamisagan tyirpisa tkivilsa, qarsa<br />
da stomaqisa tkivilsa, gulzeda rom damJavebuli iyos mas uSvelis,<br />
stomaqzeda maZRrad iyos, stomaqs saWmels moaqarvebs; Tu uzmoman<br />
Wamos saWmels moandomebs. aiRe xaxvi, ocdaaTi Tavi, naxevari litra<br />
ZmarSida moaduRe, merme gawure, moiRe kamis Ziri, anisuris Tesli,<br />
mTis tarxuna ar iyos Sinauri, mindoruli qondari ar iyos Sinauri,<br />
TviTosagan xuT xuTi mityali pilpila, niaxuris Tesli, ziraqimani,<br />
TviTosagan rva rva mityali, stafilos Tesli, cerecos Tesli,<br />
TviTosgan sam sami mityali, (28r) es yvela danaye, gascer, naxevari<br />
litra Zmari sxva daasxi, sami litra Tafli da is Zmari erTad<br />
aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, peruli moÃade,<br />
merme is wamlebi Sigan gaurie da dawure, sinamdis Seskeldebodes<br />
aduRe, merme kolofiTa Seinaxe, Svidsa dResa qerSi Cadgi, merme raÁ<br />
mogindes uzmad Wamdi, saWmels moandomebs, Wamas ukan Tu Wamos<br />
saWmeleuls moaqarvebs, stomaqs Zalas miscems. es siqangubini<br />
S(a)rbaTad ewera, magram majunad dagviweria Cven, sqeli aris da<br />
urwyulad unda Wama.<br />
majuni Tvalmargalitisa. xasiaTi misi mÃurvale aris. kaci<br />
stomaqSi grilad iyos mas argebs, saWmeli ar Seergebodes mas<br />
argebs, balRamsa da zafrasa argebs, Tiaqarsa da welis tkivilsa<br />
argebs, kacobas Zals moumatebs. aiRe Saqris yinuli nuTi nukia,<br />
dolbandSi gaaxvive, wyalSi Casdevi, rom gindes ori unkia da<br />
naxevari wyali, imdoni vardis wyali Caasxi, wmidas ... 268 Tangirasa<br />
268 ar ikiTxeba.<br />
137
aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, merme gaswure.<br />
moitane erTi (28v) mityali iagundi, mityali da naxevari lali, erTi<br />
mityali feroza, ori mityali qarva, ori mityali margaliti, yvela<br />
erTad danaye, asre wmidaTa, rom meti ar iyos da gacari wmidiTa<br />
sacriTa. im gamowurvilsa SarbaTSi Cahyare, aduRe rom Sesqeldes,<br />
majunad Seiqnas, ori unkia revandis wyali gaurie da sklad<br />
moaduRe, Seskelebamdi joxiT urevdi rome gaswordes da Seskeldes,<br />
sami jaozi, ori mityali mixaki, aTi mityali dariCini, xuTi mityali<br />
CofiCini. es wamlebi danaye, gasceri, im TvalmargalitSi gaurie,<br />
erTi mityali zafrana daalbe, imisi wyali ori mityali vardis<br />
wyali ama wamlebs ukan Caasxi.<br />
majuni narinjisa mÃurvale aris, kacs muceli gaeberos raÁsaca<br />
wamsa sWams gaaqarvebs, cudaT kacs sigrile eces, muceli astkivdes<br />
imisTvis kargia, mavalis muclis tkivilisaTvis gaxsniT iyos da<br />
iyvandes imisTvis kargia. moiRe narinji raÁ erTic gindes oTxad<br />
gasWeri, guli srul gamoarTvi da tyavi wyalSia Casdevi, mesame<br />
meore 269 dRes wyals ucvlidi, manamdis wyalSi idvas, sanamdis<br />
TeTri Ãorci (29r) tyavs ar gaeyaros, merme amoiRe is tyavi, gafxike,<br />
asre rome TeTri guli yvela gaacale, yviTelze daayene, merme<br />
moiRe is qerqi, wvrilad dasWer, Cahyare erTs tilos tomaraSi da<br />
asre gaswure, rome wyali aRara hqondes qerqsa, merme moitane tafa<br />
ori wona narinji, uwylo Tafli erTi wona Sedgi cecxlzeda da<br />
aduRe bevris cecxliTa neliTa, rom ar daiwvas da narinji da<br />
Tafli gasinje, ra erTica iyos da sanelebeli amdeni erTi CaurTe,<br />
rom Seetyobodes Sig moaduRe sanelebeli, raxan gasveldes<br />
gardmodgi da Tbilzeda cota Saqari moayare da WurWelSia Seinaxe,<br />
es majuni wlamdis gasZlebs.<br />
majuni afilonia. majuni bednieri, majuni aris uSvelis surdosa<br />
Tavisasa da yovelsa satkivarsa nebiTa R(mer)TisaTa. raÁc feri<br />
kolinji aris uSvelis piridaRma, rome sisxlsa amoiRebdes,<br />
sisxlzed rom iyvandes masac uSvelis, dedakacsa metad wesi<br />
daemarTos masac uSvelis da bevris Wamisagan namyenad iyos da<br />
iyvandes masca uSvelis, buasiris qarsa uSvelis, Ãeli uTrTodes<br />
uSvelis, sarasamca uSvelis, romeli (29v) ars Tavqedi. tyirpis<br />
269 teqstSi sityva `meore~ gameorebulia 2-jer.<br />
138
qarsa da RviZli, rom sigrilisagan stkiodes uSvelis, Wipzeda rome<br />
metad sCxverdes gardugdebs, martvils yveri usivdes, Tiaqarsa<br />
uSvelis. wamlebi misi: aiRe bazrunbanji, romel ars melcofis<br />
Tesli da TeTri pirpila, TiTosgan oci mityali, afioni aTi<br />
mityali, zafrana xuTi mityali, niaxuris Tesli sami mityali,<br />
subuli oTxi mityali, sadajindi abulbalasini da ayirya,<br />
TviTosagan TviTo mityali, farfioni erTi mityali, es wamlebi<br />
yvela danaye, calcake gasceri da Tafli moaduRe. am wamlebis sami<br />
wona peruli moÃdili da gaaneleT da gaurieT. es wamlebi<br />
dazileT, eqvssa Tvesa qerSi CadgiT, merme Wamasmisgan didman kacman<br />
erTi mityali, cotaman naxevari misgan, umrosman erTi dangi,<br />
martvilma naxevari dangi, yolinjisaTvis kamis Tesli moaduRe da<br />
miT Seasvi. tyirpisaTvis siqangubiniTa, RviZlisaTvis anisuliTa,<br />
Tirkmlis tkivilisaTvis, buStis tkivilisaTvis kamis TesliTa,<br />
pirdaRma, rom sisxls amoiRebd- (30r) es TuTuboTi Seasvi. visac<br />
muceli stkiodes marjveniT alagsa icvlides. Ytkivilisagan<br />
Txilisagan umcrosi SeaWamon da zedan sami ylanti civi wyali<br />
dalios.<br />
sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa, romeli yolinjsa gaxsnis,<br />
tibrsa sevdasa gaiRebs, raÁc garda saxsari aso stkiodes mas<br />
argebs, ferdis tkivilsa da tyirpis tkivilsa argebs, rasac ZarRvi<br />
stkiodes mas argebs. wamali misi: aiRe saymunia sami mitli da<br />
javzaboa yayula, Zira, sanelebeli, dariCini, yulfa yarafili, Savi<br />
pilpila amaTgan TviTo mityali da naxevari TurbiTi oci mityali<br />
danayeT, gacariT da meoTxedi Tafli moaduRe, peruli mohÃade da<br />
es wamlebi gacrili Sigan gaurieT da dazileT. amisgan SeaWame sam<br />
sami mityali da ori dangi, asre rom erTs dRes ifarezos, merme<br />
dileulad uzmad sWamos.<br />
majuni itrfialisa. ese majuni sadRegrZelo majuni aris. argebs<br />
TirlkmelTa tkivilsa da buStisasa, gaaÃurvebs tansa kac- (30v)<br />
isasa da daaSvenebs fersa gaasworebs Sezavebulobasa kacisasa da<br />
Sematebs zurgis wyalsa da moandomebs saWamadsa da gaswmeds<br />
stomaqsa da gaiRebs qarsa da ga(a)qarvebs Tuxmasa da uJamod Tma<br />
wversa ara gaaTeTrebs. uTqvams ZvelTa mkurnalTa viTa rad vin<br />
ixmaros itrfali umfrosi ese zamTris umcrosi zafxulisa da<br />
amazed abanoSi Sevidodes da siqangubinsa svemdes raÁ moswyurdes,<br />
139
ome ar mo(e)matos sxva guneba gunebasa zeda karga Seiqnas yovlisa<br />
salmobisagan da gaugrZeldebis mze simrTeleze da darCebis<br />
mSvidobiT, vidre sikvdilamde. misi wamlebi es aris: aiRe yviTeli<br />
alila da Savi alila da balila kurkisagan gamowmedili da<br />
pilpila Savi amaTgan wona ocdaaTisa dramisa darifirfili wona<br />
ocdaxuTisa zanjafili da abuzadani da javazi, sitraji Tu ar<br />
iyos ziraqimani svintris Ziri es yvela wona aT aTisa dramisa<br />
leRvi da mJave broweulisa gamÃmari marcvali, qujinTi gafcqvnili.<br />
eseni yvela wona dramisa ormoc ormocisa bamiani TeTri da bamiani<br />
wiTeli (31r) xuTis dramis wona Sekriben. ese wamalni danayen da<br />
gacer wmidad. erTobiT Sesvare nuSis zeTiTa da anu erboTa perul<br />
moxdilis TafliTa Sezile, Tafli rom sWarbobdes da iÃmare,<br />
rodisac gindes wona dramisa orisa nelTbilisa wyliTa galese<br />
Seasvi sargebeli yovelTaTvis, romelica gviÃsenebia nebiTa<br />
R(mer)TisaTa.<br />
majuni guariSnisa Saqrisa, romeli ergebis qarsa wakidebulsa<br />
stomaqsaSian moanelebs, saWmelsa da sasmelsa zedan Wamos<br />
sargebeli aris, moadnobs da Trobasa ara miuSvebs Tu R(mer)Tsa<br />
undes. aiRe sumbuli, yarafili, dariCini, zafrana, selis Tesli,<br />
javazi amaTgan wona orolisa dramisa pirpila Savi, darifilfili<br />
wona orisa dramisa da naxevrisa zanjafili wona dramisa oTxisa,<br />
suqTi muSkisa wona naxevar dramisa ese wamlebi danaye da gascer da<br />
Saqari TeTri baRdadurisa nitriTa ori litra, Tavi rasa Casdevi<br />
da daasxi zedan vardis wyali da aduRe. cecxli Tavi remdis<br />
Seskeldebodes merme ukmodgi cecxlTagan. ese wamlebi Sigan Cahyare<br />
da kargaT urie rome gaiqnas. merme sainzeda gafine da gafine da<br />
(31v) daexsen sanamdisi gaÃmebodes, merme uwin sainsaca da danasaca<br />
zeTi scxe, rome ar daekras da daniTa dasWari da Wiqisa<br />
WurWelSida Casdevi da sinotiesa akrZale ergebis nebiTa<br />
R(mer)TisaTa.<br />
niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa, romel ergebis<br />
qarsa buasirisasa da Seulbobs mucelsa da gahkazmavs stomaqsa da<br />
daaSvenebs fersa da mowame arian, romelTa gamoucdian pirvelTa<br />
mamaTa rad siberisa bunebisagan kacsa gare Seaqvs. ese itrfiali<br />
siWabukisa bunebasa daadgens egebis dedaTa yrmaTa wvrilTa,<br />
romelTagan feri misrul iyos da Seaqcevs fersa viTa pirvel<br />
140
simrTelesa yofila da Svenebasa ÃorcTa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe<br />
alila, kvercxis guli da balilaji da amlaji, amaTgani swori<br />
swori woniT danaye da gacar, nuSis zeTiTa Sesvare da amaTganisa<br />
erTisa wamlisa wona hqen nuSis zeTi da perul moÃdili Tafli<br />
Sezile da WurWelsa Casdevi, rodesaca gaÃmes iÃmare Ses ... 270 misgan<br />
Txilis zoma wyliTa TbiliTa.<br />
niSani subulisa majunisa, romel ergebis yovelsa tkivi- (32r)<br />
lsa, tyirpisasa da qarTa, romeli SeiZvrian misgan vinca Seityobs<br />
tkivilsa, romeli Seeqnas marcxeniT kerZo yovelsa salmobasa,<br />
romel daewyebis tyirpisagan da gaaZebs qarsa stomaqisagan da vis<br />
gasivebodes tyirpi da avsebodes muceli da daswvrilebodes asoebi<br />
da damWlobil iyos tani ergebis kargaT. aiRe zafrana xalasi ori<br />
dramis wona da naxevrisa da Tesli niaxurisa da zareuandi<br />
mrgvali, amaTgan wona dramisa orisa da naxevrisa da vaSaqi wona<br />
dramisa samisa da naxevrisa quStibari wona dramisa ToTxmetisa da<br />
akarkara wona dramisa aTisa da saliba 271 wona dramisa orisa da<br />
naxevrisa sumbuli tibi wona dramisa samisa Sekriben ese wamalni<br />
danaye da gascar, varayisa gareSe vaSayi daalbe ZmriTa perul<br />
moÃdili Taflisa CaurTe da merme Caurien yovelni wamalni mas<br />
Taflsa da WurWelsa Casdev, Ãmarebisa Jamamdi da Sesma amisgan wona<br />
orisa dangisa da didis kacisa erTi mityali.<br />
sxva majuni gasaxsneli, wamali Seqna uskufisa, romeli ergebis<br />
balRamsa, romeli welTa Sina damkvidrebul (32v) iyos da buasirisa<br />
qarsa da romel ficarni stkioden, rome SekrviT yolinjsa da<br />
stomaqsa gaswmeds, qarsa gaiRebs muclisagan da cotas mucelsa<br />
raÁca sWirdes yvelas ergebis, fersa gaukeTebs da raÁc sixaSme<br />
sWirdes mucelSiga yvelas ergebis R(mer)TiTa. aiRe saymunia da<br />
TurbiTi oTx oTxi mityali pilpila da kakula sam sami mityali<br />
zanjafili da kilamoni TiTo mityali da naxevari balilaji,<br />
amilaji orive kurkisagan darCeuli yarafili javza bora babasa<br />
yovelasagan TviTo mityali da naxevari yvela calcalke danaye da<br />
gascari da yvela erTgan Seurie, naxevari litra Saqari danaye<br />
TxelTa sacariTa gascer da yvela erTad Seurie da dascrime<br />
270 ar ikiTxeba.<br />
271 teqstSia `salisa~.<br />
141
ÃeliTa rome SeerTden, merme Tafli perul moÃdili wmida daasxi<br />
da urive da igulve da Tu gasaxsnelad aiRebde xuTis dramis wona<br />
aWame, cota RviniTa irRven Tu sxva gindodes puris Wamisagan<br />
winadana ukana SeaWame. TviTosa dramisa wona.<br />
sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa. aiRe mastaqi,<br />
yarafili, zanjafili, pilpila da jaozi TiTosagan aTi drami<br />
mJavis broweulis wyali da mis (33r) odeni Tafli, orive gaurive<br />
aduRe manamdis naxevari darCes, merme es wamlebi danaye gacar ... 272<br />
mag TaflSigan gaurive da kargad Sezile da miec raÁc SeeZlos da<br />
Tu gindodes rome gaxsnas yolinji mag wamlebisagan aTi drami<br />
saymunia gaurive da egre miec.<br />
sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da uSvelos stomaqsa,<br />
rome gasustebuli iyos da saWmeli arwyios da saWmeli ver<br />
moidnos, kacsa ferica moumatos. aiRe gafcqunili kurka<br />
gamoRebuli qoTanSigan Cayare zed Zaliani Rvino daasxi aduRe<br />
viremdis dadnes da merme aiRe Sewure, merme bia sanelebelSiga<br />
wmidad danaye da magisodeni Tafli gaurive da cecxlze dadev. da<br />
cota aduRe da merme aiRe pilpila, darifilfili da zanjafili<br />
TiTosgan xuTi drami barambo rva drami, yayula da yarafili,<br />
dariCini da zafrana TviTosgan ori drami, yvela danaye gacer da<br />
mag Taflians biaSian gaurive da Sezile naxevari drami muSki<br />
danaye da amoyare, WurWelSi Seinaxe raÁ mogindes miec sami drami,<br />
zed Tbili wyali Seasvi.<br />
(33v) ese majuni Saqrisa argebs stomaqSi undomad da<br />
sustad rom iyos kargad mouxdebis, stomaqs Zals miscems, sicxes<br />
mouÃdebis, wyurvils daawynarebs, kaci rome oflisagan<br />
dasustebuli iyos imas mouÃdebis. aiRe Ãmeli vardis furceli<br />
Tormeti drami, Zirtkbila Tormeti drami, dariCini sami drami,<br />
yarafili, zanjafi, sulinjali, sumbuli, jaozi, kakula, niaxuris<br />
Tesli, amaTgan TviTosagan naxevari drami eseni danaye da gacer<br />
ocdaTxuTmeti drami Saqari moaduRe rom wyalSi SeSres da kovziTa<br />
amoiRe da wveTe aurive rom Seskeldes, kolofSian Seinaxe, raÁ<br />
mogindes iÃmare.<br />
272 ar ikiTxeba.<br />
142
sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba. aiRe<br />
wiTeli vardi, gawmide da raÁc furceli vardis wversa TeTri iyos<br />
moswyvite da aiRe mag vardisagan erTi litra da aiRe wmida Tafli<br />
erTi litra da vardi Cahyare wmida WurWelSiga ÃeliTa karga<br />
Sezile da gaerTdes merme Seinaxe ormoc dRes qerSi Casdgi da mas<br />
ukan (34r) meoTxes dRes asvemdi. sigrilisagan Ãmelad Ãvela kacs<br />
Seeyaros dasWirdes, anazdad Seeyaros zanjafili farvana da majuni<br />
Wamos da argebs. gulyandisa gakeTeba asre unda: moitane vardi<br />
razomica ginda, danaye, damwe da moiRe Saqari. Tu magdoni Saqari ar<br />
iyos ori wili qeni, Saqars cota wyali daasxi da cecxlzed dadgi<br />
da aduRe, qafi moÃade da merme danayili vardi imav aduRebulsa<br />
SaqarSi Cayare da kargaT gatyliase da aurive, pirfarTos TevSida<br />
dasdev. Tu gasZleblad gindodes ormocs dReSi mzeSi gadgi da Tu<br />
maSinve saxmareblad gindodes ixmare, raÁ mogindes aWame da Tu<br />
Saqari ver iSovno da TafliTa gindodes ra rigaTac SaqriT sweria,<br />
iseve TafliTa qeniT, balRamsa argebs. avi sisxli kacsa tanSida<br />
hqondes imas dafantavs. kaci rom gayviTldes Tvalipiri da tani<br />
imas argebs, kacs guli uZgerdes imas argebs, Ãvela surdosaTvisca<br />
kargia, dilaobas Wama sjobs da rodisac mogindes, momcro sWamo<br />
Tu bevri (34v) ara icis ra TeTri vardisas iq gaxsnis. es icodi<br />
pirveli mkurnalni Saqris alags Tafls Ãmarobden, esreTi gvari<br />
iqnebis qveyanas notioTa ergebis gvamTa, ese didsa karabadinSida<br />
sweria vardisa SarbaTSidan. Tafli Saqrisagan ufro mÃurvalia<br />
uÃme aris. misi xasiaTi es aris, rome kaci danayili iyos anu<br />
cxenidaRma Camovardnili, anu maRlidama Camovardnili iyos anu<br />
cemisagan kidec sWamos da kidec Seicxos mas uSvelis. kaci rom<br />
beri iyos da msuqani Wamos, karga mouxdebis, magram RviZls awyens,<br />
zedan Turinjisa anu broweulisa wveni Sesvas arsawyens.<br />
aqimbaSas majuni es aris: moitane wiTeli sandali, wmindad<br />
danaye yviTeli zafrana amaTgan umcrosi, Ãmeli ia da dariCini.<br />
eseni wmindad danaye, gaceri, Saqari da cota vardis wyali gaurive<br />
da moaduRe, merme es wamlebi Sig Cayare, kargad aurie da raÁ<br />
Sesveldes ukmoiRe. wamlebi razomica gindes Seaswore da isre qeni,<br />
kaci rom maZRrad iyos, saWmeli ver moinelos dilas Wamos, saWmeli<br />
moanelos, kidec moandomebs.<br />
143
kari SarbaTebisa. SarbaTi iisa grili da rbili argebs varami<br />
RviZlSian iyos mas gaiRebs. aÃve- (35r) lebdes, acxelebdes, aqSendes<br />
mas uSvelis, gulis piri stkiodes mas uSvelis, RviZlsa<br />
satkivridaRma gamoiyvans, mucels Seulbobs. aiRe ia, nedli iyos Tu<br />
Ãmeli, Rerisagan darCeuli da biis guli aTi drami an xuTi, samyi<br />
arabi xuTi drami, tuxtis Tesli aTi drami. es wamlebi naxevarzeda<br />
daayene, sams litras wyalSiga daalbe erTsa dResa da Ramesa<br />
uZravad, merme moaduRe asre, rome naxevrad moiyaros Sewure da<br />
w(a)mlebi SetyliJe da gardayare. mas ukan naxevari litra Saqari<br />
gaurieT, aduReT wynarad da Sesqelebamdi Caasxi Wiqasa raÁ<br />
mogindes Sesma TxuTmetisa dramisa wona qeris wyliTa iis<br />
SarbaTisa uwamlod amave SarbaTisa xasiaTi ama SarbaTsa aqvs<br />
rogorac imas aqvs isre amas aiRe erTi litra ia darCeuli misis<br />
Rerisagan da Casdevi WurWelsa, daasxi wyali mduRare, dabure<br />
sarqveli, iyos erTsa dResa da Ramesa uZravad, merme aiRe xuTi<br />
litra baRdaduriTa da Tu gindodes aTi, razomica umcro iyos<br />
Saqari da egdenica da uZliere iyos. (35v) TeTri Saqari viTa niSani<br />
migvicemia da 273 CasdvaT WurWelTa wmidaT.<br />
vardis SarbaTisa xasiaTi. argebs simÃurvalesa RviZlisasa,<br />
stomaqis, Tavis tkivilsa, rome zafrisagan da sisxlisagan iyos<br />
orsave uSvelis. aiRe vardi wiTeli, gamorCeuli, misis kurkisagan,<br />
Teslisagan oTxi litra da axalsa qoTansa Casdevi, daasxi zeda<br />
mduRare wyali rom dafaros da iyos erTsa dResa da Ramesa, merme<br />
waswure, m(a)isis vardisagan aiRe Saqari xuTi litra da Tangirasa<br />
Casdev, rome vardisagan wagewuros, Seugze wynarad cecxli da<br />
aduRe vidremdis Seskeldebodes da iÃmare.<br />
SarbaTi lulfarisa grilia da rbili xasiaTi misi, rome kacsa<br />
Tavi stkiodes mas uSvelis R(mer)TiTa. Rvino nawyensa kacsa<br />
uSvelis da ÃvelisaTvis kargia, SigniT rom mjdomi ajdes mas<br />
argebs, raÁc stomaqsa Sina manki aris yvelas gamoiRebs. zafrisa da<br />
ÃurvebisaTvisac kargia. da firtvis tki(vi)lsa argebs da<br />
wyur(v)ilsa daawynarebs. aiRe lulufarisa furceli da SuaSigan<br />
rom yviTeli guli aqvs is ar varga, gamosWeri, gadaagde asi<br />
mityali, oTxasiTa mityliTa wyaliTa aduRe sanamdis (36r) naxevrad<br />
273 teqstSi `da~ orjeraa gameorebuli.<br />
144
moiyrebodes merme waswure, im wvenis naxevris odeni Saqari gaurie<br />
da aduRe viremdis Seskeldebodes viTa Txeli Tafli Seinaxe<br />
WurWelSida da anu qaSanurSida. Tu marto lulufarisa Sesvemde<br />
Svidi mityali da Tu sxva SarbaTiani waurio ori mityali qeni,<br />
lulufaris xasiaTi es aris raÁc SarbaTia tkbilia zafrad<br />
Seiqnebis da lulufari zafras ar gauSvebs da arc zafrad<br />
Seiqnebis es lulufari.<br />
isrimis SarbaTis xasiaTi. moiRe isrimi, gamowure, dadgi sanamdis<br />
dawmdes, aiRe misgan aTi litra Saqari, xuTi CaurTe Tana cota<br />
zafrana da cota yarafili, Sehkar TxeliTa mCuriTa da Sian Casdev<br />
da virem Seskeldebodes aduRe viTa julabi da WurWelsa Caasxi da<br />
iÃmare snebisaTvis sargebel aris R(mer)TiTa. es SarbaTi grilia da<br />
Ãmeli, xasiaTi misi argebs rwyevasa, yvanasa da zafrasa, vis ar<br />
adgebodes arc sasmeli da arc saWmeli, Ãsniloba iyosa mis<br />
mucelSiga da gardawyveds wyurvilsa ... 274 R(mer)TiTa.<br />
SarbaTi broweulisa. ÃasiaTi ese SarbaTi swori aris, ese<br />
ergebis cxroTa, Tavis tkivilTa, ficxelTa SemTxueulsa, kvercxis<br />
gulisa, navRlisasa (36v) sisxlisagan da gardaswyveds wyurvilsa<br />
da daalbobs mucelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe broweuli tkbili,<br />
darCeuli, misis gamowurvili qerqisagan gamowure misi wveni xuTi<br />
litra da mJave broweulisa wveni ori litra, aiRe Saqari xuTi<br />
litra, qoTansa Casdevi axalsa, daasxi broweulisa wyali, rome<br />
niSani mogvicemia da aduRe, peruli moÃade vire Seskeld(e)s viTa<br />
julabi, ukmodgi da urie, rome gaswordes da Seinaxe da iÃmare.<br />
SarbaTi vaSlisa, radgana xasiaTi misi, vin mucelsa Sigan<br />
agznebulisa msgavs iyos da rwyevasa didsa daamebs, stomaqsa<br />
ergebis. ymawvilsa rome stomaqi garyvnodes, stomaqi da Ãsniloba<br />
iyos da wyurvili sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe vaSli<br />
mJave da mwife da vaSli tkbili, guli gamoarTvi da danaye,<br />
gamowure da dadgi, rome dawmdes, merme gawure, aiRe misi wysli, raÁ<br />
erTic gindes, aduRe, rome Seskeldes viTa yurZnisa rubi da zogi<br />
CaurTven Saqarsa im wvenis odensa da Seinaxe Wiqisa WurWels Sida,<br />
raÁ mogindes iÃmare, ergebis.<br />
274 ar ikiTxeba.<br />
145
SarbaTi biisa xasiaTi misi ergebis stomaqsa dafoleÃuebulsa,<br />
stomaqisa simxurvalesa vinca Ciodes, mamani yrmani, Sehkravs<br />
mucelsa, daa(a)mebs stomaqsa. (37r) aiRe bia, razomica ginda guli<br />
gamoarCie da merme daWar wvrilad danaye da gamowure da aduRe<br />
sanamdis Seskeldebodes, amisi sayofi Saqari Cayare.<br />
TeTri sandlisa SarbaTi da xasiaTi misi grili aris da rbili<br />
RviZlisaTvis kargia, gulis ZgerisaTvis kargia. moiRe samoci drami<br />
sandali dafxike, daqlibe da parkSi Cayare, ori wili wyali qeni da<br />
erTi wili Zmari. daalbe erTsa dResa da erTsa Ramesa, merme aduRe,<br />
rome naxevrad moiyaros, merme isi sandali daWylite, merme<br />
razomica wyali iyos imodeni Saqari Cayare, moaduRe da ukmodgi<br />
Sesvi.<br />
SarbaTi urnabisa. xasiaTi misi ergebis tkivilsa firtvisasa da<br />
Ãvelasa argebs sisxli sWarbobdes, mas argebs gverdis tkivilsa.<br />
aiRe urnabi samoci mityali kurka gamoRebuli ocdaTxuTmeti<br />
mityali iis Ziri naxevarzeda moiyaros, merme wamlebi gamoWylite<br />
da daayare wamlis wona Saqari da Seskelebamdis aduRe da raÁ<br />
mogindes iÃmare.<br />
muSkis SarbaTis xasiaTi argebs stomaqisa tkivilsa da raÁc aso<br />
stkiodes, garda saxsari, ZarRvebisa tkivilsa daamrTelebs da<br />
argebs. aiRe (37v) erTi litra Saqari, ori litra wyali daasxi,<br />
aduRe sanamdis Seskeldebodes, peruli moÃade da raÁ Seskeldes<br />
ukmodgi erTi dangi muSki da erTis dangis naxevari ambari da ori<br />
dangi zafrana es danaye wmidad da ama Seskelebulsa SarbaTsa Sin<br />
gaurive da orive rom gaswordes ors mutyals civs wyalSida<br />
galesevdi da uzmad SeasmidiT ama SarbaTsa.<br />
SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa da xasiaTi misi.<br />
xasiaTi misi ergebis tkivilsa yiisasa, simsivnesa missa da<br />
xunagsa marCobelsa, sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe<br />
mJola Savi msxvili da mwife, gamowure da misgan aTi litra da<br />
wmindis qoTanSi Caasxi, Caurie sami litra Tafli perul moÃdili<br />
da CaurTe samis dramis wona niSaduri, xuTi drami TuTubo, danaye<br />
es yvelani, gascer da Seurive, dagbe cecxliTa wynarad rom<br />
Seskeldes da WurWelSid Caasxi da odes mogindes iÃmare. aiRe<br />
misgan xuT xuTisa dramisa wona da RarRara hqenmiTa, mravaljer<br />
gamocdilia R(mer)TiTa.<br />
146
(38r) SarbaTi mJavanasi grilia da Ãmeli. xasiaTi misi:<br />
safrisagan kaci rom arwyevdes mas uSvelis, stomaqsa Zalsa miscems,<br />
zafrasa da sisxlsa daawynarebs, gulis Zalsa miscems. Tavsa bru<br />
esxmodes uSvelis, sisustes uSvelis. aiRe nedli mJavanas furceli,<br />
wvrilad dasWer da naxevarzeda danaye rasdenica iyos misi ori<br />
zoma wyali ... 275 da aduRe, rome naxevrad moiyaros, merme gamowure,<br />
misi wona Saqari gaurie, aduRe, peruli moÃade, sanamdi TafliviTa<br />
Seskeldes da misgan Sesma civiTa wyliTa erTiTa mityaliTa.<br />
xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi. argebs kacsa, rome aÃvelebdes da<br />
nazlsa, da surdosa uSvelis Tavisasa, rome TavidaRma firtvsa Sina<br />
Camovidodes da aÃvelebdes da sisxls amoiRebdes. misi wamali<br />
daiWire, asi Tavi xaSxaSi rome xezedanve esxas da naxevari zeda<br />
gamxmari iyos is mokrife, naxevarzed daayene merme is ors dResa da<br />
ors Ramesa wvimis wyalSi daalbe anu wyaros wyalSi daalbe da Tu<br />
ar (38v) dalbes erTs dRes da Rames kidev albe da aduRe raÁ<br />
naxevrad moiyaros merme gawure, oris litrisa wylis Tavzeda<br />
ocdaaTi unkia Tafli da ise badagi gaurie, aduRe asre rome<br />
Seskeldes da aiRe zafrana, farfaraÁ TiTo drami amis wvenSiga<br />
gaurie, amisgan uzmoman svas Taflis wyliTa badagi asre unda sami<br />
litra erT litrad unda moiyaros.<br />
amu SarbaTebs maTi Targmani yvelas Tan uweria, gaCeniT Tav<br />
Tavisa da guneba maxvilTa gonierTa da brZenTa kacTagan advili<br />
misaxTimia Tu R(mer)Tsa undes.<br />
SarbaTi, rome wyurvili daawynaros. aiRe mJavisa broweulisa<br />
wveni, tyemlisa, sazamTrosa wveni, narinjisa da isrimis, yvela swor<br />
swori, amdeni Saqari gaurie, rom simJave gastexos, amisgan aduRe<br />
rome Seskeldes amisgan sma xuTi mit(y)ali.<br />
SarbaTi broweulisa siqangubinisa, romel ars da uSvelis erTob<br />
cxelebasa, piris simÃurvalesa, zafrasa da sisxlsa daawynarebs da<br />
yovelsa sensa argebs, rome simÃurvaliT sWirdes yvelas uSvelis.<br />
aiRe broweuli mJave, gastexe, marcvali Seayrevine, danasa nu<br />
miaxleb, merme ÃeliTa kargaT Sezile, samosliTa wmidaT gawure<br />
(39r) kargad merme aiRe mag broweulisa wylisagan oras ormocdaaTi<br />
drami WurWelSida Caasxi, erTi litra Saqari gaurie da Zmari<br />
275 ar ikiTxeba.<br />
147
ocdaaTi drami da aduRe nelad, merme aduRebaSi da vardis wyali<br />
daasxi eqvsi drami, qafi mohÃade raÁ Seskeldes gaacive, WiqaSid<br />
Seinaxe raÁ mogindes iÃmare aTi drami Tu SeeZlos oci drami,<br />
civiTa wyliTa.<br />
SarbaTi kowaxurisa, romeli uSvelis RviZlsa, rome<br />
simÃurvalisgan stkiodes da Ãvelasa, rome RviZlisagan iyos<br />
tkivili da yovelsa fersa sensa rome RviZlisgan iyos, da stomaqi<br />
rome gacxelebuli iyos wyurvilsa uSvelis. aiRe kowaxuri, ÃeliTa<br />
dawure, merme samoselsa gawure da dasdgi, rome dawmdes. merme<br />
kowaxurisa wylisagan orasi drami da gaurie kargi Zmari ocdaaTi<br />
drami da erTi litra Saqari da wmidasa tafasa aduRe, qafi Ãade da<br />
cota vardis wyali daasxi eqvsi drami da manamdi aduRe, gaskeldes<br />
da raÁ mogindes miec aTi drami, Tu SeeZlos oci drami, ori wili<br />
wyali gaurie da Seasvi.<br />
SarbaTi qliavisa uSvelis erTob cxelebasa, gunebasa<br />
Searbilebs, wyurvilsa daawynarebs. aiRe Savi ayiros Tesli Tu Te-<br />
(39v) Tri mwife qliavi raÁzomica gindes kurka gamoRebuli da<br />
wmindasa qoTanSida Cayare wyali daasxi, rome qliavi aRara Candes<br />
cecxlzeda miadgi erTi aaduRe, merme ukmodgi da kargaT gawure<br />
samosliTa da eg wyali WurWelSida Caasxi da aduRe rome oTxis<br />
wilisagan erTi darCes, kidev gawure, WurWelSida Caasxi, raÁ<br />
mogindes sneulsa miec misiTa wesiTa.<br />
SarbaTi TeTris xaSxaSisa uSvelis sevdasa, milaxulasa,<br />
varamisasa, nametnavad Ãvelasa rome sisxlsa amoatandes, sustad<br />
iyos Zalsa moumatebs, sneulsa uZiloba sWirdes Zilsa mogvris,<br />
rwyevas daawynarebs, sneuli rome ferad feradsa sizmarsa naxvides<br />
mas uSvelis, ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian mas uSvelis. aiRe<br />
TeTri xaSxaSi naxevari litra, naxevari danayili oriTa litriTa<br />
wyaliTa moaduRe, sanamdis mesamedad movidodes, merme gawure da<br />
naxevari litra Saqari gaurie da aduRe sanamdis Seskeldebodes<br />
qafi moarTvi, Seinaxe raÁ mogindes ixmare aTi mityali civiTa<br />
wyliTa miec uzmoT.<br />
SarbaTi qerisa. Ãvela simÃurvalisagan sWirdes uSvelis,<br />
simÃurvalisa nazlasa uSvelis, Tavi simÃ- (40r) urvaliTa stkiodes,<br />
surdus, Ãvelasa, cxelebasa da sicxesa aSfoTebulsa, zafrasa<br />
daawynarebs, nametnavi wyurvili iyos mas daawynarebs da piri rom<br />
148
uSrebodes mas uSvelis. aiRe danayili qerqi SemSrali qeris aTi<br />
unkia da zeda ori litra wyali daasxi da aduRe, rome is wyali<br />
SeaSres, merme gamowure litra naxevari wyali sxva daasxi im qersa<br />
erTi unkia mwyaui naxevari unkia aslis susu, naxevari unkia Ãmeli<br />
ia, ormoci marcvali fSati, avSnarsa rqvian purs gamoerevis, erTi<br />
mityali mravalZarRva Cayare ima wyalSi da manamdis aduRe, sanamdis<br />
dadnes is wamlebi merme gamowure da wmindis WurWelSia Caasxi oci<br />
drami Saqari gaurie da raÁ mogindes yovelTa dReTa civiTa wyliTa<br />
galesevdi da svemdi.<br />
tyemlis SarbaTis xasiaTi. argebs zafrasa nametnavsa<br />
simÃurvalesa da cxelebasa, RviZlisasa, navRlisasa, metsa sisxlsa<br />
daawynarebs. aiRe tyemali mwife, Svidi litra, aTsa litrasa wyalsa<br />
Sida moaduRe, asre rome tyemali dadnes da merme wyali gamowure<br />
da aTi unkia Saqari gaurive, (40v) aduRe, rom Seskeldes TviTo sma<br />
Svid Svidi mityali civiTa wyliTa.<br />
SarbaTi (siq)angubinisa Taflisa aris, argebs Royvasa, filenjsa,<br />
rabasa Sixussa, rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia<br />
ewyinos. aiRe Tafli erTi litra samiTa litriTa wyliTa aduRe<br />
qafi moÃade amdoni aduRe, rome erT litrad moiyaros, merme erTi<br />
drami zafrana da erTi drami yarafili mityal naxevari sumbuli<br />
naxevarzeda daayene da Sigan gaurive es danayili wamlebi. kideve<br />
aduRe rome Seskeldes TviTosagan oroli unkia.<br />
niSani xaSxaSisa SarbaTisa, argebs surdosa. aiRe xaSxaSisa<br />
Tesli samoci drami oTxsa litrasa wyalsa Sigan daalbe, erTsa<br />
dResa da Ramesa da merme amoiRe xaSxaSisa Tesli, naxevarzeda<br />
daayene, amasve wyalSidan moaduRe sadamdisi rome naxevarzeda<br />
moiyaros da merme ÃeliTa datyliJe, da dawure, merme erTi litra<br />
Saqari gaurie manamdisi, rome gaskeldes, kolofSigan Seinaxe, raÁ<br />
mogindes iÃmare, marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />
niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis, mkerdsa (41r) Ãvelisagan<br />
gamoswmeds. aiRe urnabi marcvali, mwyavi ormocdaaTi marcvali<br />
ukurko, CamiCi aTi drami, Ãmeli. leRvi aTi marcvali, sosanis Ziri<br />
naxevarzeda danayili, aTi drami qeris korkoti, cali peSvi TeTris<br />
xaSxaSis Tesli, Svidi drami ÃaTmis Tesli da qaTira xuTi drami,<br />
komSis guli xuTi drami gazrdili ia erTi dangi. es yvela ors<br />
litras wyalSigan moaduRe, rome erTs litrazedan moiyaros, merme<br />
149
dawure, raÁ mogindes ama wylisagan yovelTa dilaTa ormocsa<br />
dramsa gaaTbobdi da Sesvemdi. asre rome xuTsa dramsa gazrdilsa<br />
iasa aurevdi da sami drami nuSis zeTi gaurie da Seasvi, raÁ<br />
moixarSos seni, maSin unda Seasva xaSxaSis SarbaTi.<br />
urnabis SarbaTisa xasiaTi argebs Ãvelasa, tyirpis tkivilsa,<br />
sevdasa gaiRebs, firtvis tkivilsa argebs da sisxlsa daawynarebs.<br />
gazrdili ia amas qvia, rome Saqris wyalSiga Ãmeli ia Cahyare,<br />
cecxlispirsa dasdgi bevrsa xans, merme gamowure, merme gaurie im<br />
zufis SarbaTSian. aiRe urnabi gulgamorTmeuli asi drami, CamiCi<br />
gul gamorTme- (41v) uli ormocdaaTi, iis Ziri naxevarzeda<br />
danayili oci drami, xiaSambris guli ormoci drami, ama wamalsa<br />
zeda sami litra wyali daasxi da aduRe, virem naxevrad<br />
moiyrebodes merme datyliase da gamowure, da ama wvenisa wona<br />
Saqari gaurive da aduRe, virem Seskeldes, peruli moÃade da<br />
raJamsac gindes miec da Seasvi Svidi mityali uzmosa civiTa<br />
wyliTa. didsa kacsa Svidi mityali, uzmaT, civiTa wyliTa. cotasa<br />
kacsa xuTi mityali, ymawvils sami, ama SarbaTsa oTxs wlamdis<br />
xasiaTi aqvs icodi.<br />
SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs. aiRe mJave ÃarTuTa, gaqen,<br />
misi wveni gamowure da aiRe misgan naxevari litra wveni, asi drami<br />
Rvino, ormocdaaTi drami Tafli, misgan gaurie, yvela erTad aduRe,<br />
qafi moÃade da Seasvele, merme aiRe muri da ayayia ori drami,<br />
zafrana, pilpila TviTo drami, gunda, muylisa Tesli dram naxevari.<br />
yvela danaye wmindad, gascar da ama SarbaTSian gaurive, WurWelSian<br />
Seinaxe da raÁ mogindes miec da iRarRaros.<br />
SarbaTi sandlisa. xasiaTi misi. raÁca senia mÃ- (42r) urvale<br />
yvelasaTvis kargia. gafxike TeTri sandali samoci drami, sams<br />
litras wyalSidan Cahyare, erTsa dResa da Ramesa sandali CaqvSidan<br />
Cahyare da agre daalbe. merme aduRe, rome ori wili dalios da<br />
mesamedi darCes, merme sandali SetyliJe da amoiRe da im wvenis<br />
wona Saqari gaurive, aduRe nelad Seskeldebamdis, merme ukmodgi,<br />
urie uked gaswordebis. misgan Sesma didis kacisagan Svidi mityali<br />
da cotasagan xuTi mityali, ymawvilisa sami, uzmad civisa wyliTa,<br />
yovelis simÃurvalisa senisaTvis kargia.<br />
SarbaTi sxlisa, xasiaTi misi ergebis rome zafrisagan guli<br />
eSlebodes da wyurvilsa gardaugdebs. misi Seqna sxlisa da<br />
150
vaSlisa, da mJave broweulisa wveni, isrimis wveni, licvisa wveni,<br />
swor swori qen, aiRe TuTubo, moaduRe. am yvelas wvenis odeni<br />
kowaxuris wveni, broweulis wvenis odeni gaurive da erTi dRe da<br />
Rame dasdgi. rome dawmdes dilasa dawure da am yvelas odeni<br />
Saqari gaurive, aduRe (42v) da qafi moÃade, vidremdis<br />
Seskeldebodes. merme ukmodgi da urTe, misgan Sesma uzmaTa civiTa<br />
wyliTa. didis kacisaTvis Svidi mityali da cotasa xuTi, ymawvilsa<br />
sami, qoTanSi unda Seqna, spilenZi gaamwarebs, ama SarbaTsa oTxs<br />
wlamdis xasiaTi aqvs.<br />
SarbaTi pitnisa, misi xasiaTi. stomaqs Zals miscems gulis<br />
revasa da rwyevasa orsave daawynarebs, grili aris, snebiansa esmis.<br />
aiRe tkbili broweuli da mJave broweuli, gamowure da dadgi erTs<br />
dResa da Ramesa dawmdes. merme pitna moaduRe, broweulis wvenis<br />
naxevari, qeri Sig gaurie, erTi piri aduRe, merme pitnis wveni<br />
naxevaris odeni Saqari gaurive, aduRe nelad, sanamdis<br />
Seskeldebodes, peruli moÃade, ukmodgi, urie, gamowure, misgan<br />
uzmad Svidi mityali didsa kacsa, momcros xuTi, ymawvils sami, ama<br />
SarbaTsa oTx wlamdis xasiaTi aqvs, amas jalinozi ityvis.<br />
SarbaTi julabisa argebs cxelebasa, guli rome simÃurvalisagan<br />
uZgerdes, Ãvelasa uSvelis, gulis pirsa daalbobs. aiRe TeTri<br />
Saqari naxevari litra, sami litra 276 wyali moaduRe manamdis (43r)<br />
rome Seskeldes, qafi moÃade, merme sami unkia 277 vardis wyali<br />
gaurie, WurWelSi Caasxi. TviTo sma aT aTi drami civiTa wyliTa.<br />
yurZnis rubi argebs ... 278 tkivilsa. sxvas wamalSi gaurios<br />
iRarRaros, romeli ergebian yiasa martosaca iRarRarebdes,<br />
mrTelisaTvis iÃmarebis da Taflwyalisa adgilisa Sesmisa misgan<br />
RifTa (!) cxroTaTvis da Telgmis, ufalTa ergebis, odes Seiqnas<br />
wyurvili dauwynarebs. aiRe yurZnis gamowurvili tkbili razomica<br />
gindes, Caasxi qoTansa, aduRe, merme ukmodgi, acale rome dawmdes,<br />
TefSSi Caasxi, Txles ZirSi daigdebs, merme gawure, merme wamali<br />
yarafili, zanjafi, dariCini, zafrana, sumbuli, amaTgan swor swori<br />
gasinje, amaT tkbili, ramdenica undodes, imdoni CaurTe da aduRe<br />
276 teqstSia `nitra~.<br />
277 teqstSia `uknia~.<br />
278 ar ikiTxeba.<br />
151
Seskelebamdis. es wamlebi gacrili Caayare, raÁ mogindes ixmare<br />
kargis Rvinis S(a)rbaTi. ergebis stomaqsa, gril Tavis stomaqi<br />
gagrilebodes da ganoti jiÃdes (!) d avis sto- (43v) maqSi saWamadi<br />
damJavdebodes, daSvndebis, vin iÃmaros abanosa Seslvasa, gina mas<br />
ukan, gaaTbobs tansa, gaamÃurvalebs, iÃmarebs Wamasa ukan viTa<br />
Rvino, Tu R(mer)Tsa undes. aiRe Rvino Zveli da kargi aTi litra da<br />
wyali wmida xuTi litra, dariCini, yarafili da darififili,<br />
sumbuli, zanjafili, zafrana, amaTgan wona samsamisa dramisa, didi<br />
javazi, amaTgan wona TviTosa dramisa, Tafli perul moÃdili,<br />
danaye es wamali, gacar, Rvinosa da wyalsa Taflsa Tana CaurTe da<br />
qoTansa Caasxi, aduRe virem wavides ori nawili gaswure WiqaSi,<br />
Caasxi da Tu mzesa dasdgam sjobs, ixmare Wamamdisac da sWamis<br />
ukanisac raÁ rigaca gindes ixmare kargi aris R(mer)TiTa...<br />
kari siqangubinisa. niSani argebs RviZlisa sisustesa, kacsa rome<br />
ara emSiodes, saWmelsa mondomebs. aiRe ori litra kargi Zmari,<br />
Tafli erTi litra. moaduRe sanam Seskeldebodes, misgan Sesma<br />
civiTa wyliTa eqvsi mityali uzmaT, Tu kapris wveni daasxi igi<br />
sjobs. siqangubini usuli argebs ferad feradsa cxrosa, uSvelis<br />
Savi wyali, romel Tvalsa Sigan. (44r) Camova, misi niSani gamoCenili<br />
iyos. mas uSvelis iarayansa, Ãafayansa, uSvelis qSinvebasa da<br />
stomaqisa sensa uSvelis. wamlebi misi: kamis Ziris qerqi, niaxuris<br />
Ziris qerqi, TviTosagan TviTo unkia 279 gaaxme da danaye, naxevarzeda<br />
ese yvela samsa litrasa Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa da<br />
Ramesa, merme erTi Ãeli aduRe kargaT, merme gamoawure da erTi<br />
litriTa SaqriTa aduRe, qafi xade, erTi unkia 280 vardis wyalic<br />
CaurTe, Seskelebamdis aduRe, merme wmindas WurWelSi Caasxi da<br />
TviTo Wama misgan ocdaaTi drami, naxevari drami revandi yursiTa<br />
Seasvi.<br />
sxva siqangubinis xasiaTi. RviZlisaTvis kargia, tyirpisaTvis<br />
kargia, zafrisa da balRmisaTvis kargia. aiRe naxevar(i) litra<br />
Zmari, ori litra wyali, erTmanerTsa gaurive, moiRe niaxuris Ziris<br />
qerqi da kamis Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali da Tesli,<br />
orsave ori mityali da kapris Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali,<br />
279 teqstSia `uknia~.<br />
280 teqstSia `uknia~.<br />
152
vardkaWaWas Tesli orsave orm... 281 Ziris qerqi sami mityali, es<br />
wamlebi am Zmarsa wyalsa Sigan gaurive, erTsa dResa da Ramesa<br />
daalbe, dilasa aduRe, asre rom sami wili da- (44v) rCes da erTi<br />
wili daiduRos, mas ukan wamlebi amoWylite da gawure da erTi<br />
litra Tafli gaurie da dileul sanamdis Seskeldebodes peruli<br />
moÃade da yovelTa dReTa TiTos kovzs asmevdi uwylod.<br />
siqabgubini buzurgi argebs RviZlsa, rome zafrisagan<br />
gaTxelebuli iyos da cxlad edgas, guli rom namtavad stkiodes.<br />
zafra rome sWarbobdes da sisxlsa daawynarebs, piri rom<br />
uSrebodes mas uSvelis. aiRe qasnis Ziri xuTi drami, kapris Ziris<br />
qerqi sami drami, kamis Ziris qerqi xuTi drami, qasnis Tesli xuTi<br />
drami, niaxuris Tesli xuTi drami, kapris Tesli ori drami,<br />
revandi sami drami, saymunia dram naxevari, Ãmeli kowaxuri sami<br />
drami, moiRe ori litra wyali, erTi litra Zmari, gaurie da merme<br />
ama wyalSigan daalbe, erTsa dResa da Ramesa. merme saymunia da<br />
revandi danaye, es wamlebi da is wyali da is Zmari manamdis aduRe,<br />
sanamdis ori wili waÃdes da mesamedi darCes, merme (45r) gaswure da<br />
is wamlebi moayare, merme naxevari litra Saqari gaurive da aduRe<br />
sanamdis Seskeldebodes. is revandi da is saymunia qaTnis CaqvSida<br />
Cahyare, da ima duRilsa Sigan Caagde, da xandaxan ÃeliTa<br />
SetyleJdiT. Tu balRami Warbobdes odeni erTi Tafli gauriveT,<br />
gunebasa gaamÃurvalebs da saWamasa moadomebs. aTi drami Wamis<br />
farazi amis meti ar unda uzmama Wamos. Tu saRamos Wamos dasTmos,<br />
sjobs da kargia da es siqangubini oTxs da xuTs Ãels gaiyvans.<br />
siqangubini zafrisaTvis. uSvelis zafrasa, cxelebasa,<br />
gulistkivilsa, xafayansa, sicxesa da stomaqsa Zals miscems. aiRe<br />
TeTri Saqari ori lit(r)a, sams litras wyalSidan aduRe sanamdis<br />
Seskeldebodes, peruli moÃade, erTi unkia Zmari, ori unkia vardis<br />
wyali Sian gaurie, cota kidev aduRe, gaacive da Seinaxe TviTo<br />
Sesma, aT aTi drami da uSvelos.<br />
siqangubini Sesakravi. uSvelis zafrasa, meoTxisa dRisa da<br />
Ramisa cxrosa da rome gaxsniT iyos gulis tkivilisagan mas<br />
uSvelis. aiRe ori litra Saqari, sami litra wyali, (45v) aduRe,<br />
281 ar ikiTxeba.<br />
153
qafi moÃade, sami unkia 282 isrimis wveni da erTi unkia da naxevari<br />
gunda danaye, gacari, sami unkia 283 broweulis wveni, erTi unkia 284<br />
vardi, erTi mityali wiTeli wamali cota aduRe rome Seskeldes,<br />
merme Seinaxe da misgan Sesma xuTi mityali civiTa wyliTa.<br />
siqangubini gasaÃsneli uSvelis kaci rome SekrviT iyos.<br />
cxelebasa uSvelis, zafrisagan SekrviT iyos gaxsnis, avsa wyalsa<br />
ewyinos da navRlisa sicxesa daawynarebs, xafayansa da iarayansa<br />
uSvelis, tyirpsa uSvelis. aiRe erTi litra tyemali, nedli iyos<br />
Tu Ãmeli, tylapa da gamÃmari, samis litriTa wyliTa moaduRe,<br />
manamdis rome dawmdes, mityal naxevari TurbuTi, ise saymunia danaye<br />
da qaTansa gamohkar, da erTsa litrsa Saqarsa Sigan aduRe, qafi<br />
moÃade, rom Seskeldes, WurWelsa Caasxi da TviTosa micemazeda xuT<br />
xuTsa dramsa miscemdi.<br />
siqangubini usuli ergebis ferad feradsa cxrosa, Savi wyali,<br />
rom Camosuli iyos iarayansa da Rafayansa, ziyinafazsa uSvelis,<br />
rome stomaqi aSlodes. aiRe kamis (46r) Ziri, niaxuris Ziri,<br />
asalasuri TiTosgan TviTo unkia, gaaÃme, danaye samsa litrasa<br />
ZmarSida daalbe, erTsa dResa da Ramesa, merme gawure da erTsa<br />
litrsa wyalSida moaduRe da Saqari erTi unkia vardis wyliTa<br />
aduRe, gaurie raÁ mogindes iÃmare TiTos smazeda aTi drami.<br />
siqangubini buzurgi. uSvelis sevdasa, gulis Zgerasa, Savsa<br />
wyalsa da cxrosa, ferad feradsa qarsa. aiRe anisoni, kamis Tesli,<br />
Ziraqimani, niaxuris Tesli, qasnis Tesli, xaSxaSi TiTosagan TviTo<br />
unkia, naxevarzeda danaye da Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa<br />
da Ramesa. merme gawure da misi wona TeTri Saqari gaurie, moaduRe<br />
da ori unkia vardis wyali WurWelsa Seinaxe, moduRebuli da<br />
TviTos Sesmazeda aT aTi drami civis wyliTa. ama SarbaTsa yvelasa<br />
maTi ganaCeni Tan gverds uwerian Tavis Tavisad guneba maxvilisa da<br />
brZenisa kacisagan advili misazdomia Tu R(mer)Tsa undes.<br />
SarbaTi Tesuli. argebs rome SigniT gvamSidan raÁc satkivari<br />
iyos da Zvelsa satkivarsa da nametnavad rome (46v) qSinvides,<br />
ziyinaTssa uSvelis, dedakaci Znelad Sobdes mas gaadvilebs, raÁc<br />
282 teqstSia `uknia~.<br />
283 teqstSia `uknia~.<br />
284 teqstSia `uknia~.<br />
154
asosa Sina satkivari iyos stomaqisa tkivilsa, zafrasa, sevdasa,<br />
amaT yvelasa uSvelis, daawynarebs. wamlebi misi: niaxuris Ziris<br />
qerqi, kamis Ziris qerqo, orisave anisonis Tesli, Ziraqimani<br />
TviTosagan oTx oTxi drami, Saitra sami drami, ulbo da<br />
farsiauSni TviTosagan oTx oTxi drami, sinjiti qiSmiSi, CamiCi,<br />
leRvi Ãmeli TiTosgan oc oci drami ese erTpirad samiTa litriTa<br />
wyliTa aduRe sanamdis naxevrad moiyrebodes, maSin gamowure da<br />
erTi unkia nuSis zeTi Caasxi, merme Seinaxe da raÁ mogindes miec<br />
mityali oci. misgan Sesma Tbilis wyliTa mas ukaniT erTi mityali<br />
ziraTa zeTiTa galese da Saqari gaurive TbiliTa wyliTa Seasvi.<br />
frangni SarbaTsa ase gaakeTeben. TxuTmetis marCilis wona<br />
wyali, TxuTmetis marCilis wona ia nedlad aduRe. rogorca<br />
moduRdes gaswure, im moduRebulsa iasa wyali da Saqari aswone<br />
swori qeni ... 285 is Saqari uwin (47r) sxvas wyalSida Cahyare, rom<br />
gindes da aduRe nelad perulsa mohÃdide, misi moduRebis niSani is<br />
aris gaskeldebis, merme is wyali gaurie, merme kidev aduRe<br />
gaskeldes.<br />
kari cxrosa. cxro yovlis ferisagan waekidebis kacsa. cxro<br />
nametnavis sicivisagan da civis wylisagan rom waekidos kacsa, misi<br />
niSani es aris cxro mouvides Tbilad daxuron, raÁ gaÃurdes da<br />
ofli aRar gamouvides da ukueyaros wamali misi: aiRe alila Savi<br />
da marcvali wiTeli CamiCi oci mityali, babasa xuTi mityali,<br />
wyliTa aduRe, raÁ naxevrad moiyaros gamowure da wiTlis SaqriTa<br />
Saqris wyalsa gaurevdi da asvemdi cxel cxelsa da arwyios,<br />
Taflwyali asvi mudam Tbil Tbili wyliTa. da tani daibanos da<br />
uSvelis R(mer)TiTa.<br />
cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos. misi niSani es iyos<br />
RamiT yovelni tani stkiodes. wamali misi: nel Tbilisa abanosa<br />
Cajdebodes da nel Tbili wyali isxas, tani wyalsa Sina daizilos,<br />
raÁ gamovides, iis zeTi, vardis wyali, cota Zmari gaurios, yovelsa<br />
tansa Seicxos gacive- (47v) buli julabi siqangubini Seasvi, saWmeli<br />
Semwvari varia, axali Tevzi mieciT.<br />
cro zafrisa, romelsa rhqvian libi. misi niSani es aris erTsa<br />
dResa mouva meoresa ara, mas ficxlad gasaxsneli wamlebi miec<br />
285 ar ikiTxeba.<br />
155
zafrisa cxeleba adre ukueyaros egebis kidec arwyevinos wyurvili,<br />
nametnavad iyos, Tvalis TeTri gauyviTldes da naRvlianad iyos<br />
amisi patroni, raÁ ese cxro zafrisagan Seiqnebis amiT niSniTa<br />
SeityeviT ese zafra anu dalpebis, maSin movides, ese cxro erTob<br />
siciviT daburZlgliT aRtydes da Tu SigniT ZarRvTa dampali iyos,<br />
maSin movides umizezod daburZgvli ara aRdtydes. amisgan metad<br />
rome erTsa dResa mouvides, meores ara da ars ese cxro, nametnavad<br />
mÃurvali da Ãmeli da damwveli hgavs cecxlsa, odes gamova gareT,<br />
astexs burZvlasa. ese cxro iqnebis rome kvercxis gulsa<br />
arwyevinebdes da hyofs ese cxro gvamsa Sina Jamsa Tormetsa.<br />
kacisasa mova ese cxro Svidjer da iqnebis eseca rome Tormetjer<br />
mouvides, da iyos diaR wyurvili, da (48r) didad cxlad iyos, da<br />
Tavi stkiodes, da saubari aras dia moundebodes, da arc saWmeli,<br />
arca daiZinos, Tavi subuqad edgas da zogjer Ãelni da ferÃni<br />
daucivden, amisTvis rame sicxe SigniT moeqcevis da gaSvebis Jamsa<br />
ofli gamouva. didi da Sardi iyos cecxlis msgavsi da majaSi<br />
misTvis iyos moslvamdis, cota da raÁ movides merme da merme<br />
gaZlierdes da scemdes maled, da ese cxro ufro daemarTebis axal<br />
mowifulobisa Jamsa, dReTa zafxulisaTa da vin iyos simÃurvalisa<br />
bunebaTa, anu Seeqnebis ese cxro. vis SewyeniT yofa gaugrZeldes da<br />
saWamadisa mÃurvalisagan da ese aris mizezi amisi cxro, romeli<br />
gviTqvams da ese cxro kvercxis gulis navRlisagan Seiqnebis, da mas<br />
cxrosa SiSiT da krZalviT ukurnoT, wamalTa garigebiTa da<br />
saxsneliTa, aramca mÃurvali rame giqnia. Tu wamali mÃurvale raÁme<br />
miec stomaqSigan simsivne daemarTebis da anasdad mokvdebis. kaci<br />
moiWirveT rome ara gaugrZeldes ese cxro Tvarem amas mravali seni<br />
moyvebis. wamali misi: (48v) asre unda jereT muceli daulboT<br />
qliavis wyliTa da ZmriTa da doTa da xiarSambriTa davnayoT ia<br />
Ãmeli, davasxaT wyali gamowurvili Tarangubinisa. cxrosa gaSvebas<br />
ukana yviTlis alilas wveni. ama wesiTa aiRe yviTeli alila<br />
kurkisagan gamowmendili, dambali da moduRebuli, xuTi drami.<br />
didsa kacsa aTi drami. Tu danayili, gacrili misce ori drami,<br />
didsa kacsa, sami drami, romelsa dResa mouvides cxroÁ, mas dResa<br />
nu miscem gasaÃsnelsa wamalsa da ara SeulboT muceli, romelsa<br />
dResa mouvides cxroÁ mas dResa vasvemdeT qeris wyalsa, da<br />
broweulisa wyalsa, da qliavis wyalsa. rodisac cxroman gauSvas,<br />
156
maSin SevasvaT wamali gasaÃsneli, anu RamiT, anu dRisiT. da Tu ar<br />
undodes qeris wylisa sma, maSin SevasvaT ayirosa wyali, amave qeris<br />
xasiaTi aqvs. cxrosa moslvisa Jamsa kaci mSurad unda iyos da raÁ<br />
cxro gauSvas maSin vaWamoT: varia tyemliT Seqnil anu Temrzndi (!)<br />
da samarxod TaTmi da ayiro, esec mucelsa Seulbobs daawynarebs<br />
simÃurvalesa moslvis ukanis moslvasa ukan || vasvaT ... 286 (49r) da<br />
Rames iyos, da dilas oci drami Saqari CaurTe da gamowure, da<br />
naxevari drami zafrana gaurive. da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
gulis tkivilisaTvis. brinjis fqvili wiTlis Zroxis sisxlTa<br />
Sezile da mziTa gaaxme, merme danaye TafliTa da iasamnis zeTiTa<br />
Sezile da majunad Seqen, da aWmevdi, tkivils argebs.<br />
Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri. vardis zeTi da<br />
vardis wyali, alisarCuli, saxamebeli, kvercxis cili eseni erTad<br />
Seurive, tled Seqen, wminda tilo an dolbandi daasvelebdi da<br />
sadaca stkiodes dasdebdi da ara gaSrebodes, axal axalsa<br />
ucvlidi da tkivili daawynaros da ergos R(mer)TiTa. sxva wamali<br />
simÃurvalisagan Tavi an yuri stkiodes. lulufari da xevarta<br />
moxarSe da ia Ãmeli imasTana. amaT wvenSi TeTri (49v) da wiTeli<br />
sandali galese vardis ZmriTa da imaT wvenSi gaurive tled qeni da<br />
Semosdebdi, sadaca stkiodes ergebis R(mer)TiTa. qari rome kacsa<br />
stexdes. erTi muWi moloqi, erTi muWi marili, sami muWi ifqlis<br />
qato, sami muWi selis Tesli ZmriTa moxrake da daadevi. kacsa rome<br />
yuri stexdes. cerecos Tesli da qalis rZe erTad yurSi CauSvi da<br />
ergos. yuris tkivilisaTvis. batis navReli misi zoma zeTi erTad<br />
Seqen da yursa Caudevi da siyruesac argebs R(mer)TiTa. matli rome<br />
yurSid usxdes. xaxvis an furceli da an yvavili nedli danaye,<br />
gamowure da yursa Caasxi da matlsa mohklavs da smenasa moumatebs.<br />
rom stexdes. Txis fseli da Txisave navReli erTaTa gaurive da<br />
yursa Causxi da ergos R(mer)Tis ZaliTa. misTvisve. nuSis (50r) zeTi<br />
CauwveTe. misTvisve. xaxvi Sewvi da yurTa uwueTe, Tu wyali sdiodes<br />
kacis fseli Tbili CauwveTe mravalZarRva wvimis wyliTa daalbe da<br />
yurzeda daadev, tkivilsa daacxrobs. Sakikisa, Tavis tkivilisaTvis.<br />
qinZi danaye da cxvirTa Causxi, marjuÀniT stkiodes marcxeniT<br />
286 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />
garkveuli nawili.<br />
157
Causxi da Tu marcxena stkiodes, marjuÀnas cxvirSi Causxi. sxva<br />
Tavis tkivilisaTvis. iis Ziri, daTvis navReli, ospi erTad danaye<br />
da cxvirTa CauwveTe. misTvisve. abzinda da niori, Roris poxiliTa<br />
anu erboTa moaduRe da Tavsa Semosdev da ergos. misTvisve.<br />
Wakuntlis Ziri danaye wyliTa, gaurive da gawure vardis zeTiT,<br />
gaurive da cxvirTa CauwveTe.<br />
kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes. irmis rqa (50v)<br />
ZriTa pirSida igubos. misTvisve. Sabi daswvi, pilpila da Sabi<br />
erTad danaye da Zvelsa ... 287 banbasa daaxvive da mtkivansa kbilsa<br />
dasdev da masve mÃarsa miawvine da ergos.<br />
visac qarcecxli sWirdes alizi miwa dazile da zedan qasni<br />
kargad da svelad gascxe da zedad dasdev, samsa dResa zedad edvas<br />
da Tu ar eSvelos kidev ise qnas.<br />
visca suli ukeTuri daemarTos ZRabsa cocxalsa gul RviZli<br />
amoarTvi, firtvianad da Seinaxe. da rodesaca daemarTos, maSin<br />
RviniTa galese da asvi, da tyavi misi kacsa rome sWvalvides imiT<br />
mouCxvlite, sadaca stkiodes. sxva kidev misi wamali. cxra Tavi<br />
futkari danaye da kanafis tiloSi gamowure da asvi.<br />
anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes. iordasalebi anu<br />
galese da anu danaye, Saqris yinuliTa moaduRe (51r) da asvi, Tbili<br />
asvi.<br />
kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes.<br />
mravalZarRvas furceli bevri xarSe, diaR wveni gamosdiva, imaSi<br />
brinji fafad qen da umarilo aWame. naxarSi furceli gulis<br />
pirzeda daayare da ergebis.<br />
kacsa rome muceli sCxverdes. Zvelisa cxvrisa duma fafad Seqen<br />
ra rigaTac Ãorcman iSnos, isre mucelzeda Semosdevi. misTvisve.<br />
sami Ziri prasa, sami Ziri niori, sami kakali, Ãmeli nigozi, Zimware.<br />
eseni erTad danaye, sadaca stkiodes samjer Semosdevi.<br />
Tu frCxili wavardes. risac mizeziT aiRe ina da selis zeTi<br />
gaurive da Semosdevi da erTob kais frCxilsa gamoiyvans. asre unda<br />
vecxrlisa da anu sxvisa rame TiTi Seqna da winaT cota Ãvreli<br />
uyo da TiTi Sigan Casdva, rome ar gaÃurdes.<br />
287 ar ikiTxeba.<br />
158
Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos Siganve edvas.<br />
Tagvi (51v) gaape da Semosdev anu grZeli zrevandi daanayon<br />
TafliTa, Sezilon da Semosdvan isris pirsa amoiRebs. marto<br />
lerwmis Ziri danayo da Semosdva margi aris. Tu Zvalzeda<br />
damagrebuli iyos _ grZeli zrevandi, lerwmis Ziri, fazamuniSi<br />
danaye da gacer da TafliTa Sezile da dasdev ra ginda magrad<br />
iyos amoiRebs isris pirsa, gamocdilia ese da gaamrTelebs<br />
brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />
Tu kacsa acivebdes da acxelebdes. aTi, Tormeti marwyvis<br />
furceli moaTxrevine, Zir furclianad da im Ramesa wyalSigan<br />
Cahyare, dilas danaye, gamowure, moitane fazari muxudos odeni,<br />
marmarilos qvazeda galese da im gamowurvilsa wyalSigan gaurive,<br />
asvi da ergebis R(mer)TiTa.<br />
visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos, saWmeli ar<br />
daadgebodes. wamali misi: aiRe mwvane gunda, qeris puri, swor swori<br />
dawvi, danaye da aWame, zeda erTi piri Zmari Seasvi. Tu iman ar ga-<br />
(52r) ugdos, kanafis Tesli wyliTa galese danayili, merme rome<br />
gawmdes Seasvi da Tu arc iman gardugdos, aiRe vaSli Ãmeli iyos<br />
Tu nedli, ramdenica gindodes danaye da wyliTa aduRe, rome<br />
naxevarzeda moiyaros da gamowure da Seasvi da gardaugdebs<br />
R(mer)TiTa. eseni dacdili aris.<br />
kaci rome avad iyos, mesamesa da meoresa dResa da an Rames Ãeli<br />
da feÃi ucivdebodes, da merme gaacxelebdes, arc metad sicxe iyos<br />
da arc metad sicive, gunebazeda aSliT iyos da guls eyrebodes, da<br />
xandaxan arwyevinebdes, piri ugemurad da mwared hqondes, saWmeli<br />
ar moundebodes. misTvis es wamali kargi aris, gunebazeda moiyvans,<br />
gulsa Zalsa miscems, gulis revasa da rwyevasa daawynarebs,<br />
saWmels moandomebs: moiRe bia cecxlisa nakvercxliTa Sewvi da<br />
erTi drami Triaxfaruxi, ori drami Saqari, erTi marClis wona bia<br />
is Semwvari erTad (52v) aurie, Sezile da Svidsa dResa yovels<br />
dilasa aWmevdi da kargaT mouÃdebis, Tu ara Rone iyos da bia ver<br />
iSovno sxali hqen misad sanacvlod, bolosa imave biasa ecadeT<br />
Sovnasa.<br />
kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos xandaxan serans<br />
gavidodes, Tvarem ufros xans SekrviT iyos gaxsnis, ujobs. da uked<br />
moÃdebis. moiRe semeneqi da indouri tyemali erTmanerTis swori,<br />
159
aduRe, gamoswure, revandi wmindad danaye, gacer da im wvenSi<br />
gaurive, da sneuls asvi, meeqvse, meoTxe dReSi asvemdi. frangni<br />
aqimni revandsa asre asmeven _ orsa an samsa dramsa danayven, da<br />
gascrian wmindaT raTime da wyalSigan Cayrian, ra erTic wyali imas<br />
unda da erTs kvirasac dayofen. ara gavara Saqarsa gaureven,<br />
viTarca moatkbobs. magisTvis awe gasinjeT karabadinSi sxva rigaT<br />
sweria da rogo- (53r) radaca sjobdes ise qeniT. me es mejobinebis<br />
viTarca revandi kacis gunebaSiga Sigan darCebis stomaqsa gaxsnis.<br />
visca stomaqsa soko sWirdes. fisi moaduRe qaTmis naxarSiTa<br />
Tormetis dramis wona pilpila mogale da saxvretad Seqeni da<br />
Seasvi amave fisisagan ori Wiqa, ori kovzi SeaWame Wakuntlis<br />
naxarSi, sami kovzi fisi pilpilas gaurevdi. sams dilasa asre viris<br />
terfi, kacis Tmasac gaurevdi, daswvi, zroxis rZiTa dazile da<br />
kverad Seqen, kidev danaye da keci gaaÃurve, da amazeda daayare, da<br />
Rvino daasxi, da uorTqle, da kidec aWame uzmaT, sokosa daadnobs.<br />
kidev buasirisaTvis. Roris birkai moTxare, danaye da kargaT<br />
gamowure, da kvercxis RenWebiTa samsa dilasa uzmaT asvi, TviTos<br />
kvercxis xeWebsa, (53v) mravalZarRvas Teslsa danaydi da imas<br />
wyliTa iqmodi, imas aWmevdi da ergos.<br />
muclis tkivilisaTvis. qatos wveniTa Wakunteli moxarSe, misiTa<br />
wveniTa niguzis zeTi da Tafli erTad Sehyare, da Seasvi. cxvris<br />
tvini gaaÃmne da danaye, gina galeson. Tvalsa CauwveTe, cremlsa<br />
daayenebs.<br />
pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis. cxvris rZesa Tbilsa<br />
svemdes da ergos.<br />
ÃunagisaTvis. axlisa mSobiarisa cxvrisa rZe iRarRaros da<br />
ergos R(mer)TiTa.<br />
buStis tkivilisaTvis. baklis fqvili Txis sisxliT Sezile da<br />
SeaWame da ergos.<br />
diynalis _ sulis gubebasa hqvian. Txis navReli furis rZiTa<br />
gaurive da asvi, cota Tbili wyali urTve da asvi.<br />
mkerdisa da yiis tkivilisaTvis. Txis rZe tabrazisa wveniTa<br />
gaadgine, nuSis zeTi urTve da Seasvi, da ergebis.<br />
Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes. Txis nawlevi daswvi da<br />
wyliT gaadgine (54r) asvi da aRara wauvides.<br />
160
Tu erTsa martsa wiTelis Txisa rZe yvelad Seqna da Seinaxo da<br />
samsa dilasa cxroiansa kacsa aWamo, cxrosa uSvelis.<br />
sxva yuris tkivilisaTvis. zroxis tviniTa yuri Seusvare da<br />
yurSidan kidec CauwveTe, da zroxis navReli TvalSigan gamoivlon<br />
da TvalTa akldes, sinaTle moumatos.<br />
zamTris cxrosaTvis. kurdRlis qoni, Ãmeli sudabi ziraqimani,<br />
gaurive erTis kovziTa TafliTa Sezile da aWame.<br />
svintris majuni cofianisa nakbensa aWamo mouÃdebis.<br />
zeTi babunajisa vinc icxos Zvelsa cxroiansa uSvelis.<br />
simsivnisaTvis. kargi aris rom tled Semoidvas yovelsa<br />
satkivarsa mouÃdebis, misi gakeTeba zeTebis karSiga sweria.<br />
naWami kbili rom gamoirecxo da merme vardis zeTi kbilsa da<br />
RrZilsa waisva, karga mouxdebis kbilsa (54v) da RrZilsa.<br />
icodi rome buasiri samyuri aris. TiTosa buasirisa niSani<br />
TviTo aris: erTi yurZnis marcvalsa hgavs, erTi leRviviTa aris,<br />
iqnebis rome TagviviTa Camoukidos, erTi xvarblis marcvalsa.<br />
samsave wvril wvrili abia. is rom xvarblis marcvalsa hgavs is<br />
ufro satkivaria, is ufro fslisa gzasa Sestacebs, ar gamouSvebs<br />
asre rome gasivdebis da Zneli aris. sxvanica erTob mowyinari aris.<br />
wamali misi: pirvelad basaliki gauÃsen, merme kotoSi mohkide,<br />
orTave menjTa Sua mohkide ... 288 gaxsnis da gamowmindos saWmelad<br />
muxudos wveni SeuwyeviT nigvzis zeTiTa, Tu cxlad ususurad iyos<br />
varia moxarSe biis wveniTa da imas aWmevdi. misTvisve. cereco danaye<br />
wyliTa Sezile da Semosdev zanduki ... 289 (55r) vasvaT qeris wyali da<br />
ayiros wyali, da romelsa dResa cxro mouvides, mas dResa nuras<br />
aWmev, stomaqi carieli daaxuedre, saWamadisagan 290 qSinva daemarTos.<br />
maSin daufSven puris ÃaliviTa da movayaroT Saqari, davasxaT civi<br />
wyali, zeda davasvaT da vaWamoT. icode rome gulis Zgera, qSinva<br />
agsebulobisagan iqnebis, rome stomaqi avsebuli iyos simÃurvalisagan<br />
da orTqlisagan amova, gulsa Semoadgebis da amisgan<br />
daemarTebis, anu metis carielobisagan, rome stomaqi dacarieldes,<br />
288 aklia ramdenime striqoni.<br />
289 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />
garkveuli nawili.<br />
290 teqstSi `saWamadisagan~ orjeraa gameorebuli.<br />
161
anu didis sisxlisa denisagan, anu nametnavad Ãsnilobisagan, anu<br />
dedis oflisagan, anu didis tkivilisagan, anu anasdad tanisa<br />
Sezavebulobisagan da cvalebisagan, anu abano daRma sicivesa<br />
gamokides, anu abanod siciveSid Sevides. amisi Zgeris da qSinvis<br />
wamali es aris, rome uwin gasinjeT, Tu risgan aris da<br />
carielobisagan iyos, avavsoT stomaqi da davendoT gulis Zgerad<br />
qSenas. Tu rwyevisagan iyos anu gaxsnisagan dauyenoT rwyeva da<br />
gaxsna. Tu iyos avsebulobisagan anu Semokrebu- (55v) loba vnaxoT,<br />
Tu stomaqisa iyos avsebuloba, maSin vhkurnoT sarwyeveliTa<br />
wamliTa da Tu welTa Sina iyos, maSin gasaxsneli wamliTa vkurnoT<br />
rbiliTa. da Tu tansa yovelTasagan iyos maSin saSualisa<br />
gasaÃsnelisagan wamliTa ukurnoT.<br />
aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi avsebuli iyos<br />
anu Semokrebuli iyos. misi niSani es iyos: TvalTa wina saceriviTa<br />
moeSviros da mwaresa aboyinebdes, arwyevinebdes da guli uZgerdes<br />
da stomaqsa Sina yviTeli gamoCndes da Tavi win kerZo stkiodes. Tu<br />
wveni welTa Sinagan iyos misi niSani ama niSniTa Seityevi<br />
mucelSigan yovelgan tkivili da gvrema iyos. Tu Telgma iyos<br />
mucelsa Sigan da misgan uZgerdes guli da mucelsa Sigan simZime<br />
iyos uberavad. Tu Savisa navRlisagan iyos mucelsa Sigan simZime<br />
iyos, qari gaberva da Wyvirili muclisa. Tu avsebuloba tansa<br />
yovelgan iyos, misi niSani es iyos: astkivebodes tani, yovelgan<br />
astkivebodes da elewebodes welni da iyos tkivili saxsarTa.<br />
wamali misi: Tu gulis Zgera stomaqisa avsebulobisgan iyos asre<br />
ukurnoT: uwin SeuqnaT sarwyeveli (56r) wamali, vasvaT qeris wyliTa,<br />
siqangubiniTa, Toxmaqanisa wyliTa da ayiros wyliTa cxeliTa<br />
SevasvaT da Zumela vaWamoT da ayiro, tyemliTa anu Toxmaqnisa<br />
wyliTa, da cerecosa wyliTa, cxeli SevasvaT da mciredi marili<br />
CaurToT, da SevasvaT da wavayrevinoT. da Tu iyos muclisa da<br />
tanisa avsebulobisagan eseT gavwmidoT: aviRoT xvarTqli nedli da<br />
davnayoT, da gavswuroT litrisa mesamedi, da CavyaroT sami drami<br />
ia danayili da gacrili, da SevasvaT anu qliavisa wyali, da<br />
xiarSambari, da Temerindi Tarangubini eseni asre vqna.<br />
visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro, mas ukan<br />
vasvaT abzindis wyali da Tu ginodes ganwmeda kvercxis gulis<br />
navRlisagan, anu welTa da RviZlisagan, mas ukanis, rom cxro<br />
162
m(o)akldes, vasvaT yviTeli alila, TarangubinisaTana da qliavisa<br />
wyalsa Tana SevasvaT. da amaTi mzgavsi Tu gindodes qvemo welTa<br />
gawmenda aiRe erTi mjiRi qeri qerq gayrili, gar(e)cxili, erTi<br />
mjiRi sifistoni da xuTis dramis wona xaTmi, samis dramis wona<br />
Ãmeli ia da erTi mjiRi fSati. es yvela qoTansa Cahyare (56v) da<br />
oTxi litra wyali daasxiT da aduReT, rome erTs litrazed<br />
moiyaros, merme gaswureT da xuTis dramis wona iis zeTi da erTis<br />
dramis wona baruki, aTi drami Saqari gaurioT da oynad CaasxiT<br />
ukanas karsa.<br />
Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos rome an<br />
didi rwyeva damarTebodes, an didis oflis denisagan, an didiTa<br />
gaÃsnilobiTa, amad rome am cxrosa Sidan ese rom gviTqvams amas<br />
ufro daemarTebis. awe aqimsa ese marTebs uwin rwyevis wamali uyos,<br />
rome rwyeva daawynaros vasvaT martivisa fSatis wveni, anu mJave<br />
broweulisa wyali davscxoT tansa, stomaqsa, isrimisa wveni, anu<br />
Turinjisa guli, anu fustukisa tyavi, rome qerisa garegniT aris da<br />
vasvaT alva, masTaqi, vaSlis wveniTa da Trunjis wyali vasvaT aRar<br />
denisa Ãali, vaSlisa Ãali tled SemovsdgaT stomaqsa. amiT<br />
wamliTa aiRe murti Ãmeli da vaSli, davnayoT, gavcrneT, TviTo<br />
mjiRi vardis wyliTa, anu RviniTa SevziloT (57r) da stomaqsa<br />
SemovsdvaT. sxva tle. aviRoT vardi dafqvili, xuTisa dramisa wona,<br />
zafrana, qafuri, vardis wyliTa SevziloT da stomaqsa SemovsdgaT.<br />
Tu iyos gulis Zgera didis oflisagan ase ukurnoT, asre rome<br />
vityviT. aw ese mogaxsenoT, romeli wamali ukuayenebs oflsa, rome<br />
sdiodes ama cxrosa Sina, ese vqnaT: pirvelad rbiliTa mandiliTa<br />
tani gauwmindoT, merme anu murtis zeTi, anu vardis zeTi vscxoT<br />
tansa da es ukuayrevinebs oflsa brZanebiTa R(mer)TisaTa. sxvave<br />
sacxebeli, romel scxo tansa da ukuayenos ofli: aiRe bia da<br />
vaSli TviTosagan litra naxevari, Ãmeli vardi litris mesamedi da<br />
davasxaT zed wyali xuTi litra da SevadgaT cecxlzeda, da<br />
vaduRoT sanamdis ors litrazeda moiyaros, merme gavswuroT da<br />
vardis zeTi zed davasxaT naxevari, vaduRoT wynarad, viremdis<br />
wyali wavides da zeTi darCes, merme gavwuroT da WiqaSid<br />
SevinaxoT, da rodisac (57v) gvindodes tansa vscxoT yovelgan da<br />
oflsa ukuayenebs R(mer)TiT. davawvinoT sneuli grilsa alagsa da<br />
win wyali daudgaT gobebiTa, gareSemo Zewnisa furceli movayaroT,<br />
163
vardisa da sxlisa, da vaSlisa furceli garSemo vayaroT,<br />
qveSagebelsa zeda movayaroT. da Tu yvana daemarTos, maSin erTi<br />
drami tabaSiri vardis wyliTa, tabaSiris yursiTa, aiRe bankama<br />
erTi drami, iasa hqvian, TurbuTi TeTri, dang naxevari, Saqari da<br />
TaxbazariTi TiTosagan xuTxuTi drami. es yvela danaye jumlad da<br />
julabSigan yursad Seqen da julabSigan amyofeT. merme SeasviT<br />
Rvalos Zmarsa, Teslian Seqnil isrimisa wveniTa SevasvaT, anu biis<br />
wveniTa SevasvaT da vaWamoT qeris Ãali, da rko CaurToT danayili<br />
da vaWamoT. Rvali da Wakunteli, moxarSuli kupati da comi<br />
gamomcxvari, anu broweulisa mJavisa Tana moxarSuli. Tu amas<br />
cxrosa Tana iarayani daemarTos avi aris. bolod gasinjva unda, Tu<br />
Svidsa dRes uwin daemarTebis saSiSi aris da Svidsa dResa ukan<br />
daemarTebis siyviTle uziano aris. amisi niSani (58r) es aris. es<br />
cxro nametnavad mÃurvali aris. Tu am cxrosa Sigan gayviTldes mas<br />
SevasvaT kamis da vardis kaWaWas wyali gawurvili SaqriTa margi<br />
aris eseca. saWmeli samarxod: Ãavarta da an ardis furceli, nuSis<br />
zeTiTa qeris korkoti. ÃorcTagan: Tikani, ÃoÃobi. ZmriT aWame<br />
wyali Rvino asvi. daiWire fseli, dadgi, naxe, Tu yvavili iyos da<br />
sveli, icodi rome simÃurvale da zafra sWarbebia. amas asre unda<br />
aiRe niaxuris Tesli, kamis da cerecos Tesli, samive swor swori<br />
qen da moaduRe, da gamowure, da yovelTa dilaTa Seasvi. Tu iyos<br />
mwaris nuSis zeTi gaurie. ima sens es daalbobs. saRamos es sarwyevi<br />
miec, erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis Teslis<br />
guli, naxevari mityali niaxuris Tesli. es yvela siqangubinsa Siga<br />
Cauyare da Seasvi, da merme arwyios, marge asris. erTi mutyali<br />
Wakuntlis furceli danayili siqangubiniTa miscemdi, dilasa marge<br />
aris, Sekrulsa gulsa gaxsnis. Tu cxrosa gaSvebas ukan siyviTle<br />
darCes uwin basalikisa ZarRvi gauxseniT (58v) marjvenisa Ãelisa da<br />
ese maTbuxi vasvaT: aiRe yviTeli pil(pi)la kurkisagan ganwmedili,<br />
aTisa dramisa wona da alila Savi, TiTosa dramisa wona, da<br />
SaSTara wona dramisa oTxisa, da xiaSambari gamowmendili, wona<br />
dramisa samisa, niaxurisa da kamisa Zirisa qerqi Svidisa dramisa<br />
wona, anisoni orisa dramisa wona, CamiCi, kurkisagan gamorCeuli<br />
aTisa dramisa wona da abajara, samisa dramisa wona, davasxaT zedan<br />
sami litra wyali da vaduRoT manamdis, sanamdis rome erTs litrad<br />
moiyaros, gauwuroT da erTisa dramisa wona da naxevarisa Taraji<br />
164
fiyara gaurioT da SevasvaT Tbili, farezsa erTsa dResa winaT da<br />
meores ukaniT. Tu ar wavides siyviTle, ese gasaxsneli miec. aiRe<br />
yviTeli alila aTi mityali da saymunia dangnaxevari, aTi mityali<br />
Tarangubini, oTxi drami niaxuris Tesli, kamis Tesli erTi mjiRi,<br />
semeneqi xuTi mityali, xiaSambari asi mityali, wyali daasxi da<br />
daalbe, merme aduRe, rome mesamedi moiyaros, alila danayili da<br />
gacrili gaurie (59r) da saymunia sxvilad danaye da danis tariTa<br />
asre gaurie da Seasvi, asre rome farezi eqnas. Tu siyviTle Tvalsa<br />
anu tansa darCes misi wamali es aris. aiRe erTi mityali bora,<br />
bolokisa wvensa da kargsa Rvinosa Siga gaurie da kaci abanosa<br />
Siga CasviT da SeasviT da ofls adens da siyviTlesa gaiRebs.<br />
yursi revandisa. siqangubini buzurgiTa mieci, daiWire revandi<br />
Cini erTi drami, TaxbaSi, alila, yviTeli TurbuTi, samisaganve<br />
naxevari drami, Tuxmaqani da razianis Tesli, da qasnis Tesli, da<br />
quSumi, anisoni, saymunias gareT TiTosagan dram naxevari da<br />
saymunia naxevari drami, es jumlad danayeT da julabiTa SeasviT.<br />
Tu wyurvili mouvides wyali qasanisa siqangubiniTa buzurgiTa<br />
miscen, marge aris. Tesli qasanisa da wyali Toxmaqanisa, da<br />
bolokisa furclisa, da wyali narinjisa siqangubiniTa, Seasvi,<br />
margi aris. cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda. ama cxrosa<br />
sparsulad TabiCarum hqvian. misi niSani es iyos. erTsa dResa miec<br />
da orsa gauSvebs, meoTxesa (59v) kideve mova ama niSniTa, ama<br />
cxroebasa Sigan amisi uaresi cxro ar aris. Tu ZarRvTa Sigan<br />
damagrdes da daZveldes Znelad gamoiRebis, es cxro egebis ors<br />
weliwadsa ar gaeyaros, iqnebis erTsa weliwadsa gagrZeldes da Tu<br />
erTob kargaT uwamlon naxevar wlamdis miyvebis.<br />
afTimonis maTbuxi es aris: aiRe afTimoni aTi drami, alila<br />
xuTi drami, CamiCi sifistoni mwyavi aris, amaTgan TxuTmet TxuTmeti<br />
drami, semeneqi Svidi drami, aslasusu da ia TviTosagan oTxoTxi<br />
drami, eseni orsa litrsa wyalSiga CahyareT da erTsa Ramesa<br />
daalbeT. merme aduReT, virem samocsa dramzeda moiyaros, cota<br />
Tafli gaurieT, rome moatkbos xiaSambari da indouri tyemali, Tu<br />
ar iyos Savi qliavi TviTosagan aTaTi drami. ama naduRarsa<br />
wyalSigan gaurive. Tu SirxiSti ar iyos ocdaxuTi drami Tafli<br />
gaurive, dangnaxevari saymunia Sigan gauriveT da SeasviT, da ÃSirad<br />
abanos ebanebodes, da maWarsa svemdes, anu Rvinosa. dRisiT farezi<br />
165
unda, saRamos momsuqnos saWmels aWmevdiT. Tu zafra iyos mÃurvale<br />
maju- (60r) ni miec. Tu zafxuli iyos, anu Semodgoma es miec. ama<br />
niSniTa icodi kiborCxali cxrafeÃas hqvian.. erTi dedali da erTi<br />
mamali. dedlis niSani es aris, rome zurgi nemsiT mouCxvlite,<br />
romelsa rZe amoua dedali aris da romelsa sisxli gamouva mamali<br />
aris. dedali asre unda misi feÃebi dasWra, merme Sua Sua dasWer,<br />
marilwyliTa gaacxele, merme marilwylisagan amoiRe, Cahyare, zed<br />
Rvino daasxi an iseve marilwyali da piri mouglise, amdoni aduRe,<br />
rome dadnes, merme ukmoiRe, piri moÃadeT da gaaneleT, naxe da raÁc<br />
simsuqne zeiT moegdos is moÃade da sxva daasxi, da is simsuqne<br />
qoniani RviniT SeasviT. misiTa wesiTa Svidsa dResa dileulad<br />
SeasviT. vardis zeTi da vardis wyali, da Zmari erTmanerTSigan<br />
gaurieT, da gulis pirsa scxebdiT da uSvelis. ese cxro mudam<br />
erTsa Jamsa mova, daiqcios is Jami da sxvasa Jamsa movides, icodi<br />
gaSvebis niSani aris. ese cxro Savis navRelisagan (60v) odes sisxli<br />
da yviTeli naRveli, da balRami daiwvnes, da Savad navRlad Seiqnes,<br />
misgan Seiqnebis, ese cxro scan. SeSlili cxroni movlen oTxisa<br />
dRisa cxro gamoCndebis, diaR stanjavs tansa, sanamdis ar<br />
gaaÃurvebs dahyofs tansa. ese cxro ocdaaTsa Jamsa Tu Seqnil iyos<br />
damwvrisa, misgan umcrossa dahyofs. Tu iyos marto Savis<br />
naRvlisagan, Sardi TeTri da wminda, Tu iyos yviTlisa<br />
damwvrisagan, Sardi yviTeli, raÁ gagrZeldes cxro, Sardi<br />
gauwiTldes da cxro gaSvebasa lamodes, Sardi gauSavdes. raÁ<br />
gagrZeldes, gasxvildes ZarRvis cema, RviZli gaudiddes da feri<br />
gauSavdes, viTa tyvia, ganavali gauSavdes, ofli ara dasdiodes,<br />
ufro daemarTebis vaJkacobisa Jamsa. vinc Wamdes zroxisa xorcsa,<br />
Tevzsa da kalnabsa, mudam amaTgan Seiqnebis ese cxro, sisxlisa,<br />
sevdisa, damwvrisa balRamisagan Seiqnebis, niSani calcalke<br />
gviTqvams. Tu iyo kaci moyrili da Semodgomani balRmisa<br />
damwvrisagan Seiqnebis, uwamlod mas. uwin vasvaT qeris wyali,<br />
siqangubini, (61r) kamis wyali, vardkaWaWis wyali, anu niaxuris wyali<br />
vasvaT, marcxena Ãelis basaliki gauxsen mklavisa qveSe, napirsa<br />
aris. mas ukan ese maTbuxi SeasviT: aiRe yviTeli alila da Savi.<br />
orive cxra drami, kurkisagan gawmendili, indouri tyemali, Tu ar<br />
iyos Savi qliavi wona aTisa dramisa, xiSambari Svidi drami,<br />
niaxurisa da kamisa Ziris qerqi oc oci drami. yvela movaduRoT da<br />
166
Seasvi erTi litra baRdaduri. Tu zafrisgan iyos, uwin SeasviT<br />
qeris wyali da mJavisa da tkbilis broweulisa wyali da wyali<br />
indaurisa tyemlisa da kamisa, siqangubiniTa, buzurgiTa: saWmeli<br />
maSi Seuwyon, farezi sjobs, rom cxro ar gagrZeldes, Wamdes<br />
xilsa, tkbilsa broweulsa, nesvsa. Tu waekidos Tavis tkivili,<br />
vasxmideT Tavsa babunajisa wyalsa da iasa da qeris wyalsa. Tu<br />
uZiloba daemarTos cxvirTa CauwveToT iis zeTi da vasvaT<br />
siqangubini, SaqriT Seqnili. Tu waekidos rwyeva, ukuyenebis wamali<br />
sweria, is uyaviT. Tu Zalianad iyos sneuli, raodensaca imarxavs,<br />
moakldebis cxrosa, samsa kvirasa ukaniT vaWamoT varia, qaTami,<br />
ÃoÃobi, (61v) moxarSuli Tu Semwvari, romelic Seirgos. asre iyos<br />
da ormocsa dResa ukan sxva Ãorcica Wamos, romelic Seergos. Tu<br />
iyos ese cxro balRamisa damwvrisagan, asre ukurnoT: aviRoT<br />
niaxurisa da kamis wyali, naxevari litrisa wona da uwin vaWamoT<br />
aTis dramisa wona vardis mwnili da merme SevasvaT ese wamali, da<br />
muceli amiT gauxsnaT: aviRoT naxevari litra xuarTqlis wyali da<br />
xuTis dramisa qerqenCofisa Teslisa guli, da aTis dramisa wona<br />
Saqari, ese SevasvaT da vaWamoT xvarTqla Seqnili da CamiCi<br />
kurkisagan gamorCeuli, Wakuntlis furceli da misi Ziri,<br />
broweulis zeTiTa. cxrosa moslvisa Jamsa SevasvaT Tbili wyali,<br />
Sig cereco moduRebuli iyos, Tafli gaurioT da arwyios. romelsa<br />
dResa cxro mouvides nurasa sWams, Tu gaugrZeldes da mwifdes ese<br />
cxro, aiRe aTi drami soinji, niaxuris Tesli Svidi drami, pirpila<br />
ori drami, oTxi drami zanjafili, aTi drami wylis tenco, (62r) aTi<br />
drami salixa, Svidi drami anisoni, Svidi drami sumbuli, amaTiTa<br />
zomiTa TafliTa, perul moÃdiliTa, ese wamali erTad davnayoT da<br />
im TafliTa SevziloT, dacrili vasm yovelTa dReTa niaxurisa,<br />
kamisa ZiriTa wyliTa, TviTosa dramsa. sxva wamali cxrosa, romeli<br />
ergebis brZanebiTa R(mer)TisaTa: aviRoT Zvali Rorisa, gamovkraT<br />
mCvarsa da cxroiansa yelsa SevabaT, ergebis R(mer)TiTa. sxva: kacisa<br />
Txis wverisa Tma, rome jere saZovarsa ara gamosrul iyos mCvarsa<br />
gamohkar da cxroiansa saTagvesa Seabi. da uTqvams visme mkurnalTa,<br />
viTa kacman cxroianman misi tanisamosi dedakacsa mSobiaresa tansa<br />
Caacvas da raJams Sobos dedakacma, is tanisamosi manve kacma Caicvas<br />
tansa, gauSvas cxroman.<br />
167
cxro balRamisa, romelsa hrqvian anafeloes, misi niSani es aris:<br />
raÁ pirvelad gaacxros, erTob cxlad ar iyos da xel feÃi<br />
stkiodes. da tanzeda mudmisad civad iyos. da mZimed da sicxe,<br />
Ãurveba da cxro sworad iyos, ara swyurdebodes, qSinvides da<br />
majaSi (62v) savsed da gvian gvian scemdes. ese cxro zogjer<br />
Seipyrobs meSvidesa dResa, xan meeqvsesa, xan meaTesa dResa da<br />
TeTrsa arwyevinebdes. mas sarwyevi vasvaT, Wamis ukaniT bolokis<br />
wyali, wiTlis lobios wyali, cerecoTa da tencoTa moduRebuli<br />
da arwyios. vasvaT sabri dambali erTi drami dReTa mravalTa da<br />
samsa dResa julabi vasvaT. saWmeli: erTi wlis cxvari da erTi<br />
wlis qaTami, moxarSuli Tu Semwvari, romelica Seirgos da<br />
wyalRvino. samarxod: brinji, muxudo, eseni. ese cxro grZelia,<br />
SemodgomaTa Seipyrobs da gazafxul gauSvebs. Tu gagrZeldes ese<br />
cxro SeulbeT muceli amiTa: mivsceT Wakuntelis Ziri da vasvaT,<br />
niaxurisa da kamisa wyali gulangubiniTa da balRmis gasaRebi<br />
gasaÃsneli vasvaT. cxro uxarSavisa balRmisagan waekidos. misi<br />
niSani iyos: RamiT iyos, Tu dRisiT mova, ar miaCndes wamali misi,<br />
yoveli tani misi iisa zeTiTa daizilos da siqangubini gasaÃsneli<br />
julabiTa, wyliTa oTxi mityali galese, cota qeris wyali gaurive<br />
da (63r) Seasvi. Tu ar uSvelos, niaxuris Tesli wyliTa aduRe,<br />
naxevrad moiyaros, siqangubinSigan eqvsi drami galese da Seasvi.<br />
cxro diyisa pirvelTa aqimTa grZlad Tqves da Cven<br />
dagvimoklebia eseca da sxva cxroca. diyisa niSani es iyos, arca<br />
dia civi tanzeda, tani umWldebodes, Tma scvivodes, feri zogjer<br />
da zogjer yviTlad iyos, feÃebi da mklavebi, cxviris wveri da<br />
yeli dauwvrilden, Tvalni Rrmad ukucvivden, Tma, wveri, orad<br />
gayofili iyos, mucelSiga rbilad iqnebis. wamali Semkvreli<br />
saWmlisagan, mudam qeris korkoti, variaTa, wyalRvino, frinvelis<br />
Ãorci vaSlis wveniTa Seuwyon da sxva wamali misi: aiRe alila<br />
yviTeli da Savi Svidi drami, senemqemi da CamiCi TuTxmeti drami,<br />
yviTeli leRvi da mwyavi aTi drami, ia da vardi, mravalZarRvas<br />
Tesli xuTxuTi drami, TurbuTi, gulnari samsami drami. ese wamlebi<br />
samsa litrasa wyalTa asre aduRe samoci drami darCes. moiRe<br />
xiarSambari, indouri tyemali da Tafli, (63v) amaTgan aTaTi drami<br />
Tbilis wyliT daalbe, gamowure da es wyali im naduRebs wyalSida<br />
gaurie. mastaqi da marili naxevarnaxevari mityali, saymunia dang<br />
168
naxevari da gacer da erTmanerTSiga urie, Tbil Tbilis wyliTa<br />
Seasvi da broweulis SarbaTiTa asvemdiT. xuT xuTi mityali gaurie<br />
siqangubini, raÁ gaswordes isre asvemde. kideve saWmeli: qeris<br />
korkoti moxaluli, isrimis wveniTa, anu TuTuboTa, anu kowaxuris<br />
wyliTa, wveniTa Ãorcsa, ÃoÃobsa da qaTamsa aWmevdiT. Tu Sardi<br />
wiTeli iyos, broweulis SarbaTs asvemdiT. kowaxuris wvensaca<br />
asvemdi. Sardi ferTeTri iyos, sigrile morevia, yovelTa mesamesa<br />
dResa zanjafilisa majunsa aWmevde, yovelTa dReTa uzmaT<br />
mastagiTa, anisoniTa, gulangubiniTa sWamos, Ãurveba da cxeleba<br />
daswynardes, Tu rigi iqcios, Semwvari qaTami aWame.<br />
cxro _ mutbiR hrqvian. misi niSani es iyos: mudam acxrovebdes,<br />
dRiv da dRiv dnebodes. ese cxro sxvis cxrosagan uaresi cxro<br />
aris, amisi siyviTle iarayansa hgavs, Tvalebi ukuscvi- (64r) vdes, Tma<br />
wveri scviodes, Ãel-feÃi gauwvrilden. wamali misi: mudam<br />
broweulisa SarbaTsa asvemdes, amisTvis rome SekrviT amyofos. Tu<br />
gaxsnas, avi niSani aris. saWmeli misi: ÃoÃobi, qaTami Semwvari.<br />
samarxo: qeris wveni, moÃaluli qerisagan, isrimi, tyemali, kowaxuri<br />
mieci. es m(u)tbiRi cxroÁ Tu zafrisgan iyos, misi niSani: Wkua<br />
Sesclodes, piris saxe gauyviTldes, didi xnis na(a)vadmyofesa<br />
hgavdes. wamali misi: mJave broweulis wveni julabSia gaurieT da<br />
qeri wyliTa samive erTad Seasvi da mis adgilsa TavisTvis iyos.<br />
TeTri sandali, vardis wyali, Zmari samive erTad galese da Sublsa<br />
Sescxe. saWmeli misi: danayili ospi, broweulisa da tyemlis wveni,<br />
ayiro da qinZi, Wakuntlis furceli. eseni saWamadad moxarSe,<br />
danayili gaurie da sWamdes. cxro, rome yviTlisagan iqnebis, misi<br />
niSani: erTbili tani cecxliviTa, Tvalni gauwiTlden, Tavi<br />
astkivden, tanma qavili dauwyos, Wkuac Seecvalos, gulSi SiSi<br />
Cavardnodes, wyurvilica daawyebinos, samsa dResa (64v) ukleblad<br />
zurgi da weli stkiodes da asre iyos, icodi yvavilia. raÁ ese<br />
Seityo Ãeli gauÃsen, anu kvatuSi mohkide, limo S(a)rbaTi asvi,<br />
qafuri da yursi asvi, es aris aiRe Tuxmaqani, wiTeli vardi, qasnis<br />
Tesli, samyiarabi, Saqari, TviTosgan TviTo mityali da qafuri, Tu<br />
ar iyos TeTri sandali naxevari dangi. es yvela danaye da gascer,<br />
vardis wyliTa dazile, yursad Seqen, samsa dResa julabSigan iyos,<br />
rodesac undes sWamdes, broweulisa wvenica vasvaT. manamdis yvavili<br />
gamovidodes xilTa wyali Sesvan, SirxiSti TabrindiTa, CamiCi<br />
169
aWamon. ospi moaduRon da Seasvan. Tu sicive iyos xurma aWamon,<br />
yvavilsa yvelaÁ gamoiyvans.<br />
jalinoz brZanebs: viTa yvavilisa mizezi sisxlisgan iqnebis.<br />
ymawvili dedis mucelSigan sWams, RamiT izrdebis, is sisxli aris,<br />
rome dedak(a)ks wesi waekidebis, tani miT gaiwmidos. sxva brZenT<br />
ubrZanebia: rogorca yurZeni daswuro da qvevrSi Caasxa, aduRdes da<br />
dawmdes, da qafi zed moigdos, da Txle Zirs wavides, ama wesiTa<br />
yvavili iqnebis, aduRdebis (65r) sisxli da dawynardebis, da yvavili<br />
gare gamova. zogs axal mowifulobaSigan, zogs berobaSigan, zogs<br />
ymawvilsa. raJams Seityo yvavili gamoesxas, ficxla Ãeli gauÃsen,<br />
yifali mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris, anu basaliki queSe<br />
napirsa aris, raÁc SeeZlos sisxli adine, gamosvlamdisi gauÃsen,<br />
gamoCenas ukan qeris wyali miec, urnabiTa da ospiTa moduRebuli<br />
siqangubini miec, kitris Tesli da cerecos Tesli SaqriTa, anu<br />
TafliTa Seqen da aWame. Tu bevri sisxli adino qeris wyalsa, diaR<br />
sagrilosa nuRar aWmev, tirifis furcelsa zeda dawvine, merme es<br />
wamali miec, srulad gamohyaros. danayili ospi aTi drami, qaTira<br />
ar iyos, misad sanacvlod da lablabisa Tesli sami drami. eseni<br />
qoTanSia Cayare, wyliTa aduRe, rom samisa wilisagan erTi darCes.<br />
gaswure wmindad, Sigan cota erbo gaurive da Seasvi. magram<br />
yvavilisagan uwin amas moiWirve, rome TvalSigan ara mouvides.<br />
wamali misi es qen: aiRe TuTubo, vardis wyliTa da ZmriTa daalbe<br />
da cota mJave brow- (65v) eulis wveni gaurive da TvalSigan<br />
CauwveTe. merme yvavili aRara gamouvides. sxva wamali missive: aiRe<br />
gar(e)cxili TuTa, wmidad danayili da gar(e)cxili nedlisa qinZisa<br />
wueni gaurive da cota moaduRe, da TvalSigan amoavle da Tvali<br />
Seinaxos, rome TvalSida yvavili aRara amouvides. Tu TvalSiga<br />
yvavili amovides, merme es wamali hqen: aiRe aspanuji, Ãurmisa qvaÁ<br />
da salesavzeda dafSvnite, merme aiRe Ãmelisa qinZisa Tesli da<br />
sxvilad danaye, TbiliTa wyliTa daalbe da gamowure, cota qafuri<br />
gaurive da an TeTri sandali, da ama salesavzeda daawuÀTe da<br />
kargad galese da TvalSigan uwueTe da muceli gauÃseni<br />
TarangubiniTa, anu xiaSambariTa da urnabiTa da Savi qliaviTa<br />
Svidsa dResa ukaniT muceli asre Seunaxe, rome ar gauxsna, Tvarem<br />
mokvdebis da raÁ ese sneuloba gaTavdes, TviTan gaixsnis mucelsa,<br />
Tvalisa yvavili ara gamovides da SigniT darCes, bolosa is<br />
170
gaÃsnis gonebasa. Tu gaxsnas miec bia da vaSli da broweuli, Tu<br />
gamagrdes, miec tabaSirisa yursi, mJavianasa Teslisa (66r) Tana, ama<br />
wesiTa: aiRe tabaSiri da TeTri abalari, Ãmeli vardi da kowaxuri,<br />
samyi arabi da moxaluli da wabli, TviTosagan samsami drami,<br />
somxuri TiÃa da berZuli TiÃa, TviTosagan xuTi drami, mJavanas<br />
Tesli eqvsi drami da danaye, gacer, biisa wveniTa yursebi Seqen da<br />
Crdilsa gaaÃme, raÁ mogindes miec erTi drami, anu erTi mityali,<br />
raÁca sneulsa SeeZlos sxlisa, anu mJavisa vaSlisa wveniTa.<br />
saWmelad ospi da wirani, ayiro saWamadad hqnan da aWame, yovlis<br />
feris Ãorcisgan farezi qnas, nuras fersa Ãorcsa nu sWams,<br />
sanamdis tani ar gawmdes cxrosagan. raÁ yvavili gaÃmes, es tle<br />
Seqen da dasdev: Ãuarblis fqvili, qeris fqvili, fetvis fqvili,<br />
zafrana da niSastagi erTad danaye, gacer da vardis wyliTa tled<br />
Seqen da nelTbili sadac gindodes dasdev.<br />
Tu pirSi gamoayaros an cxviris wverSigan, pirSigan biis gulis<br />
labi daaWirvine, anu mravalZarRvasi, anu cxviri SigniT vardis<br />
zeTiTa gamouwminde da aramc yvavilianisa tanisaTvis zeTi<br />
mogixvedrebia ara pirvel, arca ukanis, Tvaram ziani aris. Tu<br />
zamTris (66v) iyos yvavili da erTob sicive iyos, wina cecxli<br />
daugzeniT mayulisa SeSisa, anu tirifis SeSisa, anu muxis SeSisa.<br />
icodiT rome yvavili ferad feradi aris: iisa feri, Savi, wiTeli<br />
da magari, brtyeli erTman erTisa mokidebuli da yviTeli da kalis<br />
feri da TeTri. romeli iisferi iyos da an Savi, avi aris da<br />
safaTerako. Tu wvrili iyos da magari, iisfersa da Savsa ese kidev<br />
uaresi aris, misi wamali zemo dagviweria, is uyaviT. Tu erTob<br />
ÃSirad erTmanerTisa mokidebiT gamoesxas pirSiganc da yovelgan,<br />
erTob ziani aris. Tu pirsa nayvavilevi daaCndes aiRe qalbana da<br />
wiTeli wamali, danaye, ZmriTa gaqen da pirzeda Semosdev da<br />
gawmidos. misTvisve senisaTvis: aiRe taxisa Rorisa mZRneri, dawvi da<br />
danaye, vardis zeTiTa gaqen da pirsa Sescxe da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
Tu pirzeda Savi iyos ospis odeni yviTeli sakmeveli da zurma<br />
danaye, erTmanerTSi gaurive da pirzeda Semosdev. zogsa siberisa<br />
Jamsa, zogsa vaJkacobisa Jamsa da zogsa ymawvilobisa, rom<br />
gamoesxmis, es amisTvis, rome Tu ymawvilsa guneba Zalian iyos da<br />
sisxli sveli, gvian aduRdebis da ar gamoesxmis siberisa dromdis,<br />
Tu ymawvilisa gune- (67r) ba da sisxli Txeli iyos ficxlad<br />
171
aduRdebis, ymawvilobasave gamoesxmis. awe visaca ara sxmodes, amas<br />
kaci unda eridebodes, g(a)rdamdebia.<br />
cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis, wamali misi: aiRe<br />
broweulis wveni da siqangubini gaurive da xuTxuTi drami asvi da<br />
vardis wyliTa qafuri an TeTri sandali da Zmari gaurive, galese<br />
da gulispirsa da Sublzeda scxe da abanosa ibanos, Tvaram Ãeli<br />
gauÃsnas da ergos R(mer)TiTa. cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan<br />
daemarTebis. wamali misi es aris: gasaxsneli wamali aaRebine raÁc<br />
seni iyos gamiRos alilas wveniTa da semeneqi, indouri tyemali an<br />
Savi qliavi da xiarSambris guli, Tarangubini. es wamlebi<br />
gasaÃsneli TviTosgan xuTxuTi drami alilas wyliTa Seasvi da<br />
nuSis zeTiTa tani daizilos, Ãelic gaixsnas. cxro Ãuelisa da<br />
surdosa, isi rome molurjo moSao cotad kalis ferad iyos isi<br />
avi da mklveli aris. misi niSani. wamali es aris gasaxsneli miec<br />
yviTlisa alilasa wveni, Tarangubini, xiarSambrisa guli,<br />
TviTosagan xuTxuTi drami galese, gamowure, erTi dangi saymunia<br />
gaurive (67v) da Seasvi, raÁ saqmoba daiwyos misgan gamovides.<br />
mesamesa dResa Ãeli gauÃsen raÁc tkbili iyos yvelasgan ifarezos,<br />
Rvinisagan ifarezos, gaxsnas ukan qeris korkotiTa julabi sesvas.<br />
Ãurveba ukuayenos, abanosa ebanos da raÁ gamovides abanodaRma Ãeli<br />
da feÃi kitris wyliTa daizilos, tirifis furceli da xaTmis<br />
mudam sagebelTa daiyaros da vardis zeTiTa da niaxuris wveniTa<br />
erTobil tani daizilos da saWmeli maSi da axali ayiro saWamadad<br />
Seqnan anu axali ispanaxi da maSasa kvercxis guli Sigan gaurion.<br />
Tu emwarebodes Saqari gaurion eSvelebis R(mer)TiTa. cxro rome<br />
SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas, misi wamali: qeris wveni Seqnan<br />
mÃurvalisa julabiTa Seasvan samsa dResa cxeli, samsa dResa<br />
gulba Saqari Seasvan julabiTa moduRebuli iis wyaliTa gaaTbon<br />
da Seasvan ÃoÃobisa da qaTmisagan ÃorciTa saWamed Seuwyobden.<br />
Zira, qarva, kama da TeTri Saqari da sandali qasnis wyliTa<br />
galesuli Sigan gaurive, kidec Seasvi da kidec SescxeT, misi niSani<br />
iyos: Tu zafxuli iyos wisqvilisa ruSigan ibanos da Tu zamTari<br />
iyos abanoSigan ibanos. cxro rome meaTerTmete dResa movidodes<br />
misi niSani da mi- (68r) izezi: sevdisa navRlisa siskisagan iqnebis:<br />
misi nivTi sxvis cxrosagan ufro sveli, magari, zomisagan misTvis<br />
grZlad izidvis da gvian mova misi damwifeba. Tu cxro mRieri iyos,<br />
172
misi nivTi gvian mova da cota wamali misi: sneulobasa winaT<br />
muceli gaurbiloT am wesiTa: aiRe afTimoni anu misi sanacvlo,<br />
romelic iyos ori drami, moaduRe oTxis dramis wyliTa nuSis<br />
zeTi, qaTira anu misi sanacvlo gaurie da Seasvi orjer samjer. Tu<br />
cxroÁ Zlieri iyos, imisi TrTola sicive cota iyos. pilpilas<br />
majuni raÁc amaT Seeferebodes aWameT da mesames da meoTxesa dResa<br />
abanos iqmodes. isak brZanebs: Tu ama cxrosa Tana Zrwola ara iyos<br />
da cxroÁ erTob iyos basaliki gauxsen mklavsa qveSe napirsa aris.<br />
Tu ama cxroÁsaTana tanSiga cxeleba iyos da moslvisa drosa pirsa<br />
qafi movidodes, qalbanis majuni miec. Tu ege niSnebi ar iyos rome<br />
vTqviT, ese cxro cxelisa sneulobisa bolosa Seeqnas. misi TaTbiri<br />
es aris, rome guneba niadag gaxsniT Seinaxos. ama wamliTa rome<br />
sevda gawmidos da frTxilad Seinaxos yovlisa ferisa saWmlisagan,<br />
romelica Seergos.<br />
(68v) kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes, Tu<br />
abano iyos ibanos, Tu ara Tbilsa wyalsa Sigan tanisa zeliTa<br />
daizilos. sazrdeli misi es aris: qaTmis qoniTa cvili sworswori<br />
erTmanerTsa gaurive, ori Tavi ÃaÃvi Sewvas da Sigan gaurios, ese<br />
Tbilad unda Seizilos. ulbo da xurma moxarSe da miec, rom<br />
sWamos. Tu ar uSvelos alTiri, javSiri da zira or ori drami<br />
danaye da majunad Seqen, da TafliTa aWame, da raÁc rbili saWmeli<br />
iyos ziraTa aWame, variaTa da msuqnisa Toxlisa ÃorciTa xarSo,<br />
qeris korkotisa wveni da julabi nuSis zeTiTa gaurive, da aWame.<br />
Znelad Sobisa mizezi erTi misgan iqnebis, rome didi avadyofna<br />
gardeÃados da sustad iyos, da erTi misgan, rom sxva mis meti ar<br />
eSobos da dedakaci cota iyos, misgan saSiSari aris. erTi misgan<br />
iqnebis, rome ymawvili didi iyos an Tavi gasdidebodes. erTi mis-<br />
(69r) iTa rome ymawvili cota iyos subuqi da misiTa bediTa Zali ver<br />
misces da Znelad Camovides, erTi misgan rome ymawvili uZlurad<br />
iyos da an mkvdari da misi gamoslvisa Rone ar eyos, erTi misgan,<br />
rome ymawvili ukuRma movidodes ferÃisaken anu muÃlisaken, anu<br />
guerdiT. wamali Znelad Sobisa, raÁsac mizezisagan iyos ese aris:<br />
aiRe ulbosa da moloqisa naduRebi da selis labi da Sirbaxtis<br />
zeTi erTman erTSiga gaurive da zurgsa da saparsavsa da barkalsa<br />
173
gare Semosdev da 291 babunajis zeTiTa da cerecosa zeTiTa isre<br />
dauzile da ulbosa da seli naduRebsa Sigan Casvi, asre rome<br />
Wipamdi Sig Cajdes. ubrZane rome cota ise(i)rnos, merme muÃlzeda<br />
ukujdes da erTa ferÃsa zeda aRdges berjel, wesiTa iqceodes da<br />
Sobdes, dajdebodes da Tavisi sulTqma Seizidos, gaRma aWirvebdes<br />
da cxvirTa dacemis wamali aÃmare. pilpila da abutarati danayeT<br />
da isunos, rome cxvirTa dasces da oTxi mityali kitris tyavi<br />
danayili da gacrili miec da masve wamsa gamova ymawvili. (69v) sxva<br />
wamali: dariCini, Taxvis yveri, tyiuri, romelica ama dedakacisa<br />
gunebasa uked daSvendebodes miec da advilad Sobs. sxva abi, rome<br />
ama saqmisaTvis gamocdili aris, aiRe dariCini da fufuli aT aTi<br />
drami da salixa Svidi drami, yurfa da muri da mrguali zaravandi<br />
da yusti, amaTgan xuT xuTi drami, Savi sakmeveli, afioni, muSki<br />
dangnaxevari, yvela danaye da abi Seqen rogorc wesi aris, misi<br />
SarbaTi sami mityali Teqvsmeti mityali RviniTa, Tu am abSiga erTi<br />
drami afioni gaurios ukeTesi iqnebis. majuni Znelad Sobisa. aqimni<br />
amazeda gamonaxulan, rome amis swori ara wamali aris, dedaTa<br />
Znelad SobisaTvis. muri, Taxvis yveri, Savi sakmeveli TviTo<br />
mityali, dariCini naxevari mityali, (f)ufuli naxevari mityali,<br />
yvela danaye da TafliTa Sezile, SarbaTi ori mityali Zvelis<br />
RviniTa miec. sxva Znelad SobisaTvis. dafis wveni, Samindalis<br />
naduRariT matylis WoTi daasole da aRebine, da uSvelos. sxva<br />
grZeli zarvandi danayili matylis WoTiTa aaRebine. sxva aiRe Savi<br />
sabrayi, javSiri, Zroxis navR- (70r) eli swor swori qen da Savad<br />
Seqen da aRebine, mkudaric da cocxalic advilad gamoiyvanos.<br />
ymawvili queSe Seukmio. misi wamali qoTanSida cecxli Cayare, Sid<br />
tredis skintli Cayare da Seukmie da ymawvils gamoiyvans. gogirdic<br />
da guelis perangic ukmie, ymawvils ar moklavs isre gamoiyvans,<br />
Zowi marjvenasa mklavsa, anu bark(a)lsa isic kargia, viris qaCaCi<br />
dawvi da saparsvelzeda tled, isic kargia. cxenisa da viris qaCaCi<br />
da mlaSis Tevzisa Seukmovle ymawvils gamoiyvans, yovelis feri<br />
ukeTesi is aris, rome dedas Zali misces kargiTa SarbaTebiTa,<br />
Ãorcis wveniTa da Torxlos kvercxis guliTa da msuqnis qaTmis<br />
wveniTa. misTvisve. xvadis daTvis navReli cercvis zoma Sezile<br />
291 teqstSi `da~ gameorebulia.<br />
174
wyliTa, ufro RviniT galesuli svas da Sobs. misTvisve, Soba<br />
gaugrZeldes. soinji moxarSe da misi wveni asvi da vercxlis<br />
wyalic asvi cota. orsuli, qinZi, nesvis Tesli, sazamTros Tesli,<br />
xvarbali moxarSe, gaaxme, merme dafqvi da xaviwad Seqen da TafliTa<br />
aWame. (70v) Tu saSo gaumagrdes naxevari ladana danaye da TafliTa<br />
aWame, saSo daulbos. Tu Svili mucelsa Sina momkudari iyos, masac<br />
daagdebinos, Tmasac daamagrebs.<br />
sxva erTi balRmis wamali es aris. abusalaTini xuTi iyos Tu<br />
eqvsi da afTimoni kakali danaye, Tevzis wamali, danayili gunda,<br />
umarilo TaTruli cota azavi, irmis rqa, xelis saRebavi gamÃmari,<br />
gacrili, irmis tyavi damwvari, gacrili, cota TeTri sakmeveli,<br />
jaozi, ori koWi sanelebeli, es yvela danayili gacrili siona,<br />
Skamunia, Tu iSovno isinic gacrili, danayili, Skamunia rkina<br />
wildas hgavs, tafazed unda gaaxmo isre danayva unda. Tu es ori<br />
ver iSovno es qeniT, sxvaÁ zeiT am ors gareT rom sweria. moiRe bia,<br />
gasTale, moxarSe da danaye da es gacrili wamlebi Sig Cahyare,<br />
daSuSe, amoiRe da kolofSi Seinaxe. Tu visme balRmis wamali<br />
undodes oTxs danis pirs miarTmide. Tu Saqari ar iyos bia ar unda.<br />
(71r) es wamlebi TafliTa dazile da isre aWame, wina Rames<br />
daaTmenine xinkila brinjis wyali moaxruretine. Tu brinjic sWamos<br />
xarisZira mouyare zeda oTxi kovzi is moaxvretine oTxi, merme<br />
Ãaris Ziras nuRar urev, isre carieli moaxruretine. meore dRes es<br />
wamali miec, mze rom moefinos isaqmebs, raÁ rom Sua saqmobazeda<br />
mivides Zvelis qaTmisa msuqnisa naxarSi daalevine Tbili umarilo,<br />
Tu beri iyos, Tbili sveli daalevine, rom saqmoba gaaTaos, Zveli<br />
qaTami brinjiT gakeTebuli ori kakali niguziTa, makidonis<br />
furcliTa, kamis ZiriTa aWame, an kargis RomiTa, Tvaram kargis<br />
purisagan Sig Cautexe, wyalRvino asviT, mesamesa dResa mklavi<br />
gauÃsen, meeqvsesa dResa abano qnas.<br />
kari wyliT orsulobisa. wyliT orsuloba Tu daemarTos<br />
dedakacsa, bevrsa dedakacsa hgonia marTali orsuloba aris. magram<br />
ar aris marTali orsuloba asre brZanes brZenTa da filasofosTa<br />
(71v) viTa raJams gaususurdes RviZli sigriliTa da tyirpi<br />
Seekrvian, maTni savalni ZarRvni da merme sisxli daSavdebis,<br />
sigrileman da simyraleman balRmisagan garyunas, da rogoraca rZed<br />
gardaiqced, da wylad, da yovelman asoman ese ars rome ZarRuman<br />
175
wyali Sobos da maSin gaasivebs buStsa da merme Semovals mucelsa.<br />
misi niSani es aris: gausivden ferÃni da wvivni da mucelni,<br />
rogoraca sisxlisa ufalsa. icodi wyliTmakoba xuTgvari aris,<br />
saxeli maTi: erTisa axtice, meorisa saxeli tibanica, mesamisa<br />
saxeli kawarsarke, meoTxisa saxeli kulegamatos, mexuTisa saxeli<br />
deuefonos. es ars saxelebi wyalT makobisa. niSani axticesi, TiTebi<br />
dauwvrilden, mklavni da nidayvni da barkalni da mkerdni gamÃmar<br />
iyos, asre rome Zvlebi da saxsari Cndes da muceli didisa<br />
orsulobisagan ufrosi iyos da mucelzedan ZarRvebi, simsivnisagan<br />
gaSavebulni. niSani tibanicesi ese iyos, rome didad gaberili iyos<br />
TaviT ferÃamdisin da tkivili erTob iyos wylis notiobisagan.<br />
niSani diofvnesi ferÃni da wvivni gasivebul iyvnes, (72r) suli<br />
ugubdebodes. niSani kawarsarkesi is aris, rome naxevrobamdis<br />
avsebul iyos. ese arian niSani wyliT makeTa uwin Setyoba unda da<br />
merme wamloba. sxva niSani. Ãel ferÃni dausivden da tuta wTobili<br />
asvi da ergos brZanebiTa R(mer)TisaTa da raÁc sisxlsa wamali<br />
ergebis, isve amas ergebis. wamali misi aiRe aqlemis rZe erTi litra<br />
da qoTansa Caasxi da imdoni wyali gaurive da aduRe virem wyali<br />
wavides da rZe darCes da Tafli perulmoÃdili ocdaaTisa dramisa<br />
wona da pilpila samisa dramisa wona, darifirfili eqvsisa dramisa<br />
wona ese CaurTe. urie didad da Seasmidi, viTarc uSvebdi yovelTa<br />
dReTa TviTos litras asvemdiT amiT sazavebliTa saWamads<br />
mÃurvalsa miscemdiT pursa mÃurvalsa mfuansa, kvercxsa<br />
Segorvebulsa da Svid dRemdisi mosjobdes Tu R(mer)Tsa undes.<br />
wyliT makobisaTvis. aiRe saqbinaji, qalbanasa hqvian da gomizi<br />
arabi, sabri, Rariyoni, eseni sworni, sworiTa danaye da wyliTa<br />
Sezile da marcvlad Seqen da Seasvi oris dramisa wona RviniTa.<br />
(72v) wyliT makobisaTvis. aiRe qalbana da sabri TviTosa dramisa<br />
wona, saymunia orisa dangisa wona, jinWris Tesli oris dramis wona.<br />
es yvela asre marcvlad Seqen, misgan Sesma oris dramisa wona<br />
wyliTa TbiliTa. misTvisve. aiRe bostanTa SroSnis Ziri saSuarsa<br />
hqvian, wvrilad danaye da TafliTa ugbolveliTa aWame samsa dResa<br />
sam sami kovzi. misTvisve. Txis kurkli Txisave fseliTa anu<br />
ymawvilis fseliTa Seagbe da mucelsa erTsa Jamsa Semosdev da<br />
ucvlidi mravaljer. da vaci walisa fseli asvi. misTvisve.<br />
saTxevari wamali asvi, boloki mwuxrsa Zmarsa Cahyare cxarsa da<br />
176
dileul TafliTa Seagbole da aWame da raÁ gaaTaos Tbili wyali<br />
svas da anTxios. wyalT makobisaTvis. veluri niori CasWer erbosa<br />
zroxisasa da kargaT Segbole, rome daCvildes erT Jam asvi xuTi<br />
WaSagi da mwuxrsa ori WaSagi damarxe Tu ususurad iyos da<br />
dileulad asvi da mwuxramde amarxe da aWame spetagi Ãorci, niori<br />
(73r) da boloki da ergos Tu R(mer)Tsa undes.<br />
sxva niSani orsulobisa. Tu dia sagonebelsa Sigan iyos da Tu<br />
ara dedakacsa hkiTxe, maSin rom qmari dagiwvebis barkalsa Sina da<br />
saSvilesa gareSemo sinedles Tu arao, Tu ase Tqvas icodi<br />
orsulia. sxva niSani: Tu pirisa saxe Sescvalebodes icodi<br />
orsulia da Tu Sublsa Sina niSani raÁme gamoCndes icodi rome<br />
orsulia. niSani orsulisa dedakacisa qalsa Sobs Tu vaJsa<br />
dedakacsa pirsa daxede. Tu piris saxe wminda iyos qaRaldiviTa da<br />
Rawvi wiTeli, icodi vaJi aris. agreve siarulSida. Tu marjvena<br />
feÃi uwin wasdgas icodi vaJia, da Tu marcxena uwin wasdgas da<br />
qalia. naxe da Tu ZuZu marjvena ZuZu naTlad iyos da Zvra subuqad<br />
iyos vaJia.<br />
kari ymawvilis gazdisa. ZiZa aseTi gamoarCion, rome kargis znisa<br />
iyos, beri ar iyos da tanSida mizezi ara iyos, Wkuiani iyos,<br />
siarulzeda mZime ar iyos, yovlis tanisagan umizezo iyos, (73v)<br />
rome aras asoSida mizezi ar iyos, arc msuqani iyos da arc mWle<br />
isre swori iyos, raÁ eseTi iSovno da isi farezad dayos. arc avi<br />
saWmeli da arc mwvave ara sWamos, Tvarem rZe daakldebis. Tu rZe<br />
daakldes zroxis rZiTa Saqari galese da asvi xuTs dRes. Tu rZe<br />
moske da nadgomi iyos da avi suli udiodes siqangubini aWamon<br />
niadag, rom rZe gawmindos. mudam rZesa naxevdi ZiZisasa, aramc ferad<br />
avi ar iyos da molurjo. Tu molurjo iyos, suli udiodes da<br />
mlaSe iyos, es yvela ymawvils awyens. dedasa da ZiZas Ãeli unda<br />
gauÃsna, yifali da basaliki. Tu rZe mZime iyos korkotsa aWmevdi<br />
ZiZasa, cxvris rZe SaqriTa moatkbon da imasac asvemden. rZe TeTri<br />
unda iyos, wminda, kargi suli udiodes. dedakacsa Tu rZe daakldes.<br />
misi niSani es aris: an guneba mÃurvale iqnebis an nametnavad guneba<br />
grili. niSani es aris: Tu simÃurvalisagan iyos, ZuZus feri wiTeli<br />
iyos, anu yviTeli, Ãeli dasdva cxeli iyos. Tu ese naxo wamali<br />
misi: mudam iisa zeTsa scxebdi, ZuZu- (74r) sa zeda da nelTbilsa<br />
wyalsa ZuZusa da mkerdsa asxemdi, mumarRani rome wmindasa civisa<br />
177
wyliTa da iis zeTiTa Seqnili iyos nedlisa qinZis wveniTa daasxi<br />
zedan avansa Sid kargaT dazile, rom malamaviTa Seiqnas da tled<br />
ZuZusa Semosdev. qinZis furceli da Tuxmaqanis furceli danaye da<br />
tled Semosdev, margia. sxva. Zmari da vardis zeTi erTmanerTSi<br />
gaurie da ZuZusa tled Semosdev. Tu sigrilisagan iyos an stkiodes<br />
misi niSani es iyos: ZuZus feri TeTri iyos da Ãeli dasdva civi<br />
iyos da tkivili ufro rbili iyos. wamali misi: mumrRvani,<br />
yviTlisagan cvilisa xaTmis zeTiTa mumrRvani Seqen da Semosdevi.<br />
sxva. aiRe Ãmeli, danayili pitna, merme RviniTa kargaT moaduRe da<br />
ima mumrRvansa Sigan gaurive, kargaT dazile da ZuZusa zeda<br />
Semosdev.<br />
kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa, Tavqedisa,<br />
Sakikisa da uZilobisa, rome avadyofasa da sibereSia daema || rTebis<br />
... 292<br />
(74v) vis Tavi sisxlisagan stkiodes misi niSani es aris:<br />
Tvalebi, Subli, yurebi gaswiTlebodes da pirzedan wamoWexebiT<br />
iyos. Ãeli, rom dasdva ZarRvebi Cqarad da savsed scemdes. raÁ es<br />
niSani naxo icodi sisxlisagan aris. amas ficxla Ãeli gauÃsen anu<br />
safeTqeli, anu Subli, anu Tavsa kvatuSi mohkide. sxva wamali misi.<br />
Tu SekvriTac iyos gaxsna unda subuqiTa da griliTa SarbaTiTa.<br />
merme yifalic gauxseni. vardis wyliTa da vardis zeTiTa sandali<br />
galese da civad Tavsa, Sublsa da gulis pirsa scxe. Tu vardis<br />
wyali ar iyos Zewnis arayi anu misi wveni hqeni, saWmeli yvela<br />
grili SeuwyeviT, ospis saWamadi kargia. Tu Tavi simÃurvalisagan<br />
stkiodes misi niSani es iyos, waRma ukuRma ubnobdes da kunesodes,<br />
Tvali an wiTlad da an yviTlad hqondes, sinaTlis naxva<br />
ewyinebodes. amasac Ãelis gaÃsna da kvatuSi mouÃdebis. Rvino cota<br />
svas da nurca rasa mÃurvalsa sWams. saWmeli da tleebi grili<br />
SeuwyeviT da SemosdebdiT. marTebs rome frTxilad iyos, tkbilis<br />
saWmlisa- (75r) gan da mJavis Zalianis Rvinisagan da saWmeli zubuqi<br />
Wamos. marxvaSida Wamos ayiro da Wakuntelis. da xsnilSida varia,<br />
qaTami, kravi, Tiknis Ãorci da wyliani Rvino svas. vis Tavi Tu<br />
zafrisagan stkiodes misi niSani es iyos, rome nametnavad Tavi<br />
292 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />
garkveuli nawili.<br />
178
stkiodes da Subli cxlad hqondes, da damWldes da gauyviTldes,<br />
piri gaumwardes da uSrebodes da swyurdebodes da ZarRvebi<br />
wvrilad da Cqarad scemdes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris.<br />
wamali misi: Tu Zali hqondes gasaxsneli wamali miec, grili aseTi<br />
S(a)rbaTi miec, rom guli da stomaqi moulbos. sxva wamali misive:<br />
tyemlis lavaSi wyliT daalbe, zeda marili moayare da Sublsa<br />
Semosdevi. sxva qeris fqvili, zroxis mawoni, kvercxis cili, cota<br />
ZmarSi erTad gaurion da Semosdvan da ergos. Tavis tkivilisaTvis<br />
Tu sevdisagan iyos, misi niSani es aris, Tavis naxevari stkiodes<br />
marcxeniT, piris feri moSaod scemdes da Zili ar mouvides da Wkua<br />
Sescvlodes, Tvalsa Sigan wyali uÃmebodes, cxviri SigniT Ãmelad<br />
hqondes, esec iqnebis, rome piri cecxli- (75v) viTa Seeqnebodes,<br />
TvalSiga cremli ugubdebodes, Sublisa ZarRvebi aRdgomili iyos,<br />
mucelSi SekrviT iyos, Tavi xan stkiodes, xan ara. wamali misi:<br />
mudam dedakacisa rZesa Tavsa zeda iwveldes, TbiliTa wyliTa<br />
feÃebsa ibandes. sxva aiRe: Wakuntlisa Ziri danaye, wyliTa gawure,<br />
merme vardis zeTi gaurie da cxvirSigan CauSvi. sxva misTave. aiRe<br />
gaxvretili gunda, dalewe, guli gamoarTvi, wyliTa gaqen da<br />
cxvirSigan CauSvi. TavdaRma qnas da raÁc seni iyos. ama kefasa Sigan<br />
mogrovdes, merme kotoSi mohkidos. Tavi sigrilisagan stkiodes,<br />
misi niSani es aris: pirisa saxe TeTrad iyos, Tavi ZarRvi, rome<br />
yurs winaT aris, rbilad scemdes da sustad, da swyurdebodes.<br />
wamali misi: aiRe asi marcvali pipili, asi marcvali mdogvi, aTi<br />
kbili niori danaye da TafliTa Sezile da Tavsa Semosdev.<br />
misTvisve: ospis fqvili da broweulis qerqis fqvili Tavsa<br />
Semosdev, vardis wyliTa. (76r) Tavis tkivilisaTvis. rome mgzavrsa<br />
misWirvebodes, sicxisa da mzisagan. misi wamali es aris, mudam<br />
tirifis furcelsa dawvebodes, tirifis Crdilsa. da tirifis<br />
furclisa wveni, Zmari da vardis wyali, qafuri, TeTri sandali<br />
erTad gaurios da Sublsa scxos da yifalica gauxsnas. mklavisa<br />
sadrekisa zedaT aris napirs da Sublica gauxsen. Tu kaci waiqces<br />
anu an maRlidama Camovardes, anu cxeni waeqces da misgan Tavi<br />
stkiodes, misi wamali: vardis zeTi tled Sublsa Semosdev, yifali<br />
gauÃsen, mklavis zeda napirs aris, Tavs kotoSi mohkide da xili<br />
Wamos, rom muceli daulbos.<br />
179
Tu kacsa bru esxmodes. brus sxma es aris, rome asre eCvenos,<br />
viTa mTa bari yvela brunavs. da raÁ adgebodes, retad iyos,<br />
waqcevisagan eSinodes. TvalTa sinaTle ara qondes, saWamadi ara dia<br />
moundebodes. ese samis ferisagan aris: erTi sisxlisagan, (76v) erTi<br />
zafrisagan, erTi sevdisagan. Tu sisxlisgan iyos misi niSani es<br />
aris: Tvalis pirisa saxe yvela wiTeli iyos da yursa wina<br />
safeTqlis ZarRvi savse iyos da Cqarad iyos. raÁ ese niSani naxo,<br />
icodi sisxlisagan aris. misi wamali: yuris winaT ZarRvi aris, Tu<br />
is feTqdes, is gauxsen, Tu ara feTqdes nu gauxsni, Tavzeda kotoSi<br />
mohkide, yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris,<br />
urnabis SarbaTsa asvemdi, mrTels urnabsac aWmevdiT, rom sisxli<br />
daawynaros, broweulisa S(a)rbaTsac asvemdiT. Tu zafrisgan aris,<br />
Tavi da Subli metad cxlad hqondes da piri umwardebodes da<br />
swyurdebodes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris. wamali misi: uwin<br />
xilTa wyali asvi, rome muceli Seulbos, merme aiRe broweulis<br />
wyali da Sigan cota saymunia gaurive da Seasvi, rome gaxsnas. Tu<br />
amazeda kidev arwyios, sjobs mas ukaniT rbili saWmeli aWamon,<br />
rome muceli rbilad (77r) hqondes da saWmeli kowaxuriTa,<br />
TuTuboTa da broweuliTa SeuwyeviT. ÃorcTagan varia, qaTami,<br />
ÃoÃobi, Tiknis Ãorci SeuwyeviT. Tu sevdisgan iyos, misi niSani<br />
iyos: uZiloba iyos, feri moSaod tyis ferad iyos, Tavi cxlad ara<br />
hqondes, arca swyurdebodes. raÁ es niSani naxo icodi balRamisagan<br />
aris. aiRe muSki erTi qeris odeni, kalis Tesli, mariam sakmeveli<br />
aris qeris odeni da zafrana erTi dangi. es yvela WurWelsa Cayare,<br />
zeda gemrieli Rvino daasxi, cotaT aduRe da merme sneulma<br />
cxvirTa wina daiWiros, rome misi suli ecesa cxvirsa da Tavsa, misi<br />
suli Sevides, merme Sesvas da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
niSani Tavqedisa: raJams kacsa Tavqedi Seeqnas misi niSani es<br />
aris, rome pirvelad Zrwola moua da kbilis RrWena, merme<br />
dasustdes da cecxliviTa gacxeldes, Tavi, weli da zurgi<br />
stkiodes da enazeda Savi rame gamoaCndes da regvnad ubnobdes. raÁ<br />
es ni- (77v) Sani naxo icodi Tavqedi aris. erTi Tavqedis niSani es<br />
aris: mrTelma kacma anazdad zaxili, da kivili daiwyos. es seni<br />
simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisganc. Tu SekrviT iyos<br />
patrukiT gaxsnas da Tu SekrviT ar iyos pirvelad ZarRvi gauxsen<br />
da qeris wyali Seasvi da Sigan danayilsa xaSxaSsa gaurevdi, dRiv<br />
180
ororjel asvemdi, dilas saRamos. Tu guneba SekrviT iyos qeris<br />
wyals aTi drami julabi, ori drami nuSis zeTi gaurieT da<br />
SeasviT. Tu SekrviT ar iyos siqangubini Seasvan da nuras gaurev.<br />
raÁ sami dRe gamovides, merme Subli gauÃsen. misTvisve: aiRe Zmari<br />
sami litra da vardis wyliTa ... 293 aTi litra da erTmanerTSida<br />
gaurie da yovelTa dReTa Tavs dabandi da enasac gauwmendi<br />
wamliTa aiRe mravalZarRva da biis guli da samoselSigan gamohkar,<br />
daalbe, miT enasa gamouwmendi.<br />
niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes, icodi simÃurvalisagan<br />
aris da sigrilisaganaca. Tu simÃurvalisagan iyos misi niSani es<br />
iyos: romelic kerZi (78r) stkiodes, is kerZi, Tav Subli, piri Tvali,<br />
yvela wiTlad iyos. rasa civsa daidebdes iamebodes. yursa winaT<br />
safeTqelTa ZarRvebi savsed da Cqarad scemdes. wamali misi: qafuri,<br />
sandali, vardis wyali, ZmriTa galese da Tavzeda Semosdev da miTve<br />
tledac gardafendiT. da dileulad mravalZarRva julabsa Siga<br />
gaurie da asvi. saWmelsa kowaxuriTa, TuTuboTa da tyemlis mJaviTa<br />
aWmevdiT. Rvinisa da Ãorcisagan ifarezos. Tu sigrilisgan iyos,<br />
misi niSani es iyos: ama zemosa ar gvandes, siwiTle ar iyos, Tavsa<br />
da pirsa tkivili cota iyos. ama simÃurvalisa sensa ara gvandes,<br />
piri da Subli TeTri iyos. raÁ es niSani naxo, icodi sigrilisagan<br />
aris. wamali misi: aiRe iis zeTi, kvercxis cili, Saqari swori<br />
gaurios da sadac stkiodes, im kerZos cxvirSida CauSvi. sxva<br />
wurbeli mokidos, TviTo dRe Sua gamouSvi da kidev mokide, misive<br />
kerZisa yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, merme<br />
kuliavis (78v) zeTi Sescxe TiTiTa da uSvelos R(mer)TiTa. vis Tavi<br />
cxlad ebas aiRe moloqi da kama, wyliT moxarSe da Tavi dabane da<br />
... 294 Tavzeda daadev. Tavi Tu simÃurvalisagan iyos, wamali misi es<br />
iyos: wyliTa bolokisa da cerecos Tesli moaduRos da gawuros,<br />
da siqangubinisa wyali gauriveT da svas TbilaT, pirsa waagdebinos.<br />
merme tkbilis broweulis wyali Seasvi, rome muceli rbilad<br />
daiWiros, Tu saymunia gaurio muceli gaxsnas uwin da Tu erTob<br />
SeaSinos gaxsnaman. babunaji moxarSos da Zilis Jamsa feÃsa<br />
dabandes da azelinebdes. sxva wamali maxmurisa: qasnis Tesli,<br />
293 ar ikiTxeba.<br />
294 ar ikiTxeba.<br />
181
kowaxuri gamowurvili da samye da ospis qerqi gamZvrali, vardi<br />
wiTeli, es yvela swor swori danaye, gacar da sami mityali mJavis<br />
broweulisa wveniTa Sesvas da vardis wyalsa anu qafursa anu<br />
TeTrsa sandalsa isunebdes, kargia. kaci Tu RviZlisagan wyenasa<br />
maxmursa, Tavis tkivilsa moelodes, mware nuSi Rvinis smaSida cota<br />
cota sWamos, arc Rvinosa mohkidebs da arc Tavis tkivili mouva. Tu<br />
zroxis erbo Wamos, merme Rvino svas, Rvino aRar mo- (79r) ekidebis.<br />
erbo Tu iyos axali sjobs Zvelsa. sigrilisagan romelsa Tavi<br />
stkiodes: aiRe baruki, dawvi da wyliT mogale da Zalianis RviniT<br />
Sezile, abanosa Siga Tavsa scxe. misTvisve: ospis furceli da<br />
broweulis qerqi orive Tavsa scxe, danaye da TafliTa Sezile.<br />
misTvisve: Wakunteli danaye da gamowure, cxvirTa uwveTe. sxva:<br />
venaÃis morCi da furceli danaye da Subls Semosdev. sxva: alila<br />
civiTa wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. misTvisve: cota Zmari,<br />
erbo da Tafli erTmanerTsa gaurie da Tavsa Semosdev. sxva: cereco<br />
moxarSe ZmriTa da erTi mjiRi marili gaurie da miT dabane.<br />
misTvisve: boloki danaye, ZmriTa gamowure da Sublsa scxe.<br />
kari uZilobisa. visac uZiloba sWirdes, orjel daemarTebis:<br />
erTxel siberis drosa da erTi avadyofisagan. Tu siberisagan<br />
waekidos, rome Zili ara mouvides saWmeli Seuwyevi, msuqani qaTmis<br />
Ãorci xarSo da WivWavis xarSo, wvrilsa Tevzsa (79v) ZmriTa<br />
Seqnilsa aWmevdiT, batkansa aWmevdiT, cota CamiCsa urevdi da<br />
mlaSisa da mJavisagan ifarezos. uZilobisaTvis wamali: TeTris<br />
xaSxaSis SarbaTi asviT. Tu umfro Zili undodes naxevari dangi<br />
afioni gauriveT da SeasviT. Tu kidev ufro Zili undodes erTi<br />
dangi gaurion da Seasvi. Tu saZilos wamalsa miscemde da Seiqmode,<br />
niaxurisa Tesli oris dramisa wona, TeTrisa xaSxaSisa Tesli<br />
erTis dramisa wona, lemisa Tesli xuTis dramisa _ ese danaye da<br />
TafliTa Sezile da rodisac gindodes erTis dramisa wona Seasvi<br />
wyliTa. da Tu gaRviZeba gindodes cxari Zmari Tavsa daasxi da<br />
gaiRviZebs. Tu kacsa avadyofisagan uZiloba daemarTos, misgan<br />
iqnebis rome tanSigan seni rame SerComodes anu tvinSigan buxari (!)<br />
raÁme SerComodes, pirvelad wamali aWamos, rome isi seni gaiRos,<br />
merme raÁc amis zemoT sigrilisa saWmeli swerian is Seuwyon da<br />
Zilis drosa barkali SeukariT, merme ulo- (80r) con da eubnon,<br />
rome ar daiZinos, moRalon kargaT, laparaki gaaxS(i)ros, raÁ xani<br />
182
gamovides da moiwyinon barkali gauxsen da daexseni, rom moisvenos<br />
da daiZinos.<br />
Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos, misi niSani es iyos: warbi<br />
mZimed iyos, ufeTqden da Tavi stkiodes, yurTa Ãma gamosdioden,<br />
dileulad TvalTa cremli sdiodes, ver fersa sulsa ver<br />
Seityobdes, es niSnebi icodi maRis qarisagan aris, romel ars<br />
Telgami da surdo. gana ase sweria didsa karabadinsa Sigan. surdu<br />
nazlisgvari aris, nazla maRis qarisagan aris. awe meca amisTvis<br />
davswere nazla suravandad, rome ese yvela erTgvari aris, marTebs<br />
rome maRisa wamali uyo. kacma mudam RarRari qnas, rome Tavisagan<br />
maRasi gamoswmindos. misi RarRara: mdogvi, qondari danaye swor<br />
swori, erTmaneTSida gaurion Tafl wyliTa, cota Zmari gaurive da<br />
amas iRarRarebdes, Tavi gawmindos (80v) uSvelis maRassa, magram<br />
Tavsa nametnavad Tbilad Senaxva unda. awe visica, visac amisTana<br />
seni daemarTos da amisTana niSani naxo, wamali TavSidan ara qnas<br />
da Tavi ar gaiwmindos Jamzeda mas TvalSi mRieri daemarTos, yurTa<br />
dauyenebs, Tu yelzeda gamouvides, tvini gardmoubrundes, ÃaÃa<br />
uÃmebodes da kbilis tkivili waekidos, Tma gascvivdes. da rodes<br />
kaci avad gaxdes maRas qarman RviZli gaugrilos da RviZlis<br />
cecxli dauvsos da stomaqsa saWmeli vera moidnos, undomi darCes,<br />
muceli gaxsnas, yvela balRmad Seiqnas axlad, igi ZarRvTa da<br />
yovelTa asoTa daifantos da igi filenji, layva da yolinji<br />
Seiqnas, pirsa waagdebinebs.<br />
Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos, igi<br />
zafrisa naRvlisagan iyos. Tu satkivari RviZlTana darCes, naRveli<br />
gasivdes da stomaqi dauZlurdes, dasneuldes, feri yviTlad da<br />
mowiTanoT da ucemdes da pirsa waaRebinebdes, da Tu tyirpi<br />
zafrasa Tana movides, gadiddes da kaci gasivdes (81r) da damWldes<br />
da muceli gausivdes.<br />
RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides, yovelsa asoSigan daifantos<br />
Svidive erTad da Stod. Seiqnas isi ZarRvebi arc iZvris, arca<br />
kunesis, mas ZarRvebsa Sua RviZlis ZarRvebi aris, rome basaliki<br />
gauxsnas mas zeda ZarRvsa kaTolike hqvian, zemos kefali hrqvian,<br />
qvemosa basalike hrqvian. RviZli sisxlisa bude, RviZlisa patroni<br />
muSaraTi aris, eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris.<br />
183
R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa sisxlisa<br />
undomisa, misi guneba grili da Ãmeli aris. RviZlisagan erTi<br />
ZarRvi mova tyirpsaTana, yoveli sisxli raÁc aris damwvari da<br />
undomi tyirpsa Seeyaros, rome gulma sigrile aiRos, rome RviZlisa<br />
sisxli gulsa ara gaumravldes da ara Seawyinos, rodisac sisxli<br />
dawvas, damwvaei sisxli da balRami tyirpsa Seeyaros, tyirpi<br />
gadiddes, mas sevda hrqvian. Tu qari imasTana Seamxanagdes yvelaSi<br />
da isi daifantos misgan gamoesxas muni, Tagvisa yvavili (81v) aris,<br />
qavili, qawipari, mReri, yvavili, quTubo. mReri rome gaskeldes da<br />
gasxvildes da Cauides misi saxeli daufala hrqvian, rome<br />
gamoesxmis ferÃTa. Tu qari gaumravldes da sevda Ãeli daukvanCxos<br />
da guli ufeTqdes. Tu damwvari sisxli Seamxanagos ucnoboT<br />
Seiqnas da Wkua wauvides, Tu tvinSiga gavides, qveSeTsa waekidos da<br />
avi sizmari ezmanebodes. Tu qari da sisxli erTgan Seiyaros,<br />
RviZlsa Tana mivides, RviZli da tyisar gasivden, stomaqi<br />
gagrilden da yovelni tani gausivden. Tu zafra da damwvari<br />
sisxli erTad Seiyaros, gverdsa da wibosa tkivili waekidos da<br />
guerdi dausustden. R(mer)Tman tyirpi dahbada grili da Ãmeli.<br />
R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli tanisa Zali<br />
gunebaTa da SeZleba gulSigan Cadva, marTlad simÃurvale. ymawvili<br />
mag gunebiTa daibados, mag gunebasa baraTxazi rqvian, miemsgavsa<br />
kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi ZarRvi gamova.<br />
yoveli ZarRvi ocdaTormeti Sto Seiqnebis da yovelTa asoTa Sigan<br />
daifantvis. igi ZarRvni arian mZ- (82r) vrelni ZarRvni, romelni<br />
tansa sZravs yoveli gulisagan gamova. mag oTxisa ZarRvisagan ori<br />
quemoT tanSidan Cava da ori zedaT tanSida gava, rome tani<br />
mÃurvlad da Zalzedan amyofos. rodesac guli Tamamad da<br />
mosvenebiT iyos, yoveli ZarRvi Tamamad da mosvenebiT iyos da<br />
raJams guli SeWirvebiT iyos, yoveli ZarRvi SeWirvebiT iyos da<br />
sarjelSidan. aqimman maja daiWiros da miT Seityos kacis simrTele<br />
da avadyofna. guli mefe aris kacisa, tanisa da misiTa brZanebiTa<br />
aris erTi ZarRvi tvinsa Tana miva, rome gulisa simÃurvaleman<br />
tvinsa uSvelos, erTi ZarRvi tvinidaRma gulsaTana, rome tvinisa<br />
sigrileman gulsa uSvelos. gulisa Zali R(mer)T(ma)n dabada zemoT<br />
naTlad.<br />
184
R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa.<br />
Tesli yoveli misgan gamova. Tirkmeli Suazeda misTvis Caujdebian,<br />
rome arc erTob mÃurvali aris, rome Zali misWirdes. arca erTob<br />
grilni, Teslni erTob Cvilni arian. Tu tyirpisa siÃme, sigr- (82v)<br />
iRe tyirpisa TirkmelTa mourios Tesli gauÃmes, rome fseli<br />
uwavdinelad wavides. da Tu navRlis simÃurvaleman da siÃmeman<br />
ajobos, TirkmelTa qoni daadnos da gaaÃmos da Tirkmeli<br />
dasneuldes da mucelSigan yviTlad gavidodes. es iyos TirkmelTa<br />
qoni damdnara dedakacTana wolasa sisxli ar hyvebodes. yovlisa<br />
ZarRvisa Tavi tvinsa saxvevi aris, ZarRvebi tvinsaTana aris, grili<br />
da rbili aris da raJams tvinsa sigrile misWirdes igi tvinSigan<br />
gavides da maRasa qari Seqnas. da Tu Tvalisa sinaTlesa mixudes<br />
Tvali dauyenos, amas Savi wyali rqvian. da yurSigan Cavides da<br />
umRerdes da dauyenos. da Tu kbilisa ZarRvsa maRasi piri atkinos,<br />
kbilebi daayrevinos da anu uJamoT gaaTeTros. Tu Ãorcsa da tyavs<br />
Sua Siga Cavides Tma daayrevinos. Tu safeTqlis majasa mixudes da<br />
feTqdes da firtvi gamRerdes misgan fSvinva da ÃvneSa waekidos. Tu<br />
gulsa mixvdes, guli dausustos, qaSveTisa slokini waekidos. (83r)<br />
Tu tyirpsa mixvdes, sevda gaerios, TavSi da sisxlSi gamowoos da<br />
kaci SfoTad amyofos. Tu RviZlsa mixvdes ZarRvebSida Cavides. da<br />
Tu gareT tyavsa mixudes qertli waekidos. da Tu ZarRvebSigan<br />
gavides da sisxlisagan gaerios gonji waekidos, mReri gamoesxas.<br />
Tu stomaqsa mixudes Zali wauvides da RamiT Tavi wyalSigan naxos<br />
da talaxsa da wvimaSigan misi ena daumZimdes, mikrisi Ãelsa da<br />
ferÃsa waekidos. ima satkivrisa patroni WamaT dajdes da ver Wamos,<br />
Tvalsa Siga Tma gamouvides, Tvali gauTeTrdes da xami qari<br />
tanSida Cauvides.<br />
kari suravandisa. nazla da suravandi erTmanerTsa mogavs. visca<br />
suravandi sWirdes kbili, Tavi, anu loya stkiodes. wamali misi:<br />
xebalaxa bevri cota wyalSida moxarSe kargaT da mis wvenSida<br />
Roris qoni Caagde, Sig qeris fqvili Cahyare, fafad Seqeni da Ãelis<br />
saÃocsa (83v) gaakari da cota Roris qoni pirzeda moscxe Tbili,<br />
sadac stkiodes iq Semosdev. Tu simÃurvalisgan stkiodes da grili<br />
iamebodes damwvari irmis rqa, lila, ZaRlis yurZena foToli danaye<br />
da imis wvenSida galese da sadac stkiodes Semoscxebdi, rasdensa<br />
gaSrebodes, axalsa ucvlidi.<br />
185
Tu suravandisagan kbili stkiodes broweulis qerqi da yvavili<br />
danayeT da ZmarSida CahyareT da pirSi igubebdes mravaljer.<br />
Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos pirSidan Caxeden, Tu nakbeni<br />
iyos, ospis odeni dacdili jadvari sanTelzeda miakar da im<br />
nakbens kbilzeda dasdevi. sanTeli mTelis kbilisaken qeniT da<br />
jadvarisa wvensa nu CanTqams, gaufrTxildi, Wias mohklavs, ergebis<br />
tkivilsa.<br />
Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos xebalaxa wyliTa<br />
moxarSeT da misis wveniTa Tavsa bevrjel Seisvas da ibandes da<br />
isxas. sxva wamali suravandisa: endro, kerezi, ZaRlis yurZena,<br />
Ziramo, lila (84r) danaye, erTmanerTsa aurios, wyliTa gaxsnas da<br />
Sescxos. misTvisve: viris mCoro mawonSida Cayaros da Ãelis<br />
saÃociTa daidvas. sxva: mSala moxarSos da TbilTbili Semoikras.<br />
Savbalaxa kvercxis cilaSida tafiTa moÃalos da jerT ixrColos<br />
da merme Semoidvas. kamis wvenSida Saqris yinuli da lila galesos,<br />
Tbili Seicxos, selis zeTiTa qeris xaviwi Seqnas da Tbili<br />
Semoidvas. Tu usivdes, Savi uniSno qaTami daakvlevine da Tbili<br />
sisxli Seicxos, merme gaapos da zeda Semoidvas. cercvi daafqvevine<br />
da TafliTa mozilos da Semoidvas.<br />
kari surdosa. icodi, rome surdosa da nazlasa gvari erTi aris.<br />
orive sasiTa gziTa Cava. aqimTa da brZenTa raÁca sasiTa Caua<br />
yvelasTvis nazla daurqmevia. raÁ cxvirTa gamova surdo daurqmevia.<br />
surdo mravlisagan daibadebis: erTi simÃurvalisagan, meore<br />
sigrilisagan. Tu simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: Tvali<br />
da piri gauwiTldes da ... 295 (84v) cxviridaRma gamosdiodes, cxeli<br />
iyos da mwvave, yviTeli da Txeli iyos, cxvirTa swveTdes da<br />
SewyeniT amyofos. Tu ama saqmesa Siga cxeleba mouvides, surdo,<br />
Tavis tkivili moematos, amisTvis rome cxeleba sasasa<br />
gaamÃurvalebs da mÃurvalesa sensa Semozidavs da Tavis tkivili<br />
sasisgan iqnebis. wamali misi: surdo mÃurvali moxarSos. senis<br />
momxarSavi is aris, rome feri da guneba iqcios, asre rome Tu<br />
cxeli da Txeli iyos gaskeldes. Tu TeTri da skeli iyos<br />
gaTxeldes. missave wessa zeda mÃurvalesa surdosa mwifoba qeris<br />
korkotiTa unda, asre rome Sigan urnabi, xaSxaSi da yifistoni unda<br />
295 ar ikiTxeba.<br />
186
moduRebuli iyos. xaSxaSisa SarbaTsa unda sma. Tu erTob mÃurvale<br />
surdo iyos ficxla Ãeli gauxsen mesame dResa, unda rome senis<br />
gvari moxarSuli iyos. surdo mÃurvale iyos Tu grili orsave<br />
surdosa Sina piraRma wola ar varga. amisTvis rome senis gvari<br />
mkerdSigan ar Cavides. pirdaRma unda wola, rome seni cxvir- (85r)<br />
Ta wamoedinos mÃurvalisa surdosa ufalman pirveliT dRiT<br />
mesamemdis Ãorci ifarezos da Rvinoc. sxva saWmelisagan es ufro<br />
sWamos qeris korkoti, didis cercvis, nuSis zeTiTa. kitris Tesli<br />
amaT fqviliTa tyavgaxdiliTa maSaTa, aspanaxiTa, nuSis zeTiTa,<br />
karaqiTa sWamdes. raÁ gindara surdo mÃurvale iyos Tavsa Tbilad<br />
unda daxurva, civsa wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu<br />
surdo sigrilisagan iyos. moÃaluli fetvi mandiliTa kefasa zeda<br />
Semoikar manamdis, rome, sanamdis siTbosa Sigan mixvdes. manamdis<br />
SeeZlos idebdes. saWmeli da Rvino ifarezos. wyurvili moiWirvos,<br />
wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu amas iqs, sams dReSi<br />
gamrTeldebis. wisqvilis qva gaaÃurve, RvinoSi Caagde, Tavi zed<br />
wauSvire da orTqli cxvirSida Sevides. da muSkisa, da Taxvisa<br />
yversa usune, da amasve wamsa uSvelis, saWmelad qatos wveni da<br />
Tafli da moÃaluli danayili seli (85v) cota pilpila gaurive<br />
saxvreteli Seqnan xvarblisagan Tu iSovon tredis Ãundi da WivWavi<br />
marge aris.<br />
Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes misi gasaÃsneli SeuwyeviT. SirxiSti,<br />
xiaSambris guli, Tarangubini, eseni galese da Seasvi da yifalic<br />
gauxseni, yovlis mJavianisagan ifarezos, abanosa mudam ebanos. merme<br />
aiRe sxvili cercvis wveni cxeli Seasvi Tafl wyliTa dazeliTa<br />
gulispiri daizilos, ukurko CamiCi aduRon da nuSis zeTi gaurion,<br />
da uzmaT aWamon saWmeli. fuSruki (!) Seqnan, rZis julabic gaurion<br />
da kvercxis yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan anu<br />
simRerisagan Ãma Cavardnili iyos aiRe tkbilis broweulis qerqi da<br />
yviTeli alila, orive danaye da fuSrukad Seqen da Sigan gaurion<br />
da aWamon, qasnis wyliTa RarRara aqnevinon.<br />
Tavi visac cxlad hqondes aiRe moloqi da kama wyliT moxarSe,<br />
Tavi misis wveniTa dabane da misi foCi Tavzed daadevi. visca<br />
simÃurvalisagan Tavi stkiodes aiRe Ãelis saRebavi da qinZis<br />
Tesli swor swori ZmriTa ga- (86r) adgine, Tavsa scxe da ergebis.<br />
misTvisve: ina ZmriTa mozile da Tavi moparse da yursa zeiT Tavsa<br />
187
icxos da ergos R(mer)TiTa. Tu sigrilisagan Tavi stkiodes ospis<br />
furceli broweulis qerqi orive TafliTa Sezile, Tavsa Semoscxe<br />
TafliTa. misTvisve: Wakunteli danaye, gamowure da cxvirTa uwveTe<br />
da venaÃis 296 morCi da furceli danaye da Sublsa Semosdev. alila<br />
civis wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. cereco moxarSe ZmriTa,<br />
erTi mjiRi marili gaurive da imiT dabane, boloki danaye, ZmriT<br />
gamowure da Sublsa scxe da ergos.<br />
kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes, xan feÃsa iqiT<br />
aqeT stexdes, moiRe sakmeveli razomica gindes, wmidad danaye raxi<br />
rasac alagsa stkiodes sakmeli daayare, merme raxi Sescxe, kargaT<br />
dauzile da ergebis R(mer)Tis ZaliTa. Tu mklavi stkiodes uwin<br />
mklavi gauxsen, merme es wamali uyav. Tu is (86v) ar iyos an samyi<br />
arabi, an tyemlis webo erTad gamdnari scxe da gunda ZmariTa scxe.<br />
sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne sdeus balRamis<br />
guari iyos. misi wamali grili nikrisis swori aris, Tu sartari<br />
iyos rkusa rqvian. mas asre Senaxva unda. rome ar daifantos, Tvarem<br />
mohklavs, Tu gaugrZeldes kaci maSin ufro mSvidobiT morCes,<br />
gasaxsneli wamali Jamsa unda saWmeli Seuwyon, qeris korkoti nuSis<br />
zeTiTa, Torxlo kvercxiTa da ospi, nigozi, aspanaxi Tu diaR<br />
cxeli iyos axali do asviT rome jereT ar damJavebul iyos.<br />
ukeTesi am senis wamali es aris wisqvilis qva galese salesis qviTa<br />
da ama nalesavsa Siga TuTia umarilo wyalSiga gaurive da Sescxos<br />
pirvelsave gamoslvazeda.<br />
sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian. niSani<br />
es aris, rome raÁ gamova rbili iqnebis, merme raÁ dazilon,<br />
daifantos da kidev Seiyaros. wamali misi es aris, rome yviTeli<br />
nura da ukurko CamiCi ÃorciTa danaye da (87r) samsa dResa edvas<br />
ZiriTurT da amoagdebs, Tu kidev darComil iyos amave wesiTa kideve<br />
dasdevi.<br />
kari da xasiaTi TeTrisa malamosa uSvelis mRersa da damwvarsa,<br />
damduRvrilsa, dakodilsa, yvelas adre mosdis. xoresa aiRe<br />
umaruli aTi drami, TeTri sakmeveli sami drami, murdasagi erTi<br />
drami danaye, gascer, moiRe TeTri sandali da qaTmis qoni Svid<br />
Svidi drami da berZuli zeTi, eseni yvela erT pirad daadnve,<br />
296 teqstSia `venasÃis~.<br />
188
malamad Seqen da ra mogindes dasdev da uSvelis R(mer)TiTa. malama<br />
ungrisa. aiRe ungra da fiWvis fisi, TeTri sakmeveli da sanTeli<br />
amaTgan swor swori qeni, jangara ZmriTa daalbe da sxvani wamali<br />
calke danaye, berZuli zeTiTa gaadnev razomica eyofodes da es<br />
yvela avanSida erTad Seurie, kargad gaswure da Seinaxe, raÁ<br />
mogindes ixmare, uSvelis R(mer)TiTa. Zvelsa da axalsa wylulsa<br />
mosWams da gaamrTelebs da yursa rome bayli sdiodes da patrukiT<br />
Seudva, masaca uSvelis. (87v) sxva Savi malama rome Cauqad<br />
gaamrTelebs. aiRe sakmeveli da anZruTi, jangara da muri, Savi kevi<br />
da Savi fisi TviTosagan samsami drami, Zimware da Zimware grZeli<br />
da soinji TviTosgan naxevari mityali raÁc sanayeli iyos danaye,<br />
raÁc sadnobeli iyos daadnev, zroxis qoniT moaduRe, raÁ mogindes<br />
iÃmare marge aris. es malama gaamrTelebs yovlis fersa wylulsa<br />
da nakbensaca R(mer)TiTa. ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa<br />
fersa axalsa wylulsa, mRersa. aiRe umaruli, anZruTi, Sabi, cvili,<br />
TviTosagan sam sami drami, berZuli zeTi, zroxis Wlikis tvini,<br />
yvela erTmanerTsa SeaduRe da ixmare. malama singurisa, wiTeli.<br />
ergebis yovelsa mjdomsa garegniT rome iyos, wylulisa gareSemo,<br />
rom simsivne iyos wiTlad, kbilis tkivilsa, rome piri gasivebodes,<br />
mas uSvelis, nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe murdasangi aTi drami<br />
singuri da speti tyviis wona ocisa dramisa, cvili eqvsi drami da<br />
iis zeTi ocisa dramisa wona, ese wamalni Ãmelni avanSigan danayen<br />
da ZmriTa, cviliTa da iis zeTiTa gaadnev, zed daasxi da urige<br />
kargaT, gaswure, Seinaxe da raÁ (88r) mogindes, ixmare gamocdilia<br />
R(mer)TiTa. Zvelis wylulis mosaWmeli wamali. aiRe sabri, Jangara<br />
da murdasangi swor swori danaye, gasceri TafliTa, dazile da<br />
ixmare.<br />
basaliyonisa malamoman uSvelos, raÁc Zveli da avi dakodili<br />
wyluli iyos. aiRe zroxis Wlikis tvini, zroxisa qonsa da cvilsa<br />
gaurive, da iis zeTi, da vardis zeTi swori da merme aTi drami<br />
zardaCubi danaye, Sigan gaurie. xilonisa malamaman uSvelos<br />
dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa simsivnesa. aiRe murdasangi<br />
Svidi drami, xaTmi xuTmi qaTana, kvercxisa cili yvela erTad<br />
gaurie da mzesa qveSe ... 297 merme moiRe ocdaaTi drami zeTisa xilisa<br />
297 ar ikiTxeba.<br />
189
zeTi da TaflSida Cayare da erTob aduRe, murdasangi danaye da is<br />
da wamlebi gacer da Sigan gaurie yvela da ixmare. xoSqardani _<br />
mosaSrobeli malama, rome wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe<br />
anZruTni, xeni siauSni, danamastaqi, sabri, yvela moyare, danaye,<br />
swor swori, moayare zedan da moaSrobs. (88v) Tu kacis Tavi<br />
dakodili, gaxeTqili iyos, Caayaro, gaamrTelebs. raÁc gakueTili<br />
iyos Sigan Caayaro, gaamrTelos, gaaSros. malamaTa Seqna asre unda:<br />
raÁc Ãmelia danaye, calke gacer da cvili, zeTi da fisi<br />
erTmanerTsa gaurie. merme dambali, danayili wamali erTad gaurie<br />
kargad da aduRe, raÁ gaswordes Seinaxe, raÁ mogindes iÃmare, margia<br />
nebiTa R(mer)TisaTa. kacsa rome hyrides da qaodes, afxaninebdes es<br />
malama mouÃdebis: aiRe TxuTmeti mityali Roris qoni, xuTi mityali<br />
sanTeli, xuTi mityali berZuli zeTi, Tu ar iyos niguzis zeTi qen,<br />
xuTi mityali Zmari. eseni aduRe, merme rom dawynardes moiRe xuTi<br />
mityali murdasangi, xuTi mityali gogirdi, danayili, gacrili, am<br />
moduRebulsa malamaSida Cahyare, kargad gaurie, Seinaxe da raÁ<br />
mogindes ixmare, bevrjel iqmodes. ese malama argebs kacsa, rome<br />
yrides kacsa, diaR qaodes. es muwuki rome dawylul- (89r) des da ar<br />
gamrTeldes imazed daagde, moiRe dariSxana xuTi drami, Tormeti<br />
drami murdasagi, eqvsi drami vercxlis wyali, eqvsi drami gogirdi,<br />
oci drami berZuli zeTi, aTi drami Zmari, da sanayeli wmindad<br />
danaye, zeTsa da ZmarSida aurive, gaswure karga da iÃmare, bevrs<br />
xans Ãels usmidi. raÁ muwuki gaZneldes da ar gamrTeldes malama<br />
dolbandsa gascxe da gardaakari, diliTgan saRamomdisi edvas da<br />
gamoucvlidi axalsa da axalsa da raÁc wyluli da avia bayls<br />
mosWams da moswmends da gaamrTelebs.<br />
kari da niSani sara sqedasi. sara amas rqvian ara sWirdes ra<br />
anazdad waiqces, daeces, dabndes da pirsa wyali da loSki<br />
waedinos, Tu fselic wauvides ver Seityos. raÁ es niSani naxo<br />
icodi sara aris. visac es seni daemarTos yovlis tkbilis<br />
saWmlisagan ifarezos, rZisa da mawonisagan, raÁc saWme- (89v) li<br />
Seiqnebodes yvelasgan ifarezos da bevris Wamisganc. wisqvilsa nu<br />
naxavs Tvaram mogvris raÁc brunevdes, yvelas eridos, maRalzeda nu<br />
gardixedavs, bevrjel abanosa nu Seva, qariansa adgilsa nu<br />
dasjdebis da nurc bevrjel qalTan dawvebis. cxelis wyliT Tavs<br />
nu ibans, meti sicivec avia, maRali zaxilic avia, Rvinis sma Zvelisa<br />
190
da axlisa yvela ziani aris. saWmeli Roris Ãorci, qalami, ospi,<br />
Talgami, boloki, xaxvi, niori, bakila. raÁc mwvanvili iyos, ufro<br />
niaxuri, es yvelaÁ mazianebeli aris, raÁc soveli da nedli xeli<br />
iyos yvelasgan ifarezos da raÁ dRisiT daiZinebdes, Tavs qveS<br />
mdogvsa daiyrides da isunebdes. da visac ara sWirdes Txis Ãorcis<br />
Wamas eridebodes, rome es seni ar daemarTos. bevri Tbili wyali<br />
tvinda awyens da daasustebs. bevri civi wyali stomaqs awyens da<br />
raÁc wamali brusa Tavisa da gviweria, igive amas ergebis da pitnis<br />
S(a)rbaTsa asmevdiT, eZinos Tu eRviZos niadag sadafsa isunebdes, Tu<br />
(90r) niadag arwyevdes isi sjobs da iordasalebsa Seibemdes, kargia.<br />
niSani sqedasi. sqeda amas hqvia mrTeli kaci waiqces samisagan<br />
iqnebis da daemarTebis sisxlisagan, zafrisagan da sevdisagan. am<br />
senisa niSani pirvel es aris: kaci mrTeli iyos da araÁ sWirdes ra<br />
ZilSida kbilis xrWena mouvides da tansa TrTola mouvides, Tavi<br />
da tani daumZimdes, yuri Semoyiodes. es niSani rodisac naxo da<br />
gamoCndes icodi, rome sevdisagan aris. niSani sqedasi. ama<br />
sneulobasa Sigan Tu piri gauwiTldes da merme iis ferad<br />
gardaeqces icodi rome sisxlisagan aris, Tu ese niSani gamoCndes,<br />
ferÃis ConCxi gauxsnan da kotoSi mohkidon da marjvena da marcxena<br />
yifali orive gauxsnan kargia. Tu piri moyviTlod daucemdes da<br />
merme zafranis ferad gardaiqces zafrisagan aris da Ãelsa Sua<br />
ZarRvi gauÃsen da yovelTa TveTa kvatuSsa moikidebdes da Tavsa<br />
zeda grilsa tlesa Semoidebdes. (90v) Tu fersa zeda moSaod iyos<br />
da momwvanod dascemdes, is sevdisagan iyos. Tu sisxlisagan iyos<br />
imave wams Ãeli gauxseni yifali marjvena da marcxena orive, Tavsa<br />
kvatuSi mokide da grili wamlebi Semosdevi. Tu zafrisagan iyos<br />
Sua ZarRvi gauxseni, kvatuSi mohkide da Sublzeda ese wamlebi<br />
Semosdevi. aiRe Ãmeli vardi sami mityali danayili, erTsa kovzSigan<br />
vardis zeTSigan gaurion da Sublsa Semoscxon da gulis piri imiT<br />
dauzilon. Tu piris saxe daucemdes isi sevdis niSania. es seni<br />
miyrilTa, berTa da sevdianTa ufro daemarTebis. Tu sevdis niSani<br />
gamoCndes metis sigrilisgan da siÃmisagan iqnebis. wamali misi: aiRe<br />
Ãaris Zira da aputrati Ãmeli, danaye, gacer erTmanerTis swori da<br />
cxvirSida stviriTa Seayare da Tavsa qveSa muSksa, sadafsa da bzis<br />
furcelsa moiyrides rome misi suli ecemis, uked moiyvans. Tu<br />
pirisa saxe iseve missave saxesa zeda iyos Rvivis kakali danaye,<br />
191
ZmarSida gaurive da Tavzeda Semosdevi. Tu aseTi satkivari<br />
mouvides, rome iRrWe- (91r) ndes piri gauRe, vaSlis SarbaTi gaqen,<br />
nuSis zeTis zeTiTa gaurive da pirsa Causxi. Ãeli anu feÃi gauxsen.<br />
Tu sasicocxlo aris da iZvris Tvara wasuli aris da aRara<br />
moegvrebis ra, amas gareT, ama sensa Sigan, Tu ara sxva niSani<br />
gamoCndes mkudari iqnebis, ese seni daemarTos. Tu ar eSvelos,<br />
mkudarsa gvandes misad Sesatyoblad raÁc ZarRvebi aris kacis<br />
yvelazeda daiWireT Ãeli, Tu cocxali aris da iZvris, da Tu ar<br />
daiZvris, momkudari aris. sxva Setyoba kacisa. pirdarma gardaiqce,<br />
Tu ornive mjiRi gaixsnas da piri zurgisake qnas icodi mkudaria.<br />
sxva Setyoba es aris: rome wamsa kaci waiqces, Tu xrinva<br />
daawyebinos icodi mokuda, Tvaram Tu xrinva ar daiwyo, wamliTac<br />
ganikurnebis R(mer)TiTa. Tu ver SeityoT mkudaria, Tu cocxali,<br />
rkina gaaÃurve, Tavsa daadevi, Ãorci ar moswvas isre da Tu<br />
sasicodcxlo aris da Tma moswvas (91v) Seityobs. Tvaram mkudari<br />
iqnebis Tu ar daiZvris. ÃSirad Tavs iparsvides, TeTris ÃardlniTa<br />
da ZmriTa tle qnas da Tavsa Semoidvas. Ãardali mdogvi aris, Tavsa<br />
Tbilad Seinaxvides. didi Teriayi pirsa Caasxan TafliT galesili,<br />
rogorc Wkuazedan movides, gasaxsneli S(a)rbaTi miec. sxva sevda<br />
kidev aris. misi niSani, misi sikudili da sicocxle Seityobis da<br />
bolod amiT Seityobis. patara mdogvi danayon, Taflsa Sigan<br />
gayrion da Tavzedan SemosdeviT.<br />
sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs. amisi<br />
niSani es iyos: ama sneulsa ar daeZinebodes. wamali misi: babunaji<br />
vardis wyliTa da ZmriTa tled Seqeni da yovelTa dReTa Tavzeda<br />
SemosdeviT da razomica undodes iisa da lulufarisa SarbaTsa<br />
asvemdiT. saWmelad qerisa korkoti SeuwyeviT.<br />
erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs, saxelad asafrayi<br />
rqvian. misi niSani es iyos: mudam ZilSidan iyos da ar gaiRviZebdes,<br />
wasaubrobdes, waRma ukuRma ubnobdes. wamali misi: (92r) pitna ZmriTa<br />
moaduRe, amdoni erTi tlis magierad qnas, zed mosdvan tansa da<br />
siqangubini aWameT missa ferÃsa TbiliTa wyliTa dabandiT.<br />
erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian: mrTeli kaci anasdad<br />
waiqces, dabndes da didxans mkudariviTa idves da raÁ wamodges<br />
viTam Zilisagan moumxizlebia isre adgebis da isre Wkuiansa<br />
saubarsa daiwyebs, viTamc ara sWirebia ra, esec iqnebis rome<br />
192
gaSmagdes da Tavi moiklas an kldes gardavardes, an cecxlSi, an<br />
wyalSi Cavardes da amas Senaxva unda. wamali misi: vardis zeTi<br />
ZmriTa gaacxele, swori Tavsa Semoscxe, merme rogorca cnobas<br />
movides, ayiros Teslisa zeTi, Saqris julabiTa. qeris korkotisa<br />
wyliTa Seasvemde. Ãeli gauxseniT, rome yifalis qveSeT ZarRvi aris<br />
da aseTs rasme aWmevdiT da asmevdiT, rome guls Zali moumatos.<br />
kari da niSani layvasi, piris gamrudebasa hqvian. misi niSani es<br />
aris, rome duJva da Seberva ewyinebodes. pirveli (92v) niSani es<br />
aris: rome pirisa Zvali astkivdes da piris tyavi bruSad hqondes da<br />
emRerdes, eseca icodi Tu piri marjueniT gaumruddes da Tvalebman<br />
daizidnes, isi sevdisagan iqnebis. wamali misi: mudam bnelsa saxlsa<br />
dasvemdiT, sarke mieciT ÃelTa, ÃelT qondes da Sid imzerdes da<br />
mudam Tbilad amyofeT, zamTari iyos, Tu zafxuli daweros. navReli<br />
Wakuntlis wyliTa galeseT da cxvirSigan CauSviT, merme mastaqi da<br />
TeTri sakmeveli, vaSli da bia cecxlSigan dawvi, Tavi zed waaSvire<br />
da Tavzeda gardmoibure da ixrCole, rome imisi suli cxvirSida<br />
Sevides. mucelic gauÃseni afTimonis maTbuxiTa da afTimonis<br />
majunsac aWmevdiT. aiRe maSa da gareuli pitna, qondari, eseni<br />
ZmriTa moaduRe da ybasa da pirsa Semosdevi siTec stkiodes. sxvaÁ.<br />
meli(i)sa da irmis Ãorci asre moxarSon 298 , rome Zvalisagan<br />
daiyaros da isi 299 zeTis xilis zeTiTa malamaviTa Seqnan da Tavsa<br />
Semosdvan, marge aris. mamad zaqarias Svilma (93r) asre Tqvan: visac<br />
seni sWirdes, saWmels cotas miscemdiT, rome tani gauxurdes, misi<br />
Zvalebi gaxalvaTdes. sxva wamali: babunaji da gareuli pitna<br />
kargad moxarSon, merme Tavi zeda waaSviron, ixrColon, rome<br />
cxvirSi Sevides. saWmeli: muxudos wyali, anu nuSis zeTiTa, anu<br />
berZulis zeTiTa, anu niguzis zeTiTa, tredis Ãundi, WivWavi 300<br />
xarSoT kargia, Taflwyals asvemdiT, jaozsa pirSida idebdes, aseTi<br />
saWmeli mieciT rome raÁc seni iyos gaiRos isi, Tafli aris, rome<br />
uzmaT Wamos. merme moiRe es wamlebi: dariCini, zanjafili,<br />
zarambandi, niaxuri, ziraqimani, yvelaÁ swori qeni da sxva feri<br />
layvas wamali aiRe: lila, gareuli tarxuna TiTosagan oroli<br />
298 teqstSia `moxarSeon~.<br />
299 teqstSi `da isi~ gameorebulia.<br />
300 teqstSia `WavWavi~.<br />
193
dangi, Tayvis yveri ori drami, yvela danaye da xaTmisa zeTsa<br />
gaurive da TafliTa majunaT gaakeTe da ixmare.<br />
raSa - Ãelis TrTol(a)sa hqvian. (93v) mas SimSili, wyurvili da<br />
uqmoba kargaT argebs, TrTolas argebs, mouklebs, mlaSes wyalsa<br />
da gogirdsa Sigan Cajdebodes. es seni ufro didis Rvinis smisagan<br />
waekidebis, Rvinisaganac farezi qnas da vardis zeTi, cotaTa<br />
ZmariTa Tavsa moidvas. misi saWmeli: Semwvari Ãorci da Citi iyos,<br />
Tu Citis xarSo, da ospi, da qalami erTad Seqnili da Semwvari<br />
kurdReli da misi tvini kargia.<br />
niSani aRvikafaji. ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis,<br />
rome vera idnobdes. misi niSani es iyos: rome cota wairos daSvres<br />
da piris saxe gauwiTldes da mxiarulad iyos, ficxlad anu Ãeli<br />
gauxsnas, da anu wamali aaRebinos, rome zafra moakldes. Tu kaci<br />
ese mxurvale iyos, misi mosveneba ÃmeliTa qinZiTa da civiTa wyliTa<br />
iqnebis da SaqriTa iyos da sigrilisagan ixlaTi (!) veRar isaqmebs.<br />
kari, niSani filenjisa es aris, rome kacsa naxevari tani<br />
daubruJdebis, dausustdes da daumWldes (94r) ese seni layuasa,<br />
rabasa, Tasujnsa migavs. esec iqnebis Wkua wasvlodes ese misgan<br />
iqnebis rome zafra tvinisa savalsa ZarRvasa Sigan Cajdebis da<br />
tvinisa gza Sehkras mamad zaqarias Svili amas ityvis viTa ufrosic,<br />
ese seni balRmisagan da sinedlisagan iqnebis. raÁ ese seni<br />
daemarTos kacsa naxe Tu naxevari dasustdebodes eSvelebis<br />
R(mer)TiTa. Tu orsave mÃarsa damarTebodes da asoebi moebandebodes<br />
arRara eSvelebis ra da mokudebis kaci igi. wamali misi: Tu<br />
naxevari mÃari mobandebodes asre swamle Svidsa dResa wamalsa<br />
nuras fersa nuras miscem. saWmelad muxudosa da mdogvis saWmeli<br />
SeuwyeviT zeTis xilisa zeTiTa anu nigozis zeTiTa Svidsa dResa<br />
ukanis RarRarasa iqmodes, mdogviTa da qondriTa, TafliTa da Tbi-<br />
(94v) lis wyliTa, amas ukaniT Tu saWmeli moundes tredis Ãundi an<br />
Citi Semwvari erboTa wylisa magierad Taflwyalsa asvemdiT. Tu<br />
zamTari iyos, Tu zafxuli niadag Tbilad unda Senaxva, sasmelad<br />
Taflwyali.<br />
Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes anu<br />
maRlisa adgiliTa, anu ÃrmliTa, anu argniTa, anu isriTa, ese<br />
wamali hqen da ima adgilsa zeda dasdevi. aiRe batis qoni<br />
ormocdaaTi drami, daadvne da gaurie Svidi drami berZuli zeTi,<br />
194
aiRe lulufaris Ziri danayili da gacrili aTi drami da balis<br />
xili danayili da gacrili TiTosgan aT aTi drami gaurive. batis<br />
qonsa da zeTsa Sigan ima adgilsa, rome dakruli iyos Sescxe da<br />
uSvelis R(mer)TiTa. sxva wamali, rome cxvirsa Sigan Cauberven: aiRe<br />
erTi drami qalbana, muri, naxevari drami muSki, bora da zafrana,<br />
TviTosgan TviTo dangi, Taxvis yveri, weros navReli da yornis<br />
navReli TviTo (95r) dangi, Saqari erTi drami an orori drami da<br />
dangi danaye kargaT, rom fqviliviTa Seiqnas, aiRe qalis rZe da<br />
imiT gaurie da cxvirSida CauSvi da uSvelos R(mer)TiTa. misTvisve.<br />
aiRe Ãaris navReli, Saqari, zafrana, muSki erTmanerTis swori yvela<br />
danaye da g(a)sceri da ZveliTa erboTa cxvirSida CauSvi.<br />
kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa. raÁc iyos<br />
aqimTa uTqvams Tvalis tkivili ufrosi sisxlisagan iqnebis. misi<br />
niSani is aris: TvalSida ZarRvebi dausxvildes da kidec<br />
dauwiTldes, Tavis tkivili gamouCndes da TavqedianiviTa ubnobdes.<br />
misi wamali: uwin gasaxsneli wamali miec raÁc feri iyos, merme<br />
Ãeli gauÃseni, yifali zeiT mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris,<br />
vardis zeTi Tavzeda Sescxe, da grili tleebi ferÃis terfsa da<br />
gulsa zeda (95v) Semosdevi, Tavzedac qalis rZiTa da vardis<br />
wyliTa galeson da TvalSigan amoivlon. icodiT raÁsac kacsa<br />
Tvalis tkivili daemarTebis oTxisagan iqnebis: sisxlisagan,<br />
zafrisagan, sevdisagan da balRmisagan. Tu sisxlisgan iyos, niSani<br />
es iyos, Tvali wiTlad hqondes da cxlad. wamali misi: Ãeli<br />
gauÃsen pirvelsa dResa da mesamesa dResa kvatuSi mohkide, Tavsa<br />
sisxli gamoiRos, saWmelsa zubuqad sWamdes Ãorcisa Rvinisagan da<br />
yovlis mÃurvalis saWmlisagan ifarezos, rasac sWamdes qinZsa<br />
gaurevdes da bnelsa saxlsa Siga da jdebodes, metad nu daiZinebs,<br />
broweulisa da iisa Sarabsa miscemdi.<br />
Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis: aiRe<br />
spilenZi damwvari sami drami, kargi 301 murdasangi erTi drami,<br />
gacrili samyiarabi, afioni, zafrana TviTo drami es yvelaÁ<br />
Seajumle da danaye da gaceri wmind[ad] 302 ... (96r) ...Rma sisxlman<br />
divili dauwyos, nu SeukravT, daexsen. rome erTsa kvirasa sdiodes,<br />
301 teqstSia `karagi~.<br />
302 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
195
mas ukan dayenebis wamali uyavi. wamali misi: mravalZarRvas wveniTa<br />
ayiya galesos da yurSigan CauSvas da ergebis.<br />
Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos, prasis wveni nelTbili<br />
ZmriTa CauwveTon, moalbobs da gamoayrevinebs.<br />
niSani rome yurTa bayli sdiodes. wamali misi: aiRe mwaris nuSis<br />
zeTi cotad gaaTbe da yurSida CauSvi, merme abane ba... 303 (96v) guls<br />
eyrebodes iordasalebi an danaye da an galese Saqris wyliT<br />
moaduRe TbiliT asvi, brewouli gamowure Saqari Cayare da wyliT<br />
moaduRe, asvi Zals miscems gunebaze da(a)yenebs. narijic ise qeni<br />
guls eyrebodes sakmevli danaye kvercxis cilSi galese da<br />
qaRaldze sascxebelis kobze da(a)kari, guls rom eyrebodes niSos<br />
qveS funCxaT imis Ziri mwvane gunda sanenebeli moaduRe da asvi<br />
Zmari SaqriT gatexilzeda asvi xuT feri Zirian furcliana danaye,<br />
RviniT asvi guls eyrebodes saWmeli gadegdos, duJs ayriebdes<br />
galeas (!) furceli dakrefe da Reri moxarCe kobziT umarili nuSis<br />
zeTi da(a)sxi, marilis magireraT dariCini, yarafili aWame.<br />
suravandis wamali: gundruki, danamasaiqi, TeTri sakmevli,<br />
kowaxuris cili, breweulis qerqi, qondari, Savi pitna Zirian<br />
furcliana 304 (97r) ZmriT moxarCe da pirSi igube.<br />
tylipis wamali urTxelis furceli danaye da karga mo(xa)rCe<br />
RviniT Semosdevi or dRes nu Sem... 305 banbasa RviniT moxarCe da<br />
qondari wa(a)yare, Semosdevi kuna, puris qato sami kobzi mozile da<br />
gamoacxve, Semosdevi tylip[ze] ... 306 qeris mqvili, puris mqvili<br />
RviniT ... 307 Semosdevi. xmeli nioris Reri ... 308 moxarCe da Tafli<br />
gaurie, xSiraT Semos[dos] TbilaT inCxlais Ziri danaye puris ... 309<br />
303 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
304 am gverdze teqsti gansxvavebuli kaligrafiiT aris<br />
dawerili.<br />
305 ar ikiTxeba.<br />
306 ar ikiTxeba.<br />
307 ar ikiTxeba.<br />
308 ar ikiTxeba.<br />
309 ar ikiTxeba.<br />
196
Txeli moxrake da Samosdevi, kargi ... 310 Tiaxmarexi gayles(e), xSiraT<br />
asvi. 311<br />
...riSvamdis (!) Zilisagan davardes, veRar gasZlebs da mokudebis<br />
kaci.<br />
ama yurisa simsivne zogjer buranSigan gamoCndebis da zogjer<br />
simrTeleSigan. Tu ÃSirsa buranSiga gamoCndes kargis niSani aris.<br />
ese oTxisagan iqnebis: sisxlisagan, balRmisagan, sevdisa da<br />
zafrisagan. (97v) Tu sisxlisagan iyos misi niSani es aris: feri<br />
wiTlad iyos, ZarRvebi savsed scemdes da Zalianad amaRlebul iyos<br />
da tanzeda axlad da mZimed iyos. Tu zafrisagan iyos misi niSani es<br />
aris tani misi sisxlisagan ufro cxlad iyos da tanSida simZime<br />
ara hqondes da mwve stkiodes. Tu balRmisagan iyos is adgili<br />
rbili iyos da moTeTro iyos ferzeda da tkivili wynarad iyos. Tu<br />
sevdisagan iyos ferzedan moSaod iyos da is adgili magari iyos da<br />
savsed da tkivili wynari. amisi wamali es aris, rome nuras fersa<br />
wamalsa aseTsa nu Semosdeb, rome is simsivne dasZras da dafantos,<br />
Tu simsivne buranSida gamoCndes Zneli aris, magram asre uwamlod<br />
rome ar dafantos, raÁc Rone iyos aseTi tleebi Semosdevi rome<br />
seni iqave moxarSos da simsivne gaaqarvos. da Tu buranSigan iyos da<br />
gaugrZeldes, maSin Ãeli gauÃseni, rom tkivili ausubuqdes. (98r) da<br />
Tu tkivili wynari iyos, wynarad uwamlebdi gamorCeuliTa wamliTa<br />
amisTvis rome satkivarisa simwvavisagan cxrod ar gardaeqces. Tu<br />
simsivne erTob tkiviliTa iyos rbili tleebi SemosdeviT, rogoraca<br />
ia da tuxti daulbosa magieri mulasaliTa. pirvelad rome simsivne<br />
gamoCndes da mwved stkiodes mCvari TbiliTa wyliTa daasole da<br />
Semosdev da Tu erTob stkiodes marili gaacxelos tafaSigan da<br />
SemosdeviT. Tu tkivili saSualo iyos, icodi rome Tavsa gamoiRebs<br />
selis Tesli danaye mulasaliTa Semosdev, sxva tuxti. da babunaji<br />
ulbosa wveniTa dazile da Semosdevi. siwynariTa daulbos. Tu<br />
Seityo dabaylebodes, mas dasalbobeli wamalebi Semosdev, rome<br />
Jamzed daalbos. aiRe sxvilis cercvis fqvili, qalmisa wveniTa, iis<br />
Ziris wveniTa, yvela erTad aduRe, manamdis rome gaskeldes, cota<br />
310 ar ikiTxeba.<br />
311 aq mTavrdeba gansxvavebuli kaligrafia da iwyeba<br />
teqstiseuli kaligrafia da Sinaarsi grZeldeba.<br />
197
vardis zeTi (98v) gaurive da Zvelis banbiTa zeda dasdevi da ra<br />
daJamdes nu gaagrZeleb, ficxlav aiRe cxvris Zveli nexvi, danaye da<br />
an batisa da an qaTmisa qoniTa dazile da Semosdevi. kidec<br />
gamoswmeds, kidec gaamTelebs. sxvave. Jola marili wyliTa moxarSe<br />
da dadnes, dazile da Semosdevi da daauamebs. Tu erTob gagrZeldes<br />
damwvari sadafi cota Tafli gaurie da Semosdev. an Tu simsivne<br />
sevdisgan iyos misi wamlebi SeuwyeviT grili wamlebi, qafuri<br />
malamos magieri, ZaRlis yurZenas wvenSidag marili daasolon da<br />
Semosdev. amisTvis rome simsivne ar imatebs da ori TeTri salesavi<br />
qinZis wyliTa galese da erTmanerTzedan Sescxe da afTimonis<br />
maTbuxica Seasvan rome tani sevdisagan gaswmidos.<br />
da araferi wamali yuris tkivilisa mis ukeTesi ar aris nel<br />
Tbili erbo furisa yurSigan CauSva erTob kargi aris R(mer)TiTa.<br />
Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes anu matli<br />
dabadebuli iyos, misi wamali: tenco danaye, gamo- (99r) wure da misi<br />
wveni yurSida CauSvi da uSvelos atmis furceli danaye gamowure<br />
da misi wvenica CauSvi, cota saymunia galese da yurSida CauSi da<br />
masve wamsa mohklavs. sxva. bolokisa da xaxvis wveni Caawure da esec<br />
mohklavs navReli risac aris isic mohklavs an cota sabri gaadgine<br />
wyliTa da yurSida CauSvi da ficxlav mohklavs.<br />
kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa. Tu kacsa<br />
cxvirSigan buasiri gamouvides misi niSani es aris rome cxvirisa<br />
naxevari Seekras da cxviris satkivari daRma ÃorciviTa gamova, xan<br />
gamova da xan wava. wamali misi. uwin yifali gauxsen, sideTec<br />
sWirdes, merme CqifiTa gamoglije merme wamali iyav, aiRe jangara<br />
ori drami, fiWvis gomizi xuTi drami danaye gaceri, merme aiRe<br />
berZuli zeTi da cvili Tormet Tormeti drami erTad aduRe, rom<br />
cotad gamovides, es danayili wamlebi Sigan gaurive da dazile<br />
malamos wesiTa, raÁ mogindes banbis patruki Sehqen da Sescxe (99v)<br />
yovelTa RameTa Seudev sanamdis gamrTeldebodes. Tu cxviridaRma<br />
sisxlma dauwyos divili unda Seityos aqimman romliTa gziTa<br />
modis da anu ramdeni feria. erTi es rome sisxlman wveTa daiwyos<br />
da ficxlad dadges is cxros sisxlis buxrisagan aris iqnebis rome<br />
uwin wynarad sdiodes da merme gaÃSirdes da guvian dadges ese<br />
sisxlis buxrisagan aris. da iqnebis erTpirad da ÃSirad warmosces<br />
198
sisxlma ... 312 ese oTx feri aris: erTi rome sisxli dasWarbdes tanis<br />
ZarRvebisgan, meore rome ZarRvi gaxsniliyos, mesame sisxli sasasa<br />
ZarRvebSigan gacxelebuliyos, misgan xSiri sisxli sdiodes da<br />
erTob Tavis tkivili gamoCndes amas Znelad eSvelebis. sxva niSani<br />
rome sisxli Tavisa, cxvirisa, da sasisa ZarRvebisagan edinos<br />
sisxli, amis niSani es aris: sisxli Txeli, wiTeli da cxeli iyos,<br />
iqnebis pirvelad Cqarad sdiodes da merme iklos da dadges, kargis<br />
niSani iqnebis rome avic iyos. kargis niSani es aris (100r) raÁ<br />
sisxlis dena gaTavdebis daswydes kaci zubuqad da fer wmidad<br />
iyos, Tu tanzeda damZimdes da fer yviTlad iyos avis niSani aris.<br />
rome kidec uwamlo maSinc avia.<br />
awe cxviris sisxlis denisa sargebeli mogaxsenoT axlad<br />
snebians rome simÃurvaliT iyos da yvavilisa quSuTosa imisTvis<br />
kargi aris da bednieri da sisxlisa dayeneba ar unda Tu ar<br />
nametnavad misWirdes da Tu ama saqmesa Sina sneuli damWldes da<br />
dasustdes da gayviTldes avis niSania. buranSigan rome sisxlman<br />
dauwyos dena ar unda dayeneba. amisTvis rome sensa gaswmeds da Tu<br />
erTob dauwyo dena da dasustdes, maSin unda daayenos isi, rome<br />
sisxlis daWirvebisagan sdiodes arca mas unda dayeneba. amisaTvis<br />
rome sensa gamoswmeds da maSiga Ãelisa gaxsna aris ukeTesi wamali,<br />
magram ZarRvsa wvrilad unda gaxsna. ama cxvirisave unda gaxsna<br />
cota idinos. kacsa rome cxvirTa sisxli sdiodes misi wamali:<br />
ficxlad Ãeli gauÃsen (100v) Tu marjuenas nestvsa sdiodes<br />
marcxena Ãeli gauxsen, Tu marcxenasa sdiodes marjuÀna gauÃsen da<br />
sisxli cota gamouSvi da RviZlis anu tyirpisasa kvatoSi<br />
mohikidos. misTvisve: Sublsa qafuri, vardis wyali da sandali scxe<br />
da cxvirTaca CauwveTe. cota qafuri. misTvisve: moiRe ospi, qeris<br />
fqvili, gunda, isrimi, murti, mayvlis furceli, amaTgan sworswori<br />
danaye da gascer da an ZmriTa da an vardis wyliTa mozile da<br />
Sublsa Semosdevi da SevasvaT mJavis broweulisa wyliTa, an<br />
narinjiTa an ZmriTa da wyliTa gazavebuli. misTvisve: patruki<br />
daiWire da gunda da qeriTa bagi danaye da ZmriTa Sezile 313 da<br />
patruksa Sescxe. da cxvirSigan Seudev anu CauwveTe cota qafuri<br />
312 ar ikiTxeba.<br />
313 teqstSia `SeZile~.<br />
199
sazamTros wyliTa da SeuxvieT Ãeli da feÃi mCvriTa Tu es<br />
cxvirTa sisxlisa dena snebisa oflisa denisa Jamsa daemarTos<br />
kargis niSani aris, Tu erTob sdiodes es wamlebi uyav rome<br />
dagviweria.<br />
cxvirTa dacemisawamali, rome cxvi- (101r) rTa dacema ukuayenos.<br />
vardis zeTi dawnioris furclisa zeTi cxvirSigan CauSvi da<br />
ukuagdebs. nel Tbili erbo orTave yurTa CauSvi da Tbili<br />
saxvretelic ukuagdebs, Tbili rame Tavzeda Semosdva, rome siTbo<br />
tvinSida Sevides marge aris. TavSubli, Ãeli erboTa daizilos,<br />
merme ufro karga yuris Ziri daizilos erboTa da cxvirTa dacema<br />
ukuayenos.<br />
kacsa Tu bage gausqdes misi is aris, rome yovelTa RameTa Wiasa<br />
ukanasa karsa iisa da lulufarisa zeTiTa izeldes. merme kitri<br />
Sua gahkueTe, erTmanerTsa Seusvi. raÁc orgniTve wyali gamovides<br />
aiRe is wyali da Sescxe gaxeTqilzeda. misTvisve: aiRe danayili<br />
gunda saxamebeli da umaruli da qaTira erTmanerTisa sworad.<br />
swori qen da jumlad danaye, moiRe qaTmis qoni, vardis zeTi, wminda<br />
cvili, cota erbo, eseni yvela malamad Seqen da zeda dasdev<br />
kvercxisa xeWepca SigniT rome Txeli (101v) apki akravs isi<br />
gaxeTqilzedan daidvas. daikras da qafurisa malamoc kargia da<br />
yovlTa RameTa juRabsa svemdes mravalZarRviTa. misTvisve. batis<br />
qoni, Ãbos qoni, qaTmis qoni erTad dazile da tled Semosdev marge<br />
aris. saWmelad moxarSuli Wakunteli da Toxlo kvercxi da ispanaxi<br />
qeris wyliTa Seqnili aWame.<br />
kari kbilTa tkivilisa. Tu kbilis Ziri gasqdes misi wamali uwin<br />
Ãeli gauxseni merme kvatuSi mohkide kiserzed da ospi da samyi<br />
pirSida daiWiros da mercxali danayili ZmriTa moaduRos da<br />
pirSigan igubebdes.<br />
kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili TuTubo an kawaxuri ZmriTa<br />
mozile samjer oTxjer zeda dasdevi da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
kacsa piri uyardes. misi wamali tkbilis saWmlisagan da<br />
niguzisagan ifarezos. Tu tkbili rame sWamos julabiTa piri<br />
gamoibanos. Tu niori sWamos kbilis Ziri an TafliTa an qaTiriTa<br />
daibanos. pirsa mudam (102r) vardis wyliTa da ZmriTa gamoibandes.<br />
kbilebsa zeTis xilis zeTiTa gamoikazmides, aseTi wamali hqeniT,<br />
rom kbilebi gaTeTrdes da suli gamoiRos es aris rom aiRe zRvis<br />
200
peruli, Cinuris natexi marili TviTosgan samsami mityali damwvari<br />
qeri, damwvari sumbuli da mocxari da Sabiamani. es yvela damwvari<br />
da ZmriTa dambali TviTosagan ororoli mityali da sandali ori<br />
mityali. es yvela erTad danaye da imiTa kbilis Zirsa daizeldes.<br />
da tyemali moxarSuli, moxarSuli atami, nesvsa uzma sWamdes marge<br />
aris, qeris anakveTic civis wyliTa da SaqriTa rome kbilsa Zirsa<br />
da pirsa imiTa izeldes kargia da kbilisa gaxeTqisa ZirisaTvis<br />
iseve. amas SeuwyeviT.<br />
Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes misi<br />
wamali ese qen: aiRe Ãmeli soinji da Ãmeli saSur ... 314<br />
(102v) (m)jdomisagan xvela SWirdes ielesameai, ia, kostai,<br />
Sarvalai, mariam sxalai, osopintro, Roris Caimela, mrava ZarRvai,<br />
tabela, matatela, cota TeTri sakmoveli, tabelai Ziri, oxatuveis<br />
Ziri, mTeli oxatuva Tu sicxe 315 q(o)ndes wyaliT asvi, Tvara RviniT<br />
moaduRe da asvi.<br />
(m)jdomis RviZlis wamali: danergili vardis Ziri, ekalis Ziri<br />
wiTeli wamali danaye da wyliT moxarCe, asvi guls uxTebodes<br />
vardis wyalSi niSaduri dadne da asvi.<br />
tylipisaTvis _ xizalarali wyliT motafe, Semosdevi.<br />
yverisaTvis _ damwvari irmis rqa ... 316 danayed, TaflSi gazile da<br />
Samosdevi. (103r) wiTeli vardi, broweulis yvavili, gunda, Sigan<br />
rome SigniT sxva gunda iqnebis da TeTri sandali, gaqlibuli<br />
TuTubo yvela sworswori wmindad danaye, vardis wyliTa aduRe,<br />
gamowure da imiT RarRara aqnevine. misTvisve aiRe TeTri Sabi oTxi<br />
drami, broweulis yvavili, qafuri da niSaduri. TviTo drami yvela<br />
danaye da gacer da rkinisa kovzi daasvele da ese wamali zeda<br />
daafare da piriSigan Seyare da aziden miTa. Tu zandikisa simsivne<br />
Tu zafrisgan iyos misi niSani es aris: piri rome mware ebas da ena<br />
yviTeli da cxeli iyos da swyurdebodes. misi wamali es aris: aiRe<br />
yviTeli alila xuTi drami da erTs Ramesa daaRbe da dilas<br />
moaduRe asre rome naxevrad moiyaros da gamowure da Seasvi. Tu<br />
danayili da gacrili misce TbiliTa wyliTa ori drami anu sami<br />
314 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
315 teqstSi `Tu sicxe~ gameorebulia.<br />
316 ar ikiTxeba.<br />
201
drami mieci. misTvisve. aiRe indiouri tyem- (103v) ali, Tu ar iyos<br />
Savi qliavi, xoSambris guli, ZaRlis yurZenas wveni, qeris wveni,<br />
amaTiTa gaqen da gamowure, da RarRara aqnevine marge aris. Tu<br />
balRmisagan, misi niSani es aris rome zandiki gaugrZeldes,<br />
rogoraca Tagvis kudi grZeli iyos, moTeTro da rbili, simwvave da<br />
sicxe ara hqondes, magari da mZime iyos. wamali misi: aiRe mdogvi da<br />
gunda da danaye da ZmriTa tled Semosdev. Tu zandikisa simsivne<br />
sevdisagan iyos misi niSani es iyos, simsivne magari iyos da piri da<br />
ena moSavo iyos, da esec iyos piris gemo momJao iyos, rome senisa<br />
simsivnesa hguandes. wamali misi, ese uyav rome pirSi daigubos da<br />
kidec iRarRaros, qinZis wveni qarfqinis wveni pirSida daigubos,<br />
kidec iRarRalos, rome simsivneman ar imatos da sartanad ar<br />
gadaiqces.<br />
niSani xunayisa xunayi amas rqvian, rome ÃaÃa stkiodes da<br />
saWmelsa ver CanTqmides, yelic gausivdes, ese avi seni aris,<br />
yelidaRma rome sisxli mosdiodes masac xunayi hqvia. (104r) Tu<br />
xunayi daemarTos yeli stkivdes sulsa vera irquemdes orisagan<br />
iqnebis: erTi sisxlisagan, erTi zafrisagan. Tu sisxlisagan iyos<br />
misi niSani es aris wiTeli iyos da raÁ Ãeli dasdva Signi iZrodes<br />
raÁ es niSani naxo ficxla Ãeli gauÃsen da sisxli metad bevri<br />
adine. Tu zafrisagan iyos ferzedan yviTeli iyos da nametnavad<br />
cxeli iyos da maja wvrilad da Cqarad scemdes. Tu cxvirSigan<br />
Cauvides da cxviri gausivdes imasac Ãeli gauxsen. aseTi SarbaTebi<br />
da saWmeli miec rome sisxli daawynaros. Tu zafrisagan iyos<br />
wamali misi: aiRe SirxiSti anu mJaviTa anu tkbiliTa broweulisa<br />
wyliTa anu qasnisa wveniTa xiaSambari daadnos da imisgan svas, rome<br />
muceli daulbos da gamowmindos da mere RarRala qnas. ama wesiTa<br />
aiRe muri wminda ori mityali da zafrana erTi mityali es orive<br />
tuxtisa wveniTa Caadnon amisgan iRarRaros rome muc- (104v) (y)ili<br />
daulbos da xiaSambari axliTa rZiTa daadnon da bora tuxtisa<br />
SarbaTiTa araadnon da isi iRarRaros da yeli daulbo. orive ori<br />
sworad moaduRon da am wyliTa xiaSambari gaqnan, da iRarRaros, da<br />
zroxis erboTa da RviniTa moduRebulTa, xaTmis wyliTa,<br />
iRarRaros da misi saWmeli qeris wyaliTa iyos, da anakuÀTis<br />
wueniTa saWmlad Seuwyon. da Tu sustad iyos, yifali gauxseni,<br />
amisTvis rome sisxlis daWarbebisagan aris da misgan daemarTebia.<br />
202
Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos simrTelis niSani<br />
aris amisTvis rome Zali da mamacoba misave adgilsa aris. Tu<br />
xunayisa ufalsa feri gaumwvandes da Tvalisa gareSemo gauSavdes<br />
masve wamsa mokvdebis. pirvelad rom xunayi gamoCndes yifali<br />
gauxsen da amdoni sisxli adine rome Sesustdes da masve wamsa<br />
uSvelis. da Tu susstad iyos maSin erTpirad nu aden, sam dResa<br />
aTaTi, anu xuTi drami, an amisaTvis rome ar (105r) dasustdes, da Tu<br />
dasustdebis sulis gubeba daerTvis da sisustisagan sulis gubeba<br />
avi aris, avis niSania da enis ZarRvi Zirsa Tu savse da gaziduli<br />
iyos ficxla gauxsen, yovneba ar unda erTob margi aris da Tavze<br />
da kvatuSis mokidebac kargi aris. Tu yeli asre SekrviT iyos rome<br />
aras CauSvebdes mumrRvani Seqen, pirSigan igubos da cotas<br />
CanTqmides, da agreve qafuris malama kvercxis gulSigan gaurieT da<br />
isic pirSidan iqonios da CanTqemdes, Triayi sWamos, isic kargi<br />
aris, nebiTa R(mer)TisaTa da Jolis SarbaTsa iRarRarebdes. Tu<br />
amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes avi seni aris.<br />
welTa Sua kvatuSsa moihkidebdes, merme es wamali SeuwyeviT. aiRe<br />
wiTeli wamali, samyiarabi, alisarCuli, TeTri sakmeveli,<br />
TviTosagan TviTo drami wvrilad danaye, merme biis SarbaTi<br />
gauriedve, ororoli mityali miec, rome sWamdes. Tu man ar uSve-<br />
(105v) los, zufis SarbaTi rZiTa SeuwyeviT. aiRe revandi da afioni<br />
TviTo drami, broweulis yvavili erTi drami da naxevari berZnuli<br />
Tixa, da kanafis Tesli xuTxuTi drami, sakmeveli naxevari drami<br />
danaye da gaceri, da qaTirisa wyliTa gaurive. kverebi Seqen da<br />
Crdilsa gaaxme. raÁ mogindes miec civiTa wyliTa sami drami<br />
saWmeli, fuSruki. miec nuSis zeTiTa. Tu movides slokiniTa,<br />
duJiTa, farezad Seinaxe da wamali es uyav. pirvelad RarRara<br />
aqnevine, amiTa rome xaxisa tkivilsa sweria. Tu zedasa xaxasa<br />
sdiodes anu duJsa hyvebodes igi avia da saWmels nu aWmev, da Tu<br />
slokiniTi amovides igi sjobs da nu geSinian. wamali es qen. pirvel<br />
ZarRvi gauxsen, merme aiRe TeTri sakmeveli, broweulis yvavili,<br />
TeTri xaSxaSi, samyiarabi, TviTosagan samsami drami, xaSxaSi ori<br />
drami danaye, gacer da raÁ mogindes miec sami drami, zeda biis<br />
sasmeli Seasvi (106r) civiTa wyliTa, aTi drami da saWmeli isrimiTa,<br />
anu TuTuboTa, an kowaxuriTa SeuwyeviT.<br />
203
niSani Ãmis Cavardnisa oris ferisagan iqnebis erTi sinedlisagan,<br />
erTi siÃmisagan. Tu sinedlisagan iyos misi niSani es iyos rame raÁ<br />
Ãmis amoReba undodes wvrilad amoiRos, asre rogorc patara<br />
lekvisa. ese balRmisagan iqnebis icodi Tu siÃmisagan iyos, Ãma<br />
weros Ãmasa ugvandes. wamali misi Ãmis Cavardnisa es aris. ficxla<br />
uwamlo Tu xani gamova Znelad gawmdebis da ewamlebis. Tu seni<br />
siÃmisagan iyos misi wamali. mravalZarRvis labi Seqeni daaWmevdi,<br />
nelTbili qaTmis xarSo, msuqnis cxvris guli, SaqriT, marge aris.<br />
kitris da aspanaxis xarSo, cxeli rZe, SaqriTa, karaqi SaqriTa,<br />
saxamebeli SaqriTa, abano bana ÃSirad, nelTbilis wylis sma marge<br />
aris, da tkbili broweuli cxelsa mCvarSigan gaxviveT da cxelsa<br />
nacarSida Casdev, rome Seiwvas merme Tavi (106v) moÃadon da misi<br />
guli SeSiTa datyliJon. merme iis zeTi cota anu nuSis zeTi ima<br />
broweulzedan daasxan, merme julabi Seqnan, da ama broweulis<br />
wvenSidan gaurion da gaaTbon nelad, da SeaWamon erTob margia. Tu<br />
sinedle da balRami sWarbobdes qalmisa loyia argebs, wamali misi.<br />
aiRe qalmis Sto da furceli, wyliT moxarSe, merme datyliJe da<br />
gamowure, da Tafli gaurive, da manamdisi aduRe rome Seskeldes,<br />
aWame margi aris. misTvisve. aiRe anguJati aTi drami, zafrana oci<br />
drami, Tafli erTmanerTSida gaurie da erTad galese, da aduRe<br />
manamdis, rome gaskeldes, merme pirSida daiWirebdes da wovdes, amas<br />
anguJatsa loyia hqvia. misTvisve. aiRe Ãmeli leRvi da pitna Ãmeli<br />
iyos, Tu nedli, ese swori wyliTa aduRon manamdis, rome dadnes,<br />
leRvi TafliviTa Seiqnas da gamowure, merme danayili samyi gaurive<br />
da cota kidev aduRe, sanamdis gaskeldebodes, da pirSida Ca- (107r)<br />
idebdes. Tu simÃurvalisagan iyos Ãmis Cavardna qeris korkotis<br />
wveni nuSis zeTiT erTob marge aris. Tu balRmisagan da<br />
miWirvebisagan iyos misi wamali qaTmis xarSo, cxeli rZe, Torxlo<br />
kvercxis guli, sxvilis cercvis fqvilis saxvreteli, yvela<br />
SaqriTa da Rvino ifarezos da julabs svemdes. Tu Ãma uTrTodes<br />
misi niSani da wamali didsa karabadinSida sweria.<br />
Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan<br />
Camovardnisagan stkiodes uwin mumia Seasvan erTi drami Tbilis<br />
wyliTa da SaqriTa, da mas ukan cxeli cxvris rZe Seasvan, da mas<br />
ukan es tle Semosdvan. aiRe mravalZarRvis furceli da cota qeris<br />
204
fqvili, Zmari da kvercxis yviTeli guli. es wamlebi amaSigan<br />
gaurive da Semosdevi marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />
Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali misi wamali es<br />
aris rome Ãorcsa abreSumi moabi magari maxvi (!) miec rom CanTqas<br />
da wynarad amozile, da kidev (107v) CaanTqmevine, da kidev amozide,<br />
manamdis qen rome amoiRos an CaiRos wminda iakob, wminda vlasi<br />
moixsenie.<br />
kari Ãvelisa ziyinafasi iyos Tu raÁc feri Ãvela rasden rigi<br />
im brZenTa aqimTa yvela Seutyvian, kargad unda Setyoba. Tu<br />
axvelebdes da balRams amoiRebdes daiWire mware vaSlis mware<br />
wveni marilSida gaurive da miT RarRara aqnevine, rom stomaqis Tavi<br />
gamowmindos. Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes daiWire CamiCi,<br />
TeTri sakmeveli, ra erTic gindodes wyalSida moaduRe, gamowure,<br />
cota nuSis zeTi gaurive da Seasvi cxelcxeli da ergebis<br />
R(mer)TiTa. Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos daiWire bambis<br />
kurkis guli xuTi drami, erTi drami Zira, sanelebeli, danaye da<br />
nesvis Teslisagan saxvreteli fuSruki Seqen, da erTmaneTSida<br />
gaurive da Seasvi. Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad<br />
amoatanos, guli eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes, kidec<br />
aÃvelebdes, Tavi stkiodes da qSinevdes, magra cxeleba ara sWirdes,<br />
(108r) Tu saxe ferzedac TeTrad iyos. Tu Ãmelad aÃvelebdes qeri<br />
gamoswure, amdeni qafuri, an TeTri sandali cxvirSidan CaawveTe.<br />
Tu swyurdebodes mJavanas wveni SaqriTa gaatkbe da vardis wyali<br />
gaurive, da Seasvi. misi wamali. Tu SeeZlos gasaxsneli miec, Tu ar<br />
SeeZlos es zufis SarbaTi miec, rom sxvas wamlebSida sweria, kidev<br />
arwyevine da saWmelad aspanaxi Seuwyevi, nuSis zeTiTa da Tbili<br />
wy(a)li mudam iRarRaros. erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan, misi<br />
niSani es iyos, rome xan grZlad aÃuÀlebdes da qSinva sWirdes, da<br />
uZilobac. misi wamali es iyos, mudam cxelcxelsa julabsa svemdes<br />
da nurafersa mJavesa nu aWmevT, saWmeli maSa SeuwyeviT. nuSis<br />
zeTiTa imasWamdes. Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos,<br />
misgan rame uSvelos gamocdili es majuni broweulisa uSvelis,<br />
mkerdis simagresac da sisxlsac daawynarebs, uzmasac miecemis da<br />
naWamsac. (108v) aiRe tkbili da mwife broweuli da qerqisagan<br />
gamoiRe, merme ÃeliTa gamowure, wmindasa WurWelsa Seinaxe, merme<br />
samosliTa gamowure da qvabSida Caasxi, da ori zoma Saqari gaurive,<br />
205
da nel Tbilad aduRe, da qafi moÃade, da raÁ gaskeldes, aiRe samyi<br />
arabi da qaTisa, TviTosagan xuT xuTi drami da merme wamalSida<br />
oci drami Tafl wyali gaurive. gaqen, rome dadnes da broweulis<br />
wyali zed daasxi, cecxlzed midgi da aduRe, rome gaskeldes aiRe<br />
da gaacive, da wmindasa WurWelSida Caasxi, da raÁ mogindes miec<br />
erTi drami. Tu SeZlos amaze da nuras aWmev, ese gamocdilia da<br />
uSvelis R(mer)TiTa. sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome<br />
kacsa awyendes. aiRe TeTri sakmeveli, qarTisa da samyi arabi, rubi,<br />
suri, yvela swor swori danaye da amisgan miec erTi mityali. (109r)<br />
Tu aman ar uSvelos aiRe anduzi, soinji, swor swori danaye, Tafli<br />
gaurive da miec es gamocdilia. Ãmelis ÃvelisaTvis. anakuÀTis<br />
wyali Seasvi, nuSis zeTi erTi drami, Saqari oTxi drami, Tbili<br />
Seasvi uzmaT. misTvisve. wamali rome naÃveli amoiRos, da<br />
Tirkmelisa da guerdis tkivilisa, da buStis tkivilisa, mkerdisa<br />
da muclisa, da stomaqisa tkivilisa, raÁc feri seni rome<br />
stomaqSian iyos yvelas uSvelis. aiRe pilpili oci drami, samyi<br />
arabi Teqvsmeti drami 317 , niaxuri, anduzi TxuTmeti drami, eseni<br />
danaye da gacer, TafliTa gaurive, merme gaerTdes, miec erTi<br />
gundis odeni, zeda cota Tbili wyali Seasvi da uSvelis. misTvisve.<br />
wamali kargi da gamocdili. aiRe muri da sadafi, Savi sakmeveli,<br />
Tafli, gaurive da cota pirSida daiWire. (109v) niSani nedlis,<br />
grilisa Ãvelasa rome uSvelis. misi majuni. rome mkerdi<br />
gamoiwmindos da sveli seni daamwifos. aiRe Ãmeli zufa, iis Ziri,<br />
mdogvis Tesli, anisoni, swor swori danaye da gacer, Tafli<br />
aaduRe, rogorc marTebs, majuni Seqen da axmare, TviTos Wamazeda<br />
TiTo kovzi unda. sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos. misi<br />
niSani is aris, rome Ãvela gauwyvitlad iyos da cxelebac sWirdes,<br />
da mWldebodes, da dRiv da Ram balRamsa sisxli hyvebodes. misi<br />
wamali: qeris korkoti, kirCxibiTa moduRebuli, xaSxaSisa<br />
SarbaTiTa Seasvas. daiWire TeTri xaSxaSi naxevari mityali, ayiros<br />
Teslis guli, kitris Tesli, TviTosgan naxevar naxevari mityali,<br />
gacrili fqvili, TeTri qaTira, rubisi, TiTosgan TviTo drami (110r)<br />
da naxevari drami, wiTeli wamali da niaxuris Tesli erTi drami,<br />
afTimoni, dariCini, naxevar naxevari drami. es yvela danaye da sams<br />
317 `Teqvsmeti drami~ teqstSi gameorebulia.<br />
206
dRe qliavis wyalSida gaurive, da Seasvi aw xaSxaSis SarbaTiTa. Tu<br />
es seni Zveli iyos misi niSani: duJis magierad balRamsa amoiRebdes.<br />
Tu am sensa swamlobde, asTe unda. wyliTa jami Tavsa da imisi<br />
bayli wyalSigan Caagdo da Cavardes, nurafers wamals nu miscem,<br />
sasikvdilo aris, da Tu wyalma zeiT moigdos, simrTelis niSani<br />
aris, da asre uwamle, qeris korkoti mieciT. Tu es seni Ãmeli iyos<br />
misi niSani: balRami iyos sisxlSida icodi firtvi dadnebis. misi<br />
wamali axali rZe aris, Seasvas cxelcxeli da Saqaric gaurive, da<br />
qeris korkotic Seasvas, da saWmeli axliTa rZiTa, brinjiTa, nuSis<br />
zeTiTa (110v) gaurive da aWame. sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali:<br />
aiRe erTi jami Tafli, ori jami wyali, cali pevSi cerecos Tesli,<br />
cota masTaqi, cota TeTri sakmeveli, cota sanelebeli danayeT da<br />
eseni asre moaduReT rome Seskeldes. sami jami erTzeda unda<br />
moiyaros, rodesac moundes TbilTbili svas da uSvelis. Tu<br />
Ãvelisagan Ãma Cavardnodes mas gasaxsneli SeuwyeviT. SirxiSti,<br />
xiaSambris guliTa, Tarangubini, ese galese da Seasvi, da yifali<br />
gauxseni, mklavis sadreks zedaT napirs aris, yovlis mJavianisagan<br />
ifarezos, da abano mudam ibanos. merme aiRe sxvilis cercvis wveni,<br />
cxeli Seasvi TaflwyliTa, da sazeliTa gulispiri daizilos,<br />
CamiCi ukurko aduRon da nuSis zeTi gaurion, da uzmosa aWamon, da<br />
saWmeli fuSruki Seqen da rZis julabic gaurion, da kvercxis<br />
yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan an simRerisagan (111r)<br />
xma Cavardnodes. aiRe tkbilis broweulis qerqi, yviTeli alila,<br />
orive danaye da fuSruki Seqen, da Sigan gaurive, da aWame, qasnis<br />
wyliTa RarRara aqnevine. silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni<br />
aris. amisi niSani da wamali es aris. da mkerdis tkivili oTxisagan<br />
iqnebis. da aris erTsa sensa SavasaSavas hqvia. avi seni aris da<br />
misgan iqnebis mkerdis tkivili. amaTi niSani da wamali yvela didsa<br />
karabadinSidan swerian.<br />
kari da niSani stomaqis tkivilisa. mravlisagan iqnebis misi<br />
niSnebi da wamali yvela didsa karabadinsa hkiTxeT. Tu stomaqis<br />
simsivne sisxlisagan gamoCndes misi niSani es iyos rome sadnobelis<br />
Zali gauZlurdes da cxeli cxeleba mokidios, da enasa prke<br />
mokidos misi wamali. basaliki mklavisa qveSe napirsa aris, igi<br />
gauxseni da merme araferi. gasaÃsneli sarwyeveli wamali ar unda,<br />
rwyeva safaTariko aris, stomaqsa biis furclisa wvenisa (111v) unda<br />
207
Secxeba da misive danayili furceli massave stomaqsa zeda daadev,<br />
da vaSlis wveni, da vardis wyali, sandali Sig galesuli, amas unda<br />
Secxeba, da mumruRani vardis zeTiTa, da tkiviliTa Seqnili iyos,<br />
mCuarzeda gaaprtyele da stomaqsa zeda dasdevi. misTvisve aiRe bia<br />
da vaSli, Seswvi da danaye, da nedlisa ayirosa naTali Sigan<br />
gaurive, da Tusmaqanisa furcelic Sigan gaurive, yvela erTman<br />
erTsa gaurive, da stomaqzeda Semosdevi, da sasmelad mJavisa da<br />
tkbilisa broweulisa wveni, da biisa da vaSlisa wveni, da saWmeli<br />
ifarezos, saWmeli qerisa korkotisa da wveni broweulisa, unda<br />
dajereba da wyali swyurodes, iisa da lulufaris SarbaTi asviT<br />
wyliTa, da meoTxes dResa zeda mravalZarRvas wveni, ZaRlis<br />
yurZenis wveni, TviTosagan unda oTxisa dramis, xiaSambris guliTa<br />
galesuli iyos, da gamowurvili, erTi dangi zafrana gaurive, samsa<br />
dResa zedas zed asvi da es tle stomaqzeda Semosdevi. wamali<br />
mistlisa (!) aiRe qeris fqvili da sanda- (112r) li, da nedlis<br />
ayiros naTali, cota zafraniTa, ZaRlis yurZenas wveniTa tle Seqen<br />
da stomaqzeda Semosdev. Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes, misi niSani<br />
es iyos, rome stomaqisa Tavi usivdes, da piri da ena gauyviTldes,<br />
piri umwardebodes, da erTob cxlad iyos, da SewyeniT da erTob<br />
swyurdebodes. es simsivne sisxlis simsivnesa axlos axlavs. es tle<br />
Semosdev, ayiros naTali, xaTmi da qeris fqvili, kitris wveni,<br />
mravalZarRvas wveni da furceli, da xaTmi, danaye da tled<br />
Semosdevi erTob marge aris. Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos,<br />
misi niSani es aris, rom saWmeli ar undodes da pirsa dorbli<br />
sdiodes, cxeleba wynari iyos da simsivne rbili iyos, da wyurvili<br />
ara dia iyos, raÁ amisTana simsivne gamoCndes, yovelTa dReTa kamis<br />
wveni, niaxuris wveni, oroli unkia nuSis zeTiTa gaurive da miec<br />
Svid dRemdis da mas ukan aqlil- (112v) maliqi, kamis Tesli, aTaTi<br />
drami, oTxiTa litriTa wyliTa moaduRe, asre rome erTs litrazed<br />
moiyaros, da yovelTa dReTa oTxi unkia amisgan da sami drami nuSis<br />
zeTi gaurive, da miec, margi aris. misi saWmeli Wakuntlis furceli<br />
nuSis zeTiTa da zeTis xilis zeTiTa miec, da wylis magier<br />
mulasal (!) asvi. erTi sxva magari stomaqis simsivne aris, misi<br />
niSani da wamali yvela didsa karabadinSidan sweria. erTi sxva<br />
stomaqis tkivili aris SigniT mjdomi gamoua, isica didsa<br />
karabadinSi sweria.<br />
208
kari bloyinisa da slokinisa mravlisagan iqnebis. aris rome<br />
cxeleba da wyurvili daemarTos, es SeuwyeviT, dileulad Tbilsa<br />
wyalsa asvemdiT da arwyevinebdiT, da yovelTa dReTa saWmlad qeris<br />
korkotsa aWmevdiT, da julabiTa cota niguzis (113r) zeTi gaurive,<br />
da bazrrayatunsa Seasvemdi, da broweulis wvensac asvemdi SaqriTa.<br />
slokinisa niSani da wamali. majuni ziraqimanisa da Triayi arabia<br />
ergebis, saWmeli raÁc grili iyos is SeuwyeviT. Tu swyurodes da<br />
piri umwardebodes nuSis zeTsa Sexvretdes, da naxevari mityali<br />
Taxvis yveri ZmriTa miscen marge aris. egeba wamali aeRos Ãmeli<br />
slokini daerTos. wamali misi axali rZe, qeris wyali SaqriTa,<br />
nuSis zeTiTa, tkbili broweuli, qasniTa, bazrayatunisa labi, es<br />
yvela erTad miscen margi aris. iis zeTi cxvirsa icxos, kiseri da<br />
beWi zeTiTa daizilos. sxva slokinSi da stomaqidaRma, bevri<br />
satkivari daerTvis an rwyeva, an stomaqis TrTola. amis wamali<br />
didsa karabadinSida swerian.<br />
niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da sasmelsa Znelad<br />
CauSvebdes. misi wamali cvili erboTa (113v) da iis zeTiTa Seqnili,<br />
malayurisa da maxmurisa, da laviwisa beWamdis amiT izeldes.<br />
niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes, asre unda, rome<br />
iarebodes, anu saqmarsa iqmodes, muxudos furcliTa tansa ibandes<br />
da argebs. qabri ZmriTa da TalgmiTa, da mdogviTa galesuli, da<br />
ZmriTa Senaxuli, da xaxvi ZmriTa Senaxuli, da qaTmi sadafiTa da<br />
nioriTa. eseni Tu sWamos da usunos, maSin moundebis saWmeli. misi<br />
broweuliTa da ziraqimaniTa Seuwyevi, da Semwvarsa batkansa da<br />
Tbil(i)sa purisa suli saWmelsa moandomebs.<br />
niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes da esec iqnebis gulsa<br />
saWmeli undodes da stomaqsa ara CauSvas, misi niSani wamali didsa<br />
karabadinsa hkiTxeT.<br />
kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos. misi niSani es iyos<br />
civi qari da civi wyali iamebdes, da Tbili, da mÃurvali<br />
ewyinebodes. wamali misi grilsa saxlSidan daawvine da gareSemo<br />
(114r) marili oTxi drami, zanCafili ori drami, pilpili oTxi<br />
drami. es yvela danaye da gaceri, da erTmaneTSi gaurive, da perul<br />
moÃdiliTa TafliTa Sezile, da majdunad Seqen, da raÁ mogindes,<br />
amisagan miec erTi mityali Tbili wyliTa. ama wamalsa micemasa<br />
209
ukanis gasinjeT, Tu muceli daucxres eSvelebis, Tvarem karga ar<br />
eSvelebis icodiT.<br />
meores isyisa tablisa qvian rogorca ziyisa sisxa agreve amisi<br />
iqnebis, asre rome RviZli gauÃurdebis da wyalsa moandomebs,<br />
dasvams, RviZlsa ara mouxdebis. arabulad sisxa amas ityvis, viTa<br />
wyali masvio, magram ziyisagan amisi wyali ufro iqnebis. amisi<br />
niSani es aris muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces. asre<br />
gaumagrdebis, rome Ãeli dakra tablsaviT Ãmas amoiRebs, da<br />
iberodes. ese qarisagan iqnebis da bloyini undodes, da ver<br />
aboyinos, Tu aboyinos, moisvenos. ese seni simÃurvalisagan iqnebis<br />
da sigrilisaganaca iqnebis. Tu simxurvalisagan (114v) iyos axlisa<br />
kamisa da niaxurisa wyali vasvaT, kargi aris. babanujisa da aqlal<br />
maliqisa moxarSevdiT da imas tled SemosdebdiT. Tu sigrilisagan<br />
iyos mavali, usuli miscen mwaris nuSisa zeTiTa da TeTri<br />
sakmeveli, nana, sxva Ãmeli sadafis furceli danayon, gacran da<br />
TafliTa gaurion, da bamba daasolon, da sajdomsa daidvas, da<br />
gulangubini mostagi miec, da fetvisa anakveTisa moxalva da<br />
Semodeba mariliTa margi aris, da naxevari mityali aSayi galeso<br />
wyliTa TbiliTa, gaadno da Seasva samsajer zisxasa uSvelis, da<br />
saWmeli amasca ziyisa sisxisa SeuwyeviT. merme lamis zisxisa es<br />
aris kacsa miT waekidebis buasiri sWirvebodes da bevri sisxli<br />
sdenodes da dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes. ama senisa niSani<br />
es aris, rome sigrile moreodes da RviZli gagrildes. pirvelad<br />
ferÃni dausivdnen da mere muceli, da yuri, ukanis piris saxe da<br />
Ãelni, da sxva adgilica, sadaca TiTi daaWiro (115r) Sin daeflas<br />
da erTsa wamsa iseve darCes. merme missa alagsa amovides, da ziyisa,<br />
da tablisa sisxTaSigan piri da Ãelni ara gausivdnen, Ãeli<br />
gauwvrilden da ZarRvebi mSvildisa sabeliviTa gazidul iyos, da<br />
Tvalni ukuscvivdnen amisa da sxvisa ziyisa gvari erTi ar aris.<br />
wamali misi es aris. Tu fseli wiTeli iyos da skeli niSani<br />
simÃurvalisa aris, da amas pirvelad Ãeli gauÃsen, da upriane aris<br />
da marge. merme gasaÃsneli unda da rwyevac kargia, sams dReSigan<br />
erTxel. Tu am senSigan civeba da Ãurveba iyos maSin arc Ãelis<br />
gaxsna varga da arc wamlis aReba gasaÃsneli. sanamdis civeba da<br />
Ãurveba ara wava, da rwyeva da RarRara erTob marge aris. sxva<br />
wamali misi. abi da revandi, abi mazarioni, erTob margi aris. abi<br />
210
evandisa mamadis Svilis zaqarias nusxisa aiRe revandi, Rafitis<br />
wveni da qasnis Tesli samsami drami, Rariyoni aTi drami, SarbaTi<br />
ori (115v) drami da naxevari, Seqnilisa SarbaTebSida yovelT<br />
kvireTa erTxel miscemdi, margi aris. ufmro Zlierisa abisa _ aiRe<br />
abi mazarioni danayili, naxevar naxevari drami da tkbili nuSis<br />
guli, erTi drami qaTira, ama wamlebisa wona Saqari gaadnev da es<br />
wamlebi danayili, da gacrili, da gamdnari, SaqarSida dazile da<br />
abebi Seqen ese yvela, erTi SarbaTi aris, xan iyos rome am abis<br />
Wamisagan stomaqi gamoCndes, nuSis zeTma wva daawynaros, Tu gulis<br />
reva gamouCndes bia gamowoos da is daawynarebs, da Tu absa ukaniT<br />
simÃurvale gamoCndes, da rasdensa dResa qasnis wvensa da<br />
kowaxuris wvensa tabaSiriTa miscemde, margi aris.<br />
wamali sisxisa moiRe Zeranas furceli da samsa dResa ZmarSigan<br />
daalbe, da merme amoiRe, ormocsa dResa CrdilSida gaaxme, mere<br />
danaye da gaceri, da misgan Seasvi yvelTa dReTa TviTo drami,<br />
RviniTa kargiTa da gamocdili aris. misTvisve. ori dangi farfioni<br />
danaye, yovelTa diliTa Toxlo kvercxiTa aWame. grilsa sisxa ... 318.<br />
319<br />
(116v) pirwmindi, matantela, marwyvis furceli, samferi ombali,<br />
pawai dedalperais Ziri, TeTri Ziri, wiTeli qinZi, kamis devi, iqi<br />
maliqi, axeul daxeulis cxrai Tavi niori, qalis umaruli, irmis<br />
rqai, Tiaxmaruxi, agini yvela asvi, xaris Ziraic, liqorieis nawuri<br />
asvi naxevari iqinei gamzane da naxevari nakbenze dadevi.<br />
slokinisaTvis isdorisaTvis. dedal mamali ia, kostei mariam<br />
msxalai, elusamelai, kurmuxa, TeTri da Savi pitna, saro, orferi,<br />
TeTri sakmoveli, jaozi, Savi bJolis cili, kopitis qerqi,<br />
taxtoxai, qveS nigziris Ziri, siqilanjis Ziri, es(e)ni kas RvinoSi<br />
TafliT moxarCe da TbilaT asvi dila saRamos, jaozi sakmoveli<br />
Cadev ... 320 (117r) ... drami es yvela danaye erTad, gaurive, da yovelT<br />
kvireTa orsa dramTa asvamdi, siqangubini usuli Sigan gaurive. Tu<br />
amas vera gauZlos daiWire erTi mityali mazarioni, Zvelis<br />
ZmarSidan Casdev erTs kvirasa, merme Zmrisagan gardmoiRe, aseTs<br />
318 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
319 116r, 116v – locvebi.<br />
320 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
211
alags gaaxme rome arca grili iyos da arca cxeli. raÁ gaxmes mas<br />
ukaniT daiWire RafTis wyali ori drami, kitris Tesli mityal<br />
naxevari, qasnis Tesli aTi drami, es yvela danaye, da qasnis wveniTa<br />
yursebi Seqen, da erTsa kvirasa, yovelTa dReTa, ama yurssa<br />
miscemdi, saqangubiniTa usuliTa, da saWmlad, uSobelisa Zroxisa<br />
Tav-ferÃi ZmriTa moxarSe, aWame, kargaT mouÃdeba. misTvisve. daiWire<br />
Tuxmaqani, ayiros Tesli, da xiaSambris Tesli, wvrilad danaye,<br />
wyliTa Sezile da wveni gamoÃade da patara qeri gaurive, da<br />
moaduRe, da fuSruki Seqen, da Sigan TeTri (117v) Saqari gaurive da<br />
aWmevdi. raÁc qariani iyos yvelasagan ifarezos, Tvaram tyirpsa<br />
awyens da saqmesa daamZimebs. satacursa, da nesvsa, da kitrsa<br />
sWamdes, kargad mouÃdebis, siqangubinsa bevrsa nu aWmev, ziania,<br />
mJaviTa Seqnili saWmeli kargi aris. ama senSigan saWmeli _ qaTami<br />
da ÃoÃobi xan Semwvari da xan moxarSuli, da samarxo _ ospi, nuSis<br />
zeTiTa, margi aris, kvawaxuriTa, ZmriTa da tkbiliTa broweuliTa,<br />
Ãmeli xili, wiflis guli da nuSis guli, Ãmeli leRvi sWamos da<br />
zeda 321 siqangubini Sesvas, wyurvils mouklavs. kvawaxurisa yursi<br />
erTob margi aris. ama wesiTa rome yursebSigan swerian kvawaxuris<br />
yurssa bevrsa nu miscem, amisTvis mucelsa Sekvra ar unda, Seqna<br />
kvawaxuris yursisa. aiRe kowaxuri, gawmedili rubisusi, vardi,<br />
kitrisa da nesvis Teslisa guli samsami drami, mastaqi da sumbuli,<br />
revandi da zafrana, oroli drami qasnis Tesli sami drami,<br />
tabaSiri erTi drami da naxevari, (118r) gawmedili Tarangubini. eqvsi<br />
drami gaadvne, da es danayili wamlebi Sigan gaurive, dazile da<br />
yursebi Seqen. TviTos mitylis siqangubiniTa da broweulis wveniTa<br />
miec. misTvisve aiRe Ãmeli Zroxis nexvi da misis meoTxedisa wona<br />
qasnis furceli gaurive, danaye vaJis fseliTa, anu Txis fseliTa<br />
da ZmriTa dazile da tled Semosdev. is sxvaÁ tle. aiRe Txis Zveli<br />
nexvi da zroxis nexvi Ãmeli, danayili qerisa da fetvis fqvili,<br />
amaTgan TviTo pevSi, es yvela ZmriTa Semosdev, margi aris.<br />
sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans simÃurvalisa<br />
RviZlisa tkivilsa sweria, ise iÃmare mudam, mucelzeda es tle<br />
Semosdev da Seiwyos. daiWire spilenZi damwvari da farifoni,<br />
wiTeli wamali, fetvis fqvili, cxvris nexvi Zveli da bora,<br />
321 sityva gameorebulia.<br />
212
TviTosagan TviTo mityali danaye, anu RviniTa, anu Tafl- (118v)<br />
wyliTa dazile, tled Semosdev.<br />
Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos, misi niSani.<br />
imave RviZlisa sigrilisa niSani iyos da wamalica iq monaxe, sadaca<br />
RviZlis sigrilisa sweria. ama wamlebiTa RviZli simrTelezeda<br />
moiyvane, merme sisxisa wamlebi uyavi am wesiT, rome swerian wamali<br />
misi. saWmelsa arafersa ar unda Wmeva, wyalsa nu asmev, misi saWmeli<br />
es iyos: puri gamoacxon kargaT, am wesiTa rome kamis da niaxuris,<br />
da anisonisa Tesli, da ziraqimani Sigan erios. ama pursa da<br />
yovelTa dReTa ama purisagan ormocdaaTi drami SeuwyeviT<br />
saWmelad, da muxudos wvenSida Cahyrides, daalbobdes da agre<br />
sWamdes, niadag boloksa Wamdes, margi aris. didi Triayi da araba<br />
Triayi, da raÁc amaT gvandes didrovani majunebi yvela kargi aris<br />
da TbiliTa wyliTa ibandes da Tornezedan oflsa idendes, margi<br />
aris. sxva sisxisaTvis. wamali kargi da mSveleli R(mer)TiTa. aiRe<br />
yviTeli aliloÁ, TurbuTi, danayili, gacrili, aT aTi drami,<br />
balila oci drami ... 322 (119r) ...sa sisxasa uSvelis. mere tleebi<br />
Semosdev. tle sisxisa. aiRe bora, zroxis qoni, TeTri sakmeveli da<br />
vaSayi. yvela danaye da kitranas wveniTa tled hqen da Semosdev,<br />
ergebis. misTvisve. aiRe vazis nacari da muxis nacari, da Ãmeli<br />
Txis kurkli, da Ãmeli zroxis nexvi, danaye da gaceri ZmriTa, da<br />
simsivnezeda tled Semosdev, yovelTa dReTa zRvisa wyalSida<br />
ibanebodes, rbilsa miwazeda siaruli, qviSazeda da mzisa pirsa<br />
jdoma margi aris. da saWmelad saero puri, asre rome kamisa da<br />
niaxuris Tesli, soinji, ziraqimani da anisoni, yvela danayili<br />
comSida gaurive, gamoacxve da aWame. saWamadsa muxudosasa<br />
Seaqnevinebdes, Sigan dariCini, pilpili, ziraqimani da niaxuris<br />
Tesli gaurive, danayili, ÃorcTagan ÃoÃobi da qaTami, da maTi<br />
mzgavsi romelic iyos. Tu ama lamisa sisxaSida kaci erTob<br />
damZimdes, da ZilSigan krTebodes, da uZiloba daemarTos. mas<br />
araferi wamali ar uSvelis. Tu (119v) ese ara sWirdes, maSin<br />
imedulad iyav.<br />
322 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
213
samive ferisa sicxisa. ori dro erTob Zneli aris, erTi wyaldidobisa<br />
da erTi Semodgomisa. Tu ama drosa wamloba gindodes, amisi<br />
wamloba saimedo aris.<br />
Tu Rone ar iyos ese subuqi da uziano, wamlebi SeuwyeviT. aiRe<br />
siqangubini usuli buzrgi da cota revandi, cota SasTaras Tesli,<br />
cota qasnis Te(s)li, gaurive da Seasvi, rome ima sensa ar ematos.<br />
sasmeli da saWmeli is rom gviTqvams isre SeuwyeviT.<br />
kari iarayanisa, iarayani amas hqvian rome kacsa tani da Tvalis<br />
siTeTre gauyviTldes, oTxisagan iqnebis. erTi Znelis zafris<br />
cxrosagan. ese cxro mÃurvale aris, erTsa dResa mova da meoresa<br />
ara, da aSfoTebs. im cxrozeda Tu meSvidesa dResa siyviTle<br />
gamoCndes, saSiSari aris. amisi niSani da wamali ima cxrosa<br />
karSigan werian. Tu waekidos ese samÃurvalosa, saWam- (120r) lisagan<br />
anu Rvinisagan. misi niSani es aris, rome RviZlsa simÃurvale<br />
sWarbobs, da aduRdebis sisxli RviZlSigan, da gayviTldebis isi<br />
kaci, naRvlisa da RviZlisa simÃurvalisagan aris. misi wamali.<br />
yvelaÁ RviZlisa simÃurvalisa uyaviT. SarbaTi da tle yvelaÁ<br />
grili SeuwyeviT da Rvinosa nu asmev. grili SarbaTebi ese aris:<br />
tkbilisa da mJavisa broweulisa, da qasnisa, da ayirosa wyali,<br />
mJaves kitrisa da sazamTrosa wyali, da Tuxmaqnisa wyali SaqriTa,<br />
da siqangubini ZmriTa Seqnili, Tesli qasnisa siqangubinSigan<br />
gaurive da moaduRe, sasmelad qasnis Tesli qeris wyliTa<br />
moduRebuli iyos, satkivars gamoiRebs da gaswmends, da zeTis xili<br />
ZmriTa Seqnili sWamos, margi aris. axali qinZi Taras furcliTa<br />
sWamos, argebs da saWmelad Tiknis Ãorci isrimiTa, anu ZmriTa<br />
Seqnili sWamos. (120v) Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos is<br />
ufro avi da mZime aris. Tu RviZlis Sekrvisagan iyos, misi niSani es<br />
aris: piri umwardebodes da swyurdebodes. raÁ es niSani naxo<br />
icodo, rome qveSe savali gza Sekruli aris, zedaT iarebis da<br />
misgan aris siyviTleo. Tu zeda savali gza Seikras da iarebodes<br />
qvemosa gzasa, misi niSani es aris, rome misi fseli wiTeli iyos<br />
viTa Tixa da moSaod dascemdes, da navali yviTeli iyos. Tu Sevides<br />
nawlevTa aSfoTebdes da Seqnas Zneli kolinji, da ese Sekura<br />
iqnebis navalisa. sisqisagan dajdebis pirsa savalisasa da Caqrebis.<br />
miT iqnebis nasqeloba. awe daiWire Sardi, dadgi da naxe, Tu<br />
yviTeli iyos da sveli, icodi rome simxurvale da zafra sWarbebia.<br />
214
amas asre unda: uwin wamlebi daalbo, asre rome aiRo niaxuris<br />
Tesli da kamisa, da cerecos Tesli, samive swor swori hqen,<br />
moaduRe da gamowure, da sami mityali mwaris nuSis (121r) zeTi<br />
gaurive Sigan, da yovelTa dilaTa asvemdi, da ima sensa daalbobs.<br />
da saRamos erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis<br />
Teslis guli, erTi mityali anisuri, naxevari mityali cerecos<br />
Tesli, naxevari mityali niaxuris Tesli, es yvela siqangubinSigan<br />
Cauyare da Seasvi, da merme arwyios marge aris, da Sekrulsa<br />
RviZlsa gaÃsnis da gamoswmends. erTi mityali Wakuntlis furceli<br />
miscen siqangubiniTa erTob marge aris da Sekrulsa RviZlsa<br />
gaxsnis. sxva gasaÃsneli wamali: aiRe yviTeli alila aTi mityali,<br />
saymunia dang naxevari, aTi mityari Tarangubini, asi mityali wyali<br />
daasxi da daalbe, gamowure da alila danayili, da gacrili Sigan<br />
gaurive, da saymunia sxvilad danaye danis tariTa da gaurive, da<br />
Seasvi. mucelsa gaswmeds da siyviTlesa gaiRebs da gaxsnis<br />
mucelsa. Tu siyviTle darCes tansa da TvalTa, misi wamali: aiRe<br />
erTi (121v) mityali bora da bolokis wvensa kargsa Rvinosa Sigan<br />
gaurive, da kaci abanosa Sigan Casvi, da isre Seasvi, da erTob margi<br />
aris, oflsa adens da siyviTlesa gamoiRebs, da naskusa gaxsnis<br />
brZanebiTa R(mer)TisaTa. yursi revandisa, siqangubini buzurgi, eseca<br />
margi aris da misi saWmeli yvelaÁ ZmriTa Senaxuli, qabri da<br />
bolokis furceli variiTa Seqnili da kombostos furceli, zeTis<br />
xilis zeTiTa, margi aris. Tu wyurvili mouvides, wyali qasnisa,<br />
siqangubiniTa buzurgi miscen, marge aris. Tesli qasnisa da wyali<br />
Toxmaqanisa, da bolokis furclisa wyali, mJavisa Turinjisa<br />
siqangubiniTa Seasvas, erTob marge aris. Tu es seni welSida<br />
Cauvides da yolinji gamoCndes, mas maled oyna uyon da gasaÃsneli<br />
wamlebic uyon, rome seni gaiRos, yvelis wyali da aqlemis rZe<br />
Seasvan, eseca margi aris. Savi iarayanisa niSani ese aris.<br />
RviZlSigan sevda darCebis da (122r) tyirpma ver gazidna misken,<br />
naskvisa bediTa. naskvniloba ese aris, rome RviZlsa da tyirpsa Sua<br />
gza aris da gza Seikrvis da imiTa gamoCndebis Savi iarayani. Savi<br />
iarayani erTi sxva aris, amisgan waekidebis, rome RviZli rome<br />
nametnavad cxeldebodes da isre gaÃurdes RviZli, rome sevda<br />
imaSigan daiwvas da isi damwvari sisxlSida gaurios da yovelsa<br />
asoSida mivides. erTi sxvave amisgan waekidos isi rome RviZlSida<br />
215
damwvari aris, isi sevda Seiqnebis da misganac Savi iarayani<br />
gamoCndebis. Tu ese satkivari tyirpSigan gamoCndes da tyirpSigan<br />
iyos siSavisagan yviTlad eqces, Sardi wiTladaca Seiqnas. Tu mzesa<br />
uCveno, yviTlad gardaiqces. Tu ese satkivari tyirpisgan sWirdes,<br />
marcxenisa Ãelisa saRviZle gauÃsen. Tu RviZlSigan iyos, marjvena<br />
saRviZle gauÃsen. yvelis wvenSigan siqangubini, afTimoniTa<br />
Sekazmuli gaurive da Seasvi.<br />
Tu ama satkivar- (122v) Sigan civeba anu cxeleba gamoCndes, wyali<br />
qasnisa Seasvi, da saWmelad misTvis qasniTa ZmriTa da niaxuriTa,<br />
anu Tiknis Ãorci Seuwyon, qabri ZmriTa gazrdili da furceli<br />
bolokisa, da wyali bzisa furclisa, TviTosagan TviTo unkia 323 ,<br />
abusalalabisa wyali da qasnisa wyali ori unkia 324 , qabrisa<br />
furclisa erTi unkia 325 . ese wamlebi yvelaÁ erTad aduRon da merme<br />
daswuron, da xiaSambari amiTa daadnos. ese gasaÃsneli wamali ar<br />
iyos, yovlisa senisa wamali aris.<br />
niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides, arc grili<br />
iyos da arc cxeli da tani kacisa daamWlos, Tma Camoscvivdes da<br />
pirisa saxe xan gauwiTldes da xan gauyviTldes da asoni<br />
garbilebodes da wvivni gauwvrilden da mklavnica gauwvrilden,<br />
pirisa saxe gamoecvalos da yurebi gaudiddes, cxvirisa wveri da<br />
yeli wvrilad eCvenos, Tvalni Rrmad ukuucvides da Tmisa wverebi<br />
daiyos. misi wamali: alilasi (123r) maTbuxi miec. mas ukaniT<br />
broweulisa SarbaTsa unda micema, ase rome SarbaTsa Sina<br />
mogonebuli aris da erTob margi aris. sxva: marto siqangubini<br />
TurinjiTa mJaviTa erTob margi aris. Tu Ãorci moundes ÃoÃobi da<br />
qaTami aWameT. sxva amisi wamlebi cxrosa rigSigan swerian da<br />
sadaca diyi sweria iq naxeT.<br />
kari tyirpis tkivilisa. icodiT tyirpis tkivili mravlisagan<br />
aris. erTi simÃurvalisagan. misi niSani is aris, rome marcxenaman<br />
guerdman tkivili dauwyos da ena gauwiTldes, da saWmelzed<br />
undomad iyos, da swyurdebodes. wamali misi: yovelTa dilaTa<br />
buzurgi siqangubini Seasvi qasnis wyliTa, da kamis wyliTa, da<br />
323 teqstSia `uknia~.<br />
324 teqstSia `uknia~.<br />
325 teqstSia `uknia~.<br />
216
selimas ZarRvic gauxsen marjvenisa Ãelisa, RviZlSigan gamoiRebs<br />
sisxlsa da marcxeniT tyirpisagan, selimi mas hqvian, marcxenisa<br />
Ãelisa neksa TiTsa Sua cota zeiT ZarRvi aris da oriv sandali<br />
galese da marjveniT Rliazeda dascxe da ama (123v) tyirpSigan raÁc<br />
seni gamoCndes, misi saWmeli mJave iyos Tu tkbili, yvela qabriTa<br />
Wamos, niaxuriTa da sadafiTa erTob margea. sxvaÁ. qasnisa da<br />
niaxurisa, boloki da misi furceli, da Wakuntlis furceli, es<br />
yvelaÁ anu zeTis xilis zeTiTa da anu niguzis zeTiTa Seqnilsa<br />
Wamdes, margi aris. Tu Ãorci moundes kargi da Cvili Wamos, ÃoÃobi<br />
da qaTami ziraqimaniTa xarSoT Seqnili, argebs. puri amisTana Wamos:<br />
daiWire fqvili litra naxevari da sadafis Tesli, kargad danaye da<br />
fqvilSigan gaurive da mozile da gamoacxve rome gaÃmes da dilas<br />
Wamdes. Tu ZmriTa Wamos sjobs. Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan<br />
iyos misi niSani es iyos: marcxeniT ferdi da gverdi stkiodes da<br />
piris feri TeTrad iyos da ara swyurdebodes. amisi wamali: qabris<br />
yursi SeuwyeviT, rome yursebSi- (124r) gan sweria. Ãmeli sadafi,<br />
Ãmeli pitna erboSigan moaduRe da tled Seqen, da tyirpzedan<br />
Semosdev, da kamasa gaacxelebdi, da tyirpzeda Semosdebdi, da<br />
Ãmeli leRvi moaduRe ZmarSigan da tyirpzeda Semosdev, da kidec<br />
aWame ZmriTa dambali leRvi. mesame tyirpis tkivilisa niSani es<br />
iyos, rome qari Cauvardes tyirpSigan da tyirpi gadiddes, da kideca<br />
stkiodes, da tyirpisa tkivilisagan muceli gaudiddes, da tyirpi<br />
daZras misa adgilisagan marjuÀniT wamovides. misi wamali es iyos:<br />
(a)fsinTimi qunjiTisa zeTSigan moaduRe da mudam tyirpzeda<br />
gardakrebdi, da marcxena Ãeli gauxsen, igi sadaca marjveniT,<br />
sadaca saRviZlesa gauxsnian da tkbilisa saWmlisagan ifarezos, da<br />
Taflisagan, da Zmrisagan, da mJavisa saWmlisagan. Tu ama tyirpisa<br />
ufalsa sigrile moreo- (124v) des gogirdi da bora, da ifnisa<br />
kakali erTpirad danaye, da kavSiri ZmriTa gaadnev, da erTad<br />
gaurive, da amas qunjiTis zeTica gaurive, da tled Seqen da<br />
tyirpzeda Semosdev. erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris. misi niSani es<br />
aris, rome qvaviTa gamagrdes, rome Ãeli dasdva tyirpzeda<br />
qva(sa)viTa iyos da erTob nametnavad stkiodes da cxlad iyos,<br />
wyurvilica sWirdes. misi wamali: sosani iis ZirSigan moaduRe da<br />
tyirpzeda dasdev, da nigvzis furceli da nioris furceli orive<br />
danaye, da ZmarSidan moaduRe, da tled Seqeni, da tyirpzeda<br />
217
dasdevi. merme moiRe sadafis furceli Ãmeli aTi drami, bora da<br />
Ãmeli pitna sam sami drami, da uSayi Svidi drami. ese uSayi<br />
ZmarSigan gaadnev da ese wamlebi danayili, da gacrili, Sigan<br />
gaurive da Semosdev. Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos amas<br />
Savi iarayani erTvis da misi niSani da wamali didsa karabadinSigan<br />
swerian.<br />
(125r) kari sijisa yvanasa hqvian. icodiT orisagan iqnebis:<br />
erTi misgan, rome SigniT mRieri iyos tanzeda gamova. misi niSani es<br />
iyos: marjuÀnaman guÀrdman dauwyos tkivili da cotaT kidec<br />
axvelebdes. amas rome SeityveT, rome SigniT mjdomi gamosulia<br />
RviZlzeda, anu firtuzeda, anu sxva asosa zeda. misi niSani erTi es<br />
aris, raÁ gaiyvanos, sisxli gaatanos da saWmelsac aukrebs. misi<br />
wamali: Ãeli gaiÃsnas _ basaliki, sisxli cota gamouSvas, merme<br />
qeris korkoti moaduRe da aWame da raÁc grili tleebi iyos zedan<br />
Semosdev da iis SarbaTi, SirxiSti, Tarangubini TviTosagan aT aTi<br />
drami gaadnev, gamowure da Seasvi cxel cxeli. Tu ena Savi iyos,<br />
anu yviTeli da gasivebuli iyos, qaTanis nakveTiTa da<br />
mravalZarRviTa ena gamoswminde, da gamorecxe. Tu enazeda nazla<br />
iyos, wnorisa xisa dana Seqen da ena gamofxike, merme TuTubo da<br />
brow- (125v) eulisa wveni miec da raÁ moijobinos wvrili Tevzi<br />
miec ZmriTa. jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos da 326<br />
mouvides yvana, Tu adre 327 da urjelad iyvandes es seni qvemos<br />
nawlevSigan aris. Tu cotad azidvebdes da jdomisagan rjides, Sua<br />
nawlevSigan aris. Tu mwved azidvebdes da rjides, zemoT nawlevSid<br />
aris. raÁ es niSnebi naxo nu aCqardebi, kargaT gasinje, dauwynardi,<br />
nurc mwvavesa wamalsa miscem, aSlis da veRar Seityob. aseTi wamali<br />
miec, rom Sewyobili iyos. qeris korkoti Sehqen, aiRe marcvali,<br />
moÃale da misi korkoti Seqen. aiRe samyi arabi, qaTira, vardi. ese<br />
swor swori qen, moÃale da danaye da ima qeris korkotiTa aWame, anu<br />
biis S(a)rbaTiTa. Tu amiTa ar eSvelos, ama qerisa magieri fetvi<br />
qeniT, moÃaluli da misi korkoti Seqen da aWame fSati da ia ia<br />
Sigan moaduRe. merme julabi gaurive da aWame. fuSruki Seqen (126r)<br />
moxalulisa kitrisa Teslisa da brinjisa wveni da xiaSambari Sigan<br />
326 teqstSi `da~ gameorebulia.<br />
327 teqstSi `adre~ gameorebulia.<br />
218
gaurion da aWamon mudmad, mravalZarRva moÃaluli vaSlisa<br />
SarbaTiTa miscemdiT. Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos, oyna uyav<br />
ama wamlebiTa: aiRe brinji erTi litra da samsa litrasa wyalSigan<br />
moxarSe, asre rome naxevrad moiyaros da gamowure. merme daiWire<br />
samyi arabi, wiTeli wamali, TeTri sakmeveli swor swori da<br />
mravalZarRvas Tesli. es yvela SarbaTsa Sina gaurive da yovelTa<br />
dReTa xuT xuTi mityalisa odeni. ama wamlebSigan Svidi mityali<br />
wveni gaurive, Cvidmeti mityali brinjis wveni Sigan gaurive, Tu<br />
kitri erTob iyos cota, vardis zeTi Sigan gaurive da miec. Tu ese<br />
zemosa da anu Suasa nawlevsa ese wamali qeniT oynad, Tu wmindasa<br />
sisxlsa iyvandes aiRe samoci drami mravalZarRvas furclis wveni,<br />
ori drami wiTeli wamali, ori drami gacrili fqvili, ori drami<br />
qeri, ese brinjis wveniTa moa- (126v) duRe da oyna uyav. Tu aman ar<br />
argos ese oyna uyav: aiRe brinji, moaduRe wyliTa, gamowure<br />
kvercxis guli da vardis zeTi, da gacrili fqvili, misgan cota<br />
aiRe da brinjis wyalSida gaurive. ori drami wiTeli wamali da<br />
oyna uyav yovelsa fersa yvanasa argebs. yvana Tu mowamvlisagan<br />
waekidos, misi niSani es iyos, rome xSirad iyvandes da sisxlzed ar<br />
iyvandes, yviTelzed iyvandes mowiTanoT da scemdes, stomaqman<br />
dauwyos tkivili da srulad tanSi aSliT iyos, da saWmelsa ara<br />
dia moindomebdes, da guli eSlebodes, da tanSi cxlad iyos, da<br />
erTob iwyurebdes, daSvndena ara hqondes. misi wamali: samjer<br />
oTxjer arwyevine da RarRara aqnevine da gasaxsnelica aaRebine.<br />
aiRe xiaSambrisa guli, SirxiSti, Tarangubini Svid Svidi drami,<br />
vardis wyali, cxel cxeli Seasvi da Tu rame darComili iyos,<br />
gamoiRos. mas ukan kidec raÁme sWamos da moisvenos, da rogorc<br />
gaiRviZos, Tu daSvnda kargia, Tvaram kidev arwyios. erTi yvana sxva<br />
aris, rome saWmels (127r) sWamdes da isrve udnobsa gaiRebdes,<br />
nawlevica ewvebodes. navali moyviTano iyos, anu momwvano da<br />
swyurdebodes, da Wipi boqvenamdisi yvelaÁ stkiodes da SigniT<br />
kidec ewvebodes. misi wamali: yursi tabaSiri SeuwyeviT, aiRe<br />
tabaSiri, wiTeli vardi, samyi arabi da kowaxuri. es samive swor<br />
swori qen, danaye da isrimisa SarbaTiTa, anu broweulis SarbaTiTa<br />
anu biis SarbaTiTa Seasvi, da misi saWmeli Ãmeli broweuli da<br />
isrimis wveni saWamadad Seaqnevine, da is aWameT, Tu am saWmelsa ver<br />
Wamdes da sustad iyos, kurdRlis Ãorci aWameT, ÃoÃobi, qaTami,<br />
219
omelic iyos, axali doc SeasviT, da ospis saWamadi SeuwyeviT, da<br />
mJave gawurvili mawoni Sigan gauriveT da isre aWameT. da Tu mJave<br />
moindomos Ãmeli broweuli aWameT. Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes<br />
xSirad aiRe Triaqi, qaTira, nura, sakmeveli, qarva, TviTosagan swor<br />
swori danaye da sami wona Saqari (127v) Sigan gaurive, da moaduRe,<br />
rom Sesqeldes, misi SarbaTi xuT xuTi rom Sesvas. sxva yvana rome<br />
xSirad welT naxvewsa iyvandes, asre rome xSiradac dajdebodes da<br />
adgebodes, da isre egonos viTa gamoiyvanos da ar gaiyvandes, da<br />
Tuca gaiyvandes. cotasa da balRamiansa, da Txamli erios Siga. ama<br />
sensa yvelasa Safman uSvelos. Safi patruksa hqvian, rom ese aris.<br />
aiRe TeTri sakmeveli da alisarCuli, samyi arabi, Triaqi, swor<br />
swori danayeT da kvercxis guliTa SezileT, da patrukad SeqeniT,<br />
grZelis xurmisa kurkisa simsxo, merme Crdilsa gaaÃmeT da aRebineT<br />
ese patruki da uSvelis. Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da<br />
ver dajdebodes. misi wamali es iyos, xiarSambrisa guli, oci drami<br />
SirxiSti. eseni yvela vardis wyalSida daalbe, gatyliJe da<br />
gamowure dileulad, uzmod Seasvi, rome oTxi, oden xuTi xeli<br />
gaiyvanos, senisagan gamo- (128r) iyvanos, Ãorcsa nu aWmev da Rvinosa<br />
nu asmeven, saWamadi brinjisa da ospisa SeuwyeviT, TuTuboT Seqnili<br />
da Txis qonsac gaurevdiT da isre aWmevdiT. sxva, Tu nametnavad<br />
iyvandes es tle SeuwyeviT mucelzeda gardak(a)ariT, Semkvreli<br />
aris. aiRe gunda, Sigan rome sxva gunda aris, SigniT iqnebis<br />
gundaSi da broweulis yvavili, sandali, Ãmeli broweuli, wiTeli<br />
vardi da broweulis qerqi mJavisa, yvelaÁ danaye Ãmeli da wnoris<br />
furceli, vaSlis furceli da biis furceli, yvelaÁ gaaxme, da<br />
danaye, da imaSi gaurive, da ZneliTa RviniTa tled Seqeni, da<br />
gulzeda gardaakari, da xili, bia Semwvari aWameT uzmaT, da<br />
saWmels ukan xils nuRar aWmev. biis S(a)rbaTi raÁc yvana aris<br />
yvelas argebs. Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos,<br />
misi niSani es iyos, rom ganavali wyaliviTa iyos, ubalRmod TeTri<br />
iyos dosaviTa. raÁ ese sWirdes (128v) aiRe Ãmeli vardi, danaye,<br />
Ãmelsa da axalsa samoselSigan ga(a)xvive da kargsa RvinoSida<br />
Casdevi sams dResa. merme daswure furceli, gaagde da Rvino Seasvi<br />
uzmad, da margi aris. misTvisve: aiRe bia da wyliTa aduRe, virem<br />
samisagan erTi darCes da merme Txis yveli gaurive da saRamos miec<br />
da eSvelebis. misTvisve: aiReEkvercxis yviTeli guli da Caagde<br />
220
erTsa tafaSigan. zeda Zmari daasxi, aduRe virem Zmari dailios da<br />
merme SeaWame da margi aris. misTvisve: aiRe Tevzis webo, daalbe,<br />
dazile da gaadnev da Seasvi, mucelsa Sehkravs da uSvelis<br />
R(mer)TiTa. sxva wamali muclis tkivilisa: Tu zidveba waekidos da<br />
welTa naxvewsa atandes, dajdebodes zeda 328 da verasa sWamdes, aiRe<br />
xuTi gunda, danaye da TbiliTa wyliTa Seasvi uzmad, da uSvelos.<br />
misTvisve: saWmeli brinji miec wyliTa, aduRe da Tafli gaurive, da<br />
aWame, anu TuTuboTa aduRebuli saWamadi, anu Semwvari Citi, ÃoÃobi,<br />
anu ixvi da qaTami Semwvari. ama (129r) saWmelma daamagros. Tu<br />
simÃurvale ar iyos, wyal gareuli Rvino asviT, an broweulis<br />
SarbaTi. sxva patruki raÁ uSvelis erTob zidvebasa da tkivilsa<br />
muclisasa. aiRe muri erTi drami, Triaqi ori dangi, sakmevlisa<br />
fqvili naxevari drami, zafrana, yvelaÁ erTad danaye, wvrilad<br />
wyliT gaurive da Sezile, rome cviliviTa Seiqnas, daWar bakilas<br />
odeni, mkedis patrukebi Sehqeni, Sekazme da zeda dasdev. da erTi<br />
wveri Sors daiWire, rome gaÃmes da raÁ mogindes Semwen berZuliTa<br />
zeTiTa da Seudev, uSvelis nebiTa R(mer)TisaTa. yvana sxvac<br />
mravalgvari aris.<br />
kari kolinjisa. raÁ kacsa kolinji daemarTebis misi niSani es<br />
aris, rome mucelSida Sehkras, da welni stkiodes, beWTa Sua<br />
gaswvdes, da piri uSrebodes, da umwardebodes, da saWmelzeda<br />
undomad iyos, da iqmnebis rome gulic ereodes. raÁ es (129v) niSani<br />
naxo icodiT, rome ese seni raÁ daemarTos samferi aris. ese<br />
kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan, mesame<br />
ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides, anu<br />
wvrilsa nawlevSigan Wia daeCaros. ese erTob avi seni aris da<br />
Zneli. erTi seni sxvaÁ aris, welSigan navali gaÃmebis da misganac<br />
daibadebis kolinji da es ufro uziano aris. Tu zafrisagan iyos,<br />
misi niSani es aris, rome erTobilma mucelman tkivili dauwyos, da<br />
tanzeda erTob cxlad iyos, da swyurdebodes 329 , da piri<br />
umwardebodes, da uSrebodes, SekvriT iyos da xandaxan Wkuvisaganc<br />
gamovides. raÁ es niSani naxo, icodi, rome kolinji zafrisagan<br />
aris. wamali misi: aiRe kamis Tesli xuTi drami, anisoni oriTa<br />
328 teqstSi `zeda~ gameorebulia.<br />
329 teqstSi `da swyurdebodes~ frCxilebSia Casmuli.<br />
221
litriTa wyliTa moaduRe, manamdis aduRe, rome ormocdaaTi darCes.<br />
merme oci drami iisa, (130r) erTi drami saymunia Sig gaurive da<br />
Seasvi. Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos saymunia<br />
ara miecemis, umisod miec da vaSlis S(a)rbaTi SeuwyeviT. Tu aman ar<br />
uSvelos amisTana oyna uyav: aiRe alilaÁ samferi sam sami drami,<br />
kurkisagan gawmendili da bora sami drami, TurbuTi da Rariyoni<br />
sam sami drami. mwyavi oci marcvali, semeneqi xuTi drami. ese yvelaÁ<br />
moaduRe da gamowure, da Wakuntlis furceli qatoTa moaduRe, da<br />
gamowure. pirvelad is uyav oynad. Tu amis ar iqnes, mas ukaniT<br />
daiWire Tuxmi da Samiandali xuTxuTi drami, sabri sami drami,<br />
TurbuTi da Rariyoni samsami drami, dangnaxevari bora, sami drami<br />
Tagvis curcla, aTi drami yvelaÁ, danaye vaSayi da javSiri oroli<br />
drami, da zroxis navReli Sigan gaurive, Safebi Sehqen da gaaxme<br />
Crdilsa, da aRebine margi aris. (130v) Tu sigrilisagan iyos,<br />
balRmisagan, anu qarisagan, misi niSani ese iyos, rome tkivili<br />
erTob iyos, asre rome kedelTa da qvaTa eWidebodes kbilTa, da<br />
ferzeda TeTrad iyos, da tanzeda sicxe ara hqondes, da feÃebi<br />
gaucivdes. misi wamali: ama wyali moaduRos, ama wamlebiTa da Sigan<br />
Cajdes. daiWire yaisumi, babunaji, aqlil maluqi, xaTmis furceli<br />
da Ziri, sadafis furceli, amdeni erTi rome Sigan Cajdebodes,<br />
anjara naxevari peSvi gaurive da moaduRe, da Sigan Casvi welTamdis.<br />
raÁ wyali daRma gamovides ese gvariSini miec. wamali misi: aiRe<br />
yarafili, zanjafili zarinabadi, javzi bua, Zira qimani, ayiryara,<br />
sodi, niaxurisa da stafilos Tesli, falfili, darifirfili,<br />
saqmuSki, TviTosagan swor swori, yvela danaye da majuni Seqen, da<br />
yovelTa dReTa orjel, erTxel dilasa da erTxel saRamosa aWame.<br />
Tu kaci Zalianad iyos ufrosi miec, Tu uZlurad iyos umcrosi<br />
miec (131r) wamlebsa sxvilad unda danayva. Tu amiT ar iqnas, ese<br />
oyna uyav: daiWire Samiandali aTi drami, TurbuTi xuT xuTi drami,<br />
Rariyoni xuTi, yantarioni aTi drami, semeneqi aTi drami, sabri xuTi<br />
drami, saTari aTi drami, sadafi aTi drami, pitna, eseni danaye da<br />
erTad Sejumle. moaduRe, rome naxevarzeda moiyaros, gamowure da<br />
oyna uyav. saWmelad muxudos wveni, stafilo da Telgami, eseni<br />
SeuwyeviT. sxva oyna daiWire. yaTrani sami drami, Taxvis yuÀri,<br />
qalbana, javSiri, yvelaÁ danaye da Wakuntlisa wveni gaurive, da<br />
oyna uyav. Tu zamTari iyos falRamuni SeuwyeviT, misi Seqna asre<br />
222
unda: aiRe sonji, kordmanai, farfioni, yayula. danaye wvrilad da<br />
qalbana, ayiryara, sumbuli, broweulis marcvali, Taxvis yveri,<br />
TviTosagan TviTo drami, ziraqimani, abulRari, TviTosagan xuT<br />
xuTi drami ese comSigan gaurive, majuni (131v) Seqen da yovelTa<br />
dReTa aWameT, saymuniac Sigan gauriveT, yvelas odeni Tafli<br />
gauriveT, majunaT Seqen da aWameT yovelTa dReTa. Tu Sekruli<br />
iyos, daiWire SirxiSti, xiaSambari aTi drami, gamowure, nuSis zeTi<br />
gaurive da Seasvi da saWmeli muxudo SeuwyeviT, wveni ispanaxiTa da<br />
nuSis zeTiTa da ese Safi SeuwyeviT. daiWire iis yursebi,<br />
Samiandali, Wermis kurkis guli, alqirumi, bora, Tagvis curcla,<br />
yaTarnica gaurive, Safebi Seqen da gaaxme, zroxis navReli Sigan<br />
gaurive da aRebine. Tu ese seni dedakacsa sWirdes, daiWire oTxi<br />
tredis Ãundi, dakal da gayvlife, da Svidis jamis wyliTa moaduRe,<br />
isre rome naxevari darCes. merme erTi mali iSove da feÃebi dasWer,<br />
da gayulife, da gamoSigne. ese wamlebi mucelSigan Cauyare,<br />
qondari, Zira, soinji, dariCini, javzi bJa, merme Seukere muceli da<br />
wyliTa moxarSe, sanamdis dadnebodes, merme gardmoiRe is wyali,<br />
misi naxevari (132r) Tafli gaurive da wynarad aduRe, rom Seskeldes<br />
yovelTa dReTa sam sami drami miec, ese vaJsa kacsaca argia. sxva<br />
kolinji, romel ialuz rqvian da ialuz amas qvia berZulad<br />
R(mer)To miSveleo. misi niSani es aris: mjdomiviTa gamova,<br />
qarisganac iyos, simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisaganac. Tu<br />
sigrilisagan iyos, rome Ãeli dasdva TovliviTa civi iyos, yoveli<br />
tanisa tkivili mudmad iyos, rogoraca iwves, romelsaca mÃarzeda<br />
iwves, tkivili ima mÃarsa iyos, da tkivili Wipsa zemo iyos. Tu<br />
simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: misi tani cecxliviTa<br />
iyos, qSinvides maRlad da piridaRman raÁca gamovides cecxliviTa<br />
iyos, piri uSrebodes da umwardebodes, sCverdes. Tu ese mjdomi<br />
iyos zemosa nawlevi Sigan, misi niSani es iyos, rome arwyios, misi<br />
navali da boyini myrali iyos, amisgan imedi gardaswyvide. Tu Sua<br />
nawlevSigan iyos misi niSani es aris rome cxel- (132v) eba,<br />
ganuwyvetlad iyos da kideca arwyevdes, da mosveneba ara hqondes.<br />
Tu qvemosa nawlevsa Sigan iyos, sigrilisagan aris da misi niSani es<br />
aris: Sardad ara gavidodes da mucelica gaeberos da kideca<br />
Sehkras. raÁ ese niSani naxo, ficxlav unda wamali. Tu xani<br />
gaugrZeldes da Jangaris fersa arwyevdes, imedi gardaswyvide.<br />
223
wamali misi: aiRe fetvi, gaaxurve, Tavzeda Semosdev, sadaca<br />
stkiodes iqa Semosdev. Tu Sekrvaman miaWirvos, wamali misi: daiWire<br />
niaxuris Tesli da kamis Tesli da qarva moaduRe, samsa dResa<br />
Seasvi SaqriTa cxel cxeli. saWmeli muxudos wveni an stafilos<br />
Talgami, raÁc mÃurvale da rbili iyos is SeuwyeviT. raÁ aSfoTdes<br />
yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa, diadsa aqimsa TirkmelTa<br />
tkivili hgonia. da TirkmelTa yolinjisa tkivili erTmanerTsa<br />
hgavs, magram jalinoz asre brZanebs: TirkmelTa tkivili misa<br />
alagsa iqnebis, uZravad da wynarad stkivis da kolinj- (133r) isa<br />
tkivili SigniT mucelsa da welTa Sigan yovelgan iarebis. erTi<br />
misi niSani es aris, oyna aaRebino. Tu Tirkmelisa tkivili aris<br />
umfro tkivilsa moumatebs, amisTvis rome welsa avsebs da<br />
Tirkmelsa miawvebis, da atkivnebs, da Tu yolinji aris oyna welTa<br />
daalbobs, da tkivilsa daa(a)mebs. Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan<br />
iyos, rome gaÃmebis qvemosa nawlevsa Sigan, misi niSani es aris: ama<br />
yolinjisa ufalsa asre egonos, viTa nawlevTa Sigan mZime raÁme<br />
iarebis da nawlevTa gaxevs tkivili amas gvandes. Tu oyna uyos,<br />
ganvides ganavali, maSinRa moisvenos navalis Ãmelisagan, da ama<br />
saWmlisagan Seiqnebis yolinji, fetvisagan, brinjisagan da Ãmelis<br />
purisagan, anakuÀT anak(u)ÀTisagan. amiTac iqnebis rome bevrjel<br />
Sardad gasrul iyos, an bevri ofli sdenodes, amaTgan waekidebis<br />
yolinji. navalisa (133v) yolinjisa wamali: aiRe wiTeli Saqari aTi<br />
istili, anu ufrosi, anu umcrosi, da erbo Sigan da miec raÁca<br />
undodes, raÁc SeeZlos erbosa Wamdes, Rvinoca kargi aris. sxva,<br />
daiWire selisa da wiwmatis Tesli, moaduRe da amaTi ... 330 daiWire<br />
da ori unkia qunjuTisa zeTi gaurive, da aWame, margi aris,<br />
yolinjsa dasvams da isi raÁc welTa Sigan navali darCebis,<br />
yvelasa gamoiRebs. misi saWmeli: yvela msuqani SaqriTa da nuSis<br />
zeTiTa SeuwyeviT, da xarSo, rome mamlisa iyos ispanaxiTa da<br />
muxudoTa erTob margi aris, zroxis Ãorcis naxarSica erTob margi<br />
aris, da moÃalulisa, fqvilisagan puri gamoacxon da RvinoSigan<br />
Cauyaron, da qunjiTisa zeTSigan amoavlos, da aWamos, margi aris.<br />
amasves senisaTvis. oyna kargi da gamocdili, navali rome nawlevTa<br />
Sigan gamÃmar iyos. aiRe leRvi xuTi marcvali, Rvarblis qato erTi<br />
330 ar ikiTxeba.<br />
224
cali peSvi 331 , Wak- (134r) untlis furceli aTi marcvali, sosnis Ziri<br />
naxevarzedan danayili aTi drami, mwyavi ocda(a)Ti marcvali, qeris<br />
korkoti erTi cali peSvi 332 , babunaji erTi cali peSvi 333 , lulufari<br />
da Trunjis furceli, TviTo caliTa peSviTa 334 , eqvsiTa litrisa<br />
wyliTa moaduRe, amdoni aduRe, rome ori wili wavides, mesamedi<br />
darCes, merme dawure da aTi istili ama wylisagan da unkia<br />
naxevari. amas mravalZarRvas laba gaurive da erTi unkia iis zeTi,<br />
ori drami bora, naxevari drami marili, amas wamlebsa Sigan gaurive<br />
da nelTbiliTa oyna uyav.<br />
kari TirkmelTa tkivilisa: icodiT TirkmelTa tkivili orisagan<br />
iqnebis sigrilisaganca da simÃurvalisaganc. icodiT, rome<br />
Tirkmeli ori aris, erTi marjuÀniT da erTi marcxeniT. marjuÀniT<br />
RviZlisa simÃurvalisagan astkivdebis da marcxena tyirpis siÃmisa<br />
da sigrilisagan astkivdebis. (134v) Tu Tirkmeli marjuÀniT<br />
stkiodes, misi niSani es aris, rome buStman marjuÀniT dauwyos<br />
tkivili, buSti boqvensa hqvian, da xan da xan kideca gaacxelebdes,<br />
Sardi yviTeli iyos da xSirad gavidodes Sardad da tkivili amasa<br />
gvandes, nemsiTa raÁ mCxvletso. wamali misi es aris, rome<br />
mosvenebiT amyofo da civsa wyalSigan Casvemde, da raÁ grili<br />
SarbaTebi iyos is SeuwyeviT. qasnis wveni da qeris wveni SaqriTa<br />
amas asvemdiT, da xilTa wyalsac asvemdiT, da broweulisa da<br />
isrimisa SarbaTi SeuwyeviT, da margi aris. laba mravalZarRvasi<br />
SaqriTa margi aris da kargi. saWmelad kitris Tesli da Sangurisa<br />
Teslisa gulisa, saxvreteli SeuwyeviT da imas axvretebdiT, da<br />
cota erbo gauriveT, da isrimisa, da qerisa, da ospisa saWamadi<br />
SeuwyeviT, da civsa aWmevdiT. Tu SekrviT iyos da acxelebdes. aiRe<br />
qasnis wveni, xiarSmaris guli, Tarangubini, qasnis wveni gamowure da<br />
Seasvi, (135r) margi aris. amisTvis yolinjSiga rome sweria iis zeTi<br />
da vardis zeTi wyliTa gauriveT, da sadaca stkiodes tled<br />
Semosdev, margi aris. awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan<br />
iyos, misi niSani es iyos, rome patara muceli marcxeniT stkiodes<br />
331 teqstSia `pevSi~.<br />
332 teqstSia `pevSi~.<br />
333 teqstSia `pevSi~.<br />
334 teqstSia `pevSi~.<br />
225
da zurgica stkiodes, Sardi TeTri iyos da kidec acxelebdes. raÁ<br />
es niSani naxo icodi, rome sigrilisagan aris da tyirpisagan, da<br />
kidec damWldes kaci. misi wamali. variSini Zira aris da misi<br />
saWmeli muxudoTa da cercviTa Seqnili, tredis Ãundi xarSod, anu<br />
Semwvari WivWavi iyos. niSani Zira variSinisa Seqnisa. aiRe Zira<br />
ZrmiTa dambali da gamÃmari, da moÃaluli, asi drami, zanjafili<br />
oci drami, pilpili aTi drami, afTimoni oci drami, aTi drami bora,<br />
oci drami danaye sxvilad da TafliTa Sezile, da iÃmare. Tu<br />
TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gar- (135v) daiqces, misi<br />
niSani es aris, rome Sehkras muceli da rome guerdi iqcios, asre<br />
egonos viTa welzeda mZime raÁme mkidiao da kidec gaacios da<br />
gaacxelos da Ãorczeda cecxliviTa iyos da pirzeda wamoWexdes.<br />
raÁ es niSani naxo icodi, rome Tirkmelzeda abia raÁme. mas aseTi<br />
wamali uyav, rome gaxsnas da gamoiRos. aiRe wiTeli alila da<br />
qabuluri alila kurkisagan gawmedili xuT xuTi drami, SirxiSti,<br />
Tarangubini, xiaSambris guli, Svid Svidi drami, revandi erTi<br />
drami, mravalZarRva, damdnari SarbaTi, Svid Svidi drami da<br />
alilaÁ. eseni naxevarzeda danayili unda moaduRe, sanamdis<br />
naxevarzeda moiyrebodes, merme ese wamlebi Sigan gaurive, daalbe<br />
da gamowure, da revandi calke danaye, gahmokar mCvarSida da imave<br />
wvenSigan daalbe da Seasvi, rome mucelsa Sigan gamoiRos. Tu ama<br />
wamalsa ara miaswrob (136r) kaci daziandebis, maTbuxica 335 kargi<br />
aris, merme basaliyi gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirs aris da<br />
ese grili ima adgilzeda Semosdev. wamali tlisa. aiRe leRvi aTi<br />
marcvali, wyliTa moaduRe, merme ÃeliTa datyliJe, merme Ãmelis<br />
kombostos furceli da Ãmeli babanuji, Ãmeli tuxti, TviTosagan<br />
aT aTi drami, stafilo danaye, leRvSigan gaurive da Semosdev,<br />
rogoraca is dascxres, merme yovelTa dResa niaxurisa wyali asvi<br />
SaqriTa.<br />
Tu fseli Seekras, misi wamali uyavi, rome fselisa<br />
daWirvisaTvis sweria da Sirimisa wamalica uyaviT, rome fseli<br />
gamovides, Tvaram kaci mokvdebis. raÁ ese niSani naxo, rome avi iyos,<br />
ese tle SeqeniT da welTa SemosdeviT. aiRe Ãmeli leRvi, wyliTa<br />
335 teqstSia `baTbuxi~.<br />
226
moaduReT da ÃeliTa datyliJe, merme erTi peSvi 336 qeris fqvili,<br />
erTi peSvi 337 qeris (136v) korkoti, isic Sigan gaurive, merme<br />
SemosdeviT. Tu ama wamalTagan ganixsnas, misi niSani ese iyos.<br />
fselSi TxamliviTa gamoyves. rogoraca ese niSani naxo kama da<br />
niaxuri moaduRe da nel Tbili asvi, rome gamoswmidos. Tu ama<br />
Txamlisa denasa ukaniT fseli karulasa Sigan daiWiro. Tu fseli<br />
yviTeli iyos da sveli, anu Savi, anu molurjo, amas aRara wamali<br />
aRara gaewyobis ra, sikudilis niSani aris. Tu ese fseli da ese<br />
Txamli brinjis wveniviTa moTeTro iyos, amas adre eSvelebis. Tu<br />
ama drosa Txamlma gamodena dauwyos da maSian mucelSigan<br />
ganixsnas, amazedan aiSlebis da karula kideven daiWire da navalica<br />
naxe, da Tu wiTeli iyos, da moyviTlod scemdes, kargi aris. da Tu<br />
Savi iyos da Jangris feri da suli myrali udiodes, avi niSani<br />
aris. Tu karula daiWiro da Sigan Ãorcis nakveTiviTa raÁme<br />
hyvebodes (137r) wvril wvrili da Sigan iarebodes. ese misi niSani<br />
aris, rome Tirkmeli daswylulebia da nametnavad wyurvili sWirdes.<br />
Tu karulaSigan muxudo rome daRerRo, mas rom qerqi SesZvrebis<br />
imisTana raÁme gamoCndes, niSani iyos rome buSti daswylulebia.<br />
erTi niSani sxva aris, rome TirkmelTa tkivili. wynarad Wipsa<br />
gareSemo stkiodes, welica stkiodes, icodi rome TirkmelTa<br />
tkivili aris. da Tu erTob stkiodes Wipsa qveSe da Tesli wveT<br />
wveTad mosdiodes, icodi rome satkivari buStSigan aris. misi<br />
karula daiWire da dadgi cotasa xansa, da Tu ZirSigan mTxle<br />
dajdes, da isi mTxle myrali iyos, avis niSani aris. Tu is Txle<br />
moTeTro iyos, adre eSvelebis. Tu Znelad mofsmides, nedlis kamis<br />
wvensa da niaxuris wvensa asvemdiT wiTliTa SaqriTa da TeTriTa<br />
SaqriTa. misi saWmeli fuSruki SeqeniT qeris fqviliTa da Txis<br />
rZiTa, da (137v) qaTmis qoniTa da kitris TesliTaca, danaye da Sigan<br />
gaurive da aWame. Tu gamrTeldes fuSruki Seuqen wmindisa fqvilisa<br />
da aWame. sxva amisi wamali: wiTeli wamali da gacrili fqvili,<br />
kitris Teslis guli da qaTira danaye, cota Saqari Sigan gaurive,<br />
galese da Seasvi. mas ukaniT limos SarbaTiT, anu broweulis erTsa<br />
kvirasa ese SeuwyeviT. Tu ara argos, ese miec: aiRe kama, niaxuri, ia<br />
336 teqstSia `pevSi~.<br />
337 teqstSia `pevSi~.<br />
227
da vardi, moaduRe da miec. sxva: aiRe mityal naxevari qaTira,<br />
danaye, Sigan gaurive da Seasvi. merme rogoraca ese seni<br />
gamrTeldes, samsa da oTxsa dResa ese uyaviT, wamali da saWmeli<br />
SeuwyeviT: aiRe qerisa fqvili da qaTmisa qoni, da Saqari gauriveT,<br />
da aWameT. ayiros saWamadi SeuwyeviT qeris korkotiTa da aWameT, da<br />
Tu iSovebodes, nesvica aWameT xilad, rome Tirkmeli gamoswmindos.<br />
merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani es aris: misi karula<br />
daiWiro, dadgan (138r) erTsa wamsa, mermen axon Tu simRvrie ara iyos<br />
da wminda iyos Zvramdisi, srulad gamrTelebis niSani aris. mas ukan<br />
Ãorcisa saWamadica aWameT, da ese wamalica aWamon: wiTeli wamali,<br />
gacrili fqvili, kitris Teslisa guli da qaTira, TviTosagan<br />
TviTo drami danaye da gacer, da TxuTmetisa dramiTa qaTmis qoniTa<br />
miec, rom SesWamos, anu vaSlis S(a)rbaTiTa, anu broweulis<br />
SarbaTiTa, erTsa kvirasa ama wamliTa amyofeT. erTi sxva seni aris<br />
TirkmelTa, vida niSat rqvian. misi niSani es aris mwved<br />
swyurdebodes da rogorca wyalsa svemdes, masve wamsa mofsemdes<br />
iseve wmidasa. ese misgan iqnebis, rome nametnavi sicxe Seyril iyos<br />
TirkmelSigan da wyalsa ara daayenebs sicxe. misi wamali: mudam<br />
qeris wyalsa asvemdes da ayiros wvensac gaurevdes, SaqriTa<br />
Seasvemden, saWmelad maSa, ayiro da qeris korkoti Seuwyevi, da<br />
mwarisa kitrisa wveni (138v) Sigan gauriveT, Sanarisa, broweulisa,<br />
isrimisa wvensa gaurevdiT, gaacivebdiT, SeasvemdiT dilasa da<br />
saRamosa. Tu aman ar uSvelos, mravalZarRvas labi aWame, Saqris<br />
yinuliT gacivebuli SeasviT, margi aris. Tu arc aman uSvelos<br />
yursi tabaSiri SeasviT, rome yursebSigan swerian, miT wesiTa da<br />
civsa wyalSigan Casvemdi da ukaniT TirkmelTa marTlad ese tle<br />
SemosdeviT: aiRe mawoni da qeris fqvili, gauriveT TeTri sandali<br />
da cota qafuri, da SemosdeviT.<br />
kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa, rome fityi hqvian, qanTlisa<br />
tkivilisa amas hqvian, qanTeli fslisa gza aris, TirkmelTa<br />
Camoiars da sarcxvenelsa Sigan miva, fslis gza aris da buStisa<br />
tkivilisa da Sirimisa. ese seni saWmlisagan daibadebis. ama<br />
saWmlisagan rome mudam dosa da Zvelsa, da axalsa yvelsa, da<br />
korkotsa, Ãmelsa pursa da mRvriasa wyalsa svemdes, da svelis<br />
Rvinisagan, amaTGan daibadebis Sirimi da vaJsa kacsa (139r) axal<br />
mowifulsa, buStsa Sigan Seeqnebis, da didsa, da bersa kacsa<br />
228
TirkmelSigan. niSani misi es aris, rome welma dauwyos tkivili da<br />
fselsa uWirebdes. raÁ ese niSani naxo, icodi rome Sirimisa niSani<br />
aris. ficxlad swamle, Tvaram qvad gardaeqcevis da gaZneldebis.<br />
amas aseTi wamali miedc, rome Sardsa uSvelos da sxva aseTi aRara<br />
darCebis ra. rome kaci daziandes raÁ wamalsa miscemdeT, raÁc avi<br />
sasmeli saWmeli davswereT, imisagan ifarezos. es asre iqnebis, rome<br />
avi sasmeli da saWmeli wava ima fselisa gzasa Sigan, da dadgebis,<br />
da imas TirkmelTa simÃurvale daswvavs, da uwin qviSisa saxed<br />
Seiqnebis sisxliani, da merme gaskeldebis, qvaT Seiqnas, anu<br />
mrguali, da anu kuTxiani. wamali misi: aiRe nesvisa da Sangurisa<br />
Tesli, da bolokis Tesli, mware nuSis, ese swor swori erTmanerTs<br />
Sigan gaurive da kamis wyali daasxi (139v) oci drami da Seasvi. da<br />
Tu calke aiRo sami drami eyofis, ese gzasa gaxsnis da g(a)hkazmavs<br />
nebiTa R(mer)TisaTa. niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis.<br />
oTxi feri aris: erTi didi, meore ufro cota, mesame rbili _<br />
yveliviTa, meoTxe magaria da Rojiani. amaSiga romelica umcrosi<br />
aris is uaresia, amisTvis rome fselsa gzasa Sestacebs da tkivilsa<br />
dauwyebs. Tu umcrosi iyos misi niSani es iyos, rome fselsa erTob<br />
uWirevdes da kaci damWldes da feri wauvides da sustad iyos, Tu<br />
marjuÀniT gardabrundes, marcxena etkinebodes. ama senisa ufali<br />
erTsa adgilsa vera dadges, verca dajdes, iarebodes da stkiodes,<br />
nametnavad da fseli umfro Svebad iyos. Tu didi kaci iyos, misi<br />
niSani es iyos, rome buSti daewylulos da tkivili misi<br />
adgilidaRman daiZras, xan Jamierad TviTosa asosa Sigan uvlides.<br />
Tu magari Rojiani iyos, misi niSani (140r) es iyos, misis<br />
adgilidaRma tkivili daiZras da sxvagan stkiodes, da tkivili<br />
mwved iyos buStugic gausivdes. buSugi boqvensa hqvian, ese avi<br />
niSani aris. misi wamali, gamoRebis meti ara aris da merme<br />
mal(a)mebiTa gaamrTele. gamoRebas ukan tkbilsa Rvinosa, qalisa<br />
rZesa urevdiT, imas asvemdiT, da majunica aWameT. wamlebi<br />
majunebisa: aiRe TeTri sakmeveli xuTi drami, rko oci drami, CamiCi<br />
kurka gamoRebuli ocdaaTi drami. es yvela danaye, TafliTa<br />
majunad Seqen. amisgan yovelTa dReTa xuT xuTsa dramas miscemdi.<br />
merme maCqaTela daiWire da dangi TurbuTi, ori mit(y)ali gunda,<br />
ori mityali Samiandali, ori dangi tuxtis Ziri, TviTosagan samsami<br />
mityali niSaduri, soinji, alTeTi, oroli drami filfili,<br />
229
dariCini ori drami, raÁc sanelebeli iyos danaye, raÁc saduRebeli<br />
iyos aduRe da erTi saymunia gaurive da SaqriT moatkbe, (140v) da<br />
Seasvi, da uSvelis, da gamoiRebs, budiTurT R(mer)TiTa, gamocdilia.<br />
Tu SeeZlos erTad miec, Tvaram orad gayav.<br />
sxva wvrilisa Wiisa wamali. aiRe wylis pitna, danaye, misi wveni<br />
daiWire, niaxuris Tesli danaye xuTi drami, ima wyalSigan gaurive<br />
da Tu dari iyos ori drami gaurive, danaye da isica maSigan gaurive<br />
da sami drami xvarasani masve wyalSi gaurive, daamrgvale abiviTa,<br />
TviTo sma RviniTa moaduRe da Seasvi. niSani Setyoba aqimTagan, Tu<br />
aqimi orgunebaT iyos, ese seni Wia aris Tu arao, RamiT rome pirsa<br />
Tbili wyali mosdiodes da guli eSlebodes da kbilsa<br />
erTmanerTzeda daadgmides, icodi rom dasturad Wia aris.<br />
kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa. samive ama karSigan<br />
sweria. samisave wamali erTi aris da gvaradac erTi ars. pirvelad<br />
iarayani davsweroT. niSani iarayanisa amas hqvian, rome TeZoni<br />
stkioden, egebis menjnica stkiodes, Camova merme koWTamdis da fexis<br />
frCxilebamdis iyos (141r) tkivili. ese orisagan iqnebis, sisxlisagan<br />
da an balRmis sinedlisagan. Tu sisxlisagan iyos, misi feri<br />
wiTeli iyos da Ãeli rome dasdva cxeli iyos, da ZarRvebi savsed<br />
iyos. mas gasaxsneli miec SasTarisa maTbuxisa da Sigan Tamaridni,<br />
da xiarSambrisa guli, da Tarangubini aT aTi drami, Sigan dambali,<br />
gamowurvili, gaurive da Seasvi fareziTa, da Sua ZarRvica gauxsen<br />
da grili tleebica SemosdeviT sadaca stkiodes. grili tleebi es<br />
aris: aiRe zroxis mawoni, qeris fqvili, kvercxis cili, cota Zmari,<br />
qafuri, sandali, mawonis wveni yvela erTmanerTSian gaurive da<br />
Semoseevi zeda zed. Tu balRmisagan iyos, misi niSani es iyos: TeTri<br />
iyos ferad, sadaca stkiodes da isi adgili civi iyos, da misi<br />
Sardi sapovnisa wyalsa hgvandes, yviTliani iyos. misi wamali:<br />
pirvelad abi surinjaloni mieciT, rogorca saqmoba dauwyos,<br />
SarbaTi usuli SeasviT (141v) da arwyevineT kargaT. misTvisve<br />
wamali Samiandali da artanisi, orive danaye da Safebi Seqen da<br />
Tbilis wyliTa misgan asToni aaRebine, rome sajdomi dawyluldes.<br />
maSin gamrTeldes isica da merme TeTriTa malamiTa gaamrTeleT.<br />
niSani mofasilisa da mikrisisa. satkivari erTi aris, magram amaT<br />
Sua niSani ese aris: mikrisisa tkivili erTis adgilidam ar daiZvris<br />
da mufasilisa tkivili saxsarSiga iarebis. icodi rome mufasili<br />
230
simÃurvalisaganac aris da sigrilisaganac. Tu simÃurvalisagan<br />
iyos, is adgili, romelic stkiodes wiTeli iyos da cxeli ebas da<br />
tanzedaca cxlad iyos da swyurdebodes da raÁ dajdes uked iyos,<br />
adges uar iyos. wamali misi: pirvelad gasaxsneli wamali miec,<br />
qasnisa wveniTa, romelica iyos, merme mas ukaniT Ãeli gauxseni, aiRe<br />
ia da semeneqi, danaye ina, Sigan gaurive da zedan Semosdevi.<br />
misTvisve: aiRe ia da ZaR- (142r) lis yurZenas wveni da qinZis wveni,<br />
qasnis wveni, mravalZarRvas Teslica gaaÃme, danaye da zomi erTi<br />
asvi. misTvisve: Tesli misi wona, banas Tesli amaT odeni, qeris<br />
fqvili ama wvenSida gaurive da samosliTa mufasilzeda Semosdev,<br />
dRiv oroljer. misTvisve: aiRe sandali, qinZis wyalSigan galese,<br />
qafuri, wiTeli wamali, Triaqi, mravalZarRva, yvelaÁ danaye, ZmriTa<br />
Sezile da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos _ umaruli, vardis<br />
zeTi da cota qafuri qen da Semosdev da saWmelad raÁc grili da<br />
monedlo iyos, is SeuwyeviT. Tu (sigril)isagan iyos, rome sadaca<br />
stkiodes Tavis ferzedan iyos da ufro moTeTro, da isi adgili<br />
civi iyos da ara swyurdebodes. raÁ es niSani naxoT icodi, rome<br />
mufasili balRmisagan aris. pirvelad sarwyevisa wamali SeuwyeviT<br />
yovelTa kviraTa samjer, abi surinjani aaRebine. amisi wamali:<br />
daiWire sabri, (142v) Savi sakmeveli, ayayia tuxti danaye, merme<br />
qunjiTisa zeTi gaurive da kidev moaduRe, asre rome wyali daSres<br />
da zeTi darCes. Tu ar eSvelos _ aiRe muri da sabri yusti da<br />
gogirdi da bza swor swori, danaye da zeda Semosdev. misTvisve:<br />
zafrana danaye, kvercxis gulSiga gaurive da Semosdev. Tu is ar<br />
iyos da sumbuli zeTiTa dazile.<br />
niSani nikrisis. icodi nikrisisa tkivili erTmanerTsa hgavs. maT<br />
Sua niSani es aris: mufasili adgils icvlis da nikrisi ar iZrvis<br />
misis adgilisagan da raÁ ese seni Seqnas kacsa gasinjeT, Tu<br />
damWldes, ZarRvebi daumokldes, icodi aRar eSvelebis, cudad<br />
Ãelsa nu mihyof. icodi rome erTi sisxlisagan aris da erTi<br />
balRmisagan aris, erTi zafrisagan aris, erTi sevdisagan aris. Tu<br />
zafrisagan iyos, misi niSani es aris, rome SigniT ZaRliviTa<br />
eWidebis da raÁsaca grilsa wamalsa dasdebde iamebodes da feÃis<br />
ZarRvebi Cqarad da wvrilad scemdes. wamali misi: aiRe sandali<br />
dafxekili, (143r) mravalZarRva Ãmeli, vardi da qinZi. es swor swori<br />
danaye, qasnis wveniTa da ZmriTa Sezile, qeris fqviliTa Semosdev,<br />
231
mravaljer. misTvisve: aiRe xiaSambris guli, Tarangubini da<br />
SirxiSti, Svid Svidi drami, revandi ori drami erTsa sasmelsa iis<br />
SarbaTSigan gauriveT da SeasviT. Tu ver gaÃsnas, erTi dangi<br />
saymunia erTsa sasmelsa tuxtisa SarbaTSigan gauriveT da SeasviT,<br />
da gaxsnis R(mer)TiTa: dedakacisa da Rvinisagan farezi qnas, wylis<br />
magierad an vaSlis SarbaTi, an isrimis SarbaTi, an tuxtis SarbaTi<br />
asviT. da Tu tkivili ar dascxres da ar daaswynardes, aiRe kitris<br />
Tesli, Sanguris Tesli, Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye,<br />
qaTanSigan gamowure da Seasvi. mudmad civiTa wyliTa tansa ibandes,<br />
rogorhca wy(a)li daRma amovides, lulufari danaye, iisa zeTiTa<br />
dazeldes, amisTvis rome stomaqsa daasustebs da saWmelad ÃoÃobi<br />
da qaTami, da Tiknis Ãorci aWameT, da gasaxsnelsa nuRaras miscem,<br />
vir- (143v) emdis ar moimatos. raÁ moimatos aseTi gasaÃsneli miec,<br />
rome grili iyos, nedli, tyemlisa SarbaTiTa da cxvris Ãorci ar<br />
eWmebis, ziani aris. Tu dRiv dRiv imatos da sisxli dasWarbdes, mas<br />
Ãeli gauÃseni _ basaliki. Tu zafra dasWarbdes, ese wamali miec,<br />
aiRe yviTeli alilaÁ kurkisagan gawmendili, ese wamali miec. ese<br />
yviTeli alilaÁ oco drami, Savi qliavi da fSati ormocdaaTi<br />
drami, surinjani ori mityali, es yvelaÁ erTiTa litriTa wyliTa<br />
moaduRe. aiRe SirxiSti, Tarangubini, Tamarvindi TviTosagan<br />
xuTxuTi mityali Sigan gaurive, daalbe, gamowure. Tu sustad iyos<br />
erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi. sxva tle. aiRe Tamarindisa<br />
wveni, broweulisa wveni, qaqnaji, sandali, qafuri, erTad gaurive da<br />
tled Semosdev, Tu ar daswynardes _ aiRe Triaqi da ZmriTa galese<br />
da Sescxe vardis wyliTa, mudmad daasolebdi. Tu ama satkivarisa<br />
ufali vaJi kaci iyos _ kitris wveni, Sanguris wveni, sazamT- (144r)<br />
ros wveni Txis rZesa Sigan gaur(i)veT da SaqriTa SeasviT. Tu<br />
ayiros dro iyos, misi saWamadi SeuwyeviT nuSis guliTa, Tu is ar<br />
iyos, qeris korkotis saWamadi SeuwyeviT da qeris fqvilisa tle<br />
qasnis wvenSi gareuli SemosdeviT. misTvisve: aiRe sandali, umaruli,<br />
qinZis wveni, cota ina Sigan gaurive da SemosdeviT isrimis wveniTa.<br />
Tu amiT ar iqnas _ aiRe qeris wveni, vardis wyali, mravalZarRvas<br />
laba, cota qafuri erTmanerTSigan gaurive da Semosdev, mudam<br />
asolebdi da mucelsa nu Seukrav. Tu erTob cxlad iyos, qaTanis<br />
nakuÀTi sandalsa da vardis wyalSigan daasole da qafurSigan da<br />
Semosdev. raÁ tkivilman iklos grili tleebi Semosdev, seli danaye,<br />
232
daulbos labSigan gaurive da Semosdev. merme aiRe babanuji,<br />
alilmaluqi, wyalSigan moaduRe da mtkivanzeda Semosdev. Tu<br />
grilisa saWamadisagan sigrile moreodes, misi niSani es iyos, rome<br />
Ãeli dasdva isi adgili civi iyos. misi wamali: dRe gamoReb<br />
arwyevine, (144v) Tu ar uSvelos, kobostos furceli, alilmaluqi,<br />
babunaji, yvela swor swori danaye da selis labSigan gaurive da<br />
Semosdev. Tu vaJkacsa sWirdes ese _ aiRe bedanjaris Tesli, danaye<br />
Taflsa da iasamanis zeTsa Sigan, gaurive da Semosdev, margi aris.<br />
nikrisi rome sisustisagan iyos da senica Sematebodes, an<br />
dedakacTan wolazeda damarTodes da anu gvarad mas tanobdes, (!)<br />
mas wamals nu uzam, ar eSvelebis icode. Tu kacsa axlad<br />
damarTebodes, farezi qnas, dedakacTan wolisagan da<br />
simTvralisagan, da nametnavis Wamisagan, da bevris Rvinis smisagan<br />
nikrisi daibadebis. iqnebis nikrisi, rome erTsa adgilsa gaxSirdes<br />
tkivili da gausivdes, da bevri ZvalSigan iqnebis, rome wamali ar<br />
mixudebis da gagrZeldebis. sxva Setyoba nikrisisa, rome ori rigi<br />
aris: erTi rome gasivdebis da wyali da Txamli dauwyebs denasa,<br />
erTi gasivdebis da wyali ara sdis. Tu wiTeli iyos da molurjo<br />
da yviTelad scemdes, ese iqnebis, rome sisxli da balRami da sevda<br />
erTmanerTSi iyos da misgan iyos (145r) da balRami gareodes. misi<br />
niSani es iyos, egebis grilman uSvelos da egebis mÃurvaleman<br />
uSvelos, da ara Seigebis. ama nikrissa mudam unda wamloba, Tu ar<br />
uwamleb gagrZeldebis da gaZneldebis. sxva wamali nikrisisa. Tu<br />
sisxlisagan iyos, uwin muceli gauÃsen yviTlisa alilisa<br />
maTbuxiTa. ese maTbuxi maSinve Seqen da miec, rome Tamamad da<br />
kargad ganxsnas. Tu ama satkivarsa Siga cxeleba daerTos, maSin<br />
ZaRlis yurZenas wveniTa da qaqinajis wveniTa, xiaSambris guli aTi<br />
mityali iis wveniTa moduRebuli da gamowurvili miec, da Tu arca<br />
mÃurvlad iyos, da arca grilad, da guneba mSvidobiT iyos, ese<br />
fslisa gamaxSirebeli wamali miec, margi aris. fselisa<br />
gamaxSirebeli. kamisa da niaxurisa, nesvisa Tesli iyos da alilas<br />
maTbuxi. aiRe yviTeli alilaÁ da qabuli alila kurkisagan<br />
gamowmedili xuT xuTi drami, avsiTini ori drami, SasTara aTi<br />
drami, Svidi drami Tamarindi oci marcvali, Savi qliavi oci drami,<br />
233
Savi CamiCi kurka gamoRebuli ... 338 wyliTa moaduRe (145v) manamdisi<br />
rome mesamedi darCes, merme gardmowure da dang naxevari saymunia<br />
gaurive da Seasvi fareziTa.<br />
nikrisisaTvis Semosadebi tle. daiWire sabri, TaÃvis yveri,<br />
ayayia, Savi sakmeveli da tuxti. es yvela moaduRe danayili wyliTa<br />
da merme qunjiTisa zeTi gaurive, zeda daasxi da dazile da<br />
gaacxele da Semosdev. misTvisve: aiRe Savi sakmeveli da marto<br />
wyliTa moaduRe da Semosdev. da Tu aman ar uSvelos _ aiRe muri,<br />
sabri, yusti, gogirdi, bazmis furceli, yvela swor swori wyliTa<br />
garive da Semosdev, margi aris R(mer)TiTa.<br />
kari da niSani gareTisa senisa. niSani rome dausulabi,<br />
daulaRasi, rome Tmisa, warbisa, wverulvaSisa dacvevnasa hqvian. ama<br />
sensa dausalabi misTvis hqvian, rome melsa daemarTebis. misi niSani,<br />
rome Tma, Tanga, Tanga, mrgual, mrguali scviodes da yilaRi amas<br />
hqvian, grZlad scvivis da tyavica asZvrebis Txlad gveliviTa, ese<br />
guelsa daemarTebis. ama sensa qarTulad sneba guelisa da melisa<br />
misTvis hqvia. icodi rome ese seni oTxisgan iqnebis: si- (146r)<br />
sxlisagan, zafrisagan, sevdisa da balRmisagan. sadaca Tmaman<br />
cvivili daiwyos, iq kideca qaodes da kideca uyrodes. Tu<br />
sisxlisagan iyos, misi niSani es iyos: sadaca Tma scviodes is<br />
adgili wiTeli iyos da cxeli, da kacica gaacxelos, da Tvalebi<br />
da piri gauwiTldes. wamali misi: uwin Ãeli gauÃsen da merme Subli<br />
da merme Tavisa ZarRvi gauxsen, da amazedan gafrTxildi, rom<br />
sanamdis gamrTeldebodes, ama ZarRvebsa gauxsnidiT, gasaxsnelsa<br />
wamlebsa nu uSurvebT, amad rome Ãelis gaÃsna da sisxlis<br />
gamoSveba umfro margi aris da mware nuSis danaye da Semosdev. Tu<br />
zafrisagan iyos, misi niSani es iyos, rome is alagi yviTeli iyos<br />
da qaodes, da stkiodes, da kideca gaacxelos. raÁ ese niSani naxo<br />
icodi, rome zafra aris. wamali misi: aiRe aTi drami SirxiSti, aTi<br />
drami Tarangubini Tbilis wyliTa gamowure da alilasa<br />
SarbaTSigan gaurive, da Tu wamlis aRebasa iyos daCuÀuli ori<br />
dangi Sami- (146v) andali da erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi<br />
wamlis aRebisa wesiTa, da is adgili xamiTa mCvriTa Sexvive. merme<br />
is xami dawvi da xaxvis wveniTa zedan SemosdeviT. misTvisve: xaxvi<br />
338 ar ikiTxeba.<br />
234
danaye ZmriTa gaurive, Semosdev da margi aris da gasaÃsnelad varia<br />
qaTamsa aWmevdiT ZmriTa Seqnilsa. Tu sevdisagan iyos, misi niSani es<br />
iyos, is adgili iis feri iyos anu molurjo iyos da kideca<br />
damWldes da Zilica uku ukrTes. raÁ es niSani naxo, icodi rome<br />
sevdisagan aris. wamali misi: afTimonis maTbuxi SeuwyeviT ama<br />
wesiTa: aiRe afTimoni oTxi drami da angizonisa wyalSigan<br />
daalbevi erTsa dResa da Ramesa, merme moaduRe, manamdi virem<br />
samocdaaT dramaT moiyaros, merme SaqriTa moatkbe da erTi dangi<br />
saymunia gaurive, da Seasvi wamlis wesiTa, da tled rome Semosdva<br />
isic margi aris, da saWmelad momsuqno saWmeli SeuwyeviT. Tu<br />
balRmisgan iyos da is alagi moTeTro Ãorcisferad scemdes da ara<br />
swyurdeb- (147r) odes. raÁ es niSani naxo, icodi rome balRmisagan<br />
aris. wamali misi: aiRe araji fiyara ori mityali, Samiandali ori<br />
dangi, TurbuTi erTi drami gaurive da Seasvi wamlis wesiTa.<br />
misTvisve: aiRe ori wili bora, erTi wili niSaduri, orive dawvi,<br />
danaye da ZmriTa gaurive da Sescxebdi. pirvelad is adgili xamisa<br />
mCvriTa Seusvi, rome gawiTldes, saWmeli msuqani SeuwyeviT Ãorcisa<br />
da Rvinisagan ifarezos, yovelTa dReTa Tavsa moiparsevdes da<br />
pirsa asre rigaT ibandes, rome Tavzed wyali ar daisxas, Tvaram<br />
ziani aris.<br />
Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes, wamali misi es aris,<br />
rome balRmisagan Tavi gamoiwmindos gasaÃsneliTa da sarwyeviTa<br />
wamlebiTa, da sasa iaraji fiyriTa da RarRariTa gamoiwmindos da<br />
maSinve majunsa sWamdes, rome kargaT moidnos da modnobis Zali<br />
meti iyos da andaziTa sWamdes. Ãmeli yveli Semwvari da Ãorci<br />
erboTa Semwvari saWmelad margi aris, (147v) mJavisagan, nedlisagan,<br />
grilis saWmelisagan ifarezos. Tu kaci guneba grili iyos,<br />
saWmelSigan pilpilasa, mdogvsa, dariCinsa da niaxurisa Teslsa, da<br />
Zirasa gaurevdes, da cota Zvelis Rvinisa sma maSvne aris,<br />
simTvrale ziani aris, nedlisa xilebis Wama ziani aris, da Ãelis<br />
gaÃsna da abano ziani aris, da qafursa da vardis wyalsa Tmasa nu<br />
miaxuÀdreb. ... 339 da gazrdili alilaÁ da quli yovelTa dilaTa<br />
sWamos margi aris.<br />
339 ar ikiTxeba.<br />
235
sxvani niSani saRebavisa: aiRe tuxti axali, ori wili ina axali,<br />
erTi wili Seurive, erTad gascer, TuTubos wveniTa Sezile, gaafue<br />
da SeRebavs wiTlad, asre rome visac Rebvis gamocxadeba ar<br />
undodes.<br />
Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi: aiRe dauwvimari kiri<br />
da nura sworswori da sabri da cereco, erTisa wona wyalSigan<br />
Cadev da erTsa wamsa dadev da merme Semosdev, merme mobane. Tu<br />
Ãorcis dawvisagan geSinodes pirvel vardis zeTi Sescxe, merme is<br />
(148r) wamali dasdev, mas ukan civis wyliT moibanos. Tu Ãorci<br />
daswvas aiRe vardi, vardis wyliTa da ZmriTa gaurive da Sescxe, da<br />
uSvelis. sxva wamali: Tu es gindodes, rom Tma aRar gamouvides,<br />
sadac gindodes Tma daglije CqifiTa da bangis wveni, Triaqi,<br />
ZmriTa Semosdev da Tma aRara amouvides.<br />
kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad Seinaxo,<br />
rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos. aiRe kvercxis guli,<br />
TeTri puris guli gaurive da pirsa Sescxe, margi aris. Tu samyi<br />
arabi wyliTa galeso da Sescxo, isica margi aris.<br />
Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes, TeTri murdasangi danaye<br />
an batis, an qaTmis qoniT Sezile da Semosdev.<br />
Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an mwvane niSani<br />
gamoCndes ori axali natexari erTmanerTzeda wyliTa galese da<br />
Sescxe. misTvisve: bolokis Tesli dan(a)ye da Semosdev, margi aris.<br />
Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli raÁme aCndes.<br />
aiRe sosnis Ziri, yusti da mur- (148v) dasangi da irmis rqa,<br />
damwvari bora da vaSayi, yvelaÁ danaye da mosafarisa yviTlisa<br />
wveniTa Sezile da pirzeda Semosdev. raÁca aCndes, yvelaÁ waiRos.<br />
sÃva wamali gamocdili: aiRe yusti da dariCini, danaye da<br />
mosafarisa yviTliTa wveniTa Seasovle da Semosdev, niSnebi yvelaÁ<br />
waiRos.<br />
kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas, es yvelaÁ<br />
aqimebisa ese aris, es seni sicxisagan ariso.<br />
kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes, amas<br />
gasaÃsneli wamali miec, alilas maTbuxiviTa. Tu welTa zeiT iyos<br />
yifali gauÃsen, mklavis sadreksa zedaT napirsa aris. Tu wels<br />
qveSeT, basaliki gauxseniT mklavsa qveSeT napirsa aris. Tu<br />
gindodes rome ficxlad dauJamdes, Relvi danaye da cota qeris<br />
236
fqvili da mravalZarRvas laba daiWire da es leRvi Sigan gaurive,<br />
da Semosdev zedan. Tu gaxeTqos kargia, Tu ver gaxeTqos tredis<br />
Ãundis skintli SreSi gaurive da cota daadnev, da ese wamlebi<br />
imaSiga gaurive da Semosdev. Tu aman ar gaxeTqos mazarioni danaye<br />
(149r) da SreSi gaurive, da Semosdev, da gaxeTqos. Tu amisi<br />
gamomrTeleba gindodes TeTri malama Semosdev.<br />
sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an tanzeda gamova da<br />
Rliasa. pirvelad niguzisodeni gamova, merme dRiv dRiv imatebs,<br />
rogorc gamoCndes basaliki gauÃsen mklavsa quÀSe napirsa aris. Tu<br />
cxeli iyos da wiTeli is alagi vardis zeTiTa dauzile wynarad,<br />
Tu RliaSigan iyos kanTolike ZarRvi gauxsen da mravalZarRvas<br />
laba vaSlis SarbaTiTa Semosdev, rome daamwifos. rogorca<br />
damwifdes gauÃsen, TeTri malama Seuwyevi, rome gaamrTelos.<br />
sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian. narifarissa<br />
amisTvis uZaxian, rome tani cecxliviTa enTebodes, qunTruSiviTa<br />
gamova da wminda wyali sdis da ise cxeli iyos, rogoraca cecxli<br />
da yviTeli wyalica sdiodes. rogoraca ese gamoCndes Ãeli gauÃsen<br />
da TeTri malama Seuwyev da Semosdev, rome gaagrilos. Tu (159v)<br />
amiT ar eSvelos yifali gauÃseni da cota sisxli gamouSviT, da<br />
mudmad wiTeli wamali qinZis wyliTa Sescxe, da zeda tyemlis<br />
SarbaTi SeasviT, da saWmelad ospi SeuwyeviT ZmriTa.<br />
sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof<br />
qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis, da yovelTa dReTa imatebs,<br />
da Ãelica gauxsen, da wurbelica mohkide.<br />
sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas, sadaca<br />
gamoesxmis, kideca asivdebis da wyalica dasdiodes yviTeli. merme<br />
rome xani gamovides, suli aedinos. wamali misi: pirvalaT afTimonis<br />
maTbuxi aaRebine, sadaca gamoesxas grili tleebi Seuwyev. aiRe<br />
sandali, qafuri, qasnis wveni, ZaRlis yurZenas wveni, qinZis wveni,<br />
sandali da qafuri Sigan galese, cota qeris fqvili gaurive, zedan<br />
Semosdev julabiTa, TarangubiniTa Sigan gaurive, aqli ZarRvica<br />
gauÃsen.<br />
Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris, erTsa amara<br />
hqvian, meoresa aTaSfaris cxeli aris, mesamesa namali, meoTxesa<br />
gaurasa. (150r) niSani amaTi. Tu amara iyos misi niSani mReri aris,<br />
erTob mÃurvale aris, dawviTa amova, erTob hqaodes da tyavic<br />
237
mosWamos, da baylica sdiodes. mRieri Ãmeli da Savi gamoesxas,<br />
kideca uyrodes, mRieri muxudos odeni iyos da anu umfrosi, da<br />
eseca iqnebis mRieri. rome mRieri sruladac ar gamoCndes, magram<br />
adgili hqaodes da ewodes, esec iqnebis, rome mwved cxeleba<br />
gamouCndebis da kideca mokudes. wamali misi: pirvelad Ãeli<br />
gauÃsen da sisxli bevri adine, da ospi qerq gamZvrali, da<br />
mravalZarRvas furceli gamÃmari danayeT, da qeris fqvilSigan<br />
gauriveT, da wyliT SezileT, da tled zedan SemosdeviT, da<br />
saWmeli grili da nedli SeuwyeviT. da raÁca erTisa dRisa civebis<br />
da diyisa saWmeli sweria, is SeuwyeviT.<br />
Tu aTaSfarasi iyos, as axseni, cecxlsa hqvian, misi niSani is<br />
aris, rome mRieriviTa gamova, Txeli da moTeTro buStbuStiviTa da<br />
Sigan wyliTa savse iqnebis, qaodes erTob da (150v) nametnavad<br />
ewodes. misi mizezi simÃurvale da simwvave sisxlisa iyos. uwin<br />
Ãeli gauÃseniT, merme aliliTa da TamarindiTa muceli gauxseniT,<br />
da yovelTa dReTa qerisa da ayiros wveni, sazamTros wveni da<br />
kitris Tesli, da Tuxmaqani, mravalZarRvas wveni SaqriTa<br />
SeasuÀmdiT da ima mRerisa wyalsa gamoSveba unda. da Tu ama mRerisa<br />
tyavi frCxiliTa aiRo, sjobs amisTvis, rome wyali aRar dadgebis<br />
Sigan. imisi gamonaSvebi wyali mCvriTa mohÃoce da gareSemo wiTeli<br />
wamali galese da Semoscxe.<br />
Tu nalma iyos, misi niSani es iyos, wvrili marcvali viTa mReri<br />
amova xSirad erTadca Seiyrebis, adgilsac icvlis da amas gvandes<br />
viTam raÁme mkbenso, da ferad an wiTeli iyos, da an yviTeli. misi<br />
wamali. daxedva unda, Tu zafra meti iyos, uwin yviTliTa aliliTa<br />
muceli gauÃsen, merme Ãeli gauÃsen. Tu sisxli sWarbdes, uwin Ãeli<br />
gauÃsen da merme muceli gaurbile. aiRe sandali wiTeli, wiTeli<br />
wamali, umaruli da Triaqi, da vardis wyliTa Sezile da yursebi<br />
Seqen, (151r) Crdilsa gaaÃme. raÁ mogindes ixmare ZmriTa galese da<br />
Sescxe, erTob margi aris.<br />
Tu gaurasa iyos misi niSani es iyos, wvrili da magari iyos,<br />
mReri ese sevdis balRmisa garevisagan da zafrisaganca iyos. misi<br />
saWmeli muxudo qeris wyliTa Seqnili sWamos da raÁc saWmeli<br />
sevdasa mouÃdebodes, misgan ifarezos. amisi wamali: raÁc namlsa<br />
sweria imisi, amas ergebis. amisTvis rome feri namlasas fersa hgavs<br />
da Triaqisa gasaÃsneli aaRebine, TurbuTi, Triaqi moumate, margi<br />
238
aris R(mer)TiTa. wamali misi: Ãeli gauÃsen, merme yviTlisa alilisa<br />
maTbuxi, qaburvilisa aliliTa, SasTaraTa margi aris. maTbuÃis<br />
Seqna: aiRe alilaÁ ukurko, xuTi drami, SasTari aTi drami, eseni da<br />
qabuluri alilaÁ xuTi drami. ese erTsa dResa da Ramesa wyliTa<br />
daalbe, merme moaduRe asre rome mesamedi darCes, merme gamowure da<br />
xuTi drami Tamarindi Sigan daalbevi, da gamowure, da Seasvi. Tu<br />
moundes erTi drami saymuniac gaurios fareziTa, rogorca sweria<br />
(151v) da SasTara naduRaris marge aris, rome Semoscxo.<br />
icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da Ãmelsa<br />
gasaÃmobeli ar unda.<br />
wamali nedlisa munisa: aiRe wiTeli da yviTeli nura, murdasangi<br />
da vercxlisa wyali, Tu ar iyos misi zoma murTagive qeni, da<br />
zardaCubi da abutarati, xarzaras furceli da niSaduri, grZeli<br />
zarevandi, amaTgan samsami unkia, momkvdari vercxlis wyali erTi<br />
unkia, yvelaÁ danaye da zeTis xiliTa zeTiTa Sezile da Sescxe<br />
abanoSigan, anu mzispirsa, rogoraca gaÃmes daibanos.<br />
wamali Ã(m)elisa munisa: aiRe vercxlisa wida an murdasangi,<br />
abutarati da Ãmeli sosani, mRebvarTa kalsa qvaÁ da vercxlisa<br />
wyali, mokaluli oSnani, TeTris ZaRlisa nakali, yviTeli gogirdi,<br />
wiTeli da yviTeli nura, gunda, Jangara, umaruli, amaTgan swor<br />
swori danaye da gaceri, zeTis xilisa zeTiTa, anu niguzis zeTiTa<br />
Sescxe (152r) abanoSida, anu mzis pirsa, gaÃmoba acale, merme mobane.<br />
misTvisve: aiRe Samiandali, abutarati, sandali, zafrana, TviTosagan<br />
sam sami drami, spandis Tesli rva drami, vercxlis wyali ori drami<br />
danaye da gacer berZuliTa zeTiTa scxe, imave zomasa wesiTa.<br />
sxvaÁ rome yuba hqvian _ faraonica hqvian. amomavali aris wvrili,<br />
orferi aris, Tu mwvavisa xiltisagan iyos, amoslva misi wviTa<br />
CxvletiTa iyos. Tu sevdisagan iyos, faraonisa amoslva CxvletiTa<br />
iyos. wamali misi: romlisa senisagan iyos misi gasaÃsneli unda,<br />
merme wamali ese uyav gamocdili aris: tyemlisa webo da qaTira<br />
ZmriTa gamdnari scxe, margi aris, danayili gunda ZmriTa scxe, margi<br />
aris.<br />
kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia, mas asre<br />
Senaxva unda, rome ar daifantos, Tvareim kacs mohklavs, saWmeli<br />
Seuwyon, qeris korkoti nuSis zeTiTa, Torxlo kvercxi, (152v) ospi,<br />
ispanaxi da nigozi da amaTi msgavsi. Tu mwved cxeli iyos axali do,<br />
239
om jer ar damJavebul iyos, margi aris. wamali misi es aris:<br />
wisqvilis qvaÁ galeso an sasreviTa, an xualezna da Sescxo ama<br />
nalesa Sigan, TuTia, umaruli da sabri gaurive, da Sescxe,<br />
sataniasa ara dafantavs, arc daawylulebs da pirvelsa gamoslvasa<br />
Sescxe, kidec gaamrTelebs. sxvaÁ rome simsivne qarisagan iyos<br />
saxsarSigan mogrovebuli iyos, gasivebodes. misi wamali: kotoSi<br />
margi aris, asre rome sisxlsa nu aden. misTvisve wamali: aiRe<br />
abanos kedelsa rome saSuriviTa moekidebis isi, cota kiri gaurive<br />
wyalmiuxdomeli da wyliTa Semosdev. sxvaÁ: aiRe mumrRvani, rome<br />
cerecos zeTisagan Seqnili iyos, Ãmeli zufa Sigan gaurive da<br />
Semosdev. Tu stkiodes, maSin zeTis xilis zeTiTa matyli daasvele<br />
da Semosdev. Tu is alagi cxeli iyos, matyli vardis zeTiTa<br />
daasvele da Semosdev. Tu (153r) misi Semosaxvevic vardis zeTiTa<br />
dausvelo marge aris. yvela nelTbili Semosdev, gacivdes, kidev<br />
gaaTbe da Semosdev.<br />
niSani sanazirasi, rome TiaviTa amova, magra ÃeliTa rom gasinjo<br />
ara iZvris tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis, da<br />
Ãorcisa feri iqnebis. amas Tu adre ar uwamleb avi seni aris da<br />
pirsa gamoiRebs, da aRara gamrTeldebis, da iqnebis, rome utkivrad<br />
iyos, da iqnebis rome stkiodes da kaci mowifuli iyos ufro<br />
Znelia.<br />
ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis. misi<br />
wamali: mZimisa da mJavisa saWmlisagan ifarezos, saRamos nurasa<br />
sWams, dilas kargi da maSvne saWmeli sWamos. da rwyeva unda<br />
wamlebiTa, rome senisa guari gamowmidos, Ãelis gaÃsna unda da<br />
kotoSis mokidebaca margi aris, sarTaulsa maRla daidebdes.<br />
pirvelad gamrbilebebeli wamlebi unda, rogoraca batisa da<br />
qaTmisa qoni malamad qnas, da Semosdvas, rome (153v) daalbos da<br />
merme gakueTa unda, da Jangris malamiTa gamrTeleba unda, da ese<br />
Ãilionisa malama erTob margi aris: aiRe danayili murdasagi erTi<br />
unkia, zeTis xilis zeTi ori unkia da naxevari, tafiTa cecxlzeda<br />
moaduRe manamdis, rome murdasagi gadnes zeTSigan. merme aiRe<br />
ulbos labi ori unkia da selis labi ori unkia, tuxtis labi erTi<br />
unkia 340 . ese labebi ama Savsa zeTsa Sigan gaurive da moaduRe, merme<br />
340 teqstSia `uknia~.<br />
240
gaskeldes da iÃmare. misTvisve, Jangris malama: aiRe Jangara ori<br />
drami, eliqi butSi xuTi drami, zeTis xilis zeTi sami istili da<br />
cvili raÁc moundes. malama qen da miT gaamrTele.<br />
niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs, magram sanazira ar<br />
iZvris da sala iZvris. Tiasa hqvian _ tyavsa da Ãorcsa Sua aris da<br />
iqnebis. Tu aris amisi wamali dastaqari _ aqimda hqvian, aris rome<br />
gakveTos da budiTurT amoarTvas is zeTi ÃorciviTa iqnebis, zogi<br />
TafliviTa, zogi wyaliviTa, zogi aseTi fetviviTa raÁme gamocvivis,<br />
amas SigniT gakuÀTa unda, (154r) asre unda, rome marcxenas ÃeliTa<br />
tyavsa aswios asre rome salasa gaSordes, asre gahkuÀTos, rome<br />
tyavi gakveTos da salasa bude ara gakuÀTos da amas moiWirve, rome<br />
sala budiTurT amoagdos, Tu gaikveTos, bude Sig darCes, mCvriTa<br />
amoarTvi da moswminde, tyavi zed miuSvi da gaamrTele, Tu tyavi<br />
meti movides mohkuÀTe, raÁc meti iyos Seawyon tilosa malamiTa<br />
gaamrTelon.<br />
Tu gindodes, rome sala moamwifo aiRe wyalSi uÃdomeli kiri,<br />
oTxi wona Rvino, ori wona bora, ori wona Savi sakmeveli, yvelaÁ<br />
nacris wvenSigan moaduRe da spilenZisa WurWelSigan Seinaxe, asre<br />
rome ar gaÃmes da Semosdebdi.<br />
Tu axlad sala gamoCndes, misi wamali: aSayi ZmriTa gaadvne,<br />
zeda daakar da ama salasa zoma tyvia gaabrtyele, da zeda daakar,<br />
da Seuxvive magrad. samsa dResa agre hqondes. Tu ver gaadnos, aiRe<br />
sabri da azuzi, da ayayia, da Tevzis webo. ese wamlebi webosa Sigan<br />
gaurive (154v) da qaRaldiTa Semosdev, da zedan isive tyavi<br />
Semoakar, samsa dResa hqondes da ganqres R(mer)TiTa.<br />
sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian, salasa hgavs. misi niSani es<br />
aris, rome raÁ gamova uwin rbili iqnebis, asre rome dazilon _<br />
daifantos, merme kideve Seiyaros. es sqelisa balRmisagan iqnebis.<br />
amisi wamali: yviTeli nura danayili, ukurkosa CamiCiTa Ãorci<br />
danaye, zeda dasdev, samsa dResa zeda edvas da ZiriTurT amoagdebs,<br />
da Tu kideven darComil iyos, amave wesiTa Semosdev, da srula<br />
ZiriTurT amoagdebs, brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />
kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes oTxisagan<br />
iqnebis sisxlisagan, balRmisagan, qarisagan, sasTauli maRla<br />
sdebodes da Tavi Camovardnodes. niSani misi an maRla sasTaulis<br />
debisagan, anu sisxlisagan iyos, sadaca stkiodes is adgili<br />
241
wiTlad iyos da cxlad. misi wamali. gasaÃsneli miec ama wesiTa:<br />
aiRe xilTa wyali da Tamarindi, da xiaSambari, Tarangubini da<br />
SirxiSti. ama wamlebiTa muceli gauÃsen, merme yifali ga- (155r)<br />
uÃsen, tleebi Semosdev, ima adgilsa nedlisa qinZisa wveniTa da<br />
ZmriTa, qafuri da qeris fqvili sadlisa dafaCidarbandiTa tle qen<br />
da Semosdev.<br />
Tu balRmisagan iyos misi niSani es aris: simsivne misi TeTri<br />
aris anu Ãorcis feri, tkivili erTis rigisa aris. wamali misi:<br />
pirvelad muceli daurbile abi SabieriTa da abi yuyiaTa da<br />
filfiliTa, yayuliTa, yvelaÁ danaye ZmriTa da Semosdev, margi<br />
aris. sxva: babunaji da xvarblis qato moaduRe da Sigan Casvi, margi<br />
aris da imas, rome sasTaulis maRlobisagan iyos, mas pirvelad<br />
abanoSigan unda Cajdoma da merme TbiliTa wyliTa, da rZiTa 341 unda<br />
zela, raÁ abanoTgan gamovides qalis rZiTa da iis zeTiTa unda<br />
zela.<br />
Tu muceli SekvriT iyos, mulasaliTa unda garbileba, rome<br />
gasaÃsnelsa hqvian, gauÃsen da grili tleebi SescxeT.<br />
kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da modrekisa da<br />
ZarRvebis gasivebisa.<br />
Tu mÃarTa da- (155v) uwyos tkivili, samisagan iqnebis:<br />
sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan. Tu sisxlisagan iyos misi<br />
niSani: Ãeli rom dasdva cxeli iyos da gawiTldes, mas gasaÃsneli<br />
aaRebine: SirxiSti, xiaSambari, Tarangubini, TiTosagan aT aTi drami,<br />
yifalic gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da grili<br />
tleebic SeuwyeviT, mtkivanzeda dasdeviT. Tu balRmisagan iyos misi<br />
niSani tkivilisaTvis ferzedan yviTlad anu TeTrad iyos, misi<br />
iaraji fiyraTa RarRara aqnevine, abanoSigan gasaÃsnelica aaRebine,<br />
iaraji jalinoziTa muceli gaixsnas da yustisa zeTiTa daizilos<br />
Tbilad. Tu ese tkivili an nacemrobisagan, an mZimis aRebisagan iyos,<br />
isi mtkivani vardis zeTiTa daizilos. Tu amiTi ar eSvelos<br />
kvatuSica moikidos, tuxti danayili da qeris fqvili, iis furceli<br />
danayili, kvercxis guli da vardis zeTi, cota Zmari, yvela (156r)<br />
erTmanerTsa gaurive da mtkivansa zeda Semosdev, cota mumiac<br />
danayon, SaqriTa gaatkbon, cota cxvris rZec gaurion da Seasvan.<br />
341 `da rZiTa~ gameorebulia.<br />
242
Tu gausivdes da feradac wiTeli iyos, kotoSi moikidos. Tu<br />
simsivne TeTri iyos mdogvi da soinji orive danaye da zibiyisa<br />
zeTi gaurive da mtkivansa zeda Semosdev.<br />
niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes. an qarisagan<br />
iqnebis da an zafrisagan, an maRlidaRma Camovardnisagan, an wixlis<br />
kvrisagan, an cxenis waqcevisagan iqnebis.<br />
Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan, an<br />
Camovardnisagan, aiRe cvili da Sirbaxtis zeTi, da zurgsa imiTi<br />
uzeldi yovelTa dReTa farTosa samosliTa uxuevdiT da<br />
gaimarTvis. Tu SigniT iyos, icodiT zafrisagan da qarisagan aris<br />
da amas yviTlisa alilas gasaxsneli aaRebine da ese majuni<br />
Seuwyevi; aiRe sumbuli, danamastagi, asarioni, dariCini TviTosagan<br />
xuTxuTi drami, muri (156v) aTi drami da wylis Wakuntlis Tesli,<br />
da spandiis Tesli sami drami. eseni yvelaÁ danaye da gacer, da<br />
TafliTa Sezile, raÁ moundes miec erTi drami, TbiliTa wyliTa,<br />
Txisa rZiTa, misce erTob margebeli aris.<br />
Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes. aiRe qeris fqvili ori<br />
mjiRi, erTi mjiRi wminda fqvili, Tbili wyliTa gaurive da<br />
TxeliTa samosliTa zeda Semosdev.<br />
Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu srulad<br />
tanSigan. asre iqnebis, anazdad ecemis da dRiv da dRiv ecemis da<br />
uar iqnebis. Tu anazdad eces, is wamali uyav, rome filenjisaTvis<br />
swerian. merme is alagi yustis zeTiTa dauzile kargia. Tu anazdad<br />
ar eces da dRiv da dRiv eces, cota cota, maSin am wamals nu iqs.<br />
ese uyav sixmisagan, an bevris amoRebisagan, amaTgan daemarTebis,<br />
rome dRiv da dRiv imatebs. wamali misi advili, yovelTa dReTa<br />
Tbils (157r) wyalSigan Cajdebodes. merme is wamali qen: aiRe iis<br />
zeTi da ayiros zeTi. iis zeTi ormocdaaTi drami da ayiros zeTi<br />
ocda(a)Ti drami, gaurive erTmanerTsa da raÁ abanoTgan gamovides<br />
ese Sescxe, da Sezile, da saWamadi miec: axali Tevzi, Torxlo<br />
kvercxi yviTeli, Tiknisa da goWis Ãorci, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan damoklebodes<br />
ZarRvebi. misi wamali: aiRe Telis xis qerqi, tuxtis Ziris qerqi,<br />
wyliT daalbe da aduRe manamdis, rom gasqeldes. merme aiRe ori<br />
imdoni cxvris duma da viris rZe, erTmanerTSi gaurive da cota<br />
barambo gaurive. aiRe Tiknis tyavi, imazed gaabrtyele, Tu didsa<br />
243
xansa gamouSveb zomis, metad gagrZeldebis ZarRvi R(mer)TiTa. sxva<br />
wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes, aiRe muyli aTi<br />
drami, qaTmisa da batis qoni da Zroxis wvivisa tvini, TviTosagan<br />
naxevari litra muyli daalbe, Tbili wyali (157v) da qonebi<br />
daadnev, da muyli, da qonebi, erTad avanSigan gaurive, da raÁ<br />
mogindes gaacxele, da gascxe, da samosliTa Semosdev, margi aris.<br />
kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi: aiRe seli da<br />
qaTira, da nesvis Tesli, swor swori danaye, da erTi kovzi wminda<br />
fqvili daayare, da TbiliTa wyliTa Seasvi. misTvisve: tenco<br />
moaduRe da eqvssa dResa zedazed Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
sxva misTvisve: aiRe lulufaris Ziri dram naxevari, sadafis<br />
furceli, broweulis yvavili, TviTo drami, danaye, gacer da nel<br />
Tbili wyliTa Seasvi. misTvisve: aiRe sadafis furceli, broweulis<br />
yvavili, TviTosgan TviTo drami, Ãmeli vardi erTi drami,<br />
lulufaris Ziri, Ãmeli qinZi, niaxuris Tesli, broweulis marcvali<br />
TviTosgan oroli drami danaye, gacer da miec, Tuxmaqnis, anu<br />
tyemlis wveniTa Seasvi. sxva muclisa Semosadebeli: aiRe ayayia,<br />
somxuri TiÃa, berZuli TiÃa, TuTubo, broweulis yvavili da wylis<br />
(158r) Wakunteli. eseni yvela danaye da gacer, biasa anu vaSlisa, anu<br />
Tuxmaqanisa wveniTa samoselzeda gardakar, mucelTa da welTa<br />
zedan SemosdeviT gareSemo da kidec SeasviT. amave senisaTvis:<br />
nedli qinZi, nedli qasni danaye da Seasvi, da margi aris.<br />
kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos anu<br />
ferÃisa, da anu Ãelisa, kargaT da ÃerÃianad dawyoba unda, ferÃsa<br />
asre uyav. ferÃis ceri cersa daupirispire da erTmanerTsa miukar<br />
da waavle Ãeli da dauwyev marTlad, agreTve Ãelsa uyav da merme<br />
ese wamali uyav: aiRe ayayia, qalbana, kvercxis guliTa gaurive,<br />
samoselsa Sescxe da Semosdevi zedan magrad artaxi, motexilisagan<br />
umfro grZeli uyav, asre, rome motexili daiWiros da mrTelzeda<br />
Sekras, oTxiT TiTiTa ufro grZeli unda motexilisagan, mwved ar<br />
unda miukra. asre unda rome sisxli Sigan iarebodes, Tvarem<br />
movardebis. uwin yovelTa dReTa unda gaxsna da naxva, amisT- (158v)<br />
vis rome feri ar eqces. da Tu eqces missa wamlobasa unda Seqceva,<br />
magram gaÃsna erTsa dResa unda, erTsa dResa ara da Svidi dRe<br />
gamovides, mexuTesa dResa unda gaxsna wynarad, rome ar moeSalos<br />
da kideve Semoakar. asre gafrTxildes, rome ar gamruddes.<br />
244
saWmelad giSrafeTi, da zroxisa, da cxvrisa Wliki Zvalsa<br />
motexilsa gaamrTelebs.<br />
Tu Zvali gamosuli iyos motexili. Triaqi erTi drami da cvili<br />
sami drami, berZuli Zveli zeTi eqvsi drami, cvili, zeTi erTad<br />
daadnev, Triaqi RviniTa gaadnev da gaurive erTmanerTsa da malamad<br />
Seqen, da Semosdev, margi aris.<br />
Tu motexilsa sisxli sdiodes. mas asre unda, sadac sisxli<br />
sdiodes is alagi mCvrisaganac da ficrisaganac carieli amyofos,<br />
rome SiSveli Cndes.<br />
Tu motexili gausivdes. wamali mulasi gamocdilia. maSa aTaTi<br />
drami, muri, TeTri tuxti, ayayia, xuT xuTi drami, wiTeli wamali,<br />
yvelaÁ danaye (159r) da kvercxis guliTa Sezile, da Semosdev,<br />
simsivnesa ukuayenebs. sxva: Zewnisa furceli, urxulisa da murtis<br />
furceli danaye, kvercxis guliTa Sezile da Semosdev. sxva: sada<br />
ZarRvisa gasivebisa Semosadebi zemo sweria is uyaviT.<br />
niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes. niSani is aris, romeli<br />
aso Rrma Cubuto yofil iyos da amaRldes, da maRali daRrmdes da<br />
damdabldes, da ima asosa vera iÃmardes. misi wamali: uwin Ãeli<br />
gauÃsen da merme Caugde, ama wesiTa mizide da mozide, marjuÀniT da<br />
marcxeniT, dasZar da ecade, rome missave alags mivides. merme<br />
magrad Sekvra unda, magram ÃmeliTa mCvriTa ar varga Sekrva, tle<br />
unda Seqna gundisagan da gulnarisagan, da ayayia cota da oSnani,<br />
yusti da Taxvis yveri. eseni yvelaÁ swor swori danayili, gacrili,<br />
Sezile wyliTa da Semosdev, da muceli xiaSambriTa da<br />
TarangubiniTa, da TemrindiTa, da lab- (159v) labisa wyliTa da<br />
xiliTa, da SaqriTa margi aris, Sekrva xamisa mCvriTa unda magra.<br />
kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma Camovardnilisa da<br />
dakodilisa.<br />
wamali misi raÁc feri damwvari iyos, rom naxo axla damwvari,<br />
moiRe mwvane boloki, dasWer, wyliTa an ZmriTa moaduRe, rome<br />
dadnes, zeda Sescxe, amisTvis, rom ar atkuafSavs. merme aiRe kiri<br />
da umaruli, swor swori erTmanerTsa gaurive da kvercxis ciliTa<br />
Sezile, da Semosdev. sxvaÁ: aiRe ospis fqvili da umaruli swor<br />
swori, ZmarSidan gaurive garecxili kiri, cota qafuri gaurive d(a)<br />
iis zeTiTa Sigan gaurive, Semosdvan damwvarzeda.<br />
245
axlad damwvrisaTvis. kvercxis cili erboTa dazile da<br />
Semosdev, margi aris. da TeTri malama, da qafurisa malamaca kargi<br />
aris. Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros, wamali<br />
misi: masve wamsa sandali (160r) da vardis wyali, da qafuri tled<br />
Semosdev da ar unda gaSveba, rome gaÃmes asre unda, rome mCvari<br />
niadag civiTa wyliTa asolo da zeda dasdebde. misTvis(ve), rome<br />
umfro ar gaubutdebis anu TuTubosa wyliTa, an nacrisa wyali<br />
daasxi, an maxoxisa wveni, rome erTob mJave ar iyos da TeTriTa<br />
malamiTa unda gamrTeleba.<br />
Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi<br />
iyos, misi wamali: uwin Ãeli gauÃsen _ yifali, mklavisa sadreksa<br />
zedaT napirsa aris, merme mumiac Seasvi da axali cxvris tyavi<br />
Semoaxvive, rome ayroldes, axal axali da uwin Ãorcsa marili<br />
daayare, merme Semosdev, cxvris tyavi, merme erTi drami axali rZe<br />
SaqriTa Seasvi qeris korkotiTa.<br />
Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes,<br />
pirvelad Ãeli gauÃsen, merme iseve mumia Seasvi da es wamlebi uyav:<br />
aiRe muri, sadafis furceli da (160v) broweulis qerqi da gunda.<br />
eseni yvelaÁ danaye da moaduRe ZmriTa da Tavzeda Semosdev. Tu aman<br />
ar uSvelos, aiRe gamouxarSavi abreSumi, muri da broweulis<br />
yvavili, danaye, Rvino moaduRe da Semosdev broweulis SarbaTiT,<br />
qaTmis Ãorci miec.<br />
Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos Ãeli<br />
gauxseniT: aiRe revandi da zrevandi da mudam muxudos wveniTa<br />
aWmevdiT amas.<br />
raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa, anu<br />
sxviTa. gasinjeT, Tu gakveTili erTi mtkaveli iyos, anu ufro,<br />
foladiTa nefsiTa unda Sekerva abreSumiTa, frTxilad da es<br />
wamali zeda daayare: aiRe anZruTi, ZmaTa sisxli da TeTri<br />
sakmeveli da murdasangi. es yvela oroli drami danaye da gacer, da<br />
Sekerulzeda moayare, da zeda Zveli banba dasdev, da Sexvive, da<br />
samsa dResa nu gauxsni, merme gauÃsen da piri gauRe, rome gare<br />
gamovides da Tu rame (161r) bewvi an mtveri iyos gamowminde kargaT<br />
da merme piri dauswore, da erTsa dResa da Ramesa kideven Seukar,<br />
merme kideven gauÃsen, gasinje Tu sworad iyos piri kargi aris, Tu<br />
ara da ÃeliTa dauswore, da nedlsa wamalsa nuras miaxuedreb, da<br />
246
is wamlebi daayare, rome zemo swerian. da Tu an es daayare: aiRe<br />
kalias Tesli da yviTeli murdasangi, swor swori danaye, gascer da<br />
Ãmelad moayare, margi aris. Tu wamali mzasa ara gqondes, lurji<br />
mCvari daswvi da zedan moayare, da Zveli banba zroxis erboTa<br />
dazile, da zedan dasdev, da Sexvive samsa dResa.<br />
Tu es dakodili Tavsa iyos. zrevandi RviniTa moaduRe, merme<br />
kidev moduRebuli axla gaaxme, danaye, gacer da daayare. Tu es<br />
dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos, niori da sosnis Ziri<br />
daswvi da Semosdev.<br />
Tu rbilsa Ãorczedan iyos, gunda, niori, bro- (161v) weulis<br />
qerqi danaye da Semosdev.<br />
Tu es dakodili damRierdes, kvatuSi da wurbeli moikidos<br />
siaxloesa, TeTri malama SeuwyeviT da Jangrisa malama, eseni<br />
gaamrTelebs.<br />
wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli. aiRe sabri,<br />
jangara, murdasangi swor swori danaye da gascer, da TafliTa<br />
Sezile, raÁ mogindes ixmare.<br />
sxva basaliyonisa malama uSvelis, raÁc Zveli dakodili da<br />
wyluli aris. sxva xilionisa malama uSvelis dakodilsa,<br />
dajerjRilsa Zvelsa simsivnesa. ese malamebi yvela zemo malamebisa<br />
karSigan swerian. sxvaÁ malama. xoSqardali mosaSrobeli, rome<br />
wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe anZruTi, alisarCuli, eliqirumi,<br />
sabri yvelaÁ swor swori danaye, moayare, moaSrobs. Tu kacisa Tavi<br />
dakodili iyos da gaexeTqos, Sigan Caayaro, gaamrTelebs, raÁc<br />
gakveTili iyos, Sigan Caayare, amoaSrobs da kid- (162r) eca<br />
gaamrTelebs.<br />
kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da<br />
wamali misi. ama niSanma gauwyos tanSigan, rome qari daibados,<br />
uZravad samisagan iqnebis: sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan.<br />
niSani, Tu wiTeli zeiT iyos tanzeda, SigniT iyos, maja Zalianad<br />
da Cqarad scemdes da fseli moyviTalo iyos, an mWemris ferad<br />
mowiTano iyos, isi rome moyviTano aris, isi zafrisa da mowiTano<br />
sisxlisa aris. raÁ es niSani naxo icodi, rome sisxlisa da<br />
zafrisagan aris. wamali misi: uwinve Ãeli gauxsen, merme grili<br />
tleebi Semosdev, grilis zeTebiTa dauzile. Tu balRmisagan iyos,<br />
247
misi niSani es iyos: TeZoTa tkivili dauwyos feÃisa TiTebamdis is<br />
iaraynisa aris da raÁc mis karSigan wamlebi sweria is iyaviT.<br />
Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes sarasa magierad mouvidodes,<br />
aiRe Tagvis curca da erbo- (162v) Sigan moaduRe, merme gamowure da<br />
Saqari gaurive da Seasvi anu Semosdev.<br />
niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da veraferiT<br />
mouwyvito. Tu gindodes rome mouwyvito aiRe anZruTi da malaxuna,<br />
TeTri sakmeveli, broweulis yvavili, amaTgan xuT xuTi drami<br />
danaye, gacer da zedan daayare, merme Zveli banba daakari da ergos<br />
R(mer)TiTa. sxva gamocdili misTvisve, rome sisxli daayenos: aiRe<br />
arjaspi, Sabi, mwvane gunda, broweulis qerqi, Tofalaxi TviTosagan<br />
xuT xuTi drami da kipersi, Tu ar iyos, amis magierad erTi drami<br />
gunda, erTi drami muri, eseni danaye, gacer da raÁ mogindes zed<br />
dayare da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe gaurecxeli matyli,<br />
kurdRlis balani da Svelis fardagis nakveTi, swor swori qen,<br />
daswvi, danaye, gacer da daayare Zveli banba, dasdevi (163r) da<br />
Seuxvie. sxva sisxlisa dayenebisaTvis: samyi arabi danaye da dayare<br />
da uSvelis.<br />
niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos, misi niSani es<br />
aris, rome tvinsa miaSurvebs damarTebs is Sxami. misi wamali<br />
gamocdili es aris, sada kiseri dailevis iqi Zvali aris maRali<br />
orkapi, kisersa da zurgis Zvals Sua aris. misi niSani es aris: ama<br />
Zvalsa da zurgis Zvals Sua TiTi rom dasdva Sigan Cajdebis,<br />
frCxilis odeni mohkveTe. erTi niSani es aris, dakodilisa pirisa<br />
gaberva unda, is alagi gamoCndebis da is alagi rogorca mohkveTo,<br />
kvatuSiTa gamoswove amisTvis, rome is seni da Sxami iqiT gamovides.<br />
Tu amas ar uzam, is Sxami tvinSigan gava da kacs mohklavs da<br />
tvinSigan ar miva, kacsa ar mohklavs. raÁ naxo is alagi, rome<br />
gaTeTrdes (163v) da Sxami ara mosdiodes, merme es wamali TrTis<br />
hqvian, ama dakodilzeda daayare, aiRe rome ZmaTa sisxli hqvian,<br />
anZruTi da TeTri sakmeveli da ese wamlebi swor swori qeni, danaye,<br />
gacer da mokveTilsa adgilsa zeda daayare, zeda Zveli banba<br />
daadevi, sxvasa nu gamoucvli, es gaamrTelebs da sadaca isrisa<br />
nakravi iyos, es wamali dasdev. an wyliTa an RviniTa dakodili<br />
mobane. merme aiRe kapoetisa Tevzisa navReli, anu Savisa yvavisa<br />
navReli da naRvelisa wona misi qoni da qaTmis qoni aTi drami, da<br />
248
Triaqi erTi drami, da merme gaurive, cotasa qoTansa Sida aduRe,<br />
rome gaskeldes, ZveliTa banbiTa zeda dasdev, samsa dResa daeÃsen<br />
da an dRiv samjer ucvale, mis metsa nu. da dayviulisa wyalsa (164r)<br />
amoiRebs da Sxamsa yvelasa gamoswmeds, da iÃsnis R(mer)TiTa. Tu<br />
gindodes, rome wamali mzasa iyos, amisgan abebi Seqen da gaaÃme da<br />
qaRaldzeda waxvive da mza iqnebis. raÁ mogindes wylis WurWlisa<br />
wyalSigan malamad Seqen da zeda dasdev, amas spilenZisa WurWliTa<br />
nu Seinaxav, nuca danay(av) 342 , amisi Jangi avi aris. da raÁ sami dRe<br />
gamovides, sicxisa dro iyos, mas ukaniT TeTriTa malamiTa<br />
amorTeleT, dRiv orjel dasdebdiT. Tu zamTari iyos, anu<br />
Semodgomani, Savi malama dasdeviT margi aris. sxva wamali Tu ara<br />
gqondes, rogorca isari eces is alagi mohkuÀTe da gaagde da kacisa<br />
ganavali dasdev, Tu balRami gamosdiodes axali, isev pirveli<br />
dasdev, margi aris R(mer)TiTa.<br />
kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da rwyeva dauwyos,<br />
rasaca sWamdes ar (164v) daayenebdes da arwyevdes, sarwyeveli<br />
wamlebi miec, rome sweria, rome raJams rwyeva mouvides miT arwyios<br />
da patruqebica swerian Sesakravica da gasaÃsnelica. wamali misi,<br />
rome stomaqi aSlodes da arwyevdes: aiRe mwvane gunda da qeris<br />
puri, swor swori daswvi, danaye da aWame, da zeda erTi piri Zmari<br />
Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa. Tu kideven arwyios: aiRe kanafis<br />
Tesli da wyliTa galese, dadgi danayili da merme gaswure, da<br />
Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. misTvisve: aiRe vaSli, Ãmeli ayiros Tu<br />
nedli danaye da aduRe wyliTa, rome naxevrad moiyaros gamowure<br />
da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis.<br />
da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da amoiRebdes balRamsa,<br />
Ãali Tbilsa RvinoSigan gaurive da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />
Tu cxrosa da cxel- (165r) ebisagan amoiRebdes balRamsa, ama<br />
senSigan kideca aboyinebdes, pitnisa wyali mJavesa broweulisa<br />
Sigan gaurive da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. Tu nametnavisa<br />
sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes, aiRe broweulisa<br />
Rvino da Ãali gaurive, da Seasvi. misTvisve tle: aiRe sosnisa<br />
furceli da bia, RviniTa aduRe, asre rome dadnes da stomaqsa, da<br />
mkerdsa Semosdevi.<br />
342 teqstSia `danay~.<br />
249
Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa<br />
ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes, arodes ar daswynardes. aiRe<br />
sadafi, zeTiTa aduRe da mkerdzeda Sescxe. amave senisaTvis: pitna<br />
gamowure, wyliTa moaduRe da Tafli ama naduRarsa wyalSida<br />
gaurive, Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa. amave rigiTa tenco uyaviT,<br />
margi aris. Tu slokini erTob gaugrZeldes anguri danaye (165v) da<br />
wmindad gascar ori drami, pirSida Caayare da zed civi wyali<br />
Seasvi, rom CaiRos da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe wifelis<br />
qerqi da mastagi swor swori, aduRe, gamowure da Seasvi, da<br />
uSvelis R(mer)TiTa.<br />
niSani sarwyevelisa wamlisa: raÁ kacsa balRmisa da zafris<br />
gamowmenda gindodes, ese sarwyevebi wamlebi yvela zemo sweria.<br />
niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica<br />
zemo sweria.<br />
kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos. Tu sisxlisagan iyos,<br />
simsivne sveli iyos ÃorcSiganc da tyavSiganc, feri wiTlad iyos<br />
da Zgerdes. wamali misi: Ãeli gauÃsen da tle uyavi, aiRe cxvris<br />
tyavis barklis matyli, anu dumisa, daswvi da zeTis xilisa zeTiTa<br />
gaurive, da moaduRe, da nelTbili Semosdev, tkivili daawynaros.<br />
misTvisve: zafrana da (166r) wiTeli sandali nedlis qinZis wveniTa<br />
galese da Semosdev, da tkivili daawynaros. misTvisve: qeris fqvili<br />
nedlis qinZis wveniTa Sezile da Semosdev. misTvisve: rome tkivili<br />
daawynaros da simsivne gaadnos. aiRe xvarblis anakuÀTi, tuxti,<br />
babunaji yvela danaye kobostos wveniTa, moaduRe da Semosdev. Tu<br />
sigrilisa da balRmisgan iyos misi niSani: ferad TeTri iyos da<br />
rbili iyos. saxelad avi varami hqvian. mas yovelisa saWmelisagan<br />
farezi unda, gamaÃmobeli da gamadnobeli wamali unda aÃmaro, asre<br />
rogorca pirvelad xoSrisa samosliTa unda Sezela, merme axliTa<br />
samoseliTa nakveTiTa, uwin wyalSigan daasvele, gawure da merme<br />
ZmarSigan amoavle da Semoaxvie, da saWmeli swor swori SeuwyeviT.<br />
Tu simsivnisa gvari magari iyos, Zmari da wyali (166v)<br />
erTmanerTSi gauriveT da samoseli Sigan daasvele, Zmari erTob<br />
cxari ar unda iyos, ukan da ukan cxari iyos, Zmrisa alagsa borisa<br />
wyali qna isi sjobs, anu leRvisa xisa nacari, anu muxisa nacari,<br />
anu vazisa nacari asre unda, rome isi simsivne mudam waxveuli<br />
hqondes, rome simsivne sxvagan ar wavides. Tu Zmarman ar uSvelos,<br />
250
Sabi gaurive Siga Zmarsa da Semosdev, da kiris wyali erTob margi<br />
aris, da vardis zeTi ZmriTa da mariliTa, erTob margi aris.<br />
Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da balRmisagan<br />
iqnebis. wamali misi: pirvelad tani misi senisagan gamoswminde<br />
sevdis gasaÃsnelTagan da merme raÁc grili nikrisis wamlebi aris<br />
is uyaviT da qonebTagan batis, qaTmis, mglisa da meli(i)sa. es yve... 343<br />
(167r) aqimoba dastaqari aris, rome gaukveTo da ZarRvi amoarTva da<br />
kargiTa malamiTa gaumrTelos.<br />
da dulufisa seni aris, rome feÃi gausxvildes, rogorca<br />
silosagan. amisi mizezi dafalisa anu nikrisisa gvari iqnebis.<br />
balRmiani da sevdiani svelisagan iqnebis amisi mizezi. da<br />
sparsulad falia spilo hqvian da amad hqvian ama sensa dulufi.<br />
niSani rogorca ese seni daemarTos uwin feÃi wiTeli iyos, misi<br />
niSani es iyos: moTeTro iyos da rbili iyos. sevdisa gvarisa da<br />
niSani es aris, rome feÃi moSao iyos da an molurjod dascemdes.<br />
iqnebis rome gawiTldes da gamagrdes da dauskTdes. wamali ama<br />
senisa: Tu wiTeli iyos uwin ewamlebis da raÁ feri iqcios<br />
gamagrdes, da wamali Znelad moekidebis. amisi wamali _ rwyeva iyos<br />
mZlavriTa da ZneliTa wamliTa, rome Zneli senia balRmis gvari da<br />
sevdis adgilidaRma amoagdos. Tu moundes Ãelis gaÃsna basalikisa<br />
margi (167v) aris da mosvenebiT yofa, feÃi asre unda sasTaulzed<br />
edvas. mas ukaniT es tle aÃmareT: aiRe kombostos nacari, zeTis<br />
xilis zeTi, avsinTisa wveni da axali Zroxisa nexvi da ulbosa<br />
fqvili, bolokisa Tesli, prasisa Tesli. es yvelaÁ danaye da zeTis<br />
xilis zeTiTa SezeliTa Sezile da Semosdev margi aris.<br />
sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian,<br />
viTarca xesa kui gamoesxas. ama sensa adgili wamali unda, rogorca<br />
sevdisa wylulisa wamali aris: aiRe tuxti, vardis wyliTa da<br />
ZmriTa dambali Semosdev, da margi aris, da qeris fqvili ZaRlis<br />
yurZnas wveniTa, da nedlis qinZis wveniTa, tled Seqen da Semosdev<br />
margi aris. sams dRes ukaniT dasamwifebeli wamlebi unda qnas da<br />
nelTbili erbo Sescxe, da jere rome damwifdes xvarblis fqvili,<br />
Torneulisa puriTa, zeTis xilisa zeTiTa moduRebuli Semosdev da<br />
343 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />
251
moamwifebs, da dacoxnili xuarb- (168r) ali, Semosdev da moamwifebs,<br />
da selisa Tesli safuvriTa Semosdev, da margi aris.<br />
kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa, da<br />
Ãelis frCxilis tkivilisa.<br />
Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes, sisxlis niSani aris<br />
da Triaqi ZmriTa daadnev, da sadaca stkiodes Semoscxe, da Tu aman<br />
ar uSvelos muyri da javaSiri danaye, da wyliTa gaurive, da<br />
Semosdev, dabrmdes. misi wamali: Txis qoni gaaTbon cxlad da<br />
Semosdvan, da mudam batisa, da qaTmis qoni, mumrRvani Semosdvan<br />
zedan. Tu misgan myrali suli udiodes aiRe faizmiSi da vardis<br />
zeTi gaurive, da frCxilzeda Semosdev.<br />
Tu frCxili gausqdes maTbuxi afTimoni SeuwyeviT da saWmeli<br />
yvelaÁ momsuqno da tkbili aWameT, da urTxulis gomizi Semosdev,<br />
rom frCxili gaarbilos. sxva: aiRe (168v) biis guli danaye, gascer<br />
da qaTira, da is erTmanerTSi gaurive da Semosdev, margi ari, aris.<br />
Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa aiRe ina da selis<br />
zeTi, erTmanerTSi gaurive da Semosdev, da erTob kargs frCxils<br />
amoiyvans.<br />
Tu terfi feÃisa gauskdes, pirvelad alilas maTbuxi SeuwyeviT<br />
da mas ukan xilTa wyalTa asvemdiT erTsa kvirasa, da mudam ama<br />
sazeliT uzeldiT: aiRe iis zeTi da zroxis Wlikis tvini, batis<br />
qoni, tirifis furceli danaye da amaSigan gaurive da ina viTa<br />
ferÃzeda Sescxe mudam. Wakuntlis furceli wyliTa moaduRe da<br />
kvercxis cili gaurive, malamad Seqen da Semosdev.<br />
feÃi rome gauofliandes da ayroldes. misi wamali: aiRe muri da<br />
wyliTa moaduRe, ferÃi imaSigan Caayofine da mudmad Tbilsa<br />
zroxis sisxlSigan Ca- (169r) uyav mudam, dumaca danaye da Sigan<br />
gaurive wyalsa da ferÃzed Semosdev.<br />
kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa. isris piri<br />
aseTic iqnebis, rome kav(i)ani iyos da raÁ amoRma amoswion amoedvas,<br />
da sxva SaranTisa ZarRvi, anu sxva ZarRvi gaukveTos, is aris,<br />
sadaca isris piri scemodes gaukveTon da mili Seuyon qlibiani, da<br />
wynarad mozidon, rom ar gatydes. isris piri, da(a)njRixon iqiT da<br />
aqaT. Tu erTob magrad iyos daexsnan, rome Selbes da maSinRa<br />
amoarTvan. da eseca iqnebis, rome isris piri mowamluli iyos, misi<br />
niSani is aris, rome is adgili ausivdes da feri rogoraca<br />
252
mkudarisa feri isre iyos, misi wamali. da Senaxva unda, misi wamali<br />
zemo sweria is uyaviT. Tu Zvalzeda gamagrebuliyos SalafiTa missa<br />
gareSemo Sefxeka unda, rome amoafarToos da agre amoarTvas. Tu<br />
sakudavsa alagsa iyos asre rome sasasa da satkinelsa, guli,<br />
firtvi, RviZli, buSti (169v) da nawlevni, da avi niSani gamoCenili<br />
iyos, mas Ãelsa nu mihyofs aqimi, amad rome safaTarako aris da ar<br />
Sercxvendes. Tu avi niSnebi ara iyos da Seatyo viTa darCebiso,<br />
maSin misTa moyvasTa euben da merme Ãeli mihyav. bevri gvinaxavs<br />
erTob saSiSari dakodili iyos, ewamlos da darComili iyos. Tu es<br />
walebi uyaviT, rome wamliTa amoarTvaT: aiRe vaSayi da TafliTa<br />
Sezile, da raÁ Sezilo Semosdev, rome isris piri amoiRos. da Tu<br />
Sigan rame darComil iyos, isica amoiRos da Tagvi gaape da<br />
Semosdev, mwvane mxuliki(s) Tavi da bolo mohkveTe, gaape, da<br />
Semosdev, da amoiRos isris piri. Tu zreuandi grZeli danayo da<br />
TafliTa Sezilo, da Semosdva, isris piri amoiRos da marto<br />
lerwmis Ziri danayos da Semosdva, marge aris. Tu isris piri<br />
Zvalzeda damagrebul iyos, aiRe bazralbanji, rome lencofas<br />
Teslsa hqvian, damwvriTa SabiTa danaye da cota (170r) xurma da<br />
fazmioSi gaurios erTob marge wamali aris, rome Semosdva, ese<br />
xasiaTi aqvs, kbilsac gamoagdebinebs.<br />
wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos, an<br />
natkivnebi da naRrZobi iyos. imis ukeTesi wamali ar aris, ficxla<br />
cxvarsa tyavi gaÃado, Semosdva ors dRes edvas da merme aiRe tyavi<br />
da simsivne dawynarebuli iyos. ukeTesi is aris, rome natkenzeda<br />
marili daayaro da merme cxvris tyavi Semoaxvio. da Tu axlis<br />
WurWlisa nalewi danayo da nacari gaurio da Semosdva, margi aris.<br />
da saWmelsa muxudos saWamadsa da mukaSarsa sWamdes da sasmelad,<br />
wylis magierad Taflisa da muxudos wvensa svemdes. Tu zamTari<br />
iyos da kaci mowifuli iyos, mÃurvale da Ãmeli guneba iyos.<br />
ayiros da Wakuntlisa furcelsa aWmevdiT, da sasmelad<br />
zanjafilisa, revandi, Cinsa, orgniTave erTi drami anu erTi<br />
mityali galese da SaqriTa Seasvi. (170v) da vinca nacemi iyos<br />
ficxla Ãeli gauxsen da kotoSi mohkide.<br />
Tu SekrviT iyos, xilTa wyliTa da xiaSambriTa muceli gauxseni,<br />
uSvelis R(mer)TiTa.<br />
253
kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali, rome msuqani<br />
daamWlos. es aris, rome Zmriansa sWamdes, da mlaSesa, da mwaresa ese<br />
daamWlobs, da niadag qeris pursa sWamdes, iwyuros da imSios, da<br />
Ãmelsa adgilsa daswvebodes da niadag saqmobdes, da oTxi dangi da<br />
naxevari sandarosi da siqangubini da TbiliTa wyliTa Seasvi.<br />
Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes niadag mosvenebiT<br />
da gulmxiarulad unda iyos da kargs sagebelzeda wvebodes da<br />
kargi tanisamosi Caicvas. misi saWmeli gaSrafeTiTa unda iyos da<br />
brinji rZiTa Seqnili da Semwvari batkani, da msuqani qaTami<br />
Semwvari, da msuqani bati Semwvari, nuSis guli da wiflis guli,<br />
Txeli puri SaqriT gamomcxvari da nedli yveli, da do (171r) axali,<br />
rome Siga wminda puri Cahyaro, raÁc Ãmeli xorci iyos, yvela<br />
ifarezos da gasuqdebis.<br />
kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa.<br />
nakbenisa wamali, raÁ guelman ukbinos kacsa. Tu rbilsa Ãorcsa<br />
zeda ukbinos ficxlav amosWar da Tavi bolo Seukar, rome gesli<br />
ar gavides, tredis Ãundi dahkal da gayvlife da zeda dasdevi. Tu<br />
is ar iyos WaWavi qen. Tu arc is iyos qaTami daiWire da qaTmis<br />
sakvercxe traki nakbenzeda miadev, Txikis yveri _ soRin alTisasa<br />
hqvian, da bora es danaye, da zroxis navRelsa Sigan gaurive, da<br />
cotas tredis Ãundis skintli danaye, da isic Sigan gaurive, yvela<br />
zeTis xilisa zeTSiga gaurive, raÁ mogindes miec. erTi gveli sxva<br />
aris, sxvili da grZeli, wiTelia sxva gvelisa umfro iarebis. Tu<br />
iman ukbinos, didi Teriayi Seasvi (171v) qamandrisosisa wveniTa. Tu<br />
is ver iSovno aiRe Ãmeli sadafi, alTisa muri da yusti, pilpila,<br />
ayilyara TviTosagan naxevari mityali da perulmoÃdiliTa<br />
TafliTa mozile, Seinaxe da raÁ mogindes miec mityal naxevari.<br />
niSani Savisa gvelisa, sadaca cxeli da ukacuri didi mindori aris<br />
iq iqnebis. ena sxvisa gvelisagan ufro grZeli aqvs. raÁ kaci naxos<br />
unda rome eridos, wynarad gamoekidos, ra moewevis erTob anCxli<br />
aris da Tu ukbinos, rac amas zemoT gvelis nakbenisa wamlebi<br />
dagviweria is uyaviT. Tu Zvliansa adgilsa ukbinos, Tavi da bolo<br />
SeukariT, rome gesli da simsivne ar wauvides. merme niori danaye,<br />
avsinTini da TeTri navTi gaurive da zedan dasdev da gesli<br />
gamoiRos, sxva Triayi maristosi aWameT. niSani morialma Tu<br />
ukbinos. misi wamali nakb- (172r) ensa Tbilsa wyalSigan Caayofinebdi,<br />
254
Tvar zedan daasÃi. aiRe Taxvis yveri, farfioni, danaye da<br />
zeTisxilisa zeTiTa Sezile da Semosdev. misTvisve. aiRe niaxuris<br />
Tesli, avsinTini, zreuandi TviTosagan naxevari mityali danaye da<br />
naxevarzeda ori Tasi wyali daasxi da asre aduRe, rome<br />
naxevarzedan moiyaros, gamoswure da cota Triayi alTisi gaurive<br />
da Seasvi. amas gareT wamali aiRe, kapris Ziris qerqi, kordmana,<br />
grZeli zreuandi, yvela swor swori qen, danaye da majuni Seqen da<br />
miec TviTo mityali. misTvisve. aiRe anakveTi, gaacxele da<br />
ÃelmandiliTa Semosdev anu Torne gaacxele da cxelsa Tornezeda<br />
dasvi.<br />
niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos, ecados rome moklas da<br />
nakbenzed Semoidvas. Tu is ver iSovnos didi Teriayi erTi (172v)<br />
mityali vaSlis Saraba galese da Seasvi, da basaliyisa ZarRvi<br />
gauÃsen, mklavis sadreksa qveSe napirsa aris. Tu amazeda gulis<br />
Zgera Seeqnas yursi qafuri Seasvi. Tu ama satkivrisagan ena<br />
gausivdes yifali gauÃsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da<br />
xan Jamierad qasnisa wyalsa iRarRarebdes siqangubiniTa. sxva amas<br />
gareTisa, sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi rom dagviweria,<br />
am rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros, imaTi wamlebi da niSnebi<br />
didsa karabadinsa hkiTxeT.<br />
niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman, misi<br />
wamali, miwa ZmriTa da wyliTa dazilon da zedan Semoidvas. Tu<br />
aman ar uSvelos wiTeli wamali, qafuri, danayeT da ZmarSid<br />
gaurive, da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos, civsa wyalSigan<br />
CasviT, (173r) da raÁ wylidaRman amovides, vardis zeTi da qafuri<br />
zedan Sescxe. tilos anakueTi wyliTa daasovle da gulispirzeda<br />
da Tavzeda Semosdev. Tu tanzeda cxeli iyos, wyalSi Casvi da an<br />
Tovli, da anu yinuli Sigan Caugdon, rome gaacios, mJavisa kitrisa<br />
wveni, isrimis wveni da cota vardis wyali erTmanerTSigan gaurive,<br />
da cota qafuri danaye da imaSigan gaurive, da siqangubinica<br />
imaSigan gaulese da miec rome Sesvas. sanamdis sicxe<br />
daswynardebodes amas asvemdi, erT kviras tkbilsa saWmelsa nu<br />
sWams.<br />
nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi. esec saSiSari aris,<br />
ZaRli gabraziandebis da Seicvlebis, rasaca iqs, veras Seityobs,<br />
mudmad iarebis Tav daRunviT, raÁ dawveb- (173v) is, kuds feÃSigan<br />
255
daiWiravs da SoriT damoklebulsa gvandes. pirsa peruli sdiodes<br />
da av Ãmad hyefdes, da arasa sWamdes, da retad iarebodes. raÁ qva<br />
Sestyorcno piriT aiRebdes. raÁ es niSani naxo, icodi rome<br />
braziani aris, amisTanas ZaRls eridebodeT. Tu viTa moklevdeT<br />
mokahl, Tvarem gaecale. da raÁ aman ZaRlman ukbinos vaJsa kacsa<br />
advilad eSvelebis da didsa kacsa ufro Znelad. Tu Seityo nakbeni<br />
braziani iyos, Tu ara, es unda: cota puri miugdo im ZaRlsa da Tu<br />
arc usunos da arc sWamos, icode, rome braziani aris. nakbenisa<br />
sisxli dascxon pursa da miugdon. Tu sWama, ar aris braziani. misi<br />
wamali: mohkal is ZaRli, misi RviZli kacman sWamos, Tu SeeZlos<br />
nakbenzedan kotoSi moihkidos, moucran kargaT da zeda Tafli<br />
Sescxon. merme aiRe CaRandri da isi moaduRon, kargaT da- (174r)<br />
dnes, gamowuron ori Tavi xaxvi da xaxvis wona Txili,<br />
erTmanerTSigan danaye Txili da xaxvi, da cota erbo gaurive, da<br />
malamaviTa Seqen, da zeda Semosdev, manamdis, rome yviTelma wyalma<br />
dauwyos dena. merme mokal, gaaÃme, danaye da TafliTa Sezile, da<br />
majunad Seqen, da miec, da afTimonisa maTbuxica aaRebine. Tu Sekfes<br />
maTbuRi veRara Sesvas, avisa niSani aris da maTbuRi ZaRlis<br />
lekvebiviTa daayrevinebs, lekvebsa gvandes. ese mahmad<br />
(za)qariaSvilsa mougonian jalinozis wignisagan. sxva wamali<br />
jalinozisi: daiWire, kirCxibi da axalsa koWobSigan Cahyare da<br />
wyali daasxi zeda, da TorneSigan moxarSe, da raÁ moixarSos, wveni<br />
gamoswure aTi drami da xuTi drami jintiani danaye, daurive da<br />
yovelsa dResa orolsa dramsa miscemdi. Sesvas mudmad, vardis<br />
zeTsa da vardis wyalsa miscemdi, (174v) da mravalZarRvas Teslisa<br />
wveni, qeris korkotisa wveni, cota SarbaTi julabisa, ese yvela<br />
erTmaneTSigan gaurive, cota vardis zeTi miec, rome SesWamos da<br />
grilsa adgilsa daawvine. mudam Zewnisa furceli sagebelsa zeda<br />
dauyare da saWmeli milaxulisa gviTqvams, is SeuwyeviT.<br />
sxva Setyoba brazianisa. sxvaTa aqimTa asre uTqvams: ZaRlsa rome<br />
ekbinos, danaye nigozi, nakbenzeda Semosdev erTsa Ramesa da meoresa<br />
dResa nigozi ZaRlsa miugdon, anu qaTamsa, Tu rogoraca sWamos<br />
ZaRlman, gina qaTamman, Tu mokdes icodi braziani aris, Tu ar<br />
mokudes ar aris braziani. sxva: nigozi danaye, ors dResa Sigan<br />
erTxel isi malama rome brazianisa nakbenisa gviTqvams da Semosdev.<br />
256
dReul muSkiTa miec, rome sWamos. icodi roca braziani aris, misi<br />
kbili yvela Sxamiani aris. rac gviTqvams esa aris Sxamiani wamali.<br />
(175r) kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da<br />
wurblis mokidebisa da xasiaTi maTi. Tu yifali gauxsna, yvelasa<br />
satkivarsa zemoTsa uSvelis. Tavisa, Tvalisa, yurisa da kbilisa, da<br />
sasisa tkivilsa, yvelasa uSvelis, da Tu ena usivdes, gaxsna ar<br />
uSvelis, enasa qveSeT, rom ZarRvi aris, is uSvelis, rom gauxsna. Tu<br />
piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas, rome oTxi ZarRvi aris,<br />
ori zedasa bagesa Sigan da ori quedasa bagesa Sigan, is gauxsen. Tu<br />
simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli rame esxas, masac<br />
iseve ZarRvi gauÃsen da Tu yifali ara Cndes, kotoSi mohkide<br />
Tavzeda, missa sanacvlosa sisxlsa is kotoSi gamoiRebs, yifalisa<br />
sanacvlod. jalinoz(s), orTave beWTa Sua, uTqvams kvatuSisa<br />
mohkideba. Tu yeli stkiodes orTave mÃarTa Sua kisris bolos<br />
mohkide kotoSi.<br />
xasiaTi da gaxsna aqlisa, rome (175v) aris ZarRvi kanTolike,<br />
misi gaxsna yelsa qvemoT da welsa zemoT sisxlsa is gamoswmeds.<br />
Tu ara Cndes beW(T)a Sua kotoSi moikidos. imis sanacvlosa sisxlsa<br />
is gamoiRebs.<br />
mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian da amis gaÃsna stomaqs<br />
nawlevTa sisxlTa gamoswmeds. da Tu is ara Cndes, muÃlisa qveSeT<br />
kardSigan ZarRvi aris, is gauÃsen.<br />
mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian, misi gaxsna RviZlisaganc<br />
gamoiRebs sisxlsa. welT qvemoT yovelsa sisxlsa gamoiRebs. Tu is<br />
ara Cndes, koWi gauÃsen iqiT da aqaT, anu cerisa ZarRvi gauÃsen, anu<br />
orTave menjTa Sua kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is<br />
gamoiRebs.<br />
da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian, nekTa TiTTa Sua<br />
SemarTebiT, rome ZarRvi aris, Tu marjvennisa Ãelisa isi gauÃsna<br />
RviZlis sisxlsa isi gamoiRebs. Tu is ar Cndes, marjuenisa<br />
guerdzeda, nekzeda kvatuSi moikidos da missa sanacvlosa sisxlsa<br />
is gamoiRebs. Tu sisxlisa gamoReba (176r) marcxenisa Ãelisa sisxli<br />
gamoarTva, selimi hqvian is gauxsen, tyirpis sisxlsa is gamoiRebs.<br />
Tu is ara Cndes, marcxenis guerdisa nekzeda kotoSi moikidos da<br />
misa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.<br />
257
Tu sisxlis gamoReba, an Ãelis gaÃsna, anu kuataSisa, anu<br />
wurblisa mokideba gindodes, uzmaT nu gamoiReb, Tvaram didi ziani<br />
aris, kaci Sesustdebis anazdarisad.<br />
wurbelisa xasiaTi. raÁ wurbelsa moihkidebde, muceli gaxsniT<br />
unda iyos, maSin mJavianisa da mlaSisagan ifarezos. Tu asre ara iqs<br />
aras fersa aras argebs, raÁc feri muni iyos sisxlisa da zafrisa,<br />
yvelasa argebs. raÁ wurbeli davardes, is adgili ZmriTa da wyliTa<br />
moibanos, Tu adre davardna undodes da ar davardes, natexari<br />
danaye da zeda Sescxe wyliTa da davardebis, an kiri Semosdev, an<br />
broweulis yuavili ZaRlis yurZenas wveniTa dasdev. Tu avi alagi<br />
(176v) iyos da wurbeli ara moekidos sisxli dascxe ima alagsa da<br />
moekidos. Tu erTob moekidos marilwyali dascxe da davardebis. Tu<br />
wurblisa monakidebzeda kotoSi moikido, erTob margi aris.<br />
kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados. misi<br />
mizezi is aris, rome gunebisa simÃurvale meti iyos SigniT da sensa<br />
gamoayenebs tanSigan, gareT tyavSigan amova. daibadebis tili. wamali<br />
misi: pirvelad gasaÃsneli wamali miec da merme niadag T(a)flis<br />
wyliTa ibandes da Wakuntlisa naxarSiTa daibandes, an sarosa<br />
furceliTa naxarSiTa tanisamosi, an qaTanisa, an abreSumisa Caacvas<br />
ficxla ficxla gamoicvlides. navReli zroxisa da Txisula, da<br />
sabri, da vardi erTad gauriveT da SescxeT.<br />
Tu rwyili iwyinebodes, aiRe Samiandalis qerqi da wyliTa<br />
moaduRe da saxlSigan moasxi da rwyili daÃocos da gaaZos ZRabisa<br />
qoni, rome SeSasa Sescxo da saxlSigan daayudo, yvela rwyili imas<br />
mi- (177r) exvevis da gogirdis sulisagan da sazrosagan gardixvewos<br />
rwyili. wamali misi: rasaca saxlSigan mZromi da avi iyos, ese<br />
axrCole.<br />
Tu morialisa Cndes Ãureli, boloki misdvan da misTa dReTa<br />
Sina veRara gamovides. furceli xeSavisa, sadac Ãvrelsa dasdva,<br />
iqidaRma daikargos murdasan zarbayi da bazrulbanji da wiva, eseni<br />
danaye cal calke da merme erTad gaurive da Tagvsa amoswvets.<br />
zroxis navRelsa wyali gaurive da sadaca daasxa jinWveli<br />
dahÃocos da dahkargos. da Tu angazdi daadno, misive xasiaTi aqvs.<br />
nura rZesa daayare danayili da jamiTa saxlSigan dadgi, da rac<br />
buzia Sigan Cacvivis, rasac saxlSigan farSamangi da TeTri wylisa<br />
iyos im saxlSiTa mZromi ver dajdes.<br />
258
kari tanisamosTa R(mer)T(iT). selisagan, romel iqnebis swori ar<br />
aris. sigriliTa da monotioTa, siÃmiTa aris. (177v) siÃmeliT kerZo<br />
argebs da moaSrobs notiosa, da oflsa tanisagan, da iÃmarebs<br />
wamalTa Sigan, da ergebis rome tanzeda wyluli iyos, amoaSrobs<br />
missa wylulsa, da gamozrdis missa Ãorcsa.<br />
samoseli banbisa. mÃurvale aris da Ãmeli, yovelsa samoselsa<br />
sjobs.<br />
niSani axal dasaxlebisa. raÁ kaci axlad dasaxldebodes asre<br />
unda. sasaxle aseTs alags gamoarCios, rome Tu ima adgilsa haeri<br />
avi iyos, asre unda, rome sasaxle kargs alags moiwyos. misi saziano<br />
umcro iyos, asre unda rome sasaxle aseTs alags qna, rome<br />
rogoraca mze amovides Seadges da kedelni maRalni uyaviT, da<br />
Werni, iyvnen aRmosavleTiT da CrdiloTa aqa da sarkmelebi<br />
didrovanni iyvnen, rome rogoraca mze amovides, saxlsa Seadges da<br />
haeri gaaSvenieros. didisa mTisa Zirsa Tu saxli qna, rome Tu mTa<br />
aRmosavleTiT iyos, sxvisa alagisagan sanuk- (178r) varoba iqi uwin<br />
Seiqnebis. da Tu mTa dasavleTiT iyos ar varga. qvani da qviSiani<br />
alagi xorSiani iyos da ukacuri alagi Ãmelni da saxor saSeSeni<br />
iyvnen.<br />
da zRvisa pirisa alagni nedli iyvnen da SiSvelni mindorni<br />
alagni kargi da rbilni iyos. mTisa ufror mrTeli iyos da<br />
tyianisa alagisa, da wylianisa haeri amaT Sua avi, saziano iyos da<br />
pirutyvTaTvis avi da saziano aris.<br />
kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa. Zili simrTelisa Zalis<br />
mimcemi aris da senisa dadnoba ZilSigan umfro Tamamad iqnebis.<br />
senis gvari ZilSigan ufro Tamamad moixarSvis da ZilSigan tani<br />
gacivdebis da saxuravi umfro bevri moundebis mRviZrisagan, da<br />
Zilman yoveli gaxsna ukuayenos. oflis meti oflis dena sruli<br />
dnoba aris. raJams Zil- (178v) Sigan ofli gamovides, niSani iyos<br />
saWmeli bevri uWamia da mRviZaresa veRara moudvnia, da ZilSigan<br />
oflisa mosvla Tamamia, dadnoba berT kacTa da axalTa kacTaTvis<br />
sworia, Zili margi aris. didi Zili msuqansa da gril guneba kacsa<br />
azianebs. Zili saWmelsa moadnobs, gaxsnasa ukuayenebs da senisa<br />
guarsa moxarSavs.<br />
aw uZilobisa mogaxsenoT: uZilobaman kaci mousveneblad<br />
amyofos, dnobisa Zali ukuayenos, senisa gvari mouxarSavad amyofos,<br />
259
moxarSvisagan gaxsnasa moumatebs sneulobasa siÃmisa da zafrisa<br />
gamoaCinebs, da sustsa da Ãmelsa gunebasa kacsa ufro azianebs, da<br />
rodesac sneulma ZilSiga vera moisvenos saSiSari aris.<br />
da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides da ZilSigan Rrmad<br />
Cavardes dasturi iyos, rome sneulobisa senSigan aris da Tu sneu-<br />
(179r) lsa mouvides Zili asre rome serani ara qnas, arcara eWamos,<br />
agre dileul eZinos, erTob ziani aris, daasustebs da tansa<br />
gaugrilebs, moRalviT amyofebs, siÃmes moumatebs da urgo sizmrebs<br />
uCvenebs. dRisiT Zili balRamsa da nazlas moumatebs da kacsa<br />
gaauferulebs, tyirpsa gaadidebs da daaColfotebs da awodinebs da<br />
ara raTi Rarizi gaauZluros. amisTvis rome ZilSigan ara raTi<br />
Rarizi SigniT Seua, saWmelsa vera ipovnis, rome moidnos. misTvis<br />
dasustdebis da vinca dRisiT Zilsa daCveulia ar unda moSorveba,<br />
isreve unda iqmodes.<br />
raÁ kacma daiZinos, pirvelad marcxenasa gverdzeda daiZinos,<br />
amisTvis rome marcxena mÃari grili da nedli aris da zedan<br />
woliTa gaacxelos da gaamÃurvalos, marjvenasa mÃarsa da<br />
gverdzeda daiZinos, rome marjuena da marcxena mÃari gaswordes<br />
(179v) saWmelsa uked moidnobs, da zurgzeda wola kacisa asoni uked<br />
moisvenebs, magram raÁc seni faSvSigan aris, yvela zurgSigan Cava<br />
da filenjad da layvad gardaiqcevis, da piri daRma wola<br />
surduSigan margi aris.<br />
Tu kacma bevri iZinos da niadag iwves, icodiT dids gaTaraks da<br />
zians uzams, asre rome tansa da Ãorcsa daalpobs da daaColpotebs,<br />
daasenianebs da Tu kacsa niadag RviZavs, isic avi aris, amad rome<br />
kacsa daasustebs, TavTa veRara aiRebs da saWmelsa aRara<br />
moandomebs.<br />
Tu kacsa simrTele unda, rome Zili da RviZili gaasworos,<br />
ramdoni erTs Jams iZinos, imdoni Jami iRviZos. rome sjobs, rome<br />
Zilsa sarjeli da RviZili daametos, RviZili da sarjeli balRamsa<br />
gastexs.<br />
agreve sma da Wama sworad (180r) unda Seiwyos, rome moqarveba<br />
SeiZlos da mudam ZRomas, wesieri SimSili sjobs. ase rome yoveli<br />
feri saqmiTa qnas wesiTa arca daaklos da arca daametos, romelica<br />
kaci amas iqs imas araferi seni ar moekidos da verca moerios, da<br />
260
mrTlad iyos tanSida, da piri wiTlad iyos, da yovlis feriTa<br />
moisvenos.<br />
Tevzi axali, romelica zanjafiliTa da anu dariCiniTa gaakeTo,<br />
da pilpiliTa zeda daayaro, da kvercxi CaaÃalo, da isre Sewvi, da<br />
aWame, da zeda umi xaxvi daaWar, da isre aWame. gemrieli da<br />
sargebeli arian.<br />
kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa. msuqani cxvrisa<br />
Ãorci anu muxudoTa da anu dariCiniTa Seqnili mÃurvale aris<br />
metad. qaTmis Ãorci mÃurvalea, misi xarSo, amave wesiTa Citi,<br />
mÃurvali (180v) aris. kravi mÃurvale aris da nedli, raÁ ZuZus<br />
wovasa gauSvebs, nedli aRar iqnebis, guneba mÃurvalesa da<br />
balRmiansa kacsa gulsa auSlis da awyens. furis zroÃis Ãorci<br />
mÃurvale aris da nedli, kargsa Zalsa miscems mamacobisaTvis.<br />
deakeulisa sjobs cxvris Ãorcsa axlos axlos axlavs. wiTlisa<br />
sjobs. axlisa Ãbos Ãorci kargi da margebeli, advilad moidnobs,<br />
isi sjobs, rom bevri arbenino da meores dRes wyali asvan da isre<br />
dahklan, moxarSon ZmriTa anu mwvanviliTa.<br />
xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa. Tiknis Tavi kargi aris,<br />
Semwvari yuris Zirisa Ãorci umfro subuqi, misTvis rome niadag<br />
iZrvis, yelis Ãorci kargia, adre moidnobis. gverdi zubuqi aris,<br />
adre moidnobis, zubuqia, msuqanisa mWle sjobs da Sinauri Ãorci<br />
sjobs velursa, Sinauri nedlia da veluri Ãmeli.<br />
frinvelTagan (181r) ÃoÃobi, kakabi, gloni da duraji, sxvaTa<br />
gloni usubuqe aris. qaTmis Ãorci sworia ZarRvisa da majisaTvis.<br />
kargia misi tvini kacis tvinsa Zalsa miscems, variis qaTmis wveni<br />
sneulTaTvis kargia, stomaqis sicxesa daanelebs.<br />
yverulis Ãorci moxarSuli kargi aris, adre moidnobis,<br />
sisworezeda daiWiravs. nioriTa rom Seanelo isi sjobs, mamali<br />
rome eyivlos isi yolinjsa gamoaCens vinca mudam sWams axad rom<br />
yiodes imisTana mamali vinc Wamos doT Seqnili, moxarSuli,<br />
mucelsa Sealbobs, Sekrulsa kolinjsa gaxsnis, tvinsa da kefasa<br />
argebs.<br />
qaTami rom gaapo cxeli, zeda dasdva gvelnakbensa uSvelis. misi<br />
tvinica kargi aris, kacsa Teslsa matebs, Ãmasa uwmends da berisa<br />
(181v) qaTmisa avi aris.<br />
261
ixvisa da batis Ãorci diaR balRmiani aris, stomaqSigan<br />
darCebis. jalinoz ityvis batis qoni diaR saÃmarebeli ariso asoTa<br />
tkivilisaTvis.<br />
wylis frinvelis Ãorci Znelad mosadnobeli aris, mÃari maTi<br />
usubuqe aris, Sambianisa alagisa da nedlisa alagisa najdomsa,<br />
Ãmelisa alagisa najdomi da qviSianisa adgilis sjobs.<br />
batis Ãorci cotad fersa daumSvenebs, Ãmas gauwmends, Tvals<br />
gaunaTlebs, qarsa argebs, magram mounelebeli aris werosaviTa.<br />
weros Ãorci kargi aris, magram diaR ZarRviani aris da magari.<br />
asre unda, rome Tavzeda mkedi moaba da moxarSon. manamdisi aduRon,<br />
rome daiqnion. Ãorci, Cacvivdnes Ãorci da ZarRvi, yvela<br />
gamocvivdes, ZmriTa da anu lulufrisa furcliTa (182r) da<br />
niaxuriTa moxarSo.<br />
kvercxi qaTmisa yovelis mfrinvelis kvercxsa sjobs. beris<br />
qaTmis kvercxis Torxlo mÃurvale aris da nedli, Ãvelasa argebs,<br />
Ãmas gaukeTebs, Semwvari sjobs moxarSulsa.<br />
karaqi mÃurvale aris da nedli, gunebasa kargaT Seinaxavs,<br />
zafrasa gaiRebs.<br />
muxudo mÃurvale da rbili aris, TeTrsa wiTeli sjobs.<br />
lobio wiTeli mÃurvale aris da nedli ZmriTa da mdogviTa<br />
unda Seqna, qerqi gamZvrali sjobs.<br />
xaxvi mÃurvale aris da nedli, pursa kargad aWmevs da Rvinosa<br />
asmevs, danayo, wveni gamoswuro, Tafli gaurio Tvalis sinaTlesa<br />
matebs. bevris Wama Wkuas daaklebs da Tavsa atkivnebs, da Tualsa<br />
daubnelebs, Semwvari zeTiTa kargi aris.<br />
stafilo mÃurvali aris da nedli, magram stomaqSigan gvian gava,<br />
saWmelSigan gareuli sjobs.<br />
boloki mÃurvale da nedli (182v) saWmelsa ukan unda Wama,<br />
romel saWmelsa moanelebs da sxva mravali xasiaTi uwerian.<br />
Wakunteli mÃurvale da nedli ZmarSid moxarSon mdogvis<br />
TesliTa, sadafis furceli moayaron moxarSulsa, saWmelzed kargi<br />
iqnebis, amisi Tesli mÃurvali aris da rbili.<br />
zeTi selisa mÃurvale aris da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs,<br />
kolinjisaTvis kargi aris.<br />
262
satacurisa simÃurvale cota aris, magram kacsa gaasuqebs,<br />
zurgisa da welisa tkivilsa argebs, Sekrulsa mucelsa gaxsnis,<br />
Teslsa matebs.<br />
xilTagan yovelsa xilsa yurZeni sjobs, mwife iyos marcvali<br />
didrovani, didis xnis Senaxuli mÃurvali aris da rbili, mwifes<br />
yurZnisagan kargi sisxli moematebis, kacsa gaasuqebs, stomaqsa<br />
daulbobs, magram qariania da erTis kviris nakidebsa ara aqvs qari<br />
da kargi iqnebis, da stomaqsa (183r) da welSigan satkivari iyos<br />
ifarezos, magram kurkasa da qerqsa gamoagdebinebdesunda, amisTvis<br />
rome mZime aris da gvian moidnobis.<br />
vaSli mravalferi aris, romelica tkbili aris, is mÃurvali<br />
aris.<br />
bali cotad mÃurvale aris da rbili, magram qariani aris, naWams<br />
kargi Rvino svas.<br />
tkbili broweuli mÃurvali aris, guneba grilis kacisaTvis<br />
kargi aris.<br />
urnabi sxvili sjobs wvrilsa, mÃurvali aris da nedli, da<br />
saWmelad kargi mosadnobeli aris, stomaqsa daalbobs da misi wveni<br />
rome svas, sisxli rome duRdes daawynarebs, Ãvelasa da qSinvas<br />
uSvelis, uzmad unda sma da Wama.<br />
zeTiz xili Savi mÃurvali aris, ZmriTa da mariliT Senaxuli<br />
kargi iqnebis stomaqisaTvis, saWmels moadnobs, misi furceli<br />
isrimiT moxarSuli kacsa Wiisagan gaswmends da uSvelis, da kbili<br />
matlisagan moWmuli (183v) hqondes, malamiT qnas, zed dasdvas da<br />
uSvelis.<br />
Saqari mÃurvalia da rbili, mucels daalbobs da stomaqsa<br />
kargaT mouÃdebis, gasawmends, zafriansa kacsa karga ar mouÃdebis.<br />
txraza Saqris myinvari aris, ese ufro mÃurvali aris da nedli<br />
da uske aris da umZime aris, gunebas moalbobs da stomaqisaTvis<br />
avia, TafliTa, zeTiTa, alva qna kargi iqnebis.<br />
Rvino mravalferi aris, magram yurZnisa sjobs, sxvasa Rvinosa<br />
rome daZveldes ukeTesi da usubuqesi iqnebis, romelic feri Rvino<br />
aris yvelas cecxlis feri Rvino umÃurvale aris. Rvino tkbili<br />
kacsa gaaÃurvebs, stomaqad gvian gava, mucelsa Sehkravs da tyirpsa<br />
gaadidebs, da gulis pirsa daalbobs, da kacsa gaasuqebs. Rvino<br />
mware mÃurvalia, saWmelzeda da marge, saWmels moadnobs da<br />
263
Sekrulsa mucelsa gaxsnis. msuqansa (184r) kacsa uked mouÃdebis.<br />
Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos, isi maSvne aris, ficxla<br />
moidnobis, magram kacsa adre daaTrobs, misi maxmuroba cota iyos,<br />
gulsa gaamxiarulebs, sisxli dawmindos, gulsa da tansa Zalsa<br />
miscems. Rvino axali stomaqzedan qariani aris, stomaqzeda gvian<br />
gava ferad feradsa sizmarsa uCvenebs, tvinsa, tansa da mucelsa<br />
daalbobs, bevri Rvinis sma da yovelTvin simTvrale metad avi aris.<br />
daCveulsa kacsa usmelobac awyens. sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs da<br />
an wyena SeuZlia is yvela didsa karabadinSidan swerian.<br />
zeTi, javzi da indisa raÁ daZveldes mÃurvale aris, welTa<br />
tkivilsa argebs, fsmasa Zalsa miscems, magram stomaqsa awyens, asre<br />
unda danayo, wyalSidan moxarSo da zeTi moÃado.<br />
(184v) zeTi babunajisa mÃurvali aris kacisa tleTa Sigan<br />
ixmarebis. misi Seqna asre unda. moiRe oci wili tkbili zeTi da<br />
ulbo, vardi da babunaji, eqvs eqvsi wili, Crdili Crdilsa gaaxme,<br />
ormocsa dResa mzesa Sigan da merme iÃmare.<br />
awe mÃurvale da Ãmeli mogaxsenoT raÁc feri tredi aris. yvela<br />
mÃurvale aris da Ãmeli, misi Ãorci moxarSuli, muxudo da cereco<br />
stomaqsa da mucelsa daalbobs, kolinjsa da zurgis tkivilsa<br />
argebs, Teslsa matebs. xarSo, Seqnili wveni, umfro Ãorci Citisa<br />
midvrisa, Sinaurisa, kldisa, mÃurvalia da Ãmeli, kacisa tani<br />
gaaÃurvos da Tesli matos, da bartyi da tvini ufro matebs. kaci<br />
grili iyos xarSod Seqnili argebs da stomaqsa daalbobs. iyos<br />
xawili da gamÃmari, mÃurvale da Ãmeli, (185r) da gvian Seergos, Tu<br />
gaaTbon, mÃurvale iyos, asre unda, Ãorci axliwoT da ZmarSigan<br />
CasdvaT, da merme gaaxmoT, isre uked moidnobis, mariliani iyos Tu<br />
umarilo. vinca ama Ãorcsa bevrsa sWams, bevrsa sensa gamoaCens.<br />
visca sisxa diyisa sWirs mas argebs. Ãmeli Ãorci wyalSigan Casdva<br />
erTsa dResa da Ramesa, da merme moxarSon, anu erboTa, anu axliTa<br />
qoniTa, anu Wakuntlisa furcliTa wyalSigan nadebi da agre Wamon<br />
kargi iqnebis.<br />
gvelTevza rom hqvian avia, magram guneba grili, kacisaTvis<br />
mÃurvali da Ãmelia.<br />
samarxo lobio mÃurvale aris da Ãmeli tansa kargaT argebs,<br />
ZmriTa aWamo uzmasa Wiasa mohklavs mucelSigan, magram Tavsa<br />
atkivnebs.<br />
264
sadanaji kanafis Tesli mÃurvalea da (185v) da Ãmeli, kacma<br />
bevri sWamos Tavs atkens, da stomaqTa gvian wava, moÃaluli umfro<br />
ar awyens.<br />
bostneulTagan niaxuri Teslianad mÃurvale da Ãmelia, ukeTesi<br />
is aris guli carieli iyos, da Reri misi moTeTro iyos, qarsa<br />
gastexs da sisxlsa argebs. ufro misi Tesli balRamsa, iarayansa,<br />
Ãvelasa argebs, piri rome hqaodes gaamrTelebs, stomaqsa kargad<br />
mouÃdebis, Ãel feÃsa daxeTqilsa daalbobs da argebs, orsulsa<br />
dedakacsa ar eWmebis, amisTvis rome rZesa daaklebs.<br />
raziana kama aris, mÃurvalia da Ãmeli, adre moidnobis, RviZlis<br />
Sekrulobasa gaÃsnis, zisxasa kargad mouÃdebis, fuSSigan qva edvas<br />
imas daumsxvrevs, balRamsa da cxrosa uSvelis, ufro misi Tesli da<br />
misi wveni TvalSigan gamoivlos, Tvalisa sinaTlesa umatebs,<br />
dedakacsa rZes mou- (186r) matebs, Tesli ukeTesi aris, rome ferad<br />
mwvane iyos.<br />
qarasa prasasa hqvia, mÃurvalia da Ãmeli, moxarSvisagan sinedle<br />
miecemis. nuSis zeTiTa Seqnan da kolinjsa da balRamsa argebs,<br />
stomaqsa daalbobs, sisxlsa daawynarebs, misi wveni da misi<br />
Teslica mÃurvali aris da Ãmeli.<br />
niori mÃurvalia da Ãmeli, ukeTesi is aris, rom axali iyos,<br />
kacsa gaaÃurvebs da wamoaWixebs. veluri uZlieresi aris Sinaursa,<br />
rom danayo, rom Seasva siqangubiniTa, ergebis tyirpTa da rom<br />
gaWediT iyos cxvirSida, maSin aras argebs, Tavsa atkivnebs, erTob<br />
msuqanisa ÃorciTa unda Wamos.<br />
mdogvisa Tarasa hrqvian, stomaqsa gaaÃurvebs, mÃurvali aris da<br />
Ãmeli, saWmelsa moaqarvebs da moadnobs Rvinisa nasvamsa kacsa (186v)<br />
rome suli udiodes sami marcvali SesWamos, suli aRar edinebis.<br />
pitna stomaqs gaaÃurvebs, saWmelsa ficxla daalbobs, mucelSi<br />
Wias mohklavs, kacsa kargs Zals miscems, Taflis wyali gaurio da<br />
yurSi CauSva, qSinvas uSvelis. sxva mravali xasiaTi uweria. cota<br />
sinedleca axlavs. veluri pitna mÃurvalia da Ãmeli.<br />
erTi xasiaTi aqvs wylisaca tarxunisa. mwvane bostnisa iyos.<br />
ayiryara mTis tarxunas hqvian. mÃurvalia da Ãmeli, meoresa<br />
darajaSigan, magram dedakacTan wolas aklebinebs. amisTvis grilsa<br />
uZaxian, siÃmesa kargaT mouÃdebis, pirsa kargsa sulsa miscems,<br />
265
magram stomaqidaRma gvian gava, piris simsivnesa argebs. bevris Wama<br />
kisersa atkens.<br />
wiwmariti mÃurvali aris da Ãmeli, meoresa darajaSigan cota<br />
sinedle aqvs, ficxla moidnobis da qarsa gamoaCens (187r) da Tavsa<br />
atkivnebs, da stomaqisa tkivilsa uSvelis, da mucelSigan mravalsa<br />
Wiasa mohklavs, misi furceli ZmriTa sWamos, misi nawyenoba<br />
gaaqaros.<br />
Wakunteli mÃurvalia, cota siwminde aqvsa, gunebasa gaagrilebs<br />
misi furceli da orferi erTmanerTSigan gaurive da Sekrulsa<br />
kacsa gaxsnis, ZmriTa da anu xarSoTa Seqmna Sekruls mucelsa<br />
gaxsnis, da ZarRvsa, gulsa da stomaqsa moulbobs, misi Ziri da<br />
furceli balRmiani, da qariani aris.<br />
qondari mÃurvalia da Ãmelia, balRmiansa, qariansa kacsa karga<br />
mouÃdebis, guneba mÃurvalesa kacsa ar eWmebis, TirkmelT qviSasa<br />
gamoswmends, Ãmeli TafliTa SeaWamo mucelSigan Wias mohklavs,<br />
muclis simsivnisaTvis kargi aris, saWmelsa moandomebs.<br />
soinji (187v) Rvalosa hqvian, mÃurvalia da Ãmeli. Tu moÃalo<br />
ZmriTa da usuno, surdosa uSvelis. Tu danayo da ayirosa Teslica<br />
Seasva Wiasa gaiRebs, Tavi Tu sigrilisagan stkiodes misi wveni<br />
cxvirSigan CauSva uSvelis, da ZmriTa moaduRo pirSigan CauSva<br />
kbilis tkivilsa uSvelis. misi zeTi cxvirSigan CauSva filenjsa<br />
uSvelis.<br />
xili xurma asrauTbo hqvian, mÃurvali aris da Ãmeli, axali da<br />
Ãmeli erTi aris da erTi xasiaTi aqvs. kacsa misgan sveli, Savi<br />
sisxli.<br />
zeTi niguzisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tavisa da kisris<br />
tkivilsa moumatebs, pirsa gaumwarebs, stomaqSigan swori aris,<br />
balRmisagan gaxsniT iyos, Sehkravs, moumatebs. RviZli cxlad<br />
hqondes mas awyens, anu Tvali, anu Tavi, anu cxviri stkiodes (188r)<br />
nu sWams, stomaqi swori iyos, mas gaasuqebs.<br />
leRvi Ãmeli da mÃurvale aris, pirvelsa darajaSigan Suasa da<br />
bolosa Ãmelia, cota sinedleca hyvebis.<br />
wabli mÃurvalea da pirvelsa da Suasa darajaSigan Ãmelia,<br />
mowame misi simÃurvalisa misi sitkbo aris, tansa cotad ergebis,<br />
Teslsa matebs, mucels Sehkravs, bevris Wama Tavs atkivnebs, amisTvis<br />
rome sicxesa TavSigan gaiRebs. Tu wyalSigan daalbos da agre<br />
266
sWamos, uked ergebis kacisa tansa mÃurvalesa, kacsa SaqriTa aWamo<br />
da grilsa TafliTa.<br />
awe swori saWmeli mogaxsenoT: xvarbali, ÃorcTagan qaTami<br />
pirvelsa darajaSigan misi siÃme da sinedle sworia, amisi mowame is<br />
aris, misi safuari Seqna sajdomsa zeda dasdva. pirsa gamoaRebinebs<br />
(188v) da simsivnesa dasvams. purad bevrad rigad gamocxvebis.<br />
sxvadasxva xasiaTi aqvs didsa karabadinsa sweria. ukeTesi es aris,<br />
purad iyos safuvriTa kargaT gafuebuli, mariliTa Sezile,<br />
Tornesa Sigan gamoacxve, sxvasa ese sjobs swori aris, lavaSaT.<br />
brinji. jalinozis JamSigan sacileblad Seqnila, rome zogTa<br />
Tqves Tu grili ariso 344 da zogTa Tqves Tu mÃurvali ariso, da<br />
sicxiTa da is sigriliTa saWmelad rbili, da kargi aris, stomaqsa<br />
kargaT mouÃdebis, sxvaTa marcvalTagan es umfro Zaliani aris.<br />
stomaqiT gvian gava, wyliTa axliTa, nuSis guliTa da zeTiTa unda<br />
Seqna, ukeTesi es aris, erTs Rames rZiTa daalbo da merme msuqniTa<br />
ÃorciTa Seqna, kargi iqnebis, kacsa gaasuqebs da mucelsa<br />
gaurbilebs, misi wyali stomaqsa daamagrebs. Tu Cilavad Seqna<br />
uzeTo (189r) da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs.<br />
ospi sworia, piri sigrilisaken aqvs. qerqiT moxarSuli mucelsa<br />
daalbobs da Tu mudmad sWamos kacisa Zalsa azianebs, da TvalTa<br />
daubnelebs, fselsa Sehkravs. Tu qerqgamZvrali moxarSo, uwvenod<br />
sWamos, gaxsnilsa mucelsa Sehkravs.<br />
awe grili mogaxsenoT saWmeli zeTiTa nuSisa tkbilisa sworea.<br />
Tiknis Ãorci ufro grilia da nedli.<br />
kravis Ãorcisagan guneba mÃurvalis kacisaTvis kargi aris, kacsa<br />
sisxlsa Cauyenebs.<br />
Txis Ãorci grili aris, mÃurvales kacisaTvis kargi aris,<br />
magram aqimebs da brZenTa kacTa mwved avad uxsenebia. mTvralma<br />
kacma rom sWamos mravali satkivari daemarTebis da Tu sWamos<br />
muxudoTa, TalgmiTa da xaxviTa zedan kargi (189v) Rvino svas.<br />
buwis Ãorci, erTis wlis Toxli, kargi saWmeli aris, kargsa<br />
sisxlsa Cauyenebs da arc nedli aris, arc Ãmeli. sevdas uSvelis,<br />
kacsa Zalsa miscems, stomaqs gaaÃurvebs, mamacobas moumatebs. guneba<br />
grilma kacma unda sWamos, Semodgomisa pirsa unda sWamos. Tu kaci<br />
344 `zogTa Tqves Tu grili ariso~ gameorebulia.<br />
267
mowifuli mÃurvale iyos anu kowaxuriTa da anu ZmriTa, anu<br />
tyemliTa, anu isrimiTa moxarSuli sWamos. TeTrs wiTeli ufro<br />
mÃurvale aris da wiTelsa, Savi umfro mÃurvale aris.<br />
asoTagan tvini yvela grilia da nedli. stomaqisaTvis avia,<br />
gaaskelos da saWmeli ar moundes. misgan balRami gamoCndes.<br />
Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqsa moalbobs, raÁc sWamos 345<br />
pilpiliTa da qondriTa sWamos, kargaT ergebis guneba Ãmelsa kacsa.<br />
Tevzi yo- (190r) veli feri axali, nedli da grilia. martos<br />
mÃurvalsa Ãmelsa da zafrians kacsa kargaT mouÃdebis. grilisa da<br />
balRmianis kacisaTvis ziani aris. brZenTa da aqimTa Tqves wiTel<br />
wiTeli rom aCnia, is Tevzi sjobs sxvas Tevzsa. sxvas asre uTqvams<br />
da Cemis umecrebiTa kalmaxi zubuqi da grili unda iyos. Tevzi<br />
wvrili sjobs sxvilsa, mdinarisa didisa wylisaken, grZeli qviSiani<br />
iyos. kalamSi da lerwamianisa tbaSi rome ijdes imas isi sjobs.<br />
lurji Tevzi kidev kargi aris. Tevzi Tbili sjobs civsa, Semwvari,<br />
mlaSe, mariliani, raÁ ginda Zveli iyos isi sjobs. zRvis Tevzi<br />
umfro mZime aris mdinare wylisagan. Signeuli ufro mZime aris,<br />
gulsa aurevs kacsa. Zmari, pitna, kuliavi urTe da isre a- (190v)<br />
WameT. Tu gindodes Sekras, ZmriTa aWame.<br />
yoveli feris rZe SekrebiT grili aris da nedli, kacsa Sehkravs,<br />
mZime aris, stomaqiT Znelad gava. Tu vinme moidnobs kargaT ergebis<br />
tansa. kambeCis rZesa Zroxisa sjobs. mÃurvalisa kacisa stomaqSiga<br />
rZe yvelad Seiqnebis da rjas dauwyebs, da ar moasvenebs. stomaqsa<br />
balRamianis kacisaTvis yoveli rZe ziani aris. visca qva edvas da<br />
guli da firtvi stkiodes nu sWams. Tu kacma rZe sWamos da zedan<br />
Rvino svas da saWmeli sWamos, is samive sworad Seiyrebis da rZe<br />
saWmelsa da Rvinosa aayrolebs. Tu sWamos dileulad moidnos,<br />
rome sxva saWmeli ara gaurios anu ZmriTa, anu TafliTa, anu<br />
SaqriTa, rome yvelad ar Seiqnas. eseca unda Seityos, yovelis<br />
SxamianisaTvis (191r) rZe kargi aris. rZe aqlemisa yvelasa sjobs,<br />
RviZlsa gaswmends da cxelebasa uSvelis.<br />
mawoni Txisa zubuqia da zroxisa mZime aris. ukeTesi es aris,<br />
zroxam raÁ Ãbo Sobos, ormocamdis ar marTebs Wama mawonisa, anu<br />
sadafis furceli niaxuriTa, anu pitniTa urTe.<br />
345 `raÁc sWamos~ gameorebulia.<br />
268
do mJave visca RviZli stkiodes, stomaqi da RviZli cxlad<br />
hqondes sWamos anu niaxuriTa anu pitniTa, anu sadafiTa.<br />
mawoni sjobs rZesa da do sjobs mawonsa.<br />
axali yveli gvian moidnobis. Tu Calxa moidnos gaasuqos. kaci,<br />
rome guneba mÃurvale iyos, Tu kolinji sWirdes ziani aris. Ãmeli<br />
yveli saWmelad maSvne aris 346 . Tu moundes cota saWmels ukan<br />
sWamos, stomaqad awyens, kolinjsa da qvas gamoaCens da missa<br />
satkivarsa ara wamali moekidebis.<br />
erbo zroxisa gulsa da stomaqsa moalbobs. gulis (191v)<br />
satkivarsa argebs da stomaqsa awyens, da Tirkmelsa gaaÃurvebs. da<br />
Sxamianis wamali aris.<br />
zeTi iisa grili aris da nedli, siÃmesa garaugdebs asoebsa<br />
yvelasa daumagrebs mosavlelad gaiyvans, Zilsa mogvris. ayirozisa<br />
TesliTa da nuSis zeTiTa ixmare da asre unda Seqna: moiRe zeTis<br />
xilis zeTi, iasa zeda daasxi, iiasa Wiqasa Sigan urive, daskeldes.<br />
ormocsa dResa mzesa qveSe Sedgi, mis ukan iÃmare.<br />
zeTi lulufrisa grili da nedli aris, rogoraca iis zeTisa<br />
Seqna, isre amas unda da xasiaTica erTi aqvs.<br />
zeTi vardisa grilia da meores darajasSigan sisworezedan dgas,<br />
cotad Sekvrilia, simÃurvalisagan cxviri gaWediT iyos mas<br />
uSvelis, Wkuas moumatebs, simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi (192r)<br />
Sesma da SeWma. misi sigrile iis zeTsa hgavs, zafras dasvams. moiRe<br />
wiTeli vardi da daarCive furceli, da erTi litra zeTis xilis<br />
zeTi daasxi zedan, aurive erTmanerTSigan da WiqaSigan Caasxi, piri<br />
moukar da ormocsa dResa mzesa gaudgi, da mas ukan iÃmare.<br />
zeTi tkbilis nuSisa rbili da sworia, Ãvelas argebs da<br />
buStisa, da gulis tkivilsa argebs. stomaqsa kargaT mouÃdebis,<br />
SekvriT iyos gaÃsnis. moiRe nuSi ra erTic gindodes da<br />
cecxlzedan moxale da gaarTvi, qerqi Semoswminde, merme danaye da<br />
dazile, zeTi gamova. Tu SesakravaT gindodes anu wablisa anu<br />
Txilisa guli gaurive da mucelsa Sehkravs.<br />
xasiaTi vardis zeTisa cotad Semkvrelia da grili darajasSiga<br />
(192v) sisworezeda dgas, simÃurvalisagan rome cxvirSi gaWediT<br />
iyos mas uSvelis da Wkuasac umatebs, da cxvirsa Zals miscems,<br />
346 `aris~ gameorebulia.<br />
269
simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi Sesma da SeWma SigniT garegansa<br />
mRersa rome wyluli ewoden mas uSvelis. zafrasa dasvams da tani<br />
rome hqaodes da Sescxo mas uSvelis, mRersa gaaxmobs misi sigrile<br />
iis zeTisa sigrilesa hgavs. vardis zeTis Seqna asre unda, moiRe<br />
vardis furceli raÁ erTic zeTi iyos imisi wona vardi qen<br />
erTmanerTsa gaurive, datyliJe da WiqaSiga Caasxi da raÁ mogindes<br />
iÃmare.<br />
ayiros zeTi grili da nedli aris. cxvirSi simÃurvaliT iyos,<br />
misi Ziri cxvirSi gamoivlos. Tavi ZmriT daibanos, Tavsa bru<br />
esxmodes milaxuliansa er- (193r) gebis srulad tanisa simÃurvalesa<br />
argebs: moitane ayiro, axali qerqi Sefxike, danaye da gamowure, da<br />
misi meoTxedi rZe daasxi, moaduRe im wveniTa. manamdisi aduRe rome<br />
wveni wauvides da rZe darCes. ayiros Tesli gaswmide qerqisagan da<br />
mwved danaye, da am Tbils wvenSigan Cahyare. merme SetyliJe da<br />
Seusvi Ãeli, rome zeTi gamouvides.<br />
zeTi tkbili nuSisa kargi aris da rbili, da swori da Ãvelas<br />
uSvelis, buStisa da gulis tkivilsa argia. SekrviT iyos gaxsnis,<br />
stomaqsa karga mouÃdebis. moitane nuSis guli, gamÃmari ar iyos<br />
moaÃme, danaye, manamdisi zile, rome zeTi gamouvides.<br />
zeTi selisa mÃurvalia da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs da<br />
kargaT mouÃdebis, kolinjisaTvisca kargia aris.<br />
bakla sxvili cercvi aris, grili da nedli, rbili da Ãme- (193v)<br />
lic aris, stomaqaT gvian gava. cota qari icis, qondriT sWamo qars<br />
gastexs, berZulis zeTiTa anu nuSis zeTiTa, zeda pilpila, kuliavi<br />
moayaro da isre sWamo kargia, da gaswmends. ukeTesi axali<br />
daRerRili ZmriTa Seqnili anu erboTa, anu zeTiTa, anu qondriTa,<br />
anu ZiraTa aWame.<br />
xilTagan vaSli mravalferi aris da tkbilis meti sxva grili<br />
da nedli aris. mÃurvalesa da zafriansa kacsa kargaT mouÃdebis.<br />
tkbili vaSli awyens da mucelsa Sehkravs, gulsa kargaT mouÃdebis<br />
da qarica aqvs, vaSlzeda kargi Rvino Sesvas da civi wyali awyens.<br />
Ãmeli vaSli gvian gava stomaqiTa.<br />
atami grilia da nedli. mJavesa, svelsa balRamsa Seuqnis. asre<br />
unda uzmaman Wamos da zedan wyali Sesvas, anu kargi Rvino, sxva Ã-<br />
(194r) meli umfro mZime aris nedlisagan.<br />
270
qliavi grilia da nedli, tansa kargaT mouÃdebis, stomaqs<br />
gaanedlebs, Tu gaxsnis zafra gaiRos da cxelebasa uSvelis. guneba<br />
mÃurvalesa kacsa kargaT ergebis da guneba grilma kacma Tu bevri<br />
sWamos zeda Taflwyali svas, rome sinedle waiRos. TeTrrsa da<br />
sxva fersa Savi sjobs.<br />
broweuli mJave grilia da nedli, Teslsa matebs, TvalSid<br />
gamosavleblad kargia, Tvali rome iarayanisagan gauyviTldes mas<br />
uSvelis. misi marcvali rome zafrisagan iyos, gaxsniT iyos, mas<br />
Sehkravs. Tu daswuro misi kurkiTa da Seasva zafrisagan SekrviT<br />
iyos mas gaxsnis, gunebasa ganaZlierebs, stomaqsa da RviZlsa<br />
daamagrebs. Tu broweulis qerqi RviniT moaduRo da Seasva.<br />
nawlevSigan raÁca Wia aris (194v) mas gaiRebs.<br />
didi brZeni bagrat ityvis, viTa erTi dedakaci movida CemTanao<br />
zafra Casvloda stomaqTa Sigan da niadag bndebodao. merme mJavisa<br />
broweulisa wyali Sevasvio da qerisa Ãali mivecio, da broweulisa<br />
wyalman zafra gaswmindao, da stomaqsa Zali miscao, da qerisa<br />
Ãalman stomaqi gaswminda.<br />
awe broweulis Wamisagan wamlad umfro moiÃmarebis, Tu bevriTa<br />
WamiTa awyinos zanjafili farvada Wamos, rome misi nawyeni waiRos.<br />
ÃarTuTa wiTeli da didroni mJave da grili, da nedli aris,<br />
mucelsa Sehkravs, stomaqsa daamagrebs, gulsa gaxsnis, magram<br />
fselsa matebs, stomaqsa sicxisagan da simÃurvalisagan rom<br />
stkiodes mas uSvelis, Tu maZRarman Wamos, gunebasa aSlis.<br />
nesvi grili da nedli, mwife (195r) mesamesa darajasa srulad<br />
mwife mucelsa Sehkravs da xSirad afsmevinebs. misi Tesli sjobs<br />
mucelTa, TirkmelTa da buStSigan qva iyos, mas gaiRebs da<br />
gaswmends.<br />
raÁ kacman Wamos ficxla moidnobis, magram zafrad gardeqcevis,<br />
yovelis ferisa senisa amSleli aris. grZeli nesvi sjobs mrgualsa,<br />
mwife sjobs. Tu guneba mÃurvaleman kacman sWamos, zedan<br />
siqangubini svas, da Tu guneba grilman kacman sWamos zedan kargi<br />
Rvino svas. visac cxro sWirdes nu sWams avi aris da guneba grilsa<br />
kacsa awyens. misi qerqi mZime aris, stomaqiTa gvian gava, misi qerqi<br />
Sublzedan daikras TavidaRman, rome Savi wyali Camova, mas uSvelis<br />
TvalSigan. nesvi, romelsaca xilSigan gaerevis pirsa waagdebinebs.<br />
Tu TirkmelTa da buStSigan seni (195v) iyos nesvsa purTana nu<br />
271
sWams, Tvaram sxvasa adgilsa rom satkivari iyos buStSigan miiyvans,<br />
amis ziansa yvelasa siqangubini gaiRebs anu isrimis wveni mas ukaniT<br />
raÁc saWmeli sWamos, nesvzeda yvela isrimiTa sWamos.<br />
sazamTro grilia da nedli, sxvis nesvisagan ufro grilia<br />
zafrasa gastexs. stomaqisa sicxesa da tanis simÃurvalesa gaiRebs,<br />
kacisa stomaqi mÃurvale da Ãmeli iyos imas erTob ergebis. Tu<br />
erTob misiTa WamiTa an Tavis tkivili da an sxva rame tkivili<br />
gamoCndes, mJave broweuli da isrimis wveni sWamos da is ganaqarvebs.<br />
kitri orferi aris, erTsa Sanguri hqvian, grZeli aris da<br />
modrekili. orive grili aris da nedli, da mesamesa darajasa da<br />
yvanasa darajasa, kitri ufro grili Sangurisagan stomaqSigan<br />
svelsa da (196r) Savsa balRamsa Seuqs. marTebs, rome kaci frTxilad<br />
iyos da ar Wamos da Tu Wamos wvrili kitri Wamos. Tu bevri Wamos<br />
cxelebas Seuqs, misi guli sneulis kacisaTvis mÃurvalisaTvis<br />
kargi aris. guneba grilis kacisaTvis avia da avad mouÃdebis. Tu<br />
Wamos, zed kargi Rvino svas.<br />
awe grili da Ãmeli mogaxsenoT: qeri grili da Ãmeli aris,<br />
pirvelsa darajaSigan Tu danayo da qerqi SeaZro, da wyliT<br />
moxarSo, grili da nedli Seiqnebis, maSvne sneulTaTvis misi puri<br />
umfro sustia. ifqlisagan ÃorcTa aras matebs, mÃurvalesa sensa<br />
gaswmends, qeris wyali sjobs xvarblisasa. qerisa axalica grilia<br />
da Ãmeli, msuqanTa unda Wamon, rZiTa Seqnili sjobs. zubuqi aris<br />
da adre moid- (196v) nobis.<br />
fetvi axlisa guneba erTi aris, pirvelsa darajaSigan Ãmeli<br />
gvian dadnebis, stomaqSigan kacisa mucelsa Sehkravs, fsels<br />
moumatebs. Tu rZiTa da anu nuSisa zeTiTa Seqna isi sjobs. gunebasa<br />
ar Sehkravs. misi puri cotaT ergos, stomaqi Sehkras, muclidaRman<br />
gvian gaiRos.<br />
maSa rom hqvian grili da Ãmelia. kacis rbili iyos ZiraT aWame,<br />
baklas xasiaTi aqvs. moxarSuli Tu daRerRon Seqnan mucelsa<br />
Sehkravs.<br />
qinZi Ãmeli da grili aris, ZarRvebSigan cxelad iyos mas argebs.<br />
Tavsa da tanSigan cxelad iyos da mZimed, mas gamoiRebs. bevris Wama<br />
Wkuas aklebs.<br />
xilTagan isrimi grili da Ãmeli. misi wveni zafrasa dasvams da<br />
kaci rome guneba grili iyos da kolinjiani mas awyens.<br />
272
sxali mravalferi aris, romelica mJave aris, isi grili aris da<br />
nedli, da qariani, tkbili (197r) ukeTesi aris, gvian gava stomaqiTa,<br />
kolinjiansa kacsa awyens, mkuxe erTob avi aris.<br />
bia grilia da pirvelsa darajaSiga Ãmelia, bolokis sworia,<br />
stomaqsa gaamagrebs, mucelsa Sehkravs. vinc sWamos, coxnos, wveni<br />
CanTqas da CenCo gamoagdos, da anu sWam(so)s. yovel xilsa asre<br />
sjobs. Tu vqmodeT brZenTa aqimTa asre ubrZanebia: bia, sxali da<br />
vaSli maZRarman kacman unda sWamos. biis bevris Wama Tuxmas<br />
kolinjsa Seiqs, Semwvari ufro margi aris.<br />
samyi TuTubosa hqvia, grilia da Ãmeli, wyurvilsa daayenebs,<br />
zafrasa dasvams, gaxsniT rom iyos, Sehkravs, kbilis Zirsa<br />
daamagrebs.<br />
kowaxuri grilia da Ãmeli, raÁc TuTubosa uweria ise mas aqvs.<br />
awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis.<br />
Ãorci kurdRlisa mÃurvali aris da svelsa sisxlsa moum- (197v)<br />
atebs. missa saWamadSigan cereco da dariCini Caayaro, qarsa gastexs,<br />
Tu Semwvari zeTis xilisa zeTiTa anu nuSisa zeTiTa, anu niguzisa<br />
zeTiTa grilad rom kaci iyos da sWamos, mas argebs. Tu ZmriTa anu<br />
nioriTa kalia Sehqna mÃurvalesa kacsa mouÃdebis ... 347 icodi.<br />
Ãorci irmisa mZime aris da sveli ... 348 misi satkivari gamoaCndes<br />
avi aris. zafxulsa rome mohklan wyali Sors iaxlos. misi Ãorci<br />
ar iWmebis, Tu kacman daiWiros Seinaxos, wyali asvas da raÁc amas<br />
winaT kargi Ãorci gviTqvams imasTan iqnebis. Ãorci Svlisa da<br />
irmisa erTi aris.<br />
kurdRlis Ãorci asre gaakeTe: uwin marilwyliTa moxarSe<br />
wvrilad daWrili, da merme niori da nigozi erTad danaye, ZmriTa<br />
gaxsen, moiRe gawurvili mawoni da eseni yvela erTmanerTsa gaurive,<br />
da tiloSigan gaswure, da amisi wveni razomica iyos im kurdRlis<br />
Ãorcsa daasxi, xaxvi (198r) daaWari, erbo urTe razomica undes,<br />
amaebiTa erTi piri kargaT aduRe, amoiRe da raÁ mogindes sWame. amas<br />
sadaqsari hqvian.<br />
farSamangis Ãorci srulad ziani aris.<br />
safaTis Ãorci mZime aris da moudnobeli, Wamo yeli da WiRvi.<br />
347 ar ikiTxeba.<br />
348 ar ikiTxeba.<br />
273
asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris, kacs ar eWmebis, yolinjsa<br />
Seuqs, Tu zafxul Wamos nafassa Seuqs. SigniTi faSvi da welebi<br />
gvian mosadnobeli aris, misi bevri Wama balRamsa umatebs, Tu Wamos<br />
ZmriTa da sadafis furcliTa, niaxuriTa da ZiraTa moxarSe. tyirpi<br />
avi aris, misgan sevda daibadebis. Tirkmeli gvian moidnobis, mwareca<br />
aris. uwin fseli TirkmelSigan miva da merme bustSigan gaiars,<br />
misTvis ar aris kargi. guli magari Ãorci aris, guian moidnobis da<br />
rogor kargi saWmelia RviZli, kargia misgan xeliTi daibadebis da<br />
moematebis, tyirpSigan avi aris. sxvis RviZlsa (198v) kravisa sjobs<br />
da Tiknisa Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqi moalbos, puri ar<br />
eWmebis da Tu sWamos pilpiliTa da qondriTa, karga ergebis guneba<br />
Ãmelsa kacsa. eseca icodiT Ãorci Semwvari ragindara iyos,<br />
mÃurvali da Ãmeli aris, da magari. vinca stomaqzeda avad iyos da<br />
yolinji sWirdes misTvis ziani aris.<br />
xilTagan Txili grilia da mZime, axali ufro nedli aris,<br />
SaqriTa unda Wama, qarsa, balRamsa da kolinjsa moumatebs, Tu<br />
Ãmeli aris Tavsa da kisersa atkivnebs, pirsa gaumwarebs, enasa<br />
daumZimebs, zafraksa arevs.<br />
rko sjobs nigozsa, umfro Ãmeli da ergebis.<br />
aw ese mogaxsenoT: beris kacisa saWmeli tkbili, momsuqno, raÁc<br />
feri tkbili aris, yvela kargi aris da uziano, TafliTa Seqnili.<br />
vaJma kacma tkbili (199r) da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca<br />
sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes. orsul dedakacsa da<br />
vaJsa kacsa saWmeli SeuwyeviT.<br />
asre brZanebs didi brZeni ganilie: viTa kacisa simrTele da<br />
mrTlad yofna R(mer)Tis SewevniTa kargisa saWmelisa SewyobiTa<br />
iqnebis, rome senisagan uSvelos. raÁ kaci mrTlad iyos, simÃurvale<br />
da sigrile sworad iyos erTmanerTSigan gaerTebiT, da saWamadsa<br />
Seiwyobdes kaci mrTlad da kargaT iqnebis. visca nametnavad<br />
simÃurvale da sicxe moerios mas misman mepirispi(r)eman sigrileman<br />
uSvelos. visca nametnavad sigrile sWirdes, mas misman<br />
mepirispireman simÃurvaleman uSvelos.<br />
Tu kacisa stomaqi mÃurvale iyos da Zlieri mas miec saWmeli,<br />
mZime da sveli, da grili, amisTvis rome rogoraca didi cecxli<br />
moerios, didsa nedlsa SeSasa daswvas, agreven mÃurvali da Za-<br />
(199v) liani stomaqi moerevis da daadnobs, mZimesa da grilsa<br />
274
saWmelsa. Tu iyos kacis stomaqi grili da susti, mas miec saWmeli<br />
zubuqi da cota, rome moerios, da moidnos. Tu ara rogoraca didsa<br />
nedlsa sovelsa SeSasa cota cecxli ver moerevis, agreven mZimesa<br />
da svelsa saWmelsa grili da susti stomaqi ver moidnobs, da<br />
daasenianebs kacsa.<br />
kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa zemo sweria da sxva.<br />
aq mogaxsenoT xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci, sqeli da<br />
mZimea. siÃmisa bediTa moxarSuli RviZli da moxarSuli kvercxi da<br />
moduRebuli rZe sveli da mZime aris, zroxis Ãorci, faSi da weli<br />
sveli da mZime aris. Talgami da kobosto sveli aris, Ãmiadi puri,<br />
fqvili erTob Sezelili mZime da sveli aris. raÁc tvini aris yvela<br />
sveli da mZime aris da Wliki ena da bage mZime da sveli aris, (200r)<br />
da Rvinosa Savisa yurZnisa tkbili mZime da sveli aris.<br />
aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis, es aris rome raÁc kacsa<br />
gunebiT moudnebis, isi rom sWamos, is uked moidnobis, qaTams,<br />
ÃoÃobs adre moidnobs. pirutyvis Ãorci, romelica axali aris isi<br />
sjobs da uwin moidnobis, didisagan qaTamsa da ÃoÃobsa gareT<br />
Toxlisa, batknisa Ãorci uwin moidnobis. sxva, raÁc advilad<br />
daicoxnebis, is uwin moidnobis, berisa pirutyvisa Ãorci mala uwin<br />
moidnobis da marjvena kerZi winaTi adgili, naxevrisa winaTi, uwin<br />
moidnobis, marcxenisagan da ukanasa kerZisagan.<br />
fxalTagan ayiro, qoqi da qasni uwin moidnobis, tarxuna<br />
niaxurisagan uwin.<br />
awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT.<br />
wylis frinveli yvelaÁ mazianebeli aris, mindvris frinveli<br />
yvelaÁ kargi aris. wero da sao- (200v) vaTi mZime da Znelad da gvian<br />
mosadnobi aris. nedli muxudo da nedli bakila mazianebeli aris.<br />
awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT: muxudos wveni zeTis xilisa<br />
zeTiTa, anu axliTa erboTa, maSin rome ufro rome qondriTa Wamos.<br />
xarSo WavWavisa da kakbisa ÃorciTa, da tredis ÃundiTa xarSod<br />
Seqnili. erTisa wlisa Toxli cxvari, msuqani jeirnis Ãorci<br />
ziraqimaniTa, kuliaviTa, sadafis furcliTa, pilpiliTa rome Wamo,<br />
aspanaxiTa, qondriTa, dariCiniTa, SaqariTa, TafliTa, nedliT<br />
xiliTa Wama. ese yvela mÃurvale aris brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />
awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT: Ãorci Semwvari yvelaÁ<br />
avia. kamiTa, ZmriTa, nioriTa, sadafiTa, qondriTa da kvliavi,<br />
275
muzafari rome Jamsa da Wakuntlis furclisagan Seqnili iyos<br />
zeTis xilisa zeTiTa. gazrdili pitna, (201r) tarxuna, mindvrisa<br />
mfrinvelisa Ãorci rogoraca kakabi, gnoli 349 , ÃoÃobi, WavWavi. ese<br />
yvela Ãmeli iyos sinedle ara ematos.<br />
awe nedli saWmeli mogaxsenoT. nesvi, sazamTro, kitri, qliavi,<br />
nedli tutaT, nesvi da aspanaxi, nedli bakila, nedli muxudo,<br />
nedli nigozi, nedli urnabi, nedli nuSi da qeris wyali. es raÁc<br />
wyliTa Seqnili iyos, yvelaman kacisa tansa sinedle misces. Ãorci,<br />
rome tyav gaÃdili maSiTa Seqna, ayiroTa da aspanaxiTa, da nuSis<br />
zeTiTa Seqnan, da axali yveli, da Ãorci Tiknisa unda gverdisagan,<br />
rome Seqnan Sinauri Ãorci ufro nedlia, gareulisagan.<br />
awe grili saWmeli mogaxsenoT, raÁ mJave iyos da sveli, grili,<br />
axali, TeTri Rvino margi aris, amad rome ara damJambula. qoqi da<br />
qasni, da vaSli, broweuli da Cinuri (201v) sxali, sazamTro da<br />
kitri, es yvela grili aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />
aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos. raÁsaca<br />
saWmelsa sitkbo hqondes anu simwvave, anu simlaSe. aman muceli<br />
gaarbilos, ospis wyali da kombostosa wyali, da mamlis qaTmisa<br />
wveni, Wakuntlisa furceli, rome wyalSigan aRar iyos, ayiro da<br />
aspanaxi, nesvi da leRvi, da tuta nedli nigozi, nedli qliavi, rome<br />
julabiTa aaRebino, axali da wiTeli, da ulbosa wveni TafliTa,<br />
ese yvela mucelsa da gunebasa gaagrilebs R(mer)TiTa.<br />
awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman gaaÃmos da guneba.<br />
komSi da sxlisa kvanixi, xurma, fSati da nardangi, axlad<br />
moÃaluli iyos, kowaxuri da TuTubo, da do, ufro maSin, rome do<br />
moaduRo da moduRebuli yveli, Ãmeli, moxarSuli fetvi, es yvela<br />
mucelsa Sehkravs da gaaÃmobs. mJave broweuli mucelsa Sehkravs.<br />
(202r) da ospi, rome samjer moaduRo, wyali gamoucvalo, meoTxed<br />
axliTa wyliTa moaduRon, isi TuTuboTa da anu kowaxuriTa aWamo,<br />
muceli gaaÃmos da Seukras, moxalulica nuSi mucelsa Sehkravs.<br />
kombosto rogoraca ospi asre moaduRe, aWame da isic Sehkravs<br />
mucelsa, da nedli bakila, da anu qasni, ZmriTa moaduRon da<br />
mucelsa Sehkravs.<br />
349 teqstSia `gloni~.<br />
276
awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT. muxudo, mrgvali bakila,<br />
ospi, maSi, qerqiTurT qariani aris, Tu amaT tyavi SeaZro da<br />
moÃalo, qariani ar aris. rZe da misi saWamadi, gauwmendeli Tafli<br />
qariani aris, magram misi qari ficxla wava. yurZeni da vaSlisa, da<br />
sxlisa, da tyemlis Wama yvela qariani aris da nedli leRvi qariani<br />
aris da mawoni, da do, da mJave isrimi, erTgan Wamo isic qariani<br />
aris.<br />
aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman ficxla aayrolosa.<br />
tyemali, nesvi, (202v) tuta, ayiro, Tu stomaqSigan darCes avi seni<br />
aris, misgan rome gamoCndes adre ayroldes stomaqSigan, amas ase<br />
unda, rome uzma Wamos, rome ficxla gaiaros. tkbili broweuli<br />
mÃurvali aris, stomaqSigan ficxlad zafrad Seiqnebis.<br />
awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa.<br />
Wakuteli, Talgami, Tuxmaqanisa furceli, aspanaxi, silbos bediTa,<br />
ulbo da qunjiTi, karaqi da zroxisa erbo, silbosa bediTa da<br />
simsuqnisa bediTa, da rZe, amisTvis rome grilsa stomaqSigan<br />
zafrad Seiqnebis, amisaTvis mazianebeli aris da srul erTad raÁc<br />
tvinia yvela avi aris, da axali Rvino stomaqisaTvis avi aris da<br />
mazianebeli.<br />
awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT, romeli ficxlad sisxlad<br />
gardaiqcevis da Zali misces kacsa. ese aris qaTmis Ãorci mo- (203r)<br />
xarSuli, Tiknis Ãorci da gamtkiculi puri, axlisa xvarblisagan<br />
iyos axlad gamomcxvari da axali wvrili Tevzi, qvianisa wylisa da<br />
variis qaTmis Torxlo kvercxi, msuqanis Txis rZe, rome Sobos<br />
ukaniT didi xani gamosruli iyos, im wams gamowvelili iyos da<br />
Txeli da wminda Rvino gemrieli, da kargi suli udiodes, da kargi<br />
gemo. Ãbos Ãorci da cxvris RviZli, tkbili Rvino, kargi sisxli<br />
Cauyenos brZanebiTa R(mer)TisaTa. kargi es aris rome rogorca<br />
saWmeli moundes, ficxlav sWamos da asre sufra aiRos, rome kidev<br />
undodes, raÁ patara xani gamova, asre iqnebis, viTamca gamaZRara<br />
adre moidnobis, rome mrTlad da subuqad iqnebis, brZanebiTa<br />
R(mer)TisaTa.<br />
awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa, mwarisa da<br />
mwvavisa. yoveli tkbili mÃurvali aris da swori da raÁc feri<br />
saWme- (203v) li mwvave aris, da mware, yoveli mÃurvale aris da<br />
Ãmeli. misi Wama sisxlsa daswvavs da Tmasa daayrevinebs, tansa<br />
277
daamWlobs da zafras moumatebs, balRamsa gastexs da cxelebasa<br />
moumatebs, mucelsa gaaÃmobs, RviZlsa daasustebs, wyalsa<br />
moandomebs, saWmelsa moaqarvebs.<br />
mJavis xasiaTi mogaxsenoT. raÁc mJave aris, yvela grili aris da<br />
Ãmeli, da zubuqi, da xili, raÁc mJave aris, cota sinedle aqvs da<br />
indouri tyemlisa, da Savis qliavis magierad sxva mJavec ama<br />
xasiaTisa aris. yvela zafrasa, sisxlsa da simÃurvalesa<br />
daawynarebs.<br />
awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT. mlaSe yvela mÃurvale aris da<br />
Wkuasa, da cnobasa aklebs, da Tvalis sibnelesa moumatebs. guli<br />
rom eSlebodes mas daawynarebs, RviZlis sinedlesa mohkrebs da<br />
balRamsa gaiRebs, da raÁsca grilsa sWams (204r) tanis sigrilesa da<br />
qarsa moumatebs, da yvanasa daugdebs. da ama grilisa saWmlisagan<br />
erTi kvercxis cili, erTi sxali, da cercvi moxarSuli, wiTeli<br />
muxudo da lobio, amisgan bevri Wamon, sigriled miaqcevs da<br />
sigrilesa gamoaCens.<br />
xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili aris, adre moidnobis da<br />
guneba mÃurvalesa kacsa kargaT mouÃdebis, asre rome samjer,<br />
oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT, SuSeba da zela<br />
unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos da gardmodgas,<br />
asre unda Seqnan da aras avad myofsa ar daeWirvis. Tu mwved<br />
acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs. Romi<br />
didsa karabadiSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar yofila,<br />
magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da erTad<br />
Seqna ufro gem- (204v) rieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa<br />
kargaT mouÃdebis.<br />
nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs, rome ZarRvisa gaxsna<br />
ubrZanebia senisa ufalTaTvis. ese aris, aw sweria, TaviT<br />
feÃTamdisin es ocdaTerTmeti ZarRvi aris. pirvelad iafuxi, rome<br />
zedaT Tavsa Sua aris, meore Sublis ZarRvi, mesame sadalni, meoTxe<br />
uznain, rome orTave yurTa ukan aris, mexuTe mayaini, rome orTave<br />
TvalTa kilosa aris, meeqvse rasuRanav, rome cxviris Tavsa aris,<br />
meSvide Savdain, rome orTa bageTa arian, merve TaTulisan, rome<br />
enasa qveSe aris, mecxre kidev orTa ybaTa qveSe aris. meaTe yifali,<br />
rome mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, meaTerTmeti aqali, rome<br />
yifalsa da barkalsa Sua aris, meTormete basaliyi mklavis<br />
278
sadreksa qveSe napirsa aris, meacamete ablezira, rome cers ukan<br />
aris, meToTxmete selimi, rome neksa da TiTs Sua (205r) SemarTebiT<br />
aris meaTuTxmete TaTruqaba, romeli muÃliTa qveSe aris,<br />
meaTeqvsmete, rome koWa zeiT aris, meaCvidmete naraia da arynisaca<br />
rqvian, ese quslisa zemoT aris da es yvela ToTxmeti jufTi aris,<br />
rome cxadad Cans. amisi niSani kacis saxeSigan gamocxadebuli aris,<br />
magram romeli ZarRvi ufro mudam gasaxsneli aris, es aris yifali,<br />
aqali, basaliyi, rafain da abelezira, da selimi da mabazi, aryanisa,<br />
amaTi sxva da sxva saxiTa arian. yifalisa gaxsna yvela zeiTsa<br />
Tavsa, TvalTa, cxvirTa, bageTa, enisa, pirisa tkivilsa uSvelis. da<br />
Tu kotoSi moikido Tavsa ukaniT, kefasa qveSe mohkide, rac ufro<br />
qvemoT mohkideb, isi sjobs, tvinsa ufro ar daazianebs, da aqalisa<br />
gaxsna, yelsa qvemoTsa, welsa zemoTsa, srula tanisagan sisxlsa<br />
gamoiRebs, tanisa tkivilsa (205v) uSvelis da Tu ara Cndes kotoSi<br />
beWTa Sua mohkideT, da missa sanacvlosa sisxlsa isi gamoiRebs. mas<br />
qveSeTsa ZarRvsa abelzira hqvian, sasaltesa siwlozeda dadebuli<br />
aris, cers zeiT gamoCndebis, misi gaxsna stomaqisa da nawlevisa<br />
sisxlsa gamoiRebs, da missa tkivilsa uSvelis, yifalisa sanacvlo<br />
aris da Tu is ara Cndes, muÃlis qveSeT karTSi ZarRvi gamoCndebis<br />
da is gauÃsen. mas qveSeT ZarRvsa basaliyi hqvian, misi gaxsna wels<br />
qveSeTsa satkivarsa yvelas uSvelis, ukanasa karisa qavilsa da<br />
buasilsa uSvelis, Tu isi ara Cndes iqiT da aqaT koWi orive<br />
gauxsen, anu cerisa ZarRvi gauxsen, anu orTave menjTa Sua kotoSi<br />
mohkide, missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs da ori ZarRvebi<br />
sxva aris Ãelsa marjueniT, da marcxeniT, neksa da TiTsa Sua<br />
SemarTebiT, rome ZarRvi aris. Tu marjvenisaken dauxsna, RviZlis<br />
sisxlsa is gamoiRebs, (206r) da Tu marcxniT gauÃsna, tyirpisa<br />
sisxlsa is gamoiRebs. da Tu is ar Cndes marcxenisa gverdisa<br />
nekzeda kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.<br />
sxva ZarRvi aris safini hqvian, misi gaxsna zemo kerZisa naxevrisagan<br />
sisxli CamoiRos da dedaTa wesi gaxsnas, sasircxosa da yuris<br />
tkivilisaTvis margi aris. mabizasa rome hqvian ZarRvsa muÃlis pirs<br />
aris da aqimTa uTqvams, rome mabizasa ZarRvi ferÃebi aris ZarRvTa<br />
da ukanasa karTa erTad Seyrili aris. misi gaxsna aSaversa da<br />
zurgis tkivilsa uSvelis, da TvalTa tkivilsa daawynarebs. da<br />
aryanisas gaxsna aryanisa tkivilsa uSvelis da xasiaTi misi safanis<br />
279
gaxsnas axlos axlavs, magram yifalisa rigzedan unda gaxsna,<br />
SaSari wminda unda, Sigan ar damalos. da basaliyi rom gaiÃsna<br />
asre unda: zurgi kedelzeda ukuaWiro da agre unda gauÃsna, da<br />
basaliyisa ZarRvsa bevri zeda ar unda, da Tbilis wyliT unda<br />
Tavzeda (206v) dasxma, didis mandiliTa unda Sekrva, gaxsnisa drosa<br />
dajdes. mabizis gaxsnasa sad unda Sekrva, viTamca wvivi da<br />
barkalnica Seukran, da bevri biji unda waiaros, da mravaljer<br />
unda adges da dajdes, ufro ZarRvi gamoCndebis. aryanisa rasa asre<br />
unda gaxsna mogrZe Ãelmandili da erTi wveri sadaca wesi aris iq<br />
Semoakar, da wvivi da barkali Seukar magra koWTamdisi, mal mal<br />
adgebodes da feÃs qveS aguri daidgas, da vinc gauxsnides asre<br />
unda, feÃzeda idges da Tu gauxsnelsa faTeraki ram daemarTos,<br />
asre rome SaSris wveri. ZarRvis laSiasa mixvdes. Ãeli iyos anu<br />
feÃi gausivdes da gasivdes srulad tanzeda, iis zeTi unda Sescxo<br />
da nedlis qinZis wyali, da wiTeli sandali, da qinZis wvenSigan<br />
galese, sadaca stkiodes da usivdes sklad tled SemosdeviT, da Tu<br />
amisTana saziano feÃSigan mixvd- (207r) es marjvena Ãeli ima<br />
mÃrisaken unda gauÃsna. Tu bayli dadgomil iyos wyluls unda<br />
gafarToveba da mCvrebi unda Semosdva, rome bayli gamovides da Tu<br />
kargaT gaxsnili ZarRvi gaZneldes da tyavs qveSeT ZarRvis adgili<br />
galurjdes, sanamdis ar gamrTeldes im ÃeliTa an feÃiTa saqme ara<br />
qnas.<br />
nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa, Ãurveba<br />
tanSigan dafantuli iyos amas gamoiRebs, Tu qveSeT moikidebs, sul<br />
tanisa sisxlsa CamoiRebs. amisaTvis raÁc zemo seni aris yvelas<br />
qvemo Camozidavs, merme romelsa asosa zeda kotoSi moikidos, isi<br />
aso gamowmindos.<br />
kotoSi vaJTa da berTa kacTa Ãelis gaxsnisa sanacvlo aris da<br />
ymawvilisa sanamdis ZuZu daagdebino, nurc Ãelsa gauÃsni da nurca<br />
kotoSsa mohkideb, Tu ar erTob daeWiros. Tu mwved daeWiros, aseTi<br />
SaSari hkar (207v) rome mwe mokle da wminda iyos, Tvarem ver<br />
gasZlebs. ymawvilisa berisa kacisa saqme swori aris, raÁ samocisa<br />
wlisa Seiqnebis, kacisa sisxlisa gamoReba aRar varga, amisTvis<br />
rome sisxlica moiklebs da Ãorcica mWlobasa daiwyebs. asre unda<br />
san(a)mdis mTvare axali iyos, Ãelis gaxsna ar varga, amisTvis rome<br />
mTvare ToTxmet-TxuTmetisagan savse iqnebis, kacisa tanSigan avi<br />
280
sisxli ukudgebis da kargi ZarRvSigan dadgebis, da raÁ mTvare<br />
klebas daiwyebs, kargi sisxli ukudgebis da avi ZarRvSigan iqnebis.<br />
gana ese sjobs avi da skeli sisxli gamovides, da mTvare TxuTmet-<br />
Teqvsmetisa da Cvidmetisa Seiqnas, maSin kargia gaxsna da rodesac<br />
mklavis gaxsna undodes, uwin Sardi qnas, amisTvis rome simÃurvale<br />
da balRami daiZrvis da gaadinos, ima (207v) samTvariosaca hkiTxeT.<br />
samTvario Ãelis gaxsnisa. erTsa kargia, orsa, samsa, oTxsa,<br />
xuTsa, eqvssa, Svidsa ar varga, gunebazeda Ãmelad amyofebs. rvasa<br />
ar varga, aTrToldebis, cxrasa samjer feri eqcevis, aTsa saSuali<br />
aris, TerTmetsa, Tormetsa, cametsa kargia, ToTxmetsa saqaSveTo<br />
waekidos, TxuTmets wlamdis eyofis, Teqvsmets kargia, Cvidmets<br />
kargia, Tvramets ar varga, cxramets kargia, simrTelisaTvis ocsa<br />
kargia, simrTelisaTvis ocdaerTs kargia da gulis aSlisaTvis.<br />
ocdaorsa kargia Wkuis momatebisaTvis, ocdasamsa, ocdaoTxsa kargi<br />
aris simrTelisaTvis, ocdaxuTsa ar varga, ocdaeqvssa dabindebis,<br />
ocdaSvidsa safaTarako aris. anazdar sikudilisaTvis, ocdarvasa<br />
ocdacxrasa, ocdaaTsa ar varga, Tu erTob daWirvebuli ar iyos.<br />
martsa mTvare axali (208v) anTebulsa cecxlzeda naxe. aprilsa<br />
mozversa Ãarzeda naxe. maissa wmindasa sapatiosa kacsa zeda naxe.<br />
ivnissa wyalzeda mdinaresa naxe. ivlissa casa Sexede, da samjer<br />
R(mer)To nu gamwirav Tqvi da isre naxe. agvistosa wmindasa<br />
qalwulsa zeda qalzeda naxe. sasworsa sarkesa Sigan Caxede, samjer<br />
mamao Cveno Tqvi da isre naxe. mwifobisTvesa kargsa TeTr ferovansa<br />
kacsa zeda naxe. giorgobisTvesa oqrosa da Tvalmargalitzeda naxe.<br />
dekembersa miwasa daxede samjer R(mer)Ti adide da isre naxe.<br />
ianvarsa saxareba gaSale da amas zeda naxe. febervalsa ferovansa<br />
lalsa da laJvardzeda naxe. ese diaR dacdili mravalTa<br />
filasofosTagan gamokrebili aris da Tqmuli aris. yovels TveSi<br />
Svidi dacdili avi mTvare aris. g mTvares ara varga ra, samadlos<br />
gacemis meti. ig locvis meti ara varga ra. iv marto jdomisa<br />
da locvis meti ara vargara 350<br />
(209r) Tudari erTi yviTeli da erTi wiTeli, mÃurvale kaci rome<br />
dedakacTan wvebodes Tesls mahtebs da Zals miscems, yviTeli grili<br />
350 azri wydeba, Cans, rom aklia garkveuli nawili.<br />
281
da rbilia, orive sworia RviZlis cxelebasa daawynarebs, mucelsa<br />
gaÃsnis da zafrasa gamoiRebs.<br />
raziana kama aris mÃurvali da gamÃsneli, kacsa rome acivebdes<br />
imas argebs, TvalSi amoivlos, sinaTles miscems, gulsa Zalsa<br />
miscems, misi wveni moxarSo da gaswuro S(a)rbaTad kargi aris.<br />
niSaduri mÃurvale aris da Ãmeli, Tvalsa rome TeTri hqondes<br />
gareSemo gamoivlos, argebs kacsa rome yeli gausivdes, uSvelis,<br />
mucelSigan Wias mohklavs.<br />
revandi grilia, RviZlzed wyali iyos gaÃsnis, stomaqsa Zals<br />
miscems, tanSigan rome wyali idges mas dakargavs, arabulisa<br />
samyiTa unda Sesma, magram fra- (209v) ngni asre axmen. samsa dramsa<br />
danayen wmindad, imdeni erTs wyalSigan Cayrian, sxva romelica<br />
gasaÃsneli wamali aris imas miumateben, sjobs Tvaram martos asmen.<br />
Toflaxi mÃurvali aris da Ãmeli, stomaqsa Zalsa miscems, kaci<br />
rome Smagad iyos mas argebs, balRmisagan rome kacsa saWmeli<br />
emwarebodes mas uSvelis, fselsa Seryeulsa gaxsnis, yafayansa<br />
uSvelis.<br />
sadaT damwvari, grili da Ãmelia. kbilsa waisva gaaTeTrebs da<br />
Zirsa daumagrebs.<br />
qundru sakmeveli aris, mÃurvali aris da Ãmeli. stomaqs Zals<br />
miscems, rome pirSi avi suli udiodes mas uSvelis, kidev kbilis<br />
Zirsa gaamagrebs.<br />
qarva grili da Ãmelia, kacsa rome sisxlzedan iyvandes mas<br />
uSvelis, dedakacsa metad wesi sWirdes Sehkravs.<br />
rZiana mÃurvale aris, balRams gaswmends, zafras dasvams, magram<br />
RviZls awyens. es wamali Sxamisa, sixmisa siaxlovesa aris, cota<br />
unda sma.<br />
SirxiSti manana (210r) aris, mÃurvalia da Ãmeli, da stomaqs Zals<br />
miscems. Tavqedi rom sWirdes da yba rom gamrudebodes argebs.<br />
Sayiymana yayaCos qvian, grili aris, Tvalsa Rrubeli rome<br />
moekras mas uSvelis da sinaTles matebs, TvalTa cremli sdiodes _<br />
ergebis.<br />
xuninjani mÃurvalia da Ãmeli, asre rome kacsa pirsa<br />
wavardebodes mas daawynarebs, filenjisagan, Tvali da piri<br />
gamrudebodes mas argebs, erTis dramiTa yarafiliTa unda misce.<br />
282
xardali mdogvi aris, mÃurvali aris da Ãmeli balRamsa<br />
daadnobs, Wiasa mohklavs, kacsa filenjisagan gamrudebodes raÁme<br />
uSvelis.<br />
xaTmi tuxtsa rqvian, swori aris, varams dasvams damwvari msivani<br />
iyos imasa dasvams, wyurvilsa daayenebs, kolinjsa dasvams, sami<br />
drami unda sva, didsa karabadinSida asre sweria. axlandeli kaci<br />
amas ara jera aavseb- (210v) en didsa Tassa da daleven. awe samisa<br />
dramisagan anu oTxi da anu xuTi migvimatebia.<br />
xiaSambari indoeTiT mova swori aris, cota Saqari iaxlos<br />
zafras gaiRebs, gulis wvasa uSvelis, misi SarbaTi tuxti drami anu<br />
oci, imdeni urnabi, indouri tyemali erTad moaduRe, mesamedzeda<br />
daayene, gamowure da im wvenSi Saqari CaurTe, rome moatkbos<br />
erTpirad aduRe da kacsa gaxsnis.<br />
mumia mÃurvale da rbilia, kaci rome an cxenma Camoagdos da an<br />
maRlidgan Camovardes, danayili iyos uSvelis, SekrviT iyos gaxsnis,<br />
yvanasa uSvelis, misgan sma erTi dangi. mumia cvili sworia da<br />
rbili, kacsa rome Ãvela sWirdes erboTa erTad gaurive da<br />
stomaqsa, da ferdsa Sescxo uSvelis.<br />
mazarion rZiana aris, mÃurvalia, zafrasa gasw- (211r) mends.<br />
isfinaysa gaxsnis.<br />
TuTia Ãmelia, TvalTa rome cremli sdiodes, TvalTa sinaTlesa<br />
matebs.<br />
TurbuTi ori aris, TeTri da yviTeli, mucelsa gaÃsnis da<br />
balRamsa gaiRebs, ori sami drami SaqriTa unda smeva, yviTelica<br />
amave wesiTa unda.<br />
Risanlisuri ifnis Tesli aris, kacis Teslsa matebs, stomaqsa<br />
gaswmends, gulis Zgerasa daawynarebs, ori drami kargis RviniTa<br />
miscen.<br />
Tamarindi indouri tyemali aris, rbilia da gamÃsneli, navali<br />
sicxesa daawynarebs.<br />
ganTa gogirdsa hqvian, samferia, yviTeli, wiTeli da TeTri,<br />
mÃurvale da Ãmelia, kacisa cxvirsa anu qveiT sisxli sdiodes,<br />
kbili rome SenZreodes anu kbili enZreodes, da vardebodes, imasac<br />
uSvelis, Seasva Tu daayaro.<br />
283
vaCgirasa hqvian, mÃurvali aris, raÁc tyirpSigan seni aris, qarsa<br />
yvelasa (211v) gamoiRebs, kacsa rome ena Seekras, imas gaÃsnis,<br />
balRamsa gamoiRebs.<br />
murdasangi grili da Ãmelia, kacsa rome RliaSigan ofli<br />
uyrodes, imas uSvelis, raÁc mReri iyos, mas argebs.<br />
pilpila da fifili sanelebelsa hqvian, qari rome sWirdes<br />
stomaqzeda mas gastexs, kolinCsa gaxsnis, boqvensa yuerSigan seni<br />
iyos yvelasa gaswmends.<br />
navTi mÃurvale aris, TeTri da Savi, da Ãmeli, wvrili da<br />
sxvili Wiasa orsave mohklavs, kacsa rome qari udges da stexdes<br />
Tbilad rom daizilos argebs.<br />
sandali TeTri sworia, simÃurvalesa da cxelebasa daawynarebs,<br />
gulsa Zalsa miscems.<br />
sandali wiTeli cotad mÃurvali aris, didi sisxlis korZi rom<br />
ebas mas uSvelis, didsa simÃurvalesa uSvelis.<br />
sabri mÃurvali aris, mesamesa darajaSigan da Ãmeli mravali<br />
xasiaTi aqvs. (212r) balRamsa da zafras gamoiRebs, SigniT gaswmends<br />
anu SaqriTa, unda Ãmareba da anu TafliTa, iarayansa argebs,<br />
stomaqsa gaswmends, cxvirSiga rome gaWediT iyos, imas gaswmends,<br />
stomaqs gaamÃurvalebs, Zalsa miscems da Wkuasa moumatebs, sevdasa<br />
gaiRebs, deoskore aqimi ityvis, balRamsa Tavisagan CamoiRebs,<br />
RviZlisa Sekrulobasa gaÃsnis, vajlamfasa da nikrissa argebs,<br />
Sesvas Tu Seicxos ZmriTa da an vardis wyliTa Tavis tkivilsa<br />
argebs, magram misi suli Tavsa atkens, dakodilsa da mRersa<br />
moayaro gaamrTelebs, simsivnesa dasvams da Tu dila saRamosa Wamo,<br />
stomaqsa gaÃsnis. Tu RviniTa galeso da Tavzeda Sescxo Tmis<br />
cvivilsa uSvelis. misgan ori dangi, gunda an naxevari drami, an<br />
sami drami, magra wmindad danayva unda, amisTvis rome stomaqsa ar<br />
mohkidos ufro uziano (212v) aris, erTob sicxesa da sicxeSida ar<br />
esmis, amad rome makadasa, buasirsa da RviZlsa awyens, stomaqSigan<br />
darCebis, mastaqiTa, muyli, azrayiTa da wiTliTa vardiTa unda<br />
Sesma, Tu dila saRamos pirSida Caidebs, stomaqsa gaxsnis, asre<br />
unda. saWmeli stomaqidaRma gasrul iyos, isre unda Caidvas, Tvaram<br />
stomaqSigan saWmeli daxudebis da moekidebis, zidebas daawyebinebs.<br />
284
sumbuli indouria, bewvsa hgavs, mÃurvalia, Ãmeli, stomaqsa<br />
Zalsa miscems da kaci, rome SmagaT iyos uSvelis da balRamsa<br />
gaiRebs, erTis dramis qaTiraTi da RviniTa sicxeSigan sjobs.<br />
babunaji ircukic amas hqvian, es aris sanZuri, xotic amas hqvian,<br />
qarTulad gvirila hqvian, samferi aris: yviTeli, TeTri da wiTeli.<br />
misi xasiaTi sruli da Ãmeli aris pirvelsa darajaSigan, magram<br />
dasturi es aris. misi Ziri wiTelisa vardisa Zirsa hgavs, salbobia,<br />
erTob raÁc magari simsivne aris, SigniT aris Tu gareT, yvelas<br />
uSvelis, asoebs (213r) daalbobs, saxsari rome stkiodes mas<br />
uSvelis, qveiToba Sigan rom misWirdes mas uSvelis, Tavi rome<br />
sigrilisagan stkiodes mas uSvelis, TirkmelSiga rom qva iyos erTi<br />
pevSi moaduRo wyliTa da taSti aavso, Sigan Cajdes, wylis<br />
gacivebamdisi Sigan iyos, qvas daadnobs, amave wesiTa rome uyo qvis<br />
Sekrulobasa gaÃsnis, dedakacsa rome wesi Sehkrodes, masac gaÃsnis<br />
da ymawvili rome mucelSi moukudes, gamoiRebs, RviZlis simsivnesa<br />
uSvelis RviniT rome tled qna da Semosdva, Tu is ar iyos, misad<br />
sanacvlod aqlil maqlili qnan. am babunajs megrulad sadarki<br />
hqvian.<br />
cerecosa SifiTic hqvian. xasiaTi misi mÃurvalia, meoresa<br />
darajaSigan kargi da Ãmelia, mesamesa darajaSigan saWamadTa da<br />
wamalTa Sigan kargia, da daadnobs, da gaÃsnis simsivnesa svelsa.<br />
furceli misi mÃurvalia, Tes- (213v) li misi mÃurvalia, furceli<br />
qarisaTvis kargi aris, romeli iyos stomaqsa Sigan Tu dawves<br />
simÃurvale da siÃme ematos, ergebis wylulTa ZvelTa da axalTa<br />
rome damwvari daayaro zedan da argebs, da sarcxvenelisa wylulsa,<br />
da mucelsa, da stomaqsa daalbobs, da misi suli kacsa daaZinebs,<br />
misi zeTi, rome kaci mwved moRaluli iyos maSvrobisagan da<br />
mgzavrobis siarulisagan Seicxos, da daizilos, simaSvralesa<br />
uSvelis, amisi Tesli wyliT moxarSo da Seasva, simsivnesa uSvelis,<br />
gaxsniT rom iyos, imas ergebis, qSinvebasa daawynarebs, tyirpisa<br />
tkivilsa TafliTa, ZmriTa rom Seasva imas uSvelis, stomaqisa<br />
tkivilsa wyliTa Seisva argebs, Tu acoxnino isic kargi aris da<br />
karga mouÃdebis, Tu gindodes TafliTa majunad Seqna da isre<br />
aWamo, isic karga mouÃdebis, vin sisxlsa amoatandes, wyliTa<br />
moxarSo da Seasva, uSve- (214r) lis R(vT)iTa, anu TafliTa Wamos,<br />
eSmakisagan ganikurnebis.<br />
285
javzi bJa indoeTiT mova, mÃurvali da Ãmelia, balRamsa gaiRebs,<br />
filenjsa uSvelis, kaci rome mZimed dalewili iyos, mas argebs.<br />
kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT.<br />
aburaSti wiwmatis Tesli aris; sardan broweulis marcvalsa<br />
hqvian gamÃmarsa; niStasati saxamebeli aris; Ãeni siaorSuni<br />
alisarCuli aris; xaTmi tuxtsa hqvian; amartani azriki babunajsa<br />
hqvian; babunaji sagrwyilesa hqvian; xudi Toflaxi aris; xardali<br />
mdogvsa hqvian; qabri kapari aris; lataro TuTubosa hqvian; afTime<br />
xazari ifnis kakalsa hqvian; anguJati qalbana aris; ayiryara mTis<br />
tarxunis Zirsa hqvian; Wakuntels sparsulad CaRandri hqvian;<br />
mazarguSi Sinaursa qondarsa hqvian; boloksa sparsulad fajali<br />
rqvian; suniSi soinjsa hqvian; manaTa gogirdsa hqvian; jalqus (214v)<br />
naJui aris; balkaTa lmaki sparsulad Toxaqmani aris; gaazmana<br />
zroxis ena aris; gazmina Taxvis yveri aris; maslifari kidev<br />
alisarCuli aris; ircxeki gvirilasahqvian; rcni SaSfarana<br />
SroSanasa hqvian; abulasi mercxal xalsa hqvian; musaqi zeTis xilis<br />
zeTsa hqvian; abusali mocxari aris; jaroti qalbana aris; sapanZili<br />
mariama sakmeveli aris; safarajali komSsa hqvian; nanxua soinji<br />
aris; Tuxmi qarvasa niaxuris Tesli aris; guyi gareuli stafilo<br />
aris; Toxmaqani msuqansa hqvian; myli azraki fiWvis gozasa hqvian;<br />
bazruTi fiWvis Tesli aris; gaza mazu gundaSida rom gunda aris<br />
imas hrqvian; mistanagi saxamebelsa hqvian da nanaskunda Tamarindsa<br />
hqvian 351 ; Tamarindi indouri tyemali aris; lis lasvari ifnis<br />
Tesli aris; mazrioni rZiana aris; raziana kama aris; daindura missa<br />
Teslsa hqvian; sazlaoz velu- (215r) risa niaxurisa Teslsa hqvian;<br />
aban spani fil fi li pilpilasa hqvian; qundari sakmeveli aris;<br />
yayuli svintri aris; Sibrima kidev rZiana; [...]ymana 352 yayaCosa hqvian.<br />
yayaCo balaxi aris; [...]risa 353 zeTis xilisa zeTi aris. gulnari<br />
broweulis yvavilsa hqvian; bostneulsa sparsulad niaxursa asilsa<br />
eZaxian; raca qvasa amova quresialma hqvia; pirvelsa darajaSia<br />
mxurvali da Ãmeli aris; razianasa sparsni anadonsa uZaxian; kama<br />
aris mÃurvalea da xmeli, mesamesa darajaSiga misi Tesli, misi<br />
351 teqstSi `hqvian~ gameorebulia.<br />
352 ar ikiTxeba.<br />
353 ar ikiTxeba.<br />
286
wveni TvalSiga gamoivlo sinaTlesa matebs; arsandaga prasa aris,<br />
mÃurvali da Ãmeli aris, misi wveni ZmriTa Sescxo Worflsa<br />
uSvelis; gazra stafilo aris, mindorulsa duka(!) hqvian da<br />
siyayulsa uZaxian, mÃurvali aris da nedli, Ãvelasa daalbobs da<br />
Teslsa matebs, msuqaniTa unda Wama, mariliTa da ÃardliTa; qinZi<br />
grilia da Ãmeli, misi wveni Tvali rom ewodes da CauSva (215v)<br />
dauamebs, Tu danayo, ÃaliaSiga damwvarsa purSiga gaurio, dasdva<br />
matlsa uSvelis; nana pitna aris da izriminasaca uZaxian, mÃurvali<br />
aris da stomaqi rome aSlodes ZmriTa moaduRi, da asva; mas<br />
uSvelis; pitna wylisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tu Seasva erTi<br />
drami slokinsa uSvelis da qvemZromsa nakbensa uSvelis nebiTa<br />
R(mer)TiTa, Tu zeda dasdva uSvelis. tarxuna mÃurvali aris da<br />
Ãmeli, meoresa darajaSigan magram dedakacTan wolasa aklebs<br />
amisTvis ...rilsa 354 uZaxian pirsa kargsa ... 355 (216r) uSvelis, zurgis<br />
tkivilsa, ferÃTa tkivilsa, TafliTa da ZmriTa Seasva ergebis<br />
cxroiansa, misi wyali Seasva muceli gamouwmindos da uSvelos,<br />
TiaqrisaTvis kargi aris gvelisa, Rriankelisa, morialisa, sxvaTa<br />
geslianTa nakbenTa ergebis, amisi wyali rome Seasva, Ãvelasa,<br />
muclis tkivilsa uSvelis, magram gasinjva unda, didi senia Tu<br />
cota, zogsa wyliTa unda micema da zogTa RviniTa, zogTa TafliTa,<br />
zogTa ZmriTa, yvelasa ese sjobs, visaca sasikvdine wamali eWamos,<br />
amisi wyali Seasva ergebis. saymuniasa mamudiac hqvian, saymunia<br />
antioqiiT mova, yvavilisa rZe ariso, misi yvavili samkuTxi aris,<br />
rogorca balbisa. amasac ityvian rome samye ariso, misi ukeTesi is<br />
aris, rome ferad mowiTano iyos da momanCxo iyos, da moTeTrod, da<br />
ucemdes, raÁ wkiparti hkra (216v) ficxla unda dailewos, naxuwi<br />
didrovani iyos; Tu ÃelTa SefSvnito ficxla daifantos, Tu<br />
wyalSida daalbo, TeTri wveni wauvides da romelica Savi aris<br />
daifantebis, erTob avi aris, mÃurvale da Ãmelia, meoresa<br />
darajaSigan zafrasa nametanad gamoiRebs, asre brZanebs didi brZeni<br />
ganilie, viTamca saymunia zafrasa asre misken miizidavs, rogorca<br />
andamatisa qva foladsa rkinasa. xasiaTi misi iarayansa uSvelis, Tu<br />
vardis wyliTa tled qnas da Tavsa Semosdvas, Tavis tkivilsa<br />
354 ar ikiTxeba.<br />
355 ar ikiTxeba.<br />
287
uSvelis, Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa<br />
tansa Seqnasa Sescxo, uSvelis, magram stomaqsa da RviZlsa awyens,<br />
stomaqsa aSlis da arwyevinebs, da yelsa wauWirebs, nayadi aris misi<br />
S(a)rbaTi, erTi dangi an ori dangi unda misce, mis meti ar miecemis,<br />
Tvarem kacsa mohklavs. Tu qveyana cxeli iyos ufro cota (217r) unda<br />
misce, Tu qveyana grili iyos didi miec, anu biiTa, anu vaSliTa<br />
Sewvi da sxvilad danaye, Tu wvrilad danayo stomaqsa moekidebis,<br />
yvelasa ar miscemde, an stafilos TesliTa da an anisoniTa<br />
miscemdi da aRaras awyens.<br />
kidev mumias xasiaTi. erTi rigi mumia kacisa asosagan aris imas<br />
apivansa eZaxian ukeTesi is aris, zogi kargi is aris, rom mzeman<br />
gaadnos, mesamesa darajaSigan mÃurvalea da gamocdilia, Cauqad<br />
moidnobis balRamsa da simsivnesa argebs. filenjisagan piri rome<br />
gamruddebodes imas argebs, Sakikisagan Tavi stkiodes, kidev<br />
brusaTvis Sescxebdi argebs, Wama kargaT mouÃdebis, erTi namcecvi<br />
qondrisa wyliTa cxvirSigan CaawveTe, ros gulis bnedasa argebs,<br />
Tu cota galeso vardis zeTiT, cxvirSigan Caawuro Sakiksa<br />
uSvelis, cota TuTubos wyliTa Seasvi enis simZimesa ergebis, kaci<br />
rome cxenisagan Camovardnili iyos da anu maRlidaRma daJeJili,<br />
dajejkili iyos, anu moetexos, rom rame (217v) zeTiTa anu erboTa<br />
Sescxo, da uzilo kargad moergebis, Tu asmev SigniT gaxsnis,<br />
ZarRvisa sisustesa kargaT mouÃdebis, Tu Sescxo erTi kerati<br />
siqangubiniTa anu ZirtkbilaTa misis wveniTa galese da Seasvi,<br />
ÃaÃis tkivilsa, qSinvasa, yelis tkivilsa, nafassa rome firtvSigan<br />
iyos gardaugdebs da uSvelis. urnabi moxarSe da misi wyliTa asvi<br />
an RviniTa Ãvelasa uSvelis, erTi kerati ZiraqimaniTa wyliTa<br />
Seasvi, gulis Zgerasa uSvelis, qondrisa wveniTa asvi, slokinsa<br />
gardaugdebs, kolinjsa argebs, niaxuri dangi julabiTa asvi<br />
tyirpis tkivilsa uSvelis, erTi kerati RviniTa Seasvi da gvelisa<br />
nakbensa uSvelis.<br />
xasiaTi muSkisa mÃurvalia da kargi, mesamesa darajaSiga swori<br />
aris, gulsa Zalsa miscems, xafayansa argebs, naRvelsa gardauRebs<br />
da gaamxiarulebs, Tvalsa gaaunaTlebs, Tvalebis wamlebsa gaurivo<br />
TeTrsa gardaiRebs, majunsa da SarbaTSi- (218r) gan moiÃmarebis.<br />
muSki ras pirutyvsa aqvs anu rasa alags aris jerans hgavs, ferad<br />
288
feradi aris, CineTs aris, TafaTas aris, tusc 356 aris, ÃarÃatansa<br />
aris, baras aris, yaSayas miva is pirutyvi da sumbulsa sWams da<br />
muSkad Seiqnebis. misi Wipi yvelas sjobs da ukeTesi aris, TafaTas<br />
aris, Svenieria wvrili, Tma asxia, zogni ityvian CineTuri sjobso.<br />
CineTuri oci drami iqnebis woniTa an cota meti, misi tyavi an ori<br />
da an oTxi drami iqnebis, uwin sandalsa da an qafursa usune,<br />
Tvaram misi suli cxviris sisxlsa gaxsnis muSkis ukaneT vaSls<br />
usunos. muSks kidec Seiqmen sumbuliTa da zafraniTa, sanagiTa,<br />
ramangiTa, malaxuniTa, pataras RviZls moÃleCen da Sigan Caagdeben.<br />
Tu gindodes Seigna Seqnilia, Tu marTali aris nemsSida mkedi<br />
gaavle da nemsi, da mkedi niorSida gaavle, merme is nemsi da (218v)<br />
mkedi muSkSiga gaavle, Tu nioris suli udis, icodi rom Seqnili<br />
aris, Tu muSkis suli udis marTali muSki aris. meore ese hqen.<br />
muSki WiqaSigan Casdev da cecxlisa pirsa dasdgi, Tu Seqnili aris<br />
sulsa gamoiRebs, Tu marTali muSki aris ar gamoiRebs sulsa.<br />
Rariyoni indouri wamali aris. damplisa xisagan gamoiReben,<br />
dedal mamali aris. ukeTesi dedali aris. dedlisa niSani es aris:<br />
TeTri da rbili iyos, ÃeliT rom SefSvnito ficxla gailesos da<br />
gemod cota momwao iyos da ÃaniT simwaresa daucemdes, romelic<br />
Savi da magari aris, avi aris. xasiaTi misi. erTob danayva unda,<br />
gacra, mÃurvali aris, pirvelsa darajaSigan Ãmelia, meoresa<br />
darajaSigan zogTa uTqvams nedlia, mesamesa darajaSigan daalbobs<br />
svelsa balRamsa da gamo- (219r) iRebs. wamlebSiga kargi aris<br />
yovelisa asosa Sekrulobasa gaxsnis, ufro tyirpisa da RviZlisa<br />
tkivilsa, da Tirkmlisa sigrilesa daawynarebs, iarayansa kargaT<br />
mouÃdebis, qSenasa nafassa da firtvisa tkivilsa gaswmends. Tu<br />
RviniTa asvi da anu siqangubiniTa naxevari tani rome daWerili<br />
hqondes filenjisagan imas uSvelis, tyirpsa daadnobs, Tavis<br />
tkivilsa argebs, cxvirSigan rome gaWediT iyos argebs, ZarRvebsa<br />
gaswmends, yovelsa dafarulsa simsivnesa argebs da kargaT<br />
mouÃdebis, balRamisagan rome kacsa cxro da Ãurveba sWirdes, mas<br />
uSvelis, erTi mityali RviniTa svas. sxva wamlis micemas winaT<br />
yovelsa mowamlulobasa gaaqarvebs, gvel nakbensa rome dascxo<br />
argebs.<br />
356 SesaZloa iyos `tussa~.<br />
289
xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa. (219v) asre unda, rome Seiqnas,<br />
xuTs wlamdis ar unda Ãmareba, xuTs weliwads ukan xasiaTic aqvs<br />
da Ãmarebac unda, magram jalinos asre brZanebs: viTarca adamis<br />
tomi egreTve Teriayi aris, sadamis tomi Tormeti wlisa ar iqnebis,<br />
arc adamis tomi dadgebis Zalzeda, sarc Teriayi ocdaaTs wlamdis<br />
Zalsa ara imatebs da merme samocs wlamdis isreve Zali eqnebis, da<br />
samocs weliwads ukan Zali moakldebis, da xasiaTic waua, da<br />
oTxmocs weliwads kideve iÃmarebis. asre rogoraca oTxmocis wlis<br />
kaci iÃmarebis, agreve isi daberdebis da waxdebis, amisi niSani<br />
yovelis senisa miT Seignebis. awe pirvel stomaqsa misTvis stomaqsa<br />
Sigan Seiqnebis. Tu Teriayis Setyoba gindodes, beri aris Tu<br />
ymawvili, kacsa gasaxsneli saWmeli aWame da Tu Sehkras icodi (220r)<br />
ymawvili aris da kargia, Tu ver Sehkra beria da avia. erTi gamocda<br />
es aris Teriayisa: qaTams sasikvdilo afioni aWame, merme es Teriayi<br />
pirsa Caudev, Tu darCes da ar moklas, kargi aris. Teriayis Sesma<br />
asre unda: erTi mityali erTiTa RvinoTa SeasviT. gvelisa,<br />
morialisa, Rriankelisa nakbensa erTi mityali oTxiTa unkiTa<br />
RviniTa asviT, erayansa erTi drami erTi unkiTa siqangubiniTa<br />
usuliTa asvi, zisyansa Txilisodeni ZmriTa asviT da mkerdisa<br />
tkivilisaTvis erTi drami Saqris wyliTa asviT, sigrilisagan da<br />
anu balRmisagan acxelebdes samiTa unkiTa RviniTa anu TbiliTa<br />
wyliTa SeasviT. sxva yovelTa senTaTvis, rogoraca didsa karabadinsa<br />
sweria isre ixmare. Triay arab da Triay farux, rom moig-<br />
(220v) ones amas winaT am Triaysa iÃmarebdes. argebs gvelnakbensa da<br />
ramanc brazianman anu cofnakbenman ixmaros yvelas argebs.<br />
mowamlulisaTvis kargi aris, buasirsa uSvelis, rac sigrilis seni<br />
aris an qari, Tavqedsa, stomaqSida qari iyos, weli uWurWyulobdes,<br />
yvelasaTvis kargi aris.<br />
xasiaTi jadvarisa _ arabula hqvia, sparsulad mumfaravi ese<br />
yovlisa mowamlulisa wamali aris, yvelasa gaaqarvebs. satkivarsa<br />
gareT iyos, Tu SigniT naxevari drami RviniTa anu vardis wyliTa<br />
galese da Seasvi. Tu visme fseli SekrviT hqondes imas uSvelis, Tu<br />
kolinji da muclis tkivili sWirdes imas uSvelis, sadac asozeda<br />
simsivne iyos imas uSvelis, sadaca korZi amovides dascxos, mas<br />
uSvelis, kacsa dakodiloba sWirdes wyliTa galesuli dascxos, mas<br />
uSvelis. vis guli stkio- (221r) des da ufeTqdes, naxevari drami<br />
290
RviniTa galese, asvi da uSvelis. vis ese wamali Tan hqondes, mas<br />
avman Jamman vera avnos. Tu RviZli stkiodes naxevari mityali<br />
siqangubinSigan gaurios da Svidsa dResa svas da gaamrTelos. ama<br />
wamalsa xasiaTi meti aqvs didisa TriaxfaruÃisagan. Tu dedakaci<br />
ymawvilsa Sobdes da tkivili dauwios dang naxevari Tbils<br />
wyalSigan galese da Seasvi samsa dResa uzmaT ama wamlisagan<br />
cotaodeni galese matyli ima wyalSigan daasvele da aRebine da<br />
masve wamsa ergos, nebiTa R(mer)TisaTa. Tu ymawvili SmagaT iyos<br />
cotaodeni galese da Seasvi. Tu kacsa meoTxesa dResa acxelebdes<br />
naxevari mityali wyliTa galese, Svidsa dResa asvi da uSvelis. Tu<br />
kacsa kbili stkiodes ospisodeni kbilsa qveSe daidvas da (221v)<br />
uSvelis. Tu kacsa Tvali gausivdes da stkiodes wyliTa galeso da<br />
Sescxo uSvelis. Tu kaci dedakaczeda SekrviT iyos, naxevari<br />
mityali galesos da samsa dResa dilasa svas da uSvelis. Tu kaci<br />
mWled iyos naxevari mityali galesos wyliTa da mudam svas da<br />
gasuqdes. Tu kacsa tani gaucxeldebodes da Tvali marjvenasa<br />
mklavsa ebas raÁc Smagi da Wirveuli naxavs _ gaeqcevis.<br />
xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids marts<br />
moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da<br />
ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman<br />
ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu<br />
mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar<br />
mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is<br />
amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli<br />
misi RviniTa ... 357<br />
357 aq teqsti wydeba.<br />
291
292
`azrumelis cnobari~<br />
293
294
(1v) 358 saymawvilosaTvin. maToTa, Savbalaxa, utusuna, melis<br />
kuda, Roris qoniT, dedis SardiT moaSuSeT, kvercxiT dazileT,<br />
Tavze da mucelzed SemoayareT.<br />
wyalmakisaTvin. aseTs alags rom bayayi ijdes, arc wyali iyos,<br />
arc mamlis yivili ismodes, arc ZaRlis yefa, arc kacis Ãma, an xeze<br />
ijdes, an miwaze, is ga(a)pe TavSi, qvaqvas amoiRe. wyalmakiT rom kaci<br />
sivdes, n(a)WerSi (2r) gamokar, yelze Seabi da maSinve dasclis da<br />
morCeba.<br />
qals rom mucelSi Svili uxdebodes, daviTnis fsalmunSid<br />
ismineT ese yoelTa w(a)rmarTTa rom aris is dideba, fsalmunmdi<br />
qaRaldze daswere, oTxkecT Sekece, welze Seabi, nu Sexsni<br />
morCenamdi, ar daasolos.<br />
suravandisaTvin. ontkofa, xebalaxa, qaTamn(a)c(a)r(a), TeTri suravandis<br />
balaxi, abzinda, eseni moxarSe, uorTqle, ofli adine, gars<br />
Semoayare, wveniT Tavi dabane, nu Seaciveb (2v) qalban(i) yurTan<br />
da(a)kar.<br />
xunagisaTvin. nuSis zeTiT yeli amouzile, sosani da brinji<br />
Semosdevi, folio da kvercxis guli Semosdevi. kotuSi, qinCSi<br />
mokide, mklavi gauxsen, kitris n(a)fcqveni Semoafine, Savbalaxas<br />
wvenSi Zimw(a)ra galese da Caylape.<br />
erTi rigi xvela aris. baliSze Tavs ar daadebinebs. S(a)v(i)<br />
qliavisa da tyemlis webo qoTanSi C(a)yare, kai Rvino da(a)sxi. amdeni<br />
Saqari Cay(a)re, rom da(a)tkbos, Tavmowepuli moaduRe, (3r) ga(a)cive,<br />
dila saRamos asvi momcro kaTxiT. erTi stili un(a)bi, ori stili<br />
Zveli Tesli qeri, erTad moaduRe Tavmowepuli, wyliT, wmindaT<br />
gaswure. wylis magierT svas. ortbaxis xvelisaTvis k(a)rgia.<br />
gulis tkivilisaTvis. revandi, iordaslavis Ziri, orive wona ... 359<br />
kilamura, Zirtkbila, lurji da yviTeli ardi wel gawyvetila,<br />
eseni wyliT xarSe, SaqriT ga(a)tkbe, dildilasa asmevde. (3v)<br />
gulis ezos tkivilisaTvis. niaxuri RviniT da TafliT da(a)yene,<br />
wveni asvi da gamonawuri guls Semosdev. abzinda, mwife yurZeni<br />
erTaT aWylite da svi dildilas.<br />
358 1r _ locva.<br />
359 ar ikiTxeba.<br />
295
xvelebisaTvin. barispir(a)s Ziri, TurSuli vaSli, dan(a)ye,<br />
Zirtkbila, qeris fqvili mox(a)rSe wyliT Tavmowepuli da svas.<br />
gulis piris tkivilisaTvis. Wvar(a)T gamoWrili qaRaldi,<br />
kvercxis cila (4r) da lila k(a)rgad molese. civaT q(a)R(a)ldi<br />
amoavle da gulze da(a)de.<br />
filtvis xvelisaTvin. lulufris ar(a)yi, vardk(a)WaW(i)s ar(a)yi,<br />
kidev moduRebuli vard k(a)WaW(i)s Ziri, moaduRe, TiTo fiala<br />
da(a)sxi. revandi galese, TiTo(s) dilas dalevdes, TiTos<br />
n(a)vaxSmevs. mklavSi da nekSi sisxli ga(a)rTvi, mumias da Savs kevs<br />
ReWdes dan(a)mast(a)ki kidec ReWos. da vardis wyalSi moaduRos da<br />
SarbaTaT svas, iis SarbaTi svas. (4v)<br />
RviZlisaTvin. ardis Ziri SarbaTaT ga(a)keTe, asvi, mravalZarRvas<br />
kakali moaduRe da svi. Savbalaxasa da Savi w(a)mlis ar(a)yi asvi.<br />
melis kudas ar(a)yi asvi. misTvisve: Tavis sawyvetelas Ziri,<br />
barispir(a)s Ziri, pirwmindas Ziri, Savbalaxas Ziri, S(a)vi w(a)mali<br />
da orferi, xebalax(a), Zirtkbila, kilamur(a), mravalZarRvas<br />
kak(a)li da Ziri, eseni qoTanSi C(a)yare, bevri wy(a)li da(a)sxi, Tavi<br />
mouwepe, moaduRe da ga(a)cive wy(a)li (5r) sulas Ziri, WeWketas cili,<br />
usmelis wy(a)liT damwen da svi sams oTxs dRes, dil(a) saRamos.<br />
n(a)f(a)zisTvis. gzis matitela, cxr(a)Ziri kama, TeTri mJolis<br />
cili, yviTeli koWi, S(a)vi dedlis naRveli, irmis rqa damwvari, ese<br />
yvela mudmaT asvi. 360<br />
w(a)mali wiT(e)li q(a)risa. bayayi k(a)rgaT daCeCqve (6v) da is<br />
b(a)yayi, ZirwiTela msuqans rom gavs. wiTeli sandali, Roris<br />
Cxrikela, vardis wy(a)li erTaT m(o)urie, axarte (!) da Semosdev(i)<br />
viris sisxli xSiraT ascxe. misTvisve: wiTeli w(a)mali, lila,<br />
wiTeli sandali, qafuri, wiTeli W(a)rx(a)li. is wvenSi galese, qvec<br />
asvi da qvec Sescxe. misTvinve: mTxliT axrtuli bayayi Semosde,<br />
uZrvas b(a)l(a)xi, misi furceli dakrife, bayayi da is sworaT<br />
dan(a)ye, RviniT moSuSe da Semosdevi. fofli RviniT galese lilaSi<br />
SeRebili mCvari, ga(a)vle da Semoaxvie. sadamdic (7r) qondes, fofli<br />
asvi. wiTeli lobio mox(a)rSe da Semosdev, uZrvas furceli asvi.<br />
wiTlis qarisaTvis. do SardiT gaxsen da Semosde. sadac auCndes.<br />
misTvisve tyemlis tylapi w(i)Tel ZmarSi ga(a)vle, qarTuli<br />
360 5r _ locvebi wiTlis qarisa, Tavis znisa.<br />
296
m(a)rili wa(a)y(a)re, Semosdev dilidgan saRamomdi, saRamodgan<br />
dilamde. misTvisve: TeTri xaxvi miw(a)ze dan(a)ye, mCvarze ga(a)kar 361 ,<br />
zed qarTuli marili moayare da Semosdevi, Tu aman ar argos ra da<br />
ZalianT qondes, Z(a)Rlis pilwi, (7v) ina, mgzavruli (!), qato ZrmiT<br />
moxrte (!) da Semosde. misi wveniT piri mouwkipe. Tu Seawuxos, male<br />
nu a(a)rTvam da mas ukan saxameblis xviwi SemosdeviT dauamebs.<br />
misTvisve: damJ(a)vebuli puris comi xaxviT ginda SewviT, ginda<br />
Roris qoniT malamosaviT ga(a)keTe da ise Semosdev. kidec amTelebs<br />
da kidec swmends. wiTlis qarisTvin. C(a)Randri da k(a)tis ZuZua, (8r)<br />
ZirwiTela msuqans rom gavs, kvercxi da(a)x(a)le, Tbili iamos,<br />
Tbili Semosdevi, civi iamos, civaT Semosdev. arjaspi, an mawvniT, an<br />
rZe dadgiT umaT, naRebs moigdebs, m(i)arTvi (!) da imiTi Secx(e)<br />
frTiT, svanuri miwalebi imas miemgzavseba da imiT uqeniT, Tu<br />
arj(a)spi ver iSono da ergos RvTisa ZaliT. kidev wiTeli<br />
qarisaTvis. TavkotoSa balaxi, k(a)rga, ga(a)xme, dan(a)ye wmindaT<br />
gascer, an kvercxis guliT, an mawvniT Secxe. (8v) Sav(i) qliavis<br />
furceli, wiTeli tyamlis furceli, b(a)lamwaras furceli<br />
mox(a)rSe, wveniT bane, foToli garSemoay(a)re. wvenSi cot(a) Sabi<br />
Ca(a)gde, fafad ga(a)keTe, wveniT piri mouwkepe da Semosdev. Tu<br />
z(a)mTari iyos Stoebs k(a)ni ga(a)rTvi da is uqeniT usaTuo.<br />
Sardis xuTvisaTvin. sosani da brinji mox(a)rSos da Semosdvas.<br />
jinW(a)ri moxarSos, Semosdvas. wveniT aso ibanos, zogjer daTuTqos<br />
cecxlze marili (9r) moayaros mucelsa da boqvenze. misTvisve:<br />
RinWila da k(a)cis kbili galese da da(a)levine. Sardis WirvisaTvis<br />
da SirimisaTvin. erTi peSvi satkecelas kak(a)li wyliT aduRe,<br />
da(a)dne, gadmoiRe, gaswure, Tbili Seasvi, orsave(s) uSvelis. Sardis<br />
WirvisaTvis. kiborCxlis Tvali wyliT galese da asvi. mtredis<br />
skintli gaqen da svi. Savi boloki (9v) da W(a)kuteli dan(a)ye da<br />
T(a)flSi gamoswure da svi. Tu qals d(a)emarTos _ msxvili mklis<br />
brTa da bolo uyrCole. misTvinve: ombalo, Sinauri pitn(a), cereco<br />
wyliT mox(a)rSe, jer uyrCole, merme sap(a)rsavianT Semosdev.<br />
misTvisve: wiTeli Roris n(a)Rveli, axali iyos, v(a)rdis wyliT asvi.<br />
Tu Zveli iyos wyliT asvi, mRlavis ulvaSi aRebine. Sardis<br />
WirvisaTvis. mercxlis (10r) Svilis bude ga(a)Txele, zedac da(a)cxe<br />
361 teqstSia `gakr~.<br />
297
da kidec Seasvi. misTvisve: Txis buStSi rom wy(a)li idges, is asvi.<br />
misTvisve: ÃoÃbis sakvnetela, TeTri mW(a)d(a) dan(a)ye wyliT<br />
da(a)lbe da svi. Sardis WirvisaTvis. jinWris furceli RviniT<br />
mox(a)rSe da svi. Txilis da rTxmelis Sto dawvi, Rvino da(a)sxi da<br />
uxrCole. misTvisve: wiva, selis kak(a)li uxrCole. misTvisve:<br />
mravali wvrili kiborCxali daswvi, d(a)naye, gascer (10v) RviniT<br />
asvi. S(a)rdis WirvisaTvis. kaWk(a)Wis tvini asvi. pipila sarcxvenelze<br />
dadevi. k(a)mis Ziri dan(a)ye da imis wvenSi Txis n(a)Rvela galese da<br />
svi. misTvisve: Txis n(a)Rvela, bundruki, ji(n)Wris kak(a)li gaqen da<br />
svi. Savi boloki, wiTeli W(a)rxlis furceli dan(a)ye, gamoswure da<br />
svi. Sardis WirvisaTvis. mJolis fiTri zeTSi da(a)lbe, mRlavis<br />
wveri amosvare, asoSi daubrune, kidec asvi.<br />
qva rom qondes. wylis (11r) niaxura moxarSe, wveniT bane, mxlaT 362<br />
Wame Sek(a)zmuli, mis wvenSi TeZoebi uzile, san(a)m gacivdebodes,<br />
Tbils wy(a)lSidac zile TeZoianmuclian(a)T. misTvisve: matitela<br />
daSWer wmindaTa, mox(a)rSe, Sek(a)zme kargaT, aW(a)me, uTuoT qvas<br />
da(a)dnobs. misTvisve: qeri ax(a)li, kurwiani keJero dan(a)yos da<br />
mox(a)rSos, misi wveni gadmowuros, zeTis xilis zeTi Ca(a)sxi da<br />
da(a)levine dildilas. qvas da(a)mtvrevs. misTvisve Tu gasaWiri<br />
qondes (11v) kaWk(a)Wis tvini, mzes uWvrites kak(a)lSi galeso,<br />
qinZisTvis T(a)vis odeni unda da(a)levinos usaTuoa. SirimisaTvis.<br />
Savi bolokis wveni gamoswuros da svas, dadneba da Sards gamoyveba.<br />
zeTisxilis zeTs uzmoT C(a)yl(a)pevdes, nigvzis ze(T)sac uzmoT<br />
Caylape, qvas gamoagdebs. is qva rom erTi bewvic iyos, galese da<br />
da(a)levine, sxvasac da(a)mtvrevs da Sards gamoyveba. misTvisve: didi<br />
burRvenas Ziri, cxenisoflas (12r) Ziri, gareuli pitna RviniTa da<br />
wyliT moxarSe, ginda rofSi C(a)we, t(a)ni ibane, ofli idinos, merme<br />
qveSagebSi Cawves da iqac ofli idinos, ar Seicios. sasmelaT<br />
qristes sisxla, Roris birka, bzis TeTri cili, RvinoSi mox(a)rSeT<br />
TavmowepulaT, ga(a)cive da asvi. sat(a)curis Ziri RvinoSi<br />
mox(a)rSos, Tavi mouwepos da svas. cercvi moxarSos, wveniT aso<br />
ibanos, usaTuo aris yvela.<br />
sisxlis fsmisaTvis. barispira RviniT asvi, sams-oTxs dRes, dila<br />
saRamos. (12v) misTvisve: iospotra da wiva danaye da (a)soz(e) da(a)de.<br />
362 teqstSia `mxlTa~.<br />
298
n(a)Tlis kveri galese da svas. sisxlis fsmisaTvis. berZnuli<br />
Txilis furceli dan(a)ye da wyliT asvi. dakodilobiT rom sisxli<br />
C(a)qceodes sami ax(a)li Txilis Sto, sami ax(a)li rTxmelis Sto<br />
dawvi da wyliT asvi. sisxlis fsmisaTvis. pirvel mosuli irmis rqa<br />
dafxike da ZrmiT ga(a)dgine da svi. irmis larTxi gagale ZrmiT da<br />
svi.<br />
qva rom d(a)emarTos, Sards (13r) uWirevdes k(a)n(a)fis k(a)k(a)li,<br />
pr(a)sis fesvi erTaT dan(a)ye wyliT asvi, sadafis n(a)fxeki asvi,<br />
yurZnis xunwkli, ospotr(i)s Ziri erTaT dan(a)ye da wyliT asvi.<br />
nesvis kak(a)li buStis wvasa da Tirklmis wvas uSvelis. svintris<br />
Ziri dan(a)ye da svi, qvas daamsxvrevs. ospotr(i) da TeTri niaxuri<br />
kais RviniT mox(a)rSos da iyrColos, merme sap(a)rsavze daidvas,<br />
zedac dajdes. marj(a)ni v(a)rdis wy(a)lSi g(a)lese da svi. mJolis<br />
(13v) cilis Ziri vardis wyliT svas, T(a)xvis f(a)z(a)ri svas,<br />
xazmilioni vardis wyliT asvas, gvelis suro, jinWris Tesli da<br />
Ziri niori dan(a)yos, iqiT-aqeT asos Semoscxos cecxlispir(a)s.<br />
misTvinve: Tbili xaxvi asoze wamoicvas. misTvinve: wiTeli sklati<br />
daswvi, vardis wyliT galese da asvi.<br />
vin Sards ver iWirevdes kidec ewodes, Txis buSti ga(a)xme<br />
danaye, TaflwyliT dagale da ZrmiT Seasvi. vin Sards (14r) ver<br />
iWirevdes Txis welis C(a)n(a)fxeki daxvewe, RviniT ga(a)dgine da asvi<br />
uzmosa. Sardi undomaT misdiodes zR(a)rbis n(a)Rveli, Savi muxudos<br />
n(a)x(a)rSi galese da asvi. Txis n(a)wlavi daswvi wyliT gaqeni da<br />
svi. Tu qva qondes T(a)gvi ga(a)pe da saparsavz(e) da(a)de. vin Sards<br />
ver iWirevdes da sisxlsa fsemdes Txilis furceli dawvi, gagale<br />
ZrmiT, asvi, misTvinve: Txis kani dawvi, TaflwyliT asvi. misTvinve:<br />
(14v) mamlis qraxsi, kvercxis ReWepo daswvi da svi.<br />
xSiri SardvisaTvis. kaWk(a)Wis T(a)vi, misi balnianaT daswvi,<br />
dan(a)ye, vardis wyliT asvi, kiborCxlis Tvalic im(a)sTan galese da<br />
svi. misTvisve: qaTmis jinjabi, mamlis, dawvi, dan(a)ye wiwilis<br />
gan(a)vali ReWepo daswvi, dan(a)ye, Tbilis wyliT asvi.<br />
Sards ver iWirevdes Wilof(i)s Ziri dan(a)ye da svi.<br />
sisxlis (15r) rwyevisa da furTxebisaTvin. wiTelis s(a)ndali da<br />
TeTri, orive vardis wy(a)lSi galese, wiTeli w(a)mali da biis wveni<br />
gaurie da svi. rwyevisa da gasxsnisaTvis k(a)p(a)ribabis kurk(a)<br />
berZnuli Txilis guli dan(a)ye da svi wyliT.<br />
299
cxvirSi rom sisxli sdiodes, kiri wyliT gaxsen da qoCorze<br />
da(a)de. misTvisve: kurdRlis TeTri balani cxviris nestoebSi miec<br />
da gadugdebs. Tu vin (15v) icis da sisxli mucelSi C(a)qceodes da<br />
muceli etkinos, Sindis kurka moxale, Savi qiSmiSi imaSi CaWylite<br />
da is kurka dan(a)ye, imaSi Cay(a)re da W(a)me samjer-oT(x)j(er).<br />
cxvirSi rom sisxli sdiodes Rrubeli Sesvare n(a)rinjis fisiT,<br />
dawvi da misi n(a)c(a)ri lerwmiT cxvirSi Seay(a)re, bus Tavis balani<br />
da brCxili uyrCole, T(a)laTini da gogildi uyrCole. laJvardSi<br />
ax(a)li ba(m)ba amoavle, cxvirSi (16r) Seude an masriT Seay(a)re.<br />
misTvisve: moitane talxun(a) dan(a)ye, gamoswure, imis wvenSi qafuri<br />
galese da cxvirSi uwveTe, usaTuoa.<br />
ufsmelobisTvis. W(a)rx(a)lis wiTeli Ziri Tbilis wyliT asvi,<br />
vaSlis kurka wyliT asvi.<br />
vin fsels ver iWirevdes, Txis buSti ZrmiT da T(a)fliT Seswvi,<br />
dan(a)ye da wyliT asvi.<br />
vin sisxlsa fsemdes. mercx(a)li dawvi, dagale ZrmiT da yverTa<br />
scxe. (16v) misTvinve: qinZis kak(a)li wyliT Seasvi.<br />
samxedrosaTvis. Savqliavis kurka, tyemlis kurk(a), atmis kurk(a),<br />
samive daswvi, danaye, gascer. ukan karze rom gamouvides jer zeTi<br />
mocxe an selis, an nigvzis, merme is moayare, k(a)rgaT Seukribe rom<br />
Tan Seyves. samxedrosaTvin. aguri wmindaT dan(a)ye, pitna imasTan<br />
dan(a)ye, orive gascer, jer, selis zeTi moscxe, merme is moay(a)re,<br />
Seukribe, usaTuo (17r) aris. k(a)beCis qedis Ãorci daswvi, dan(a)ye<br />
isre is uy(a)viT umal, zeTs mocxebdeT, merme moayrideT, erTob<br />
usaTuoa. kidev samxedrosaTvin. q(a)Tmis wiwvebi, q(a)lamnis jRani,<br />
daswvi, dan(a)ye, agreTve es uqeniT. kidev samxedrosaTvin. Zroxis<br />
koWi daswvi, samnis qva dan(a)ye, erTaT aurie, rom gamouvides,<br />
day(a)re da Seukribe. Savi n(a)badi selis zeTSi moxr(a)ke, moayare,<br />
zed dasvi kidec. misTvisve: dariCini, mix(a)ki, jaozi, TeTri (17v)<br />
sakmeli erTaT dan(a)ye, selis zeTs moscxebde, amas moayride,<br />
Seukrebde, usaTuo ari.<br />
elqunisaTvin. ymawvils rom gamoayris da qaodes axalsa da<br />
axals mTvarezed, gamo(a)yris zibzibebsaviT daajdeba da qavilsac<br />
moumatebs, Zvel mTvareze daumuwukdeb(a), tylap tylaps(avi)T<br />
daekvris, mJave vaSlis qerqi mox(a)rSe, samjer oTxjer sxvadasxva<br />
x(a)rSe im erT wvenSi da mc(i)r(e) wveni rom Seiqnas Sabi C(a)y(a)re da<br />
300
moaduRe, (18r) gadmodgi, Sesqeldeba, sadac qondes f(r)TiT wausvi.<br />
es w(a)mali mzeSi ga(a)xme, Sein(a)xe da rodisac ginda wyliT galese<br />
da scxe TvalSi, roma jibliba esxas, masac mouxdeba rom qaodes.<br />
misTvisve: bze, bza, vardi, da ardi, es oTxi erTad daswvi, Zroxis<br />
erboSi, rom sxva ara erios ra, gamtkiculi C(a)y(a)re da w(a)usvi. Tu<br />
daswvas qaTamn(a)c(a)r(a) da xebalax(a) mox(a)rSe, mziT daiWire,<br />
dabane da qato w(a)usvi, Tu ar daswvavs (18v) da, nu dabanT.<br />
satkburisaTvis. umi rZe an n(a)Rebi an mawoni SabiT da<br />
l(a)xost(a)kiT moleseT qvabis gverdze, da d(aa)cxe. rom gaSreba,<br />
gaskdeba da kidev Ca(a)cxe. misTvisve: mkvaxi sarwyuli daswvi,<br />
cecxli rom m(o)ekidos ise, danaye, kvercxis gulSi aurie. wyluli<br />
b(u)zuk(i) rom qondes, w(a)usvi. rom gaxmes meore dRes mobane da<br />
kide da(a)cxe.<br />
satkburisaTvin da Tavis znisaTvin. Roris q(o)ni k(u)prSi,<br />
q(a)lamnis jR(a)ni, qaTamn(a)c(a)ra (19r) daswvi, qvabis jgar (!) gaurie,<br />
SabiT molese, Tbili dascxe. mesames dRes qaTamn(a)c(a)r(a)s wveniT<br />
dabane, Tu undodes kidev dascxev. misTvisve: Sinauri mTxilis xe<br />
daswvi da S(a)vi Zroxis rZiT molese da dascxe.<br />
ymawvili rom wiTlad gasivdes, Savi mW(a)dis faf(a) Sindis<br />
wveniT ga(a)keTe, sadamdic qondes piri mouwkepe misive wveniT da<br />
Semosdev, Roris qoni Tan C(a)atane, rac xorcma iSnos, ise Semosdev<br />
orjel-samjel. misTvisve: (19v) qalakoda moxarSe, Semosde r(a)c<br />
xorcma iSnos. misTvinve: folio kvercxSi cilsa da gulSi aurie,<br />
ise Semoaxvie. ucecxluls, fitians T(a)flSi wiTeli sandali<br />
k(a)rga Zalian gal(ese), wausvi.<br />
ubraloT rom kaci gasivdes, wiTeli miwa w(a)usvi. Tu ufro<br />
gasivdes jadvari, j(a)ozi, TeTri sandali, udis xe, Tiaxf(a)ruxi<br />
kais RvinoSi galese da TbilTbili wausvi. magr(a)d imiTi ferdebi<br />
Seukar, simsivnesac da(a)cxrobs, tex(a)sac da uamebs.<br />
siyviTlisaTvis (20r) z(a)rdaCo, un(a)Tesao ymawvilis SardSi<br />
g(a)lese da asvi, Tavpirze, xelsa da fexze w(a)usvi. S(a)vi qliavis<br />
kani gasT(a)le, nurc zeiT kans Seatan, nurc SigniT TeTrsa Seatan,<br />
yviTeli uy(a)v, da(a)lbe im R(a)mes, Saq(a)ri Ca(a)gde, dil(a)s, uzmos<br />
asvemde xolme. agreve: mJave v(a)Slis k(a)ni, tyemlis k(a)ni gasTale,<br />
im R(a)mes da(a)lbe, S(a)qari urTe, meore dRes asvi. vaSlis qerqi, ki<br />
m(a)wresi da(a)lbe, Tan S(a)bi Ca(a)tane da svi, sams, oTxs dila<br />
301
saR(a)mos. kowaxuris Sto dafxike, yviTeli da(a)lbe, Saq(a)ri urTe,<br />
sams dRes dila (20v) saR(a)mos asvi. jvarT ga(i)keTe da yelze<br />
Seibis. Zroxis erbo dildilas Caylape upuroT. misTvisve:<br />
C(a)xruxuli qvia, frinvelia, imis fexi gamxmari Sen(a)xuli unda<br />
gqondes, im R(a)mes da(a)lbe wy(a)lSi, meores dRes asvi.<br />
ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos Tavisi Sardi TiTo cvari<br />
sams dilas asvi. misTvisve: kow(a)xuris xe, wiTeli vaSlis xe,<br />
mox(a)rSe da tani abane samjer. misTvisve: wiTeli tyemlis mJaveSi<br />
brinj(i) mox(a)rSe, imaSi Ca(a)w(v)ine Tvalis da piris mets nu uCen,<br />
yviTeli (21r) n(a)Weri pirze da(a)f(a)reT. 363<br />
(21v) marTali kacis siyviTlisaTvis. korCiotas Tavi mosWer,<br />
cecxlTan miadgi, iman rom wy(a)li Caiyenos, cxvirSi uwveTos.<br />
misTvisve: Romis qafSi marili C(a)y(a)re, cxvir pirze gadusvi samjer<br />
oTxjer. misTvisve: didi ek(a)li rom aris is moWer, cecxli moukide,<br />
rkin(a)ze da(i)Wire, zeTi gamouva. is zeTi Tvalis kiloebze dascxe,<br />
cremls ayrevinebs bevrs da imas gadmoyveba.<br />
sokom (22r) rom kacs mucelze Semoberos kais RvinoSid TeTri<br />
sakmeveli, Tafli, ili, mix(a)ki, dariCini k(a)rgaT moaduRe, TiTo<br />
finjani 364 dildila dalios, sigriliT rom axvelebdes, imasac<br />
argebs. sokosaTvin. rkinawida dan(a)ye, wmindaT gascer, ucecxlo<br />
TaflSi gamozile da ise aW(a)me uzmos. gulidagan moacilvebs, mere<br />
ukan kariT kotoSi mokide. misTvisve: koWi, sanelebeli (22v) pipila,<br />
ili, mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fufali, TeTri sakmeveli,<br />
broweulis Tav bolo, Trimli, Saqris yinuli da qalS(a)qari,<br />
endro, fiCxa, Sabiamani, damwvari Sabi, gunda, ina, eseni yvela erTad<br />
dan(a)ye, erTaT t(a)f(a)Si C(a)y(a)re, cecxlSi Cadgi rom gaSavdes,<br />
gadmoiRe da kidev wmindaT dan(a)ye, S(a)qari, maSin urie, rom gascra<br />
jijlay(a) mx(a)li ga(a)keTe, Sekmaze da imaze miuyare da sW(a)me,<br />
kvercxze moayare (23r) daajdine zed Tu ukan k(a)rze esxas, kotuSi<br />
mokide, ascer is sokoebi. broweulis qerqi, mwvane gunda, cota<br />
damwvari Sabi, askilis soko, danayiliT gastene acrilebi. askilis<br />
soko da Sav(i) qliavis soko asvi gulidgan moacilvebs. gulis<br />
tkivilsac argebs. broweulis Tavbolo danaye, sami kvercxi<br />
363 21r _ locva siyviTlisa.<br />
364 teqstSia `finjli~.<br />
302
mgrgvlad Seswvi, imaze moay(a)re, sami dilas SeaW(a)me da sami<br />
saRamos. asis Tava, didi buera, (23v) kulmuxo, samive kais RviniT<br />
Tavmowepuli moaduRe, ga(a)cive, TiTo fiala dilas asvi, TiTo<br />
saRamos. SeWamadaT kvrinCxis SeWamadi aW(a)me, pr(a)sisa da niaxuris<br />
SeW(a)madi aW(a)me.<br />
usulosaTvin. niaxuri ZmarSi mox(a)rSe ZirfoCianaT, erTi yelTan<br />
sasulesTan da(a)de, erTi WipTan da(a)de, im R(a)mes ise qondes. meore<br />
dRes (a)arTvi orjel-samjel uyav. misTvisve: melis kuda<br />
ZirfoCianaT sami Ziri dan(a)ye, (24r) kai RviniT moaduRe, meore dRes<br />
asvi. misTvisve: gvimr(i)s Ziri erTi goji dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi,<br />
da(a)levine, pepela rom exvios, imasac argebs. irmis rqa damwvari<br />
wyliT Seasvi, SaSkvlavis kak(a)li asvi.<br />
welis tkivilisaTvin. rigrigisaT rom tkiodes, maToTa,<br />
meliskuda, lencofa, Savbalaxa, TeTri suravandis b(a)laxi,<br />
utusuna, eseni yvela wmindaT dan(a)ye, selis zeTiT moxr(a)keT,<br />
ax(a)ls lilaSi gavlebuli (24v) dolbandiT, r(a)c t(a)nma iSnos<br />
aRebine. misTvisve: atmis kurka galese, dan(a)ye, cot(a) wy(a)lSi<br />
galese, sqlaT Saqris yinulis yaWi d(a)axvie, im atmis wvenSi<br />
ga(a)vle, da aRebine samjer-oTxjer. Tu Zlier weli tkiodes, r(a)c<br />
am TeZos Tavamdi, im TeZos T(a)vamdi gardaswvdebodes, imdeni<br />
qaR(a)ldi qinZisT(a)viT daCxvlite, kais otk(a)Si an k(a)is RvinoSi<br />
ga(a)vle, TeTri sakmeveli wmindaT dan(a)ye zed moayare, welze<br />
da(a)de da Seukar magra. muceli (25r) rom uxdebodes, imasac argebs<br />
da welis tkivilsac daa(a)mebs. san(a)mdi TiTon ar avardes, nu<br />
a(a)gdebineb SeniT.<br />
simWlisaTvin. cxvris dumaSid TeTri sakmeveli, koWi, sanelebeli,<br />
mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fuf(a)li, ili, eseni 365 yvela wmindaT<br />
dan(a)ye, dumazed dan(a)ye, ase rom malamosaviT gaxdes, T(a)viT<br />
fexamde gazile, an cecxlTan an kais mzeSi Cawvine. Tu ofli sdis,<br />
ofli aR(a)r edineba. Tu ar sdis, daedineba, sicxesac (25v) miscems,<br />
magram nu SegeSindeba. arc eWmeba Zroxis Ãorci, arc Roris, arc<br />
Txa. SiSagi cxvris kiseris Ãorci, fexyviTeli qaTami gacivebuli,<br />
aW(a)me samarxoSi. muxudo moxaluli, puri, kak(a)li swor(a)T<br />
awonili iamos faf(a)T, nigvzis zeTiT iamos. ise SeWamadaT, Tu<br />
365 teqstSia `esei~.<br />
303
saWmelsa W(a)ms Rvino dalios, Tu ar(a) da wy(a)li. oSoSa wy(a)l-<br />
RvinoSi mox(a)rSe da tani abane samjer oTxjer. es simWlisaTvisac<br />
k(a)rgia (26r) da TeTri ferisaTvinc. simWlisaTvin. dedal mam(ali) 366<br />
j(a)ozi, dedal mamali fuf(a)li, udis xe, TeTri sandali. eseni<br />
yvela kais RvinoSi galese. imaSi oSoSa dan(a)ye da Sid gamoWylite,<br />
moaduRe da gazile, akvanSi rom dawves im dros gazile da daawvine.<br />
maSinve metaT nu d(a)axur(a)v, Tu ofli sdis SeaSreba, Tu ar sdis<br />
edineba. imiTi Seatye morCena sasmelaT Sardi un(a)xeT, Tu qveidam<br />
TeTr(a)T C(a)dges da zeidam (26v) n(a)rinjT kamkami daiwyos. imas<br />
mravalZarRva mouduRe, SaqriT asvi. Tu axvelebdes, sosani<br />
amoWylite imaSi, saxamebeli C(a)y(a)re da svi, xvelas argebs, aguri<br />
wmindaT dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi da k(i)b(e)k(i)be gadmoswure da svi,<br />
sxva gadayare. Tu gulze azidvebdes j(a)ozi dafxike, Ãelis gulze<br />
day(a)re da loke. sisxlis rwyevisaTvisac k(a)rgi aris TurSulis<br />
v(a)Slis kak(a)li. dan(a)ye da da(a)levine wyliT. dindgela, TiTo<br />
qinZisTvis Tavis odeni ga(a)keTe mgrgvlaT da sams dilas Caylape,<br />
sami saR(a)mos, sams dRes ase (27r) uqen.<br />
TeTri ferisTvin. jer rom marTla ar gamoCenodes moitane<br />
v(a)rdis wy(a)lSid dariCini, mox(a)rSe da svi. misTvisve: biis guli,<br />
v(a)Slis kak(a)li, berZnuli Txilis guli, qvis qargozi oTxives<br />
(s)wor(a)T dan(a)ye k(a)rga(d), wmindaT, wy(a)li d(a)asxi, didi iyos Tu<br />
p(a)t(a)ra, samjer rom eyos amdeni S(a)q(a)ri C(a)y(a)re, rom SarbaTaT<br />
gaxdes. Tavis fex(a)mdi gazile, cota ZaRlis pilwi urie, qaTmis<br />
wkintlic urie aaduRe, (27v) an k(a)is cecxlTan an mzeSi w(a)usvi da<br />
d(a)awvine. merme oSoSaTi da qaTamn(a)c(a)r(a)Ti moxarSe, wyalRvinoSi<br />
dabane tani. mesames dRes kidevac gazile. samjer gazela uqen da<br />
samjel dabana. kargi zurgieli, xmeli yveli, aW(a)me, mravalZarRva<br />
moduRebuli da(a)levine. sasmelaT nurc wy(a)ls asmevT. Tu k(a)rga<br />
saWmels Wams, kais RvinoSi wy(a)li urie da svi, saWmeli Tu ar<br />
W(a)mos isev wy(a)li asvi.<br />
Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes (28r) dedal mam(a)li<br />
j(a)ozi, dedal mamali fofli, udis xe, TeTri sandali an k(a)rgs<br />
RvinoSi, an vardis wy(a)lSid galese, ase galese, rom misi feri ar<br />
qondes. Tu sul Svipdes T(a)viT fex(a)mdi gazile, Tu ara da xels<br />
366 teqstSia `mal~.<br />
304
da fexze w(a)usvi, dilasa da saRamos. misTvisve: gulze rom xrena<br />
da(a)wyebinos da saWmels ver inelebdes meliskudas ar(a)ySi tilo<br />
ga(a)vle, gulze gad(a)af(a)re, kidec asvi erTi cvari dilas, erTi<br />
saRamos. Tu muxlebsa da wels uxuTevdes, ucecxlo fitians<br />
TaflSi amdeni (28v) Zimware galese rom T(a)flis feri ar qondes<br />
da k(a)is cecxlTan wausvi, TeTr fersac argebs da qarsac. da<br />
simWlesac. TeTriferisTvin. TeTri mwevari da(a)bi, puri aW(a)me,<br />
n(a)vals n(a)xevdeT, im(a)s Zvali gayveba, iazmis wy(a)lSi gavleviT<br />
galese da asviT misive n(a)vali marjvens xels da(a)de,<br />
TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac. kidev<br />
TeTriferisaTvis TeTri n(a)vTi wausvi.<br />
cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs, anwlis Ziri asvi wyliT, (29r)<br />
Sabiamani asviT, mariamuli asviT, garianis Ãorci aW(a)meT. k(a)cis<br />
Tma daswviT, ZrmiT dascxeviT. ZaRlis didi kbili SeabiT, tilos<br />
n(a)Weri daswviT zeTiT dascxeviT, n(a)kbenze niori daadeviT, mW(a)di<br />
mozileT da SemosdeviT. oboli xaxvi da mgelis n(a)Rveli asviT.<br />
misTvisve: cxeniskbilas Ziri, lencofas Ziri, furcliani Tu<br />
z(a)mTari iyos. kak(a)li, mglis tota, Rvalos Ziri, tyemlis Ziri,<br />
®Txmelis Ziri, jinWris Ziri (29v) otxuas Ziri, bardis Ziri, pr(a)sis<br />
Ziri, xaxvi, yvela wor(a)T dan(a)te wy(a)li d(a)asxi, im R(a)mes vaxSams<br />
nu aWmev, mzem rom moiaros didi saari imiT dalios, merme, kais<br />
cecxlTan dasvi da w(a)mouwvineT, arwyevinebs, mas ukan brinji<br />
aW(a)meT, eseni bevrjel svas, ormoc(a)mde. 367<br />
tabastisaTvin. nigvzis foToli moxarSe, uorTqle, wveniT bane,<br />
foToli TeZoebze Semoayare (31r) da welze. ladana uyrCole,<br />
TalaTini uyrColeT, mwvane gunda da gacrili masriT SeayareT,<br />
laJvardi, axali bamba daasole imasSi, amosvare da Rebine da mas<br />
riTac Seayare kiri ZmriT gaxsen, majebze da(a)de. 368 (31v) misTvisve:<br />
abzinda, dan(a)mast(a)ki, j(a)ozi, mix(a)ki, dariCini, sanelebeli,<br />
TeTri sakmeli yvela danaye, abzinda qveS daude, eseni zed daayare,<br />
kai Rvino daasxi, Tavi mouwepe, aduRe sul rom ar moskles SeaneT<br />
da svi dildilas. moaTbobde da svi, saRamosac asvi momTbari.<br />
misTvisve. afx(a)zuri sivSa, sxlis fuTri, w(a)liva (32r) nivris<br />
367 29v_30r _ locvebi cofkbenilisa.<br />
368 31r–31v – locva tabastisTvis<br />
305
furceli, jinWari, dedabostana, RviniT moxarSe da uyrCole<br />
xSiraT. da kidec zed daidvas cxlaT. misTvisve: dasalevi<br />
ardaSxani, TeTri sakmeveli, wiTeli da TeTri sandali, j(a)ozi,<br />
mixaki, dariCini, sanelebeli, qarTuli endro, qarva, marjani, giSeri,<br />
irmis rqa damwvari, Sin(a)uri umarilo kais RvinoSi galesos<br />
ardajka (!) da svas momTbari. misTvisve: saxrColebeli jangaro,<br />
margimuSi, lila, (32v) TeTri uxmari banba, puris qato qoTanSi<br />
n(a)kvercxli erTad danaye, aurie moayride co(t)cotas da<br />
uxrColebde. rodesac Sardze gavides, gaxurebul uToze iqmodes,<br />
oxSivari Seuva. misTvisve. wyalSi rom amoWrilsaviT qva iqneba,<br />
imaSid wyali idgeba. is moitane, imiTi gamoibanos. imisaTvis dedali,<br />
axali j(a)ozi gaxvritos, yirmizi Zafi auyaros da aRebinos.<br />
misTvisve: wisqvilis (33r) n(a)texebi ga(a)xurvos, niaxuri da Sinauri<br />
pitna RviniT moxarSos, miwa moTxareT da is wisqvilis n(a)texebi<br />
Sig Ca(a)wyveT da imas Ca(a)sxemdeT cocotas da ise ixrColos.<br />
misTvisve: Romi rom xaSxaSobdes is amoiRe, bevri marili moayare,<br />
cxlaT daidvas bevrjel, usaTuo aris. kidev t(a)bastisTvin. nedli<br />
seli da lerw(a)mi RviniT mox(a)rSe da uyrCole Sidac Ca(a)jdine.<br />
q(a)rva, gunda, gogildi dan(a)ye, mrgvlaT kvercxi Sewvi, daawos da<br />
SeWamos (33v).<br />
yiyvisaTvis. zRvis peruli orjel ga(a)xurve, TeTr RvinoSi<br />
Ca(a)gde, merme mesameT ga(a)xurve, tyuilaT (!) ga(a)cive, kargaT danaye<br />
an kais otkiT, an kais aryiT asvi, an TeTris RviniT asvi. misTvisve:<br />
atmis furceli danaye da Semosdevi samjer. misTvisve: j(a)Skutas<br />
Ziri, kurakunCxis Ziri, q(a)l(a)kodas Ziri, diof(a)las Zirian<br />
furclianaT uzmos dilas RviniT asvi. misTvisve: mkvari ga(a)pe da<br />
Tbili Semosdevi, mZlokvis Tavi kiserze Seabi, Rrubeli (34r) dawvi,<br />
zRvis peruli orive RviniT asvi, Tbili samTlis Tixa Semosdevi<br />
xSiraT. misTvisve: Rvino, Rvinas Ziri, Savi wamlis Ziri, mglis<br />
xorxas Ziri, kaWaWos Ziri, wylis burR(a)vas Ziri, cxvrisTvalas<br />
Ziri, korCiotas Ziri, ZaRlis yurZnis furceli, w(a)likas furceli,<br />
eseni yvela danaye, Zneli Rvino da(a)sxi da svi. misTvisve: diyis<br />
Ziri, fxrianis wamlis Ziri danaye, dilas qaTami rom Camofrindes<br />
(34v) im dros asvi. misTvisve: leRvis qerqi, TeTri mJolis qerqi,<br />
306
jinWris Ziri, anwlis Ziri moxarSe kais RvinoSi. is amokrife ... 369<br />
Rrubeli Cayare, zRvis peruli galese, kidev CafSven da uzmos asvi.<br />
misTvisve: qalakodas Zirs aWmevde, Tiaxf(a)ruxi Caylape. 370 (35r) kidev<br />
yiyvisaTvis. zRvis peruli, Rrubeli, an otkiT, an aryiT, an ZrmiT<br />
galese, daalevine, Tu aman ar uSvelos TeTri mJolis cili, leRvis<br />
cili, j(a)Skutas cili, qalakodas kukuri eseni RvinoSi damweni da<br />
svi. Tu aman ar uqnas gogildi da Rrubeli cxvirSi uyrCole.<br />
l(a)Sis wyali svas. l(a)Sis wyliT mozelili puri aWame, ZrmiT<br />
mozelili cxeli (35v) nacari Semosde.<br />
civebisTvis. k(a)cis Zvali galese da svi wyliT. sami Ziri<br />
abzinda danaye wyliT, asvi. tyis q(a)Tami misi bumbulianaT daswvi<br />
da uyrCole. marto rqa daafxike da uyrCole. Tu z(a)mTari C(a)yves<br />
ZaRlis yurZenas mwife kak(a)li sami Ziri, anwli mosTxare, samsami<br />
TiTis dadeba mosWeri, orive erTad monaye, gamoswure da samjer<br />
asvi, gamonawuri. ukana perangis sayeloSi gamoukere, TxuTmetamdi<br />
ekras. (36r) civebisaTvis. k(a)lmaxis naRveli, Tiaxfaruxi (s)woreT<br />
Seyare da Caaylapine. qinZis kakali danaye da RviniT asvi. rZianas<br />
Ziri RviniT asvi, zir danaye da RviniT asvi. weros naRveli asvi.<br />
kalmaxis Tavi SeaWame. gacivebaze raxSi Saqari galese da svi.<br />
nigvzis kani, atmisa da mblis danaye, damwen RviniT da svi sams<br />
dRes. axali umzeuri Roris Cxikeli p(a)rkSi gamoswure da svi. 371<br />
(36v) misTvisve: mravalZarRva, pitna, jiWris dedua danaye, wyliT<br />
sami dRe svas. gobistxviri danaye da svi. sami Ziri anwli, mosTxare,<br />
danaye isrimi da(a)sxa da svi. sami Ziri Rvalo da gal ... 372<br />
Tu sneulsa (37v) ofli diodes da wyendes qondari da pitna<br />
RviniT yoveldRe cxe. Tu ofli ar gamouvides k(a)n(a)fis kak(a)li,<br />
cota danaye, Tu gaubedo RviniT, Tvara wyliT asvi. p(a)tar(a)s ori<br />
kakali rZiT asvi. cxeleba iyos Tu sxva satkivari ofls gamogvris<br />
cxelebisas sila gulze Semoayare, Tu kidev ofli gaujindes da ar<br />
gamouvides, tkbili kvaxis kak(a)li danaye, misi fifini aWame. Tu<br />
369 aq erTi sityva ar ikiTxeba, amoSlilia.<br />
370<br />
34v–35r _ locva yiyvisa.<br />
371<br />
36v _ rituali.<br />
372 Aaklia gverdebi. aq teqsti wydeba. 37r _ locvebi cxrosa<br />
da civebis.<br />
307
acxelebdes CaRand(a)ri danaye, Sabi danaye, ZmarSi Cayare, kvercxi<br />
daxale, tleT (38r) gadakar mawonSi, alisarCuli amoWylite mTlad<br />
tanze wausvi. vin sicxisagan gasivdes, mravalZarRvas furceli<br />
danaye da Semosdevi. cxelebisaTvis. sirvaSli kaklian furclianaT<br />
moxarSe, perangi gaavle, Seswure da Caicvi. cota ga(a)cive, asvi,<br />
d(a)axure da ofli adine. sicxe rom qondes gulsa da RviZlze,<br />
guli rom tkiodes, RviZlisagan iqneba simxurvaliT, es tle<br />
uSvelis. erTi peSvi tuxti, erTi peSvi ia, erTi peSvi qeris fqvili.<br />
es samive (s)wor(e)T (38v) erTmaneTSi aurieT. tilifis furceli, zed<br />
danaye, cota wyali gaurie, WiWua da ZaRlis yurZena s(a)moselze<br />
gaacxe, gulze gadakar. cxelebisaTvis. tuxtis Ziri danaye, imaSi<br />
perangi gaavle da Caicvi, imiTi 373 xeli da fexi da Tavi dabane da<br />
vardis wyalSi RviZlis kenWebi dalese da iordasalami,<br />
dedalmamali marwyvis Ziri danaye, revandi danaye, ardajava, wiTeli<br />
miwa, (39r) lila Sig Cayare, Wylite, aduRe Saqari, gaswure da svi.<br />
cxelebas es unda, wiTeli Warxali, tuxti orferi danaye, imaSi<br />
lila galese, wiTeli miwa, qinZi, Zmari da(a)sxi. is wamlebi<br />
amoxenje, amoWylite, merme kvercxi da(a)x(a)le, urie. ina Cayare,<br />
gaaTbe, tilo gaavle, Tavze, gulze, fexze gadakar. misTvisve:<br />
wiTeli Warxali Zirian furclianaT, Zmari da(a)sxi, maloqi, tuxri<br />
(39v) Zirian furclian dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi, ori Tasi Zmari<br />
d(a)asxi, da(a)lbe, merme kidev Zmari, Rvino, wyali moumate. oTxis<br />
kuTxis miw(a) oris yverpis nacari, marili, Sabi, broweulis kak(a)li<br />
da qerqi, kiborCx(a)li dan(a)ye, saxamebeli, alisarCuli yvela erTs<br />
WurWelSi Cay(a)re, karga ga(a)cxele, imaSi perangi ga(a)vle,<br />
sicxisaTvis Ca(a)cvi, tilo amoavle Tavsa da fexebze Semoaxvie.<br />
sasmelaT ardis 374 Ziri dafxike, tuxtis Ziri, maloqis Ziri, samive<br />
wmindaT ga(a)keTe, civi wyali da(a)sxi, wiTeli wamali, revandi<br />
Ca(a)tane, kiborCxali, alisarCuli, saxamebeli (40r) samive sworaT<br />
danaye, amaTi wveni da(a)sxi da svi. misTvisve: ZaRlis yurZenas Ziri,<br />
saros Ziri, tuxtis Ziri, xiaSabari zed danaye, gaurie Saqari,<br />
ardajava, wiTeli wamali, lila, revandi, Zirtkbila, xebalaxa<br />
daafxike, C(a)y(a)re, aduRe, gaswure da svi. am moduRebulSi, Tu<br />
373 sityva gameorebulia.<br />
374 teqstSia `arZi~.<br />
308
iSono qveynis guli da foflo galese da svi. misTvisve: ardis Ziri<br />
da(a)fxike, tuxtis Ziri daCqliTe, wiTeli wamali, lila, revandi,<br />
ardajava d(a)n(a)ye, Saqari Sig Ca(a)gde, asvi malmal wiTeli sandali<br />
da lila asvi. 375 (40v).<br />
cxrosa da x(u)rvebisTvis. jortelfa (41r) sxvili birka da<br />
birkis Ziri danaye, lurjs samoselSi gamoxvie, yelsa Seabi wiTlis<br />
ZafiT, samjer uqeniT. kidev mozveris n(a)Rveli furis fsliT, erbos<br />
wyliT asvi, Talgami aWame.<br />
cxroSi Tu kaci gayviTdes kama da vardkaWaWi gamoswure da (a)svi<br />
SaqriT. Tu sicxe ZnelaT qondes, qeris wveni SaqriT asvi. nedli<br />
kvaxi gamoswure da (a)svi SaqriT. Toxmaxi gamoswure da svi. Rvinos<br />
nu asmev, xverta, da ardis furceli mxlaT gaukeTe da aW(a)m(e).<br />
korkoti nuSis zeTiT aW(a)me. 376<br />
(41v) naRrZobisaTvis. Zveli Salis n(a)Weri RvinoSi da(a)sovle,<br />
R(a)darSi C(a)fal, Tbili gar(a) Semoaxvie, Seukar magra. meore<br />
dRemdi nu Sexsni. Tu ZarRvebi dan(a)skodes nigvziT uzileT. 377<br />
wyalSi Sig C(a)udev TbilaT (42r) mox(a)rSuli dedabris konki,<br />
nigozi urTe da Semosde, Romis Taveli mox(a)rSe, RviniT<br />
SemosdeviT. yba rom qondes amovardnili masac argebs.<br />
motexilisaTvis. cacxvis cili, Telis cili rZiT moxarSe,<br />
Tbili ga(a)brtyele, kvercxis guli zed gascxe, TbilaT Seuxvie,<br />
kargaT. orssams dRes nu Sexsni, sanamdi areSvelos nu Sesxlet, ase<br />
uqen yovelTvis.<br />
avis WirisaTvis. mJolis fiTri, cxrafurceli verxvisa, cxra<br />
surosi, mon(a)ye, da(a)lbe RvinoSi da svi civaT, damarTebaze unda<br />
svas. sams dRes. tanSi udgas, mesames dRes tanisamosi damduRreT<br />
(42v). avis WirisaTvis. korCiotas Tavi mosWer, cecxlispirs miadgi,<br />
wy(a)ls Caiyenebs, gadmowure. imaSi mglis naRveli galese da (a)svi.<br />
Savbalaxas Ziri, koTxoji danaye da RviniT asvi. kidev misTvisve:<br />
kopitis cili, kerketi nigvzis cili, suros cili, k(a)tabardas<br />
cili, cota muxis cili, yvela swor(a)T qoTanSi Cayare, kai Rvino<br />
daasxi, Tan Caatane j(a)ozi, sakmeli, sanelebeli Tavi mouwepe,<br />
375 40v _ cxros locva.<br />
376 40r–40v _ cxros rituali.<br />
377 41v _ naRrZobis locva.<br />
309
moaduRe, dila saRamos asvi. kidev misTvisve: sami Ziri furisulasi<br />
(43r) dan(a)ye, gamoswure RviniT, imaSi Taxvis wamali, cxenis yveri,<br />
Tiaxfaruxi, giSeri, RviWila, wiTeli sandali, TeTri sandali,<br />
dalese yvela, osurnelas Ziric imasTan danayeT, gadmoswurevdeT da<br />
smevdeT dila saRamos. kidev rom daemarTos, dasusvili kvercxi<br />
gaTqvife da svi, imave xeWepoTi Tqvife. p(a)t(a)r(a)s Tu sicxe qondes<br />
wyliT asvi, Tu ara da RviniT sjobs. rom daemarTos wuwuba, obobis<br />
qseli, TeTri sakmeveli, wiTeli Roris banali (43v) uyrColeT. 378<br />
bnedisaTvis. orive (44r) Ãelis ZarRvebi dauxsen, wviTa kotoSi<br />
mokide, saWmeli cota aWame. tans bande Tbilis wyliT. mJaves<br />
saWmels aWmevden, Zmarsa da vardis zeTsa scxebde Tavze, julabi<br />
aRebinon, Sefucebulis wigni ukiTxon.<br />
filenjis qaris wamali aryis cili, oboli verxvis cili, unison<br />
mamlis yveri, baias Ziri, bzis cili, suros foToli, damwen RviniTa<br />
da(a)svi dila saRamos, bevrjel. kidev filenjis (44v) qarisTvis,<br />
Rvia, suros foToli, kacis Zvali moxarSos, iorTqlos, ofli<br />
idinos, Setacebuls asos argebs, z(a)fr(a)s(a)c argebs. kidev<br />
filenjis qarisaTvis, SavZiras, kilamurs ugavs furceli, Ziri.<br />
Savia, qvia katis ZuZua, kilamura, cxrasuros Reri, furisulas Ziri,<br />
eseni yvela danaye Rvino daasxi da svan. furisulas foToli<br />
wiTeli Zroxis rZeSi moxarSon, kidec iorTqlon da Sublsa da<br />
safeTqlebze (45r) Semoidvas.<br />
SirimisTvis. nigvzis zeTSi Zimware galese da dalios. anwlis<br />
kakali danaye, wyliT asvi, qvas daamtvrevs.<br />
wiTelis qaris wamali. qvabis muri, Jangaro, Sabiamani mawonSi<br />
molese daacxe, damwvari Sabi aurie. 379<br />
(46r) qals rom muceli uxdebodes, qaTmis kuWis<br />
gadanaZrobi asvi. nefis gvirgvina (a)svi, ir(a)gas gavs da suli ar<br />
udis, misTan gagabuac asvi, qveS nigvzisac asvi, orgulis webo aWame,<br />
mariliT da puriT SeuloceT.<br />
vis Soba gauZneldes, da ver exsnas, gvelis perangi marjvenas<br />
fexis cers, Seibi (46v) TviT mosuli Romi da mWadi asvi, cxra ska(!)<br />
378 43v _ SeSinebulis locva.<br />
379 45v _ Sakikis locva.<br />
310
daaWirvine da svi wyliT, kanbeCis rqa d(a)afxike da qveS ukme<br />
kilamuras Ziri, niaxuris Ziri, asvi. welze j(a)dvari Secxe, sakmeli<br />
da fqvili sworaT dazile da qvemoT mucelze amosdevi, Txis rqa<br />
kbilSi da(a)Wirvine, merme marjvenas barkals Seabi, x(a)ris Zira<br />
koWsa Seabi, danayili kalmaxi asvi, bukSi wyali ga(a)vle da asvi.<br />
svias Ziri da sorotokas Ziri asvi. erTi goji (47r) etr(a)ti<br />
Ca(a)Tqmevine. misTvisve. 380 ladana uxrColeT, wika uyrColeT. qveS.<br />
Tbil qvabze daajdineT, qalaqis z(a)fr(a)na asviT, masve Wams da<br />
svams.<br />
Tu ymawvili (47v) ukuRma modiodes irjebodes, ifqlis bze<br />
RvinoSi mox(a)rSe, mucelze Semoay(a)re da Seukar, Tu mkvdari iyos<br />
da ver exsnas, Txis rZe RviniT da TafliT Seasvi, ga(a)Tbe,<br />
daxvrite, da(a)gdebs. qaTmis skintli, qato RviniT moSuSe, qvemoT<br />
mucelze Semosdevi. omaini xelT da(a)Wirvine, an majaze Seabi.<br />
Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes, gvelis perangi qveS ukmie,<br />
nivris furceli wyliT moxarSe, (48r) qveS SerComili wablis buZgvi<br />
qveS uyrCole, fita gaacxele da WipTan Semozdevi, kidec danaye,<br />
RviniT asvi. qaTmis n(a)krteni pirSi Cauy(a)v, guls da(a)zidvebs,<br />
orsave muxlze mjixviT suli Caberos. sami Ziri Wikarta, sami<br />
qalSava danaye da wyliT asvi, sakmeli uyrCole, kiri ZrmiT mozile,<br />
Wipsa qvemoT amosdevi.<br />
fuS-fuSi qondes, irmis Sardi svas, uSvelis. Tu qalsa Wirdes<br />
beRura (48v) gafcqven, mÃrebi asWer, is mgrgvali selis zeTSi<br />
moxrake da qinZisTviT Cxvlite kargaT rom moixrakos, rac xorcma<br />
iSnos aRebine, pirveli varias kvercxi moxarSe mgrgulaT,<br />
daCxvlite, selis zeTSi moxrake mgrgulaT da aRebine. JivJivic ase<br />
uqen, nu gamoswlav. misTvisve: yava dafqvi, fafaT gaakeTe, selis<br />
zeTiT piri mouwkepe da amosdevi Tbili. mw(a)re kvaxs Tavi mosWer,<br />
kaklianSi Radari Cay(a)re da qveS uyrCole. qaTmis (49r) welebi<br />
Tbili daidvas. j(a)ozi RvinoSi galesos da malimal cxos. uxmari<br />
doqis an Ãelsafqvis n(a)texebi ga(a)xuros 381 , qveS t(a)StiT Rvino<br />
daidgas, TiToTiTo Caagdos da iorTqlos, sabani Semoixvios ofls<br />
Seidendes xolme, sios nu icems.<br />
380 47r _ locva vis Soba gauWirdes.<br />
381 teqstSia `laxuros~.<br />
311
Tiaqari rom Camouvides da kidec tkiodes, daTvis naRvela kidec<br />
asvi da kidec Sescxe. msxvili cercvi moxarSe, fafasaviT gazile,<br />
imis wvenSi naRveli galese daTvis, piri mouwkepe, Semosdevi<br />
TbilaT. maloqa, Savbalaxa danaye (49v) wmindaT, kvercxi da(a)x(a)le<br />
da Semosdevi, kidev Savbalaxa, utusuna, niaxuri erTaT danaye,<br />
Roris qoniT da kvercxiT moxrake da Semosdevi. koTxoji da daTvis<br />
naRveli RvinoSi galese, moaduRe da (a)svi, kargia. TiaqrisaTvis.<br />
rom Camouvides ymawvils, diya, du, Tagvis isaris Ziri, batbatia,<br />
Tavdargula, mayvali, dedal mamali mravalZarRvas Ziri, kulmuxos<br />
ekalas Ziri, ZirwiTela, n(a)wyenis wamali rom ari (50r) Ãmalas gavs,<br />
imisi Ziri, kaWaWis Ziri, eseni yvela monaye, erTaT damwen, kais<br />
RviniT moaTbobde, dila saRamos asmevde, cocotas gamonawurs<br />
yverze da(a)debde, kargia. soko Tiaqris wamali guls rom<br />
eWedebodes da mucelSi aRonebdes, keWeWos Ziri, diyis, furisulas,<br />
dus, kulmuxosi, Zroxis enis, gvimrWasi, Tagvis isaris, Rvalosi,<br />
amaTi Ziri, korCiota cota xarisZira 382 ... yvelas (50v) Tavi mouyare,<br />
Tavi cotaT moCeCqve, C(a)y(a)re qoT(a)nSi, kai Rvino d(a)asxi, Tavi<br />
mouwepe, a(a)duR(e), mwvane gunda Tan Ca(a)tane, dila saRamos asvi. 383<br />
(51v) gvelis nakbeni. irmis rqa damwvari asvi da zedac dascxe<br />
n(a)kbenze, matitela, mravalZarRva asviT, zedac da(a)deviT nivris<br />
foCi, RviniT moxarSe da(a)de, Tbili martorqa da wurili xviToebi<br />
kidec asvi, da kidec Sescxe. talxuna, tita, pitna aWame da<br />
n(a)kbenzedac da(a)de. atmis cili, nigvzis cili, kvidos furceli,<br />
Txilis furceli, matitela, mravalZarRvas furceli, salda, eseni<br />
yvela mon(a)yeT, mJaviT moSuSeT kargad da SemosdeviT. umal Tu<br />
amoWra ver gaubedoT, malmal danerwyveT, gogirldi da Tofis<br />
wamali ay(a)reT.<br />
vis gveli (52r) pirSid CauZvres, sul Zroxis Tbili rZe asviT,<br />
Tiaxfaruxi asvi, tita aWame sul mudmeT. matitela da gvimris Ziri<br />
asvi, niori aWame, kidec asvi, gareuli pitna Wamos, bevri Tu veRar<br />
Wamos, wveni ylapos, sxva da sxva ReWos.<br />
382 xarisZira teqstSi waSlilia, xazgadasmulia. momdevno<br />
erTi sityva ar ikiTxeba.<br />
383 50v, 51r, 51v _ locvebi gvelis nakbenisa.<br />
312
ednierisaTvis. beRura ga(a)pe da Semosdevi Tbili gawyaromilze.<br />
bednierisaTvis kurdRlis qoni mocaxeviT gamoiyvans. misTvisve:<br />
TeTri ZaRlis pilws yinvare Saqari moayare da Semosdevi,<br />
or(a)gulis naRveli kidec Seacx(e) da kidec asvi. saWmeli kvaxis<br />
yvavili, maloqis yvavili, vardis furceli, samive, qalis (52v) rZiT<br />
asovleT, Saqari ay(a)re da xan erTi da xan meore adeviT<br />
c(a)lc(al)ke. tilifis cili dafxike, kvercxis gulSi gamozile,<br />
dadevi, mwifoba rom da(a)tyo kvercxis gulSi gamozile fqvili<br />
qalis rZiT, piri mouwkipe da Semosdevi. ara eWmeba ra purisa da<br />
wylis meti, Rvalo moxarSe da(a)devi. 384<br />
(53r) wamali bednierisa, dikis fqvili, S(a)vi mamlis<br />
RviZli, yinvare Saqari, pirimze, gogris yvavili, ucecxlo Tafli,<br />
oragulis naRveli, es aris bednieris wamali. ra aris wamali misi<br />
ugbili Tafli, saxlis fqvili, kvercxis guli, Zewnis Cxiri. 385<br />
muclis tkivilis (54v) dedali mravalZarRvas Ziri, xuTyuras<br />
Ziri, yviTeli suravandis balaxi, qveS nigvzisa Ziri, danaye, Rvino<br />
daasxi, mgrgvali w(a)mali galese da svi. visac ar Seyria TviT ar<br />
Se(e)yreba, Tu Se(e)yreba advilaT morCeba. visac sicxes aqvs wyaliT<br />
asvi. turis weli welze Seabi, naRveli asvi, Txis naRveli asvi,<br />
daTvis ena, irmis kudi, j(a)ozi, TeTri sandali asvi. Txis Ãorci<br />
daukide. visac ar sWirdes fex qveS Roris Cxikels moisvemdes.<br />
TavwiTela balaxi RviniT moaduRe da (a)svi. saWmeli bil 386 ... (55r)<br />
welebi dasustebuli aqvs.<br />
Tu morialma ukbinos talxuna dan(a)ye mawvniT, da(a)de qaTmis<br />
sakvercxe, da(a)de, TviT morieli dawvi, da(a)de, WiWkva msxlis<br />
furceli (da)naye, da(a)yare, misive nkali, daadevi.<br />
TeTr(a)T SlisaTvis. Tafli da Rvino, Savkakla, Savikakali<br />
pipila, qondari wmindaT danaye, Sid C(a)yare. imaSid puris fifini<br />
amoukide, kargad rom moduRdes Wamos samjer oTxjer. imudmos<br />
samarxosaviT uTuobiT ... 387 ZnelaT sWirdes. misTvisve: ... 388 danayos<br />
384 52v, 53r _ locva bednierisa.<br />
385 53r, 53v, 54r _ locvebi bednierisa, mgelcemulisa,<br />
mucelkeTilasi.<br />
386 aq erTi sityva aklia.<br />
387 aq aklia ori sityva.<br />
313
da ixmaros mixaki (55v) dariCini, koWi, sanelebeli, moaduRe Tafli<br />
imaSid, alvaxzaT gaakeTe, mogZeT, gamgrgvale daidos da kidec<br />
Wamos, vin icis myvrisagan (!) Wirdes, vin icis RviZlisagan iyos.<br />
yviTeli iqneba, RviZlis wamali dalios, Ãeli gaixsnas. Tu TeTri<br />
iyos eseni mouxdeba. varias kvercxi jer rom ar daedvas mrgvlaT<br />
moxarSe, gafcqveni, qinZisTviT daCxvlite, selis zeTSi moxrake,<br />
gorvebiT rac Ãorcma iSnos, aiRos, myrisaTvisac kargia. misTvisve:<br />
WivW(a)vi gaptyven, mxrebi daWer da barklebi, mgrgvali, isic<br />
daCxvlite zeTSi agorve kvercxsaviT selisaSi da iRos.<br />
Ãeli rom ... 389 eqerqebodes, lurji ... 390 cecxli moukide rkinaze<br />
daiWire, zeTi gamouva da da(a)cxe. brinji qvaze day(a)re,<br />
gaxurvebuli samargela da(i)Wire zeTi gamova da da(a)cxe. samjeroTxjer<br />
uyavi. gvirilas foToli wmindaT dan(a)ye, Sabi urTe da<br />
insaviT da(a)de. Tu qarcecxlaT gardaqceodes Zimw(a)re mJ(a)viT<br />
moSuSe, Semosdevi, Tu iman ar uqnas kiri da Zmari scxe da ergeba.<br />
qarisaTvis. nigvzis zeTSi koWi, sanelebeli, sabri wmindaT<br />
danaye, Cay(a)re, moaduRe, Tbili wausvi, kais cecxlTan ucxunos. nu<br />
Seicivebs, ofli idinos. misTvisve: otka an kai raxi ... 391 sanelebeli,<br />
jadvari, erTaT ga... 392 cxel-cxeli wausvi. misTvisve: ... 393 Zroxis<br />
naRveli ... 394 erTmaneTSi aurie (56v) TbilaT, kais cecxlTan wausvi,<br />
nu Seicivebs. kidev qarisTvis: zeTis xilis zeTSi TeTri sandali<br />
wmindaT dafxike, koWi, sanelebeli da is sworad dan(a)ye, g(a)mtkice,<br />
Cay(a)re, ga(a)cxele da wausvi Tbilad izilos, nu Seicivebs.<br />
misTvisve: Tone ga(a)xurvos, zed Celti waidgas, bevri anwli<br />
wa(a)gos, Cawves zedac, da iyos, k(a)rga daixuros, nu Seicivebs, Tu<br />
moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan rom amovides<br />
388 aklia ori sityva.<br />
389 aklia ori sityva.<br />
390 aklia sami sityva.<br />
391 aq ori sityva aklia.<br />
392 aq oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />
393 aq oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />
394 aqac oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />
314
qveSagebSi Cawves orsa sams dRes k(a)rSi nu gava, qari ar eces ... 395<br />
moarCens, filenjis qars argebs ... 396 kidev qarisTvin ... 397<br />
395 ori sityva aklia.<br />
396 Svidi sityva ar ikiTxeba.<br />
397 xelnaweri aq wydeba.<br />
315
316
gamoyenebuli literaturis sia<br />
bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada,<br />
winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo<br />
lado kotetiSvilma, <strong>Tbilisi</strong>, 1985.<br />
dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebi, s. kakabaZis gamocemis<br />
mixedviT, wigni 1, <strong>Tbilisi</strong>, 1921.<br />
kapanaZe _ k. kapanaZe, Zveli qarTuli saveterinaro xelnawerebi da<br />
maTi mniSvneloba dargis ganviTarebisaTvis. medicinis<br />
istoriis saerTaSoriso konferencia, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
lominaZe _ b. lominaZe, masalebi dasavleT saqarTvelos XVI_XVII<br />
saukuneTa istoriis qronologiisaTvis, wignSi: masalebi<br />
saqarTvelos da kavkasiis istoriisaTvis, <strong>Tbilisi</strong>, 1954.<br />
saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />
medicinis istoria, t. III, w. I, <strong>Tbilisi</strong>, 1956.<br />
saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />
medicinis istoria, t. III, w. II, <strong>Tbilisi</strong>, 1958.<br />
surmaniZe _ r. surmaniZe, mcire karabadini, baTumi, 1974.<br />
surmaniZe _ r. surmaniZe, qarTuli karabadini XVIII saukune, baTumi,<br />
1996.<br />
fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,<br />
teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i.<br />
abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1950.<br />
fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />
wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi<br />
da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, <strong>Tbilisi</strong>, 1959.<br />
fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />
wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi,<br />
saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1978.<br />
qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da<br />
winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni<br />
saZiebliT iustine abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1940.<br />
qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad<br />
moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
317
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III, saeklesio sakanonmdeblo<br />
Zeglebi (XI_XIX ss.), teqsti gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi<br />
daurTo i. doliZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />
qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 1, 1946.<br />
qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 2, 1951.<br />
qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 6, 1953.<br />
yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada<br />
lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine<br />
abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />
Sengelia _ m. Sengelia, qarTuli medicinis istoria, <strong>Tbilisi</strong>, 1980.<br />
Sengelia _ r. Sengelia, zogierTi qirurgiuli sneuleba Zvel<br />
qarTul klasikur da xalxur medicinaSi samkurnalwamlo<br />
saSualebebis Sefasebis aprioruli meTodebi da kriteriumebi.<br />
avtoreferati medicinis mecnierebaTa doqtoris xarisxis<br />
mosapoveblad, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1966.<br />
xelaia _ n. xelaia, azrumelis samedicino cnobari, `wignis samyaro~<br />
#19, <strong>Tbilisi</strong>, 1975.<br />
xelaia _ n. xelaia, cxenis mokle karabadini, `wignis samyaro~ #24,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1976.<br />
xelaia _ n. xelaia, karabadini kargi da margebeli, s. virsalaZis<br />
saxelobis samedicino prazitologiisa da tropikuli<br />
medicinis samecniero-kvleviTi institutis SromaTa krebuli,<br />
t. 24, <strong>Tbilisi</strong>, 1978.<br />
xelaia _ n. xelaia, XVIII s. qarTuli samedicino xelnaweri, J.<br />
`sabWoTa medicina~, #3, <strong>Tbilisi</strong>, 1983.<br />
xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi<br />
fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t.<br />
4, <strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, qarTul tradiciul<br />
medicinaSi gamoyenebul mcenareTa Sefasebis Sesaxeb. medicinis<br />
istorikosTa saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa<br />
krebuli, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968.<br />
318
Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент,<br />
1982.<br />
National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Медицинская рукопись Абрама Мцерели ХVІІ в., ж.<br />
"Советское здравоохранение", №11, Россия–Москва, 1975.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,<br />
Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук,<br />
Украина–Киев, 1985.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, К.Д. Дзадзамиа, Древнегрузинские медицинские рукописи, в<br />
кн.: Материалы 2-го международного симпозиума СССР–ГДР по истории<br />
медицины, Россия–Москва, 1977.<br />
Khelaia – N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript XVIII centuries, Prossedings of the<br />
16 th International Congress on the History of Medicine, Bulgaria–Plovdiv, 1978.<br />
Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha,<br />
1986.<br />
Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, A Priori Method and Criteria of Remedies<br />
Assesement, International Conference "Tradicional Medicine and Dietology – Way<br />
to Caucasian Longevity", Likani, 2006.<br />
Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript: Typology<br />
and Conception, 1 st International Conference "Tradicional Medicine and Materia<br />
Medica in Medieval Manuscripts, Azerbaidjan–Baku, 2006.<br />
Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992.<br />
319
320<br />
leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi:<br />
abulaZe _ i. abulaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1973.<br />
bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada,<br />
winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo<br />
lado kotetiSvilma, <strong>Tbilisi</strong>, 1985.<br />
erisTavi _ l. erisTavi, farmakognozia, <strong>Tbilisi</strong>. 2005.<br />
erisTavi _ r. erisTavi, mokle qarTul-rusul-laTinuri leqsikoni<br />
mcenareTa, cxovelTa da liTonTa samefoebebidgan, tiflisi,<br />
1884.<br />
Turmanauli, Turmanauli _ g. Turmanauli, i. Turmanauli, fitofarmako-Terapiuli<br />
saSualebebi, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
TuSmaliSvili _ g. TuSmaliSvili, Turquli leqsika zaza<br />
fanaskertelisa da daviT bagrationis samkurnalo wignebSi,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1999.<br />
mayaSvili _ a. mayaSvili, botanikuri leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1991.<br />
orbeliani _ sulxan-saba orbeliani, sityvis kona qarTuli, romel<br />
ars leqsikoni (s. iordaniSvilis redaqciiTa da<br />
winasityvaobiT), <strong>Tbilisi</strong>, 1949.<br />
rusul-qarTuli leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1983.<br />
saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />
medicinis istoria, t. III, w. I, <strong>Tbilisi</strong>, 1956.<br />
saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />
medicinis istoria, t. III, w. II, <strong>Tbilisi</strong>, 1958.<br />
sarjvelaZe _ z. sarjvelaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1995.<br />
fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,<br />
teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i.<br />
abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1950.<br />
fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />
wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi<br />
da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, <strong>Tbilisi</strong>, 1959.<br />
fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />
wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi,<br />
saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1978.
qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da<br />
winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni<br />
saZiebliT iustine abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1940.<br />
qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad<br />
moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, t. 1,<br />
1974.<br />
Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, t. 2,<br />
1975.<br />
yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada<br />
lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine<br />
abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />
Sengelia _ z. Sengelia, samkurnalo mcenareTa kultura<br />
saqarTveloSi, <strong>Tbilisi</strong>, 1989.<br />
Sengelia, xelaia _ r. Sengelia, n. xelaia, cxoveluri da<br />
mineraluri warmoSobis samkurnalwamlo saSualebebis<br />
gamoyeneba qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi:<br />
`tradidiuli medicina da saqarTvelos samkurnalo<br />
mcenareebi~, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
CubinaSvili _ d. CubinaSvili, qarTul-rusuli leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>,<br />
1984.<br />
wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1966.<br />
xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />
mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (viristerfa,<br />
orovandi, qristesisxla), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1988.<br />
xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />
mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (walika, oSoSa,<br />
kvrinCxi), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1989.<br />
xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi<br />
fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t.<br />
4, <strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />
xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />
mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (matitela, nego,<br />
ukvdava), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1991_1992.<br />
321
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, mumios zogierTi<br />
samkurnalo Tvisebebis Sesaxeb qarTuli samedicino<br />
werilobiTi Zeglebis mixedviT, medicinis istorikosTa<br />
saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa krebuli,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, vazi da misi produqtebiT<br />
mkurnalobis sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi,<br />
<strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo samedicino universitetis samecniero<br />
SromaTa krebuli, t. 35, <strong>Tbilisi</strong>, 1999.<br />
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, fitoenoTerapiis<br />
sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi: `qristianoba<br />
da medicina~, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, biologiurad aqtiuri<br />
nivTierebebis Semcvel samkurnalo saSualebaTa gamoyeneba<br />
qarTul tradiciul medicinaSi, <strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo<br />
samedicino universitetis samecniero SromaTa krebuli, t. 36,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />
xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, kolxeTis mcenareuloba<br />
da samkurnalo flora, wignSi: `qristianoba da medicina~,<br />
<strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />
Амасиаций – Амирдовлат Амасиаций, Ненужное для неучей, Россия–Москва, 1980.<br />
Бируни – Аль Бируни, Фармакогнозия в медицине, т. 4, Узбекистан–Ташкент, 1974.<br />
Гаммерман, Гром – А.Ф. Гаммерман, И.Н. Гром, Дикорастущие лекарственные<br />
растения СССР, Россия–Москва, 1976.<br />
Гаммерман, Кадаев – А.Ф. Гаммерман, Г.Н. Кадаев, Лекарственные растения,<br />
Россия–Москва, 1975.<br />
Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968.<br />
Гроссгейм – А.А. Гроссгейм, Растительные богатства Кавказа, Россия–Москва, 1952.<br />
Джарвис – Д.С. Джарвис, Мед и другие естественные продукты, США–Апимондия,<br />
1981.<br />
Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Пишевые растения –<br />
целители, Украина–Киев, 1986.<br />
Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Плодовые и ягодные растения,<br />
Украина–Киев, 1987.<br />
Жуковский – П.М. Жуковский, Культурные растения и их сородичи, Россия–<br />
Ленинград, 1964.<br />
322
Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент,<br />
1982.<br />
Ибрагимов, Ибрагимов – Ф.И. Ибрагимов, В.С. Ибрагимов, Основные<br />
лекарственные средства китайской медицины, Россия–Москва, 1960.<br />
Ковалева – Н.Г. Ковалева, Лечение растениями, Россия–Москва, 1972.<br />
Корпачев – В.В. Корпачев, Целебная Фауна, Россия–Москва, 1989.<br />
Муравьева – Д.А. Муравьева, Фармакогнозия, Россия–Москва, 1981.<br />
Муравьева – Д.А. Муравьева, Тропические и субтропические лекарственные<br />
растения, Россия–Москва, 1983.<br />
Носаль, Носаль – М.А. Носаль, И.М. Носаль, Лекарственные растения и способы их<br />
применения в народе, Украина–Киев, 1960.<br />
Осетров – В.Д. Осетров, Альтернативная фитотерапия, Украина–Киев, 1993.<br />
Персидско-русский словарь в 2-х томах (под ред. Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,<br />
1970.<br />
Полная энциклопедия народной медицины, в 2-х томах, Россия–Москва, 1998.<br />
Редкие и исчезающие виды флоры СССР (под ред. А.Л. Тахтаджяна), Россия–<br />
Ленинград, 1981.<br />
Роллов – А.Х. Роллов, Дикорастущие растения Кавказа, их распространение,<br />
свойства и применение, Тифлис, 1908.<br />
Русский словарь в 2-х томах (под редакцией Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,<br />
1970.<br />
Русско-арабский словарь (сост. В.М. Борисов), Россия–Москва, 1967.<br />
Русско-турецкий словарь (сост. Э.М. Мустафаев, В.Г. Щербин), Россия–Москва,<br />
1972.<br />
Современная фитотерапия, Болгария–София, 1988.<br />
Соколов – С.Я. Соколов, Фитотерапия фитофармакология, Россия–Москва, 2000.<br />
Турова, Сапожникова – А.Д. Турова, Э.Н. Сапожникова, Лекарственные растения<br />
СССР и их применение, Россия–Москва, 1983.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,<br />
Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук,<br />
Украина–Киев, 1985.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Справочник Азрумели – источник изучения фитотерапии в<br />
Грузии, в кн.: Развитие теоретических основ медицины, Россия–Москва,<br />
1986.<br />
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Лекарственные растения грузинской медицинской рукописи<br />
ХVІ– ХVІІ веков "Карабадин полезный", ж. "Растительные ресурсы", вып.<br />
ІV, Россия–Ленинград, 1987.<br />
323
Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Сведения о лекарственных растениях Грузии по данным<br />
"Врачебной книги" (Медицинская рукопись ХVІІІ в.), Украина–Киев, 1988.<br />
Шретер – А.И. Шретер, Поиски и изучение новых лекарственных растений, Россия–<br />
Москва, 1980.<br />
Шретер, Муравьева – А.И. Шретер, Д.А. Муравьева, Лекарственная флора Кавказа,<br />
Россия–Москва, 1979.<br />
Яшвили – А. Яшвили, Народная медицина в Закавказском крае, Тифлис, 1904.<br />
Csapody, Csapodyva – I. Csapody, V. Csapodyva, Rastliny Lesov a Lúk, Hungary,<br />
Budapest, 1980.<br />
Czerepanov – S. Czerepanov, Vascular plants of Rossia and Adjacent States (the former<br />
USSR), U.K. Cambridge, 1981.<br />
Дымков – П. Дымков, Българская народная медицина, природолечение и<br />
природосъобразен живот, Bolgaria–Sofia, 1979.<br />
Hoppe – Heinz A. Hoppe, Taschenbuch der Drogenkunde, Deutcshland–Berlin, USA–<br />
New-York, 1981.<br />
Gagnidze – R. Gagnidze, Vascular plants of Georgia a Nomenclatural Checklist, <strong>Tbilisi</strong>,<br />
2005.<br />
Khelaia, Eristavi – N. Khelaia, L. Eristavi, Ethnoimedicine of High Mountain Regions of<br />
Georgia, Prossedings of the 3 th National Congress on the History of Medicine,<br />
Bulgaria–Sliven, 1990.<br />
Khelaia, Shengelia – N. Khelaia, R. Shengelia, Turkish Medical Terms in Georgian<br />
Medical Manuscripts, Prossedings of the 38 th Internationale Congress on the<br />
History of Medicine, Turkey–Ankara, 2005.<br />
Macdonald – Macdonald Ch. Medicines of the Maori New Zealand. 1974<br />
Mindadze, Chirgadze – N. Mindadze, N. Chirgadze, Georgian folk Medical Tradicions<br />
Kakheti, <strong>Tbilisi</strong>, 2005.<br />
National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981.<br />
Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha,<br />
1986.<br />
PDR for Herbal Medicines, USA–Montvale, New Jersey, 1998.<br />
Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992.<br />
Yieke – K. Yieke, Pokojové rostliny, Chekhoslovenska Praha, 1986.<br />
324
leqsikoni<br />
a<br />
abagi _ abaki _ `romeli ars pitna~. ix. pitna<br />
abaveri _ `orTave ukana f(e)rÃTa abaveri daswÂ~. ucnobia<br />
abalari _ habalari _ abalRari _ abulRari. ix. dafna<br />
abajara _ abjara _ ...abajara samisa dramisa wona...~ ucnobia<br />
abzinda _ abzindi _ absindi _ afsindi, afsinTini _ абсент, полынь<br />
горькая, п. настоящая Artemisia absinthium L. Tb. kataTkuda; fS. abzinTa; xvs.<br />
abzinta; zm. rW. simWlis balaxi; mxv. yartimyralai; sb. afsindi; mgr.<br />
abzinde, ix. elferi<br />
ablezira _ `ZarRvi ... rome cers ukan aris~<br />
abuzadani _ buzadani _ buzidan _ ucnobia<br />
abulasa _ abusali _ `mocxari aris~. ix. mocxari<br />
abulbalasini _ (arab. abul _ Tesli an marcvali) ix. balzamis xe<br />
aburaSti _ aburSati _ `wiwmatis Tesli~. ix. wiwmati<br />
abusalabi _ ix. bedanjari<br />
abusalaTini _ клещевина обыкновенная, касторник, Ricinus communis L. qrT.<br />
zeTis lobio; qzy. tkipa lobio; im. genagerCagi; gur. julabi; aW.<br />
abusxvelaTi. ix. bedanjari<br />
abutarati _ aputrati _ ix. Sxama.<br />
avani _ havani _ sanayeli rodini<br />
avaji _ `stafilos hqvian~. ix. stafilo<br />
aveluki _ `Rualosa hqvian~. ix. Rolo<br />
avi varami _ avi simsivne<br />
avJanda _ avJo _ avSana _ avSanda _ полынь похучая – Artemisia phylostachys<br />
(Boiss.) G.Wor<br />
avmarji _ avSarji _ avSaraji _ `...broweulisa avmarji yovels mJavesa<br />
svuemdiT...~ ucnobia<br />
avSnari _ avSari _ ix. fSati, ix. farisi, ix. RafTi<br />
azavi _ mxedveli.<br />
azuzi _ azua. ix. sabri<br />
aTaSfari _ mRieris erT-erTi saxe. Anthrax<br />
akacia _ акация Acacia dealbata Link<br />
ala _ sigrZeze amarTuli<br />
alaqi _ ix. danamastaki<br />
325
alva _ ix. SirxiSti<br />
alvaxazi _ ucnobia<br />
alTeTi _ alTiri _ alTisa _ alTisi _ alTisa _ xalTiT – holTisi.<br />
ix. sakpinaji<br />
alizi _ gamouwvavi aguri<br />
alikis wyali _ ix. alaqi<br />
alila _ aliji _ ix. alilaji.<br />
alilaji _ samkurnalo barispira буквица лекарственная, Betonica officinalis<br />
L. ix. alila<br />
alisarCuli _ сафлор, крокос. Carthamus tinctorius L. rW. zafrana. ix. Ãeni<br />
siaorSuni<br />
aliqirumi _ aliqumuri _ ix. danamastaki<br />
amaliji _ amalaji _ amlaiji _ amlaji _ CenCoSemoclili nayofi.<br />
CenCoSemoclili cercvis, an muxudos RerRili<br />
amara _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax<br />
amarta _ iaspi, Zvirfasi qva TeTri an yviTeli, an wiTeli<br />
amartani azriki _ `babunajs hqvian~<br />
ix. babunaji<br />
amatalaji _ `sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji...~ ucnobia<br />
ambari _ ambri _ surnelovani nivTiereba Ambra, veSapis (kaSalotis)<br />
nawlavebisgan gamonayofi.<br />
amila _ amula _ Terminalia emblica<br />
amilaxti _ amalaxti _ `...myuris bude, amilaxti da kemuxti...~ ucnobia<br />
anakuÀTi _ fqvilis anacari<br />
ananuri _ ananuxi `pitnasa hquian~. ix. pitna<br />
angazdi _ angudani _ anguzdi _ anguJati _ `qalbana aris~. ix. opani,<br />
ix. sakpinaWi, ix. qalbana<br />
angizoni _ ucnobia<br />
anduzi _ ix. kulmuxo<br />
anisoni _ anisomi _ anisuli _ анис – Anisum vulgare Gaertn. (=Pimpinella<br />
anisum L.)<br />
antioquri saymunia _ `ferad momanCxo aris da ficxlad daifSvnebis<br />
da yviTlad~. ix. sakamoneaÁ<br />
anZaruli _ anZareti _ anZaroTi _ anZruTi _ anzareTi _ anzaroTi _<br />
xorcis webo. Jelatinae<br />
326
anwli _ бузина вонючая, бузник, зеленик, Sambucus ebulus L. gur. im. anwlika;<br />
Wn. anwkli, inWira, inWiri; mgr. inWiria, inWilia, inWiri; svn. ganWv,<br />
ganWv<br />
anjara _ ix. jinWari<br />
apivani _ `erTi rigi mumia kacisa asosagan aris~. ucnobia<br />
arabula narvil _ qviSas qvian<br />
arabuli gomizi _ Gummi arabicum<br />
ardajka _ ardajava _ ardajva _ Алкана, Alkanae<br />
ardaSxani _ kardaSxani (Zmis sisxli). daSi axavein-i (arab.). Драконова<br />
кровь. Сургуч, Dracaena cinnaburi Ralf.<br />
ardi _ ardisa kaWaWi _ ix. vardkaWaWa<br />
areti _ `aretis Teslisa Tavi~. ucnobia<br />
ariseni _ arsimuni. ix. qunjiTi<br />
arJaspi _ ajaspi _ ZaRa Sabiamani медный купароз Ferrum sulfuricum<br />
artanisi _ artaniTi _ `romel ars jablai~. ucnobia. ix. jabla<br />
aryi _ aryis xe береза Betula gur. bali, mTis bali; mgr. Wyeria,<br />
gvalaSibuli, buliScximuri; svn. JçÃvra, JaÃver, jayvarla; lCx. arye<br />
arynisa _ `Sxamiani wamali~ ucnobia<br />
arjmaniki _ ix. Savjaga<br />
arjakeli _ чина розовая Lathyrus roseus Stev. fS., xvs. arjekeli; TS. cercviswvera,<br />
Wakuntela; rW., lCx. zerCo; ing. aJankel, aJenkar; sb.<br />
orjoiki. ix. karosi, ix. qreavsi, ix. wylis Wakuntela<br />
asaroni _ asarioni _ asrioni _ asaruni _ ix. katabalaxa<br />
asTak _ dumiani kiborCxali<br />
asTari _ asfari _ 1. wamalia mxurvali, romelic keTrs arCens, 2.<br />
saRebavia<br />
asisTava _ золототысячник Centaurium umbellatum Gilib. (=Erythraea centaurium L.)<br />
kx. dedamiwis naRvela, xorosani; fS. xoroSani; gur. xinaxina,<br />
qinaqina; aW. xina, Tavcecxla; Wn., mgr. CxeSi Wami, WiTa pira; mgr.<br />
cinturia<br />
askili _ шиповник, роза дикая Rosa canina L. da am gvaris sxva veluri<br />
saxeobani. qrT. mindvris vardi; fS., xvs., mT., TS. eskalai; lCx., okr.<br />
tyis vardi; im. qornikarta; gur. eSmakis maTraxi; ing. TeTr vard, tyi<br />
vard, qaqia; Wn. mtkui guli; mgr. eSmakiSi vardi, eSmakiSi marTaxi;<br />
svn. muÃvaari, Ãvari<br />
327
aslasusi _ aslisusu _ Zirtkbila лакрица, лакричник, солодка, солодковый<br />
корень Glycyrrhiza glabra L. qzy. satkbura<br />
asli _ двузернянка, полуполба, эммер Triticum dicoccum (schrank) Schübl<br />
asrauTbo _ `xurmasa hqvian~. ix. xurma<br />
astami _ comis mosafxeki.<br />
aspanuji _ Turq. esfenaj. ix. ispanaxi<br />
asus basar _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia<br />
astice _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe<br />
atami _ персик Persica vulgaris Mill. Wn. antama, atamba; mgr., svn. atama<br />
aturi _ `cxens yorWi gaupe, atur da gesli gamouvides~. ucnobia<br />
afTime xazari _ `ifnis kakalsa hqvian~. ix. ifani<br />
afTimoni _ abreSuma _ повилика, повилица, кускута Cuscuta kx. beWeda,<br />
gvelisRobe, saponela; mxv. sabeWdiai; TS. gvelismZiva; msx., jvx.<br />
gablandula; erwo WinWris Zafi; rW. gvelivenaxi, buwava; lCx. gveli-<br />
Zafi; ing. CitxaÁaT; svn. herwmiS lçjSçr, hvijiS lçjSçr, gimiS Rvese.<br />
afoni _ afioni. opiumi, xaSxaSis wveni, Opium, ix. xaSxaSi<br />
afxazuri sivSa _ `afxazuri sivSa~. ucnobia<br />
aqli _ 1. xelis Sua alagis arteria (vena) 2. agreTve vena yifalsa da<br />
barkals Sua `aqli ZarRvica gauxsen~.<br />
aqlil maliqi _ Melilotus officinalis Lam.<br />
aRiWi _ `WinWarsa hqvian~. ix. jinWari.<br />
aRtoli _ ix. TuTubo.<br />
ayayia _ Natrium Boricum<br />
ayiro, yeliani gogra _ горлянка, кубышка, бутылочная тыква, посудная тыква<br />
Lagenaria vulgaris Ser. kx. wylis gogra; gr. kx. TaTruli gogra; TS.<br />
kokoSa; im. kvatura; rW., lCx., zm. im. mware kvaxi, sarwyula kvaxi; mT.<br />
rW. xrika, xrikas kvaxi; gur. mware xapi; aW. koSi; ing. kotoSi; Wn.<br />
karkala, kokoCa, Wura; mgr. kolo Wura, Wura, tutla, WuraSi<br />
kopeSia; svn. tutvir; er. yaryara kvaxi.<br />
ayiryara _ (arab. `ayar~) samkurnalo balaxis Ziri zogadad. `mTis<br />
tarxunis Zirsa hqvian~. ix. tarxuna<br />
aRvikafaji _ `ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis~. ucnobia<br />
aSayi _ gomfisi. Gummi Ammoni Ocum.<br />
ajilRa _ `cxenis kurati~,<br />
cxeni daukodavi<br />
328
axafrayi _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia<br />
b<br />
baamani _ bamani _ bamiani _ bahmani _ ix. mravalZarRva<br />
babaTi _ `gvirilas hqvian~. ix. gvirila<br />
babayueli _ xariskuda, Subana _ коровяк представительный Verbascum<br />
spectabile M. B. kx. yvirila; msx. Subana; msx., jvx. babayvera.<br />
babunaji _ ix. gvirila<br />
bavruki _ ix. bora, boraki, Borax<br />
bazmi _ sanaTi _ cecxli<br />
bazrayatuni _ bazartutuni _ bazaryatumi _ (sp. bazr `Tesli~ da<br />
aqaTan `seli~, aqedan bazraqaTan) selis Tesli, ix. seli.<br />
bazruTi _ `fiWvis Tesli aris~ ix. fiWvi<br />
bazrun banji _ `romel ars melcofis Tesli...~ lencofas Tesli ix.<br />
lencofa<br />
baia _ лютик, куриная слепота Ranunculus qrT., kx., msx., jvx., zm. im. cxvirisatexela;<br />
qrT., mxv., xvs., TS., qzy., rW., im., aW. walika; mgr. baie, baia.<br />
bailsiri _ buasili<br />
bakla an bayla _ (arab. `bakla~) cercvi, bostneuli. ix. cercvi<br />
baladuri _ balazuri ix. sumbuli<br />
balazini _ ix. balzamis xe<br />
balamwara _ Sambali черешня дикая Cerasus silvestris (Kirschl.) Garsault (=C.<br />
avium auct p.p.) im., lCx. mware bali; gur. Savbala, Sambala; ing. balRunji;<br />
Wn. mtkui buli; mgr. kolo buli, tyari buli; svn. cxekiS hebra.<br />
balba _ мальва, просвирник, калачики, зинзивер Malva umTavresad M. silvestris L.<br />
da M. neglecta Wallr. qrT. Citipura; msx., jvx. korkotina; xvs. abaza; mxv.<br />
korkotai; qv. im. dongis fxali; rW. moloqa fxali; rW., lCx., im., gur.<br />
moloqi, moloqa, maloqi; sb. korkotana; mgr. bodoria, boderia; svn.<br />
moleq, moloq. ix. moloqa<br />
balbaluka _ мальвочка Жерарда Malvella sherardiana Jaub. et Spach. ix. iasmagi<br />
balzamis xe _ Balsamodendron myrrha neos V.E.<br />
bali _ `murti hquian~. ix. murdi<br />
bali _ черешня Cerasus avium (L.) Moench qrT., kx., mT., rW., kx. mbali; Wn.<br />
mgr. bula; svn. hebra. ix. mbali<br />
329
alila _ balilaxi _ balilaji _ balinaji _ balWi _ muxluxis<br />
bude Convolvulus tricolor L.<br />
balkaTa lmaki _ `Toxaqmani aris~ ix. Tuxmaqani<br />
balRami _ felgma anu flegma, erTi oTx siTxeTagani, romelic humorul-paTologiis<br />
Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />
SemadgenlobaSi. ix. maRasi<br />
bana _ Gualandina moringa L.<br />
banavsaji _ banavSa. ix. ia.<br />
banba _ bamba _ хлопчатник Gossypium herbaceum L. Wn. fambuRi; mgr. bambe.<br />
bangi _ narkotikuli nivTiereba<br />
bankama _ `iasa hqvian~. ix. ia.<br />
baraTxazi _ bararTxizi _ `ymawvil(i)s... gunebasa baraTxazi rqvian,<br />
miemsgavsa kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi<br />
ZarRvi gamova~. Zalia gulisa<br />
baravi _ `yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes~. ucnobia<br />
baranbo _ barambo _ Лимонная мята, цитрон, мелисса, Melissa officinalis L. ix.<br />
baRasiri<br />
baras _ ix. muSki<br />
barasi _ arab. keTri<br />
barda _ горох Pisum qv. aW. cercvi.<br />
barispira _ буквица Betonica rW. foTola balaxi; mxv. barai<br />
barkali _ `TeZos quÀmoTi~<br />
basaliki _ vena. Vena basilica<br />
basaliyoni _ wamalia rTuli SemadgenlobiT: alilaji, koWa _ 5 drami;<br />
TeTri pilpili _ 2 drami; niSaduri 1 drami<br />
basaliyonis malamo _ `uSvelis raÁc Zveli da avi dakodili wyluli<br />
iyos~. ucnobia<br />
basbasa _ babasa _ `javzis qerqia~. ix. javzi<br />
basvaiji _ basviji _ baskiji _ kilamura Polipodium vulgare L.<br />
batbatia _ ix. lencofa<br />
baRasiri _ `barnabos~ hqÂan~. ix. baranbo _ barambo.<br />
baRdaduri nitra _ 1. wonis zoma. 2. Rvinis sawyao an sasmisi.<br />
baRis pitna _ мята перечная, м. английская, м. холодянка Mentha piperita L. mgr.<br />
pitine. ix. Sinauri pitna<br />
baya _ bayi _ bayli _ Cirqi, mwikvli, Txamli, balRami.<br />
330
ayayi – лягушка ix. martev marÃ, ix. myuari<br />
bahri _ `Savardens hgavs~ frinvelia<br />
bahuani _ `biis SarbaTi davweroT, r(omel)i uSvelis stomaqsa, rom<br />
gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani gaiRos~. ucnobia<br />
bedanjari _ ix. abusalaTini<br />
bednieri _ cimbiris wyluli, jilexi<br />
bevekoni, belekoni _ xis weboa. ix. CaTlayuSi<br />
berZuli zeTi _ Oleum graecum<br />
bza _ самшит колхидский, кавказская пальма Buxus colchica Pojark qrT. uflis<br />
xe; aW. SimSiri; Wn. CimCiri; mgr. bzakali, zakali; svn. baia, bzakçl,<br />
zakal.<br />
bze _ yanis nalewi<br />
bia _ ix. komSi, ix. safarajali<br />
bio _ `bio wurbeli mokide~. ucnobia<br />
birka _ репейник xvs. Rornika; gur. xozika; zm. rW. buwalia; qv. im. buwkalia;<br />
lCx. buwalie; Wn. mcigua; mgr. mcigua, baZgaria, bakaria; svn.<br />
mebenZRil.<br />
birkwurli _ `birkwurlisa Tesli Segbole~. ucnobia<br />
birtuski _ `Trangubini anu birtuski aTi drami~. ucnobia<br />
blita _ `T(ua)lTa r(ome)lsa blita miedebodes~. ucnobia<br />
boloki _ редька Raphanus sativus L. var. major A. Voss. qzy. wylis boloki;<br />
xvs. Bostani; Wn., mgr. buleki; svn. bolok, bolek, bulek. ix. fajali<br />
boJi _ (somx.) axali yaWis parki. ix. yaWi<br />
bora _ boraki _ ix. bavruki.<br />
borjali _ ciebis Setevis dro an oflis mosvlis dro.<br />
bostnis ia _ Вероника персидская Veronica persica Poir. (=V. Tournevortii Gmel.)<br />
fS. bostanT ia; zm. im. margalita, Zima; okr. JuJuna; qv. im. dedabostana,<br />
WuWuna; gur. dedalopera, miwis lopera; aW. lopera; mgr.<br />
ZuZurika.<br />
boZali _ isari orpiri<br />
bre _ mtueri bze narevi<br />
brinji _ рис, чалтык, Oryza sativa L. ing. CalTuqi; mgr. orza; Wn. CelTil,<br />
brinji<br />
331
oweuli _ гранатник, гранат Punica granatum L. qzy., aW. browoli; zm. im.<br />
brawouli; im. berwouli, brewouli; lCx., rW. browouli; ing.<br />
browol; Wn. berweuli, breweuli; mgr. berwuli, breweuli<br />
brZeuli _ berZuli ucnobia<br />
bugri _ kanis muwuki, gamonayrebi<br />
buera _ белокопытник, подбел Petasites qrT., kx. borxvena; fS. bueras deda;<br />
xvs. buara; zm. im. furRvela; burRvela; gur. burRavai, bulRavai,<br />
leSxi; qv. im., lCx., rW. bulRava, bulRva; zm. rW. dilma, dimela,<br />
yardimela, melakuda; aW. bulRo, barambo; mgr. buRi, burRi; svn.<br />
birRv, buurRu, mukurTxi. ix. burRvena, ix. wylis burRava.<br />
buzurgi _ ix. siqangubini<br />
bundruki _ ix. gundruki<br />
buki _ didi sayviri<br />
burani _ arc Zili, arc RÂZili sneulisa<br />
burbuSela, babuawvera _ одуванчик, подойник Taraxacum umTavresad T. officinale<br />
Wgg. qzy. yurbana; TS. mRvdeliswvera, saRviZla, RviZla; jvx.<br />
kabakuba, qaqabua, kakabuka; mxv. vardkaWaWa, sadRobelai, erwo<br />
zazilaya, zayzazia; im. babuawvera; lCx. qarafSuta; gur. fu,<br />
fubabua, fusfusa, yurisavsebela; Wn. xoji mozai, xoji kokai; mgr.<br />
papaSi Rvini; svn. qorgil.<br />
burRvena _ burRvela _ burRavai _ ix. buera.<br />
buSugi _ boqvensa hqvian<br />
buwi _ erTi wlis Toxli<br />
g<br />
gaazbana, gavzabani _ `zroxis ena aris~. ix. patarZala<br />
gagabua _ gazafxulis TavyviTela. Крестовник весенний Senecio vernalis W. et<br />
K.Kkx. qiziyura; mxv. aliera; zm. im. baZRa, gagabua, kakila.<br />
gagli _ `gaglis Tesli da marili Seazave~. ucnobia<br />
gavalo _ `Ãmeli xili SaqriTa da nuSiT gatenili; Ãmeli qliavi~ .<br />
gazmazu _ `gundas hgavs, magram gunda ar aris. imas hqvian dejri~. ix.<br />
dajira<br />
gazmina _ `Taxvis yveri aris~. ix. Taxvis yveri<br />
galea _ gala-mxali dawnuli gasaÃmoblad.<br />
gandanaÁ _ (iran. `gandna~) _ ix. prasa, ix. sparsi<br />
332
ganTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi<br />
ganoti jiÃdes _ `...stomaqi gagrildebodes da ganoti jiÃdes...~<br />
ucnobia<br />
gargari _ абрикос Armeniaca vulgaris sb. darando. ix. wirni.<br />
gareuli pitna _ viri pitna. Mentha Pulegium, Mentha arvensis L. ix. Tofalaxi,<br />
ix. sodi<br />
garianis xorci _ `garianis Ãorci aWameT...~ ucnobia<br />
garihali _ `zardaCoels hqvian~. ix. zardaCo.<br />
gaurasa _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax.<br />
gemlati _ gelmato _ ugemuri SeWamadi<br />
germaÁ _ germa _ frinvelis bumbuli<br />
gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm. im., aW. surovanda,<br />
surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila; mgr. gveriSi<br />
curu, murxvantala.<br />
gvimra _ папоротник kx. Caduna; TS. Cada; Wn. bilonca; mgr. gvimara; svn.<br />
gvimor, gvrima.<br />
gvimrWa _ gvimr(u)Wa _ костенец черный Asplenium nigrum Heuf.<br />
gvirila _ ромашка Pyrethrum qrT. zizila; mxv. abzinda; msx., jvx. CiCagi;<br />
mT. rW. kakuli. igive sakorwyile (sp. babunaj) ix. babaTi, ix.<br />
babunaji, ix. ircuki, ix. sadarki, ix. sanZuri, ix. xoti<br />
giiliermni _ giliermani (`gil~ _ Txa, `ermani~ _ somxuri) Bolus<br />
armenica<br />
giSrafeTi _ gaSrafeti _ korkoti zelili<br />
glerZi _ астрагал кавказский Astragalus caucasicus Pall qrT. RvlerZa; jvx.<br />
glerZa; qzy. qaTira; xvs. eTeka; kx. kutekali; gr. kx. glarjana; C.<br />
ekalbuCqa. ix. qaTira.<br />
gobiscxvira _ черноголовка, чернушка Brunella vulgaris L. kx. gareuli rehani;<br />
fS. Savbalaxa; xvs. SavTava; zm. im. buCuCa; gur. Roris Cai; aW. Savi<br />
aiSe, peranga. ix. Roris Cai.<br />
gogirdi _ (sp. `gogirdi~) Sulfur. ix. wuwuma<br />
gognu _ `ziraqimans hqvian~. ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvliavi, ix.<br />
Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni<br />
gogra _ тыква Cucurbita ing. gugraa; im., rW., lCx. kvaxi; gur., aW. xapi; Wn.<br />
kaiSi, yoyore, eli; mgr. kopeSia; svn. kvaxnes, kopeSia. ix. kvaxi.<br />
gomeTi _ `Tu cxensa gomeTi Seeqnas~. ucnobia<br />
333
gomizi _ xis webo<br />
gomizi arabi _ arabeTis gomizi Gummi Arabicum.<br />
goqSo _ ворсянка Dipsacus upiratesad D. laciniatus L. erwo gogCo; lCx.<br />
kaWaWi, furcxvi; zm. im. kaWaWo, samaWria; qv. im. doqsawuri; lCx., mgr.<br />
sakokia; gur. burZgala, burZgata; svn. burbusalaÁ. ix. kaWaWo<br />
goWa _ kobri<br />
grakla _ graki _ garaki _ таволга Spiraea fS. brawi; TS. makati, maxati;<br />
xvs. maqaci; mT. CinCxi; mgr. Cibari, Cibabari<br />
grwyili _ rwyili.<br />
grZRabi _ zRarbi.<br />
guami _ Ãorci, sxeuli, tani, suli, bude, qarqaSi, muceli, organizmi<br />
guarzmanaÁ _ `guarsami sneulebaa, sigiJe, sicofe, WkuaSeSliloba~.<br />
guariSni _ `sazogado saxeli SigniT misaRebi rbili wamlebisa,<br />
romlebic damzadebulia sirofiT an RviniT~.<br />
gulnari _ broweulis yvavili.<br />
gulyandi _ (sp. `gul~ _ vardi; arab. sp. `yandi~ _ Saqari) _ vardis<br />
Saqari<br />
gunda _ gundi _ piramiduli kviparozi _ кипарис пирамидальный Cupressus<br />
sempervens L. qrT. mironis xe, xeTufala; sb. saro, alvis xe; mgr.<br />
gundaSi ja.<br />
gundruki _ TeTri sakmeveli, miiReba Stirax Bension-isagan Ladanum Album<br />
ix. qundru<br />
guÀma _ tanjva<br />
guyi _ `gareuli stafilo aris~. ix. stafilo.<br />
d<br />
daat _ `Savi rqiani WiaÁ, romeli gazafxulze curians dilas iarebis~.<br />
ucnobia<br />
daburva _ `tafasa Sina dabure, vidre ara gawiTldes~<br />
daglili _ danayili, dabeJili<br />
dainduba _ `kamis Teslsa hqvian~.<br />
ix. kama<br />
daTvis ena _ `daTvis ena, irmis kudi, jaozi...~ ucnobia<br />
dakkurli _ `dakkurlisaTÂs~. ucnobia<br />
dambla _ (Turq. "damla", arab. `sqeda~), paraplegia, insulti. ix. sqeda<br />
334
danamastaki _ damastani _ мастоковое дерево Pistacia lentiscus L. ix. eliqirumi<br />
dangi _ `samis keratis wona~ ix. kerati<br />
danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato; jvx., msx., rW., lCx.,<br />
zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing. dandranuka; mgr.<br />
vaRuria, uRurale. ix. farfaraÁ ix. Tuxmaqani<br />
darbandi _ ucnobia<br />
darifilfili _ (sp. darailil) grZeli wiwakis erT-erTi saxea. Piper<br />
longum L.<br />
dariCini _ dariCinis xe _ коричное дерево Cinnamomum zeylanicum Breyn.<br />
C. kinamo, ix. kilamoni<br />
daulaRasi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,<br />
wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia<br />
daulmuli _ `sxva gamomavali... an tanzeda gamova da Rliasa...~<br />
ucnobia<br />
dausulabi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,<br />
wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia<br />
daufala _ daufila _ daulfila _ dulufi _ (ar. sp. `danufila~, an<br />
`danulfila~: da `seni~ dafil `spilo~, aqedan spilos seni) _ fexis<br />
avadmyofoba, fexis tkivili, anu fexis gasiveba, spilos fexis<br />
msgavsad.<br />
dafaCi _ `qeris fqvili, dafaCi, darbandiTa tle qen...~ ucnobia<br />
dafi _ dafli _ ix. dafna<br />
dafna _ keTilSobili dafna лавр благородный, бобковое дерево Laurus nobilis<br />
L. sb. dafni, rafindi; Wn. dene; mgr. dafi.<br />
daRi _ `ese ars sabeWdavi gaÃurvebuli cecxliTa~<br />
daÃdoma _ dahxdoma _ wasvla, Casvla<br />
dajira _ шалфей мутовчатый Salvia verticillata L. qrT. Savbalaxi; kx. dajora;<br />
mxv. Tajai; erwo tajira, mT. nexvbalaxa; msx., jvx. Savtraka; rW.<br />
yvanCala; lCx. purSo, purSue; svn. piSv. ix. gazmazu<br />
debvardebi _ `muSkuSa hquian~. ix. muSki<br />
dedabostana _ ix. bostnis ia<br />
dedalperai _ ix. bostnis ia<br />
deuefinos _ diofvnesi _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />
335
didguli _ бузина черная, бузок Sambucus nigra L. qrT., kx., aW. dudgula; zm.<br />
im. xekro, gulyru, gulyuro; qv. im. (samtr. r.) anwli; lCx. xeRrue;<br />
rW., lCx. xeyrua; okr., qv. rW. xrekola, xrikola; gur. xelTofa,<br />
Txifsela; aW. sarTofela; er. yrua xe; C. TofCi; Wn. kampaa, kampara;<br />
mgr. Taxvantia, TaxvantiaS ja, xinTobalaSi ja, inWiraia, CvaCvabe,<br />
CiCvabi, geyruaÁ, Tvefila, Tofra; svn. geyruÁ, Tvefila, Tofra.<br />
didi buera _ ix. buera.<br />
didi ekali _ glediCia _ гледичия Gleditschia umTavresad G. triacanthos L. kx.<br />
xeekala, xelursmana, lursmana, Woti xe; qzy. didekala; im. qajekala,<br />
Robis ekali, rusuli ekali, qacvi-ekali, didi ekali, sawovara; C.<br />
qristesgvirgvina; mgr. rusul akaci.<br />
didi kama _ укроп волошский, фенхель, укроп сладкий Foeniculum vulgare Mill, F.<br />
officinale All. kx. virgla kama; qzy. cereco; dsvl. kama. ix. raziane, ix.<br />
SifiTi<br />
dido filfili _ ix. darifilfili<br />
dika _ дика, пшеница картлийская Triticum carthlicum Nevski<br />
dindgela _ прополис<br />
diofala _ dedofala _ ix. yanis ia<br />
diya _ arab. diy _ Wleqi, cxro, cieba<br />
diyi _ борщевик Heracleum qrT. xelaxaSi; qv. qrT. diyina; jvx., msx., smx.<br />
TelaxarSi; gur., aW. TilaxarCila, CilaxarCila; im. diya; rW. mdiyi;<br />
aW. dilya; lCx. qolgana, CinCvla; ing. déy, diyvi; Wn. mTuTi buRi;<br />
mgr. diye, falaxarji, RoRe, RoRelia; svn. laxvçS CiCvla, CiCvla.<br />
diynalis _ daavadebaa `sulis gubebasa hqvian~<br />
do _ rZis an mawvnis naTqvefi<br />
drami _ `equsis dangis wonaa~ ix. dangi<br />
drita _ dvrita _ maWiki<br />
du _ laqaSi рогоз, куга Typha qrT. xmala; kx. eSmakis maSxala, leli-<br />
Cala; qzy. zambaxis Cala; TS. Calabumbula, sabuara; xvs. kotriala;<br />
msx. undi; erwo kutarela; jvx. eSmakis-sanTela, kurtnis Cala; im.<br />
du, JinJRli; lCx. bumbusa; zm. rW. katuna; gur. lekura; ing. CiraRfani.<br />
duguni _ `ÃorcTa zeda daismen kacni waTxisa sadineblad, romelsa<br />
qarTulad sawaTxe ewodebis. ix. waTxi<br />
dudRubo _ ix. ontkofa, ix. Ziramo<br />
336
dul bolosi _ `sxva gamomavali... raÁ gamova erTof qavils dauwyebs<br />
da wylulad Seiqnebis...~ ucnobia<br />
dulufi _ (sp. spilos daavadeba) `seni aris rome feÃi gaumsxvildes~.<br />
ix. falia spilo<br />
dumbaroTani _ `Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani~. ucnobia<br />
e<br />
egiri _ ix. koTxoji, ix. vaC<br />
ekali _ ekala _ n. ekalRiWi _ сассапариль, павой Smilax excelsa L. qrT.<br />
pruwuna; kx. kankra; qrT., kx. RiWi; fS. RiWa; im., rW., lCx. ekala,<br />
burwumela, kurwumela, yurwumela, kinkaruJa, SaSvipura; gur. Zigura,<br />
kurkantela; sb. brwamli, burwumeli; Wn. daZi, purwumoli; mgr.<br />
megiri, kalia, kalie, kalieSi Zegiri, kakilari, korCxeli.<br />
elveri _ elveni _ elevandi ix. abzinda.<br />
eliqi butSi _ `eliqi butSi xuTi drami...~ ucnobia<br />
eliqirumi _ ix. danamastaqi<br />
emRerdes _ kunTovani sistemis TrTola, kankali, uneblie moZraoba<br />
endro _ марена грузинская, крапп грузинский Rubia iberica (Fisch.) C. Koch xvs.<br />
xevsuris lila.<br />
enZela _ марендера Marendera trigyna (ad.) G. Wor. da M. raddeana Rgl. fS., xvs.,<br />
TS. anZala, enZala; mxv. yornispwkalaÁ, venZela; smx. RenZela.<br />
erRakni _ ucnobia<br />
v<br />
vazi _ venaxi лоза виноградная, виноград Vitis dsvl. venaxi; Wn., mgr. binexi,<br />
benexi; svn. vaaz, Rvçz. ix. yurZeni<br />
vali _ saceri: `valiTa gacar~. `valiTa ukuikrevdi~.<br />
varami _ simsivne<br />
vardi _ роза Rosa<br />
vardkanafa _ посконник, седаш Eupatorium cannabinum L. qv. im Tika; gur.<br />
kanafura; im,. TavquCeCa; mgr. WiTaqariSi wamali. ix. SambaliTi<br />
vardkaWaWa _ цикорий Cichorium intybus L. qrT., kx. ulewela; erwo RorTkaWaWa;<br />
rW., lCx. ulewava; ing. ard; mgr. tatali, mwvane sviti; svn.<br />
ulewuaÁ. ix. ardi, ix. ardisakaWaWi, ix. qasni.<br />
337
variSini _ `Zira aris~. ix. zira, ix. ziraqirmani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix.<br />
gognu, ix. kvliavi, ix. uZrava, ix. qamunia<br />
vasvasa _ senia. SeSliloba, sigiJe. `romel ars sicofe~<br />
vaSaqi _ vaSayi _ vaSgi _ Gummi Ammoniacum _ erTgvari webo<br />
vaSli _ яблоня обыкновенная Malus domestica Borkh. Wn. uSqiri; mgr. uSquri;<br />
svn. visg, viskv, uskv.<br />
vaSli veluri _ vaSli tyisa _ maJalo _ яблоня дикая восточная, кислица,<br />
кислушка Malus orientalis Uglitz. qv. rW., qv. im. WkutavaSli; zm. rW., zm. im.,<br />
gur. panta, panta-vaSli; lCx. tyis vaSli, mware vaSli; ing. WirvaSl,<br />
WirWima; Wn. mtkui uSqiri; mgr. pante uSquri, tyar uSquri, kvetele<br />
uSquri; svn. gowo visg. maJalo-vaSli.<br />
vaC _ `girasa hqvian~. ix. egiri, ix. koTxoji<br />
vajlamfasi _ saxsrebis tkivili, Zvlebis daavadeba.<br />
vegi _ koWi. ix. kornati<br />
vercxlis wida _ vercxlis Senadnobi rkinasa da ilekrosTan. ix.<br />
ilekro<br />
verxvi _ осина Populus tremula L. ing. daranRi; mgr. friale; svn. verxvla,<br />
Áerxvla, erx.<br />
vida niSat _ `seni aris TirkmelTa~. ucnobia<br />
viristerfaÁ _ мать и мачеха Tussilago farfara L. qrT. jorisqusla, pirbamba,<br />
xaverda; mxv., mT. TeTri buara; fS. viris buara, terfabuera,<br />
TavyviTela; xvs. cxenisterfa; TS. daTvTbuera; gr. kx. tirifi; erwo<br />
daTvisterfa; smx. kruxis palo; aW. gulbamba, pirbamba; okr. bambabalaxi.<br />
virisyuÀra _ mTis SroSana лилия Щовица Lilium szovitsianum F. et Lall qrT.<br />
viriskvercxa, virisyvera, qzy. TariSi; fS. kitra; mxv. Cukokitra; mT.<br />
kitrana; TS. daTviskitra; xvs. baris kitra; rW., lCx. TiorSi, TioSi;<br />
zm. im. TioSa, qiorSa; aW. SroSani, CiriSi; svn. laxvçS kàntàr<br />
vneba _ iTqmis vnebad Ãorcielica, viTar igi sneulebaÁ da wylulebaÁ;<br />
iTqmis vnebaÁ sulierica, romel ars gulis Tqma, gulis wyroma<br />
da ege viTarni<br />
vrandeli _ `vrandelisa furceli gamowure~. ucnobia<br />
vretaci _ `afTimoni, vretaci, xarkoni~. ucnobia<br />
338<br />
z
zabaki _ zambaki, sadafovani, sadafqari<br />
zabdul bar _ `zRvis qafs hqvian~.<br />
ix. zRvis qafi, ix. qafaradi<br />
zanburi _ zanduri _ gvawa-zanduri, calmarcvala Triticum monococcum L.<br />
zandiki _ `Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos...~ ucnobia<br />
zanjabali _ zanjabili _ zanjabuli _ zanjafili, ix. koWa.<br />
zara _ `abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari iyos...~<br />
ucnobia<br />
zaravandi _ ix. Zimware, ix. SaTara<br />
zarambandi _ zarinabadi _ zreuandi _ Curcuma zerumbal<br />
zardanCo _ zardaCo _ ix. yviTeli koWa, ix. ruyuser<br />
zafra _ yviTeli naRveli. erTi oTx siTxeTagani, romelic humorulpaTologiis<br />
Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />
SemadgenlobaSi.<br />
zafrani _ zafrana _ шафран, Crocus sativus L. sb. kroko<br />
zeTisxili _ zeTis xe маслина, олива, оливковое дерево Olea europaea L. Wn.<br />
zeiTini<br />
ziana _ ix. rZiana, ix. farfioni<br />
zibiyi _ zarbayi _ sindiyi, Hydrargirum `vercxliswyals hqvian~<br />
zizalarala _ `tylipisaTvis _ zizalarali wyliT motafe,<br />
Semosdev...~ ucnobia<br />
zizibo _ `CamiCs hqvian~. ix. CamiCi.<br />
zira _ ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamunia, ix.<br />
gognu, ix. variSi<br />
zira qimani _ zira qirmani (sp. zirai qirmani), qirmanuli zira. ix.<br />
gognu, ix. zira, ix. kvliavi<br />
ziyinafazi _ ziyinaTri _ (arab. ziy `Seviwroeba~, naas `sunTqva~, aqedan<br />
ziyinafas) Seviwroebuli sunTqva, xrinwi, asTma. ix. nafsi<br />
zmasti _ `sasmeli obindrisa, romeli uSvelis zmastsa~. ucnobia<br />
zumumsa _ `vaJma kacma tkbili da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca<br />
sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes...~ ucnobia<br />
zufi _ zufa _ urci _ usufis yvavili _ зизифора Ziziphora serpyllacea Bieb.<br />
msx. yarafila; C. karafila.<br />
zRahli _ zaRhli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli~.<br />
ucnobia<br />
339
zRvis qafi _ zRvis peruli (qafi). wamalia. Osis Sopiae. Sepia officinalis. ix.<br />
zabdul bar. ix. qafaradi<br />
zRmartli _ мушмула обыкновенная Mespilus germanica L. qv. qrT. JRmartli;<br />
qzy. zimartli; fS., xvs. xuTyura, xuTgula; TS. simartli; rW., lCx.,<br />
gur., im. sxmartli; ing. simartl; Wn. cqirmuturi; mgr. bacu,<br />
cqumunturi, cxumunturi; svn. zunti, zunqi, Juuntu. ix. xuTyuera<br />
T<br />
TabiCarum _ (sp.) _ `cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda~. ix.<br />
sevda<br />
Tagvis isari _ Tagvisara _ Ruscus ponticus G. Wor. (=R. aculeatus auct. cauc.<br />
p.p.) mgr. barcxvinia, barcxi, barwkvinia, qocxocxo, mawkvintia.<br />
Tagvis yvavili _ muni anu qeci, wvrilmuwukebiani msxili, romelic<br />
mwvave fxana-qavils iwvevs. ix. muni<br />
Tagvis curcla _ Tagvis cercvela горошек мышиный Vicia cracca L.<br />
Tavdargula _ `Tavdargula, mayvali, dedal-mamali mravalZarRvas...~<br />
ucnobia<br />
Tavis sawyvetela _ `Tavis sawyvetelas Ziri...~ ucnobia<br />
TavkotoSa _ `TavkotoSa balaxi, karga gaaxme, danaye...~ _ kotoSa _ ix.<br />
ayiro<br />
Tavqedi _ tvinis daavadebaa, meningiti.<br />
TavSava _ душица, душлянка Origanum vulgare L. qrT. Savbalaxa; mxv. osuri<br />
Cai; lCx. TavyviTela; msx. leilaRa, marniWi, marmiWi; zm. rW. Cais<br />
pitna; aW. isxani, CaioTi.<br />
Tavcecxla _ пикульник, жабрей, зябра Galeopsis ladanum L. da G. tetrahit L. xvs.<br />
mkbenara; fS. mWkemara; mgr. maWveria; svn. màlqçnil.<br />
TavwiTela balaxi _ gomfrena гомфрена Gomphrena kx. TavmSrala<br />
TaTabo _ лебеда садовая Atriplex hortensis L. mxv. TaTamai; gr. kx. rusuli<br />
mxali; rW., lCx. qorafi; mgr. qorofe, qerofe<br />
TaTmi _ TaT(a)m(a)i _ ix. nacarqaTama<br />
TaTruqaba _ `ZarRvi... rome neksa da TiTs Sua SemarTebiT aris<br />
meaTuTxmete TaTruqaba...~<br />
TaTulisan _ `ZarRvi... merve rome enasa qveSe aris~<br />
Talgami _ репа Brassica rapa L. var. rapifera Metzg. msx., jvx. SalRami<br />
340
Talgamura _ брюква, буква Brassica napus L. var. rapifera Metzg. rW., zm. im.<br />
miwafxala; qv. im. Warxali; aW. Zira, mxalTalgama; mgr. Warxali,<br />
Waxali. ix. TeTri Ziri<br />
Talcva _ ucnobia<br />
Tamrindi _ Tamirindi _ Tamraindi _ Tamralindi _ Tamralhindi _<br />
Tamarindi, Tamrihindi _ indoeTis tyemali Tamarindus indica L. ix.<br />
nanaskuda<br />
Tanga _ `misi niSani, rome Tma Tanga Tanga mrgual mrguali<br />
scviodes...~ ucnobia<br />
Tangira _ spilenZis qvabi<br />
Tansuri _ `Tu mrTelsa kacsa sruliad tani gemRerden Tansuri<br />
hqvian~, misi niSani es aris _ ZarRvebi daekvanCxos~. ucnobia<br />
Tara _ Tarasa _ `mdogvsa hrqvian~<br />
ix. mdogvi<br />
Taraji fiyara _ ix. iaraji fekra<br />
TafaTa _ ix. muSki<br />
TafluWi _ raÁc samTvralo Seimzadebis. rTuli Semadgenlobis wamlis<br />
saxeli `niSani xandikonisa, romel ars TafluWi~. ix. xandikoni<br />
TaxbazariTi _ TaxmazaraTi _ `dang naxevari Saqari da TaxbazariTi...<br />
xuTi drami...~ `Saqari TaxmazaraTi xuT xuTi drami...~ dafqvili<br />
Saqari<br />
TaxbaSi _ ix. tabaSiri<br />
TaÃÂs yuÀri _ Taxvis yveri, Taxvis saTesle Sacci castorei<br />
Tezari _ `ZaRlis yurZenasa hqvian~<br />
ix. ZaRlyurZena<br />
TeTri _ daavadebaa _`TeTrisaT(Â)s~<br />
TeTri brtyeli Wia _ Roris soliteri Tenia Solium<br />
TeTri mdogvi _ горчица белая, горчица английская Sinapis alba L.<br />
TeTri sandali _ TeTri sandalozi сандальное дерево белое Santalum album<br />
L.<br />
TeTri suravandi _ suravandis balaxi, Warela дубровник Teucrium<br />
chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi; msx. vardifera,<br />
yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT. sicxis wamali.<br />
TeTri tuxti _ ix. tuxti<br />
TeTri Ziri _ TeTri Zira. ix. Talgamura<br />
341
TeTri xaSxaSi _ Papaver Rhocas<br />
TeTryvavila laSqara _ mxalSava окопник крупноцветный Symphytum<br />
grandiflorum D.C. im., rW., gur. Savqala, qalSava, Savbalaxa; zm. im., aW.<br />
Savfxala; mgr. uCa tya, uCa bednieri, qarSave, uCa osuri,<br />
luluZguri. ix. qalSava<br />
Tela _ берест, вяз, ильм, карагач Ulmus foliacea Gilib. Wn. karaRaji, kaaRaji;<br />
mgr. cà; svn. cçÁra, caÁra.<br />
Telgami _ Tilgma _ ix. balRami<br />
Teria _ rTuli wamlis Triayis erT-erTi saxe. ix. Teriayi<br />
Teriayi _ Triayi _ Triaqi _ Sxamis anu geslis sawinaaRmdego rTuli<br />
Semadgenlobis wamali, Teriayi _ samsalis mkurnebeli<br />
Tia _ Tiasa hqvian tyavsa da Ãorcsa Sua ars da iqnebis... (ikeTebs<br />
budes) lipoma<br />
Tiaxfaruxi _ ix. Triaxfaruxi<br />
T(a)laTini _ ix. nata.<br />
Tofalaxi _ ix. gareuli pitna<br />
Trangubini _ Tranjabini _ Taranjabini _ manana Succus Fraxini Orientalis<br />
TranCi _ `Tu TafliTa aWamo ukana karis tkivilsa da lusnotsa da<br />
TranCsa uSvelis~. ucnobia<br />
TrTis _ `merme es wamali TrTis hrqvian ama dakodilzeda daafare...~<br />
ucnobia<br />
Triayi alTisi _ alTisis Triayi. ix. Teriayi<br />
Triay arab _ arabuli Triayi. ix. Teriayi<br />
Triayi maristosi _ maristosis Triayi. ix. Teriayi<br />
Triaxfaruxi _ Tiaxmaruxi _ Tiaxmarexi _ (arab. `arrux~ bednieri;<br />
netari). Semadgenloba: Rad. Angelicae, Rad Serpentariae (12,0); Rad Valerianae,<br />
Rad Scellae, Ledoanie, Corticus Cinamonii, Cassia AA 4,0, fruct. Cardam. Minor,<br />
Mussae, Ferri Sulfurici AA 2,0; Mel Depurat 150,0.<br />
Trimli _ желтинник, кожевенное дерево, скумпия, физетовое дерево, венецианский<br />
сумах Cotinus coggygria Scop. (=Rhus cotinus L.) fS., xvs. Tremli; qzy.<br />
narinji xe; ing. saraRan; qv. rW. kapari.<br />
TuTa, TuTis xe _ шелковица, тута, тутовое дерево Morus alba L. qrT.<br />
furcliTuTa; qrT., kx. mWada, furceli; kx. mreSi; qzy. jalRa; im.,<br />
rW., lCx. bJola; okr. jorabJola; gur., aW., Wn., mgr. bJoli; aW. Joli;<br />
ing. mamal gahrai, JalRa; Wn. mJoli; mgr. mJoli, jampi, japi.<br />
342
TuTubo _ сумах Rhus coriaria L. rW. TunTubo; aW. Trimli; ing. sumax.<br />
TurbiTi _ TurbuTi _ TarbuTi _ Turbuni _ mcenarisagan Aristolochia<br />
serpentaria aris TeTri da yviTeli TurbiTi<br />
Turinji _ ix. narinji<br />
Turquli _ senia cxovarTa da zroxaTa<br />
Tuxma _ Tuxmi _ Znelad moneleba, kuWis moSliloba (dispepsia)<br />
Tuxmaqani _ Tuxmajani _ Toxmaqani _ Tixmanqi _ ix. danduri, ix. farfara<br />
Tuxmi qarvasa _ `niaxuris Teslis aris~ ix. niaxuri<br />
Txamli _ ix. baya<br />
Txili _ лешина, лесной орех, мелкий орех, орешник, фундук Corylus mT. rW.<br />
fTxiri, fTxili; Wn. mTxiri; mgr. Txiri; svn. Sdix, Sdàxànd, Sdxànd<br />
Txikis yveri _ Txis yveri<br />
i<br />
ia _ фиалка Viola odorata L. ix. banavsaji, ix. bankama<br />
ialuz _ ileus _ `isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides,<br />
anu wvril nawlavSi Wia daeCaros...~<br />
iarayani _ `iaryni, ierayeni~ _ siyviTle<br />
iaraji _ samkurnalo nivTierebaTa Sezavebis erT-erTi forma. keTdeba<br />
abebisa da malamoebis saxiT TafliTa da SaqriT<br />
iarajifekra _ ix. iaraji<br />
iazmis wyali _ `iazmis wyalSi gavleviT galesei~. aiazma<br />
iaraji jalinozisa (galenosis) _ ix. iaraji<br />
iasamani _ Сирень обыкновенная Syringa vulgaris L. msx. leilaRi<br />
iasmagi _ iasmigi _ `balbalukis Teslis zeTi~ ix. babaluki<br />
iasapari _ `...iaspari samsa equsasisa dramisa wona...~ ucnobia<br />
iaspi _ es Tvali mowiTaloa da Wreli<br />
iafuxi _ ix. sadrekeli.<br />
ieli _ одурь кавказская, о. Желтая, о. понтийская, азалея желтая, а. понтийская,<br />
блевотник Rhododendron flavum Don kx. iali; mT. ialai; msx. leli; im., rW.,<br />
lCx. eli; Wn. Áeli; mgr. ibli, ivli, eli, ei, eliSi koka, eliSia; svn.<br />
adra, hadra.<br />
ivlisa soko _ ivlisis soko<br />
343
ilekro _ `ewodebis oqrosa, vercxlsa, spilenZsa, rkinasa, tyviasa,<br />
kalasa da yovelsave misTanaTa erTbaSad~. ix. rkinis wida.<br />
ili _ кардамон Elettaria cardamomum Maton et White da E. major Smith sb.<br />
kakula, hili. ix. kakulaÁ<br />
ina _ baRis ina _ бальзамин садовый Balsamina hortensis Desf. qzy. bostnis<br />
ina; gur. ina-ina, xelsaRebavi; qrT.; aW. ina; Wn. kina, keina, kenia; mgr.<br />
xerZafe, xinCqafe, qerZafe.<br />
induri nardi _ Nardostachys jatamansi D.C. ix. sadajindi<br />
inCxla _ inCxle _ inCxli _ inWxli _ anCxla _ нордманния восточная,<br />
трахистемон восточный Trachystemon orientale (L.) D.Don (=Nordmannia orientalis<br />
Stev.) im. CinCxori; lCx. inCxle, xoStara; gur. inCxla, miasari; aW.<br />
bulRo, inCxli; Wn. mtkui buRi, anCxoli; mgr. anCxili, TunTiSi<br />
kudeli.<br />
iordasalebi _ iordasalami _ пеон, пион, Paeonia qrT. tyis yayaCo; kx.<br />
guguliskaba; zm. rW. guguli; qv. rW. yayaCo; sb. iordasalebi; n.k.<br />
iordanes salami.<br />
irmis rqa _ панты Cornu cervi _ `irmis rqa dafxike~<br />
irmis rqa _ лагерштремия индийская, сирень индийская Lagerstroemia indica L.<br />
ircuki _ ircxeki _ ix. gvirila, ix. babunaji, ix. xoti<br />
ispanaxi _ aspanaxi _ шпинат огородный Spinacia oleracea sb. spanZeli. ix.<br />
aspanuji<br />
isria _ `zeTisxilsa hqvia~. ix. zeTisxili<br />
isrimi _ umwifari mkvaxe yurZeni. ix. kuxi<br />
isyisa tabli _ `rogorca ziyisa sisxa agreve amisi iqnebis~ ucnobia<br />
isfinayi _ `rZiana mÃurvalia, zafrasa gaswmends isfinaysa gaxsnis...~<br />
ucnobia<br />
itrfiali _ ix. samyura<br />
iudaÁ, arRavani _ багряник, Иудино дерево Cercis siliquastrum L. kx.<br />
atmiyvavila.<br />
ifani _ ясень Fraxinus excelsior L. qrT., kx., fS., mxv., aW. ifeni, ifni; qrT.,<br />
rW., lCx. ifna; im., gur. kopiti; mgr. laji, lanji; svn. if, ifna<br />
lçjra.<br />
ifnura _ ясенец Dictamnus caucasicus Fisch. smx. myrala-yvavili; lCx.<br />
moifnie, meifunia; zm. im. orsunela. ix. osurnela<br />
344
ifqli _ ifqÂli _ rbili xorbali _ Cv. xorbali _ пшеница мягкая, п.<br />
обыкновенная Triticum vulgare Vill<br />
iyi _ arayi<br />
iCqiTi _ myisi _ `iCqiTaT brus dasxma...~<br />
k<br />
kadruki _ `kadruki danaye da ZveliTa RÂniTa aduRe~. ucnobia<br />
k(a)beCi _ kameCi _ kanbeCi<br />
kavTurikevi _ kevi kavTuri<br />
kevi _ `ese ars xeTagan gamonadeni notio rame, sacoxneli fisiviTa~.<br />
kaTolike _ ZarRvi _ vena sisxlis ZarRvi _ venusi<br />
kakali _ Cveulebrivi kakali, kaklis xe, орех грецкий, орешина Juglans regia<br />
L. gur., im., rW., lCx. nigozi, nigvzis xe; mgr. neZi; svn. kakra, kak, gak.<br />
kakbis sakenkela _ kakbis sakuntela _ воробейник лекарственный Lithospermum<br />
officinale L. kx. Zmrideda, mtredis brinja; qrT. kakbisakvnetela;<br />
erwo CiraRdani; rW. Citikakala; lCx. Citis-kakale; zm. im. xoxbissakenkela,<br />
Citisakenkela, Citis-sakenkara; C. yaWyaWa; svn. màgimbaSool;<br />
sb. kakbis sakuntela. ix. xoxbis sakvnetela<br />
kakulaÁ _ yayula _ yayuila. ix. ili.<br />
kalamba _ kalanba. ix. kalnabi.<br />
kalia _ солянка мясистая, с. содоносная Salsola crassa M. B., S. soda L.<br />
kalis qvaÁ _ `balaxT nadnobi qva sapnisaTÂs~. soda<br />
kalnabi _ ix. keJero<br />
kama _ Aукроп огородный, анит, копер Anethum graveolens L. im., qzy. cereco;<br />
gur. kliavi, kvliavi; ing. taraxut, toraxut; mgr. ceroco, coroco,<br />
Zero. ix. dainduba<br />
kamaqi _ `Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da ciskrad sagebelTa S(in)a iparparos~.<br />
ucnobia<br />
kamis devi _ ix. didi kama<br />
kanafi _ конопля Cannabis sb. equsunji; ing. hasral; Wn. keri, kefi; mgr.<br />
kàfi, kifi; svn. gimbçS, qan, ÃerÃ, xerxla. ix. nurtaki, ix. Sadanji, ix.<br />
sadanaji<br />
kanjari _ veluri viri<br />
kandeli _ `rome yovelsa tansa anaTlobs~<br />
k(a)p(a)ribabi _ kap(a)ri _ ix. jonjoli<br />
345
kapari _ `qafarcxasa hquian~ каперсы Capparis spinosa L. ix. qabri<br />
kapoeti _ Tevzia<br />
karnifoli _ karnafeli _ karanfuli Dianthus caryphyllus L. baRis mixaki<br />
karosi _ `qreavsi wyalis Wakuntela~. ix. arjakeli.<br />
karuri _ karuli _ WurWelia Sardis Sesagroveblad da sakvlevad<br />
katabalaxa, valeriana _ валериана лекарственная, грудовка, мяун Valeriana<br />
officinalis L. rW., im. kataparia; TS. gulbandi; er. miwis sakmela<br />
katabarda _ ломонос Clematis umTavresad C. vitalba L. da C. orientalis L. kx.,<br />
fS. usurvazi, TeTri usurvazi; zm. im. katavenaxa; rW., lCx., im.<br />
cicabarda; gur. osurada, ingrexai; aW., gur. ibriRa; ing. TeTrvaz,<br />
marazi; mgr. SxuriSi Wi, SxuriSi Wu, CiqviSi Wi, wirRu; svn. svij.<br />
katis ZuZua _ ix. funTuSa, ix. WiWua<br />
kaRmexa _ kaRmuxa _ `Sedis erT-erTi majunis SemadgenlobaSi~.<br />
ucnobia<br />
kaRnut _ ucnobia<br />
kawarsarke _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe<br />
kaWaWo _ ix. goqSo<br />
kajalfara _ ucnobia<br />
kevi _ ix. danamastaki<br />
keTrovneba _ keTriT daavadeba<br />
keJero _ keJera _ kolrabi, xviti кольраби, репная капуста Brassica oleracea L.<br />
var. gongylodes L. im. kanafo, kanafo fxali, kanafxali; zm. im. kaWara;<br />
gur. keJera; mgr. xuli; svn. qarT<br />
kerati _ `oTxi qrTilis marcvali erTi keratia~<br />
kemuxti _ aris cxenis, viris da joris gavis tyavi, SeRebili mwvaned<br />
da Savad, qoSebis sapired.<br />
kerezi _ `endro, kerezi...~ ucnobia<br />
keWeWo _ keWkeWo _ ix. werwa<br />
kvanCxi _ mcire sasmisi iyisa<br />
kvarwarezi _ `kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa agme~.<br />
ucnobia<br />
kvaxi _ kuaxi _ ix. gogra<br />
kvido _ бирючина обыкновенная Ligustrum vulgare L. qrT. kankra, kenkra: kx.,<br />
qrT. Txifsela; TS. Txafsela; im. kudo; rW., lCx. kvidola; ing.<br />
WamWama; mgr. kvindo; sb. mkvido.<br />
346
kviparozi _ k(i)perisi _ кипарис Cupressus C. kipri, kvipri. ix. sodi<br />
kvliavi _ тмин Carum Carvi L. qrT., zm. rW. zira; mxv., mT. mkvliavi; fS.,<br />
xvs. kvlia; sb. ziraki; svn. gicrul. ix. gognu, ix. zira, ix.<br />
ziraqimani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni<br />
kvrinCxi _Pтерн, терновник Prunus spinosa L. qzy. muraki; msx. RoRnaSo,<br />
JRmartli; zm. rW. Rortyemala; ing. zaRli tyimal, murak; sb. kvinCxi,<br />
kviCxi.<br />
kilamura _ kldis Zirtkbila многоножка обыкновенная, сладкий корень<br />
Polypodium vulgare L. kx. Cadkoko; TS. Cada, mCada; mxv., mT., fS., xvs.,<br />
lCx., im. Zirtkbila; svn. ÃvçSçS Jagril. ix. Salona<br />
kilamoni _ kimo _ kalamoni _ ix. dariCini<br />
kiodi _ kioti _ cxramucela _ frinvelia<br />
kirialesoni _ krialesvani _ salocavad asxmulni marcualni<br />
kirCxibi _ kiborCxali _ asTak da misTanni. `cxrafeÃasa hqÂan~. ix.<br />
asTakÂ.<br />
kitri _ огурец Cuсumis sativus L. im. kintri; Wn. Suka; mgr. kàntàr, kintr,<br />
kintvri.<br />
kobWi _ `raÁ ars yelisa kobWisa da korZisa wamali~. ucnobia<br />
koTxoji _ koTxuji _ Aаир, ир, ирный корень, татарское зелье Acorus calamus L.<br />
sb. egiri; mgr. jarkvatana. ix. egiri, ix. vaC<br />
kokoma _ kokona _ `patara ixvi~ an kokoba _ `Tevzia~.<br />
kolinji _ msxvili nawlavi. samkurnalo ZeglebSi es sityva xSirad<br />
daavadebis Colitis mniSvnelobiTac ixmareba<br />
koloqvinti колоквинт, колоцинт, дикий огурец, тыква горькая Citrullus colocynthis<br />
Schrad. (=Cucumis colocynthis L.) i. a. Serangi. ix. Sahmihandari<br />
kombosto _ капуста Brassica. ix. qalami<br />
komiloxo _ ix. kulmuxo<br />
komSi _ айва дикая Cydonia oblonga Mill. kx. turis komSi, biakomSi. ix. bia<br />
kopis Tavi _ kope saRvine aris, aTis Tuxtis damtevneli.<br />
kopiti _ ix. ifani, ix. Risanlisuri<br />
kordi _ unamuSevaro miwa<br />
kordmanai _ veluri Zira, qarvai kuliavi. ix. kvliavi<br />
korkoti _ korkotai _ ix. balba<br />
kornati _ zroxis vegi. ix. vegi.<br />
korCiota _ ix. qarTuli yoCivarda<br />
347
korZi _ RliaTa da sazardulT jirkuali<br />
kostai _ kosti _ `quSti rome kisti hquian~. `quSti... rome kost(a)ini<br />
hquian~. ix. quSti, ix. yusti<br />
kotuSi _ kotoSi<br />
kowaxuri _ барбарис Berberis fS. EkalZmara; xvs. eskalZmara; mT. kowmaxuri;<br />
rW. kvawaxuri; Wn. kawaxuri; mgr. korwoxuli; svn. gvawxir,<br />
gowxir.<br />
koxi qva _ romeli cecxlSi ar dasqdeba<br />
koWa _ janjafili _ имбир, инбир Zingiber officinale Rosc. sb. koWi, l.k.<br />
zanjabali.<br />
koWi sanelebeli _ ix. koWa, ix. sanelebeli<br />
koWobi _ patara Tixis qoTani, mcire qoTani<br />
kraviskudai _ kravikuda. ix. farsmanduki<br />
krdoani _ ucnobia<br />
krkili _ Ãmeli Ãorci gamryuneli Wua. ix. Wua<br />
krko _ rko. Semina Quercus, muxis nayofi. ix. muxa.<br />
kÂrk _ kirkvli _ kuvikuri _ kvikviri _ nuSisebri jirkvali<br />
kulni _ kunli _ ix. kuneli<br />
kui _ ku _ kibo _ kirCxibi, Cancer.<br />
kuku _ `visca vaJsa kuku daugrZeldes...~<br />
kulegamatos _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />
kulia _ an kunia _ `kuniaÁ... ars igi mdeloT, romeli erTvis Zmars~<br />
kuliavi _ kuliave ix. zira, ix. kvliavi<br />
kulmuxo _ kurmuxo _ девясил лекарственный Inula helenium L. fS. luxuma;<br />
kx., xvs., lCx. kurmuxo; aW. anduza; ing. anduz; mgr. kumuxo, kumuxa. ix.<br />
komiloxi<br />
kuneli _ боярышник Crataegus _ qrT. skuneli; qzy. kvineli; mT., TS., im.,<br />
rW., lCx. kunela; im. kumela; gur. kurkantela; msx., gur., aW. licvi;<br />
ing. knol; mgr. qunci, xinWki, eSmakiS marTaxi; svn. caanci, cçnci. ix.<br />
kulni<br />
kurosTavi _ smx. якорцы Tribulus terrestris L. tataSa; l.k. lursmana ekali.<br />
kuxi _ ix. isrimi.<br />
kCaxi _ ucnobia<br />
348<br />
l
labi _ laba _ webovani<br />
lablabo _ лаблаб, индийский боб Lablab vulgaris Savi (=Dolichos lablab L.)<br />
ladana _ ладань, Ladanum, Bosvelia carterii L.<br />
laJvardis qva _ lapis lazuris qva. Lapis lasuri<br />
larTxi _ (larTi) pirutyuT mori. ix. mori.<br />
lasti _ laxti _ dawnuli wkepli.<br />
lataro _ `TuTubosa hqvian~. ix. TuTubo.<br />
layva _ layua _ `piris gamrudebas hqvian~ Paresis nervi facialis ix.<br />
pirdaqceuli<br />
laSi _ qveda bage, qveda tuCi<br />
laSis wyali _ `laSis wyali svas, lasis wyliT mozelili puri<br />
aWame...~ mineraluri wyali cageris r-Si, laSiWalaSi.<br />
l(a)xost(a)ki _ warbT saRebavi qva.<br />
lema _ дурман Datura stramonium L. kx. banga, kitraia, kitrana, nexvbalaxa,<br />
tylaSuna; msx. lencofa; msx., jvx. patpata; erwo mwvane lencofa;<br />
lCx. astmole, godora; im. burZgla balaxi, xokana, xokis balaxi,<br />
Rorixoka; rW. kombara; aW. jamuSa; mgr. CxouSi WiriSi wamali,<br />
yvapuSi wamali, barwkvenia; svn. metiSal, màxmirool; sb. lemi.<br />
lencofa _Hбелена черная, блекота Hyoscyamus niger L. qv.qrT. Rriancofa; mxv.<br />
baris Cxamai; mxv. saqoTnia; mT. sabaknia, sajamia; fS. lemxura, jamia;<br />
TS. sapina; xvs. ZaRlafsela; msx., jvx. lorcofina, batbata; rW. lemi,<br />
lemcofa; lCx. tyis TuTuni; mgr. wirkeS wamali; svn. màprtax,<br />
meWSal. ix. bazrun banji, ix. batbatia<br />
lerwami _ тростник большой, т. итальянский Arundo donax L. kx. yarRo; ing.<br />
yavar.<br />
lefSura _ Lilium Martagon ix. kostai, ix. quSti, ix. yusti<br />
leRvi _ инжир, винная ягода, смоковница, смоква, фиговое дерево Ficus carica L.<br />
ing. lèR; Wn., mgr. luRi<br />
leSura _ переступень, жень-шень кавказский Bryonia alba L. da B. dioica Jacq. C.<br />
Rostako<br />
libi _ `cxro zafrisa~, ucnobia<br />
limo _ limoni лимон обыкновенный Citrus limon Burm. sb. limo ix. Sangiari<br />
lis lasvari _ `ifnis Tesli aris~. ix. ifani<br />
lisan _ `anduzs hqvian~. ix. anduzi, ix. kulmuxo<br />
liqorei _ `liqoreis nawuri asvi...~ ucnobia<br />
349
lobio _ фасоль Phaseolus<br />
lofoTqina _ lokokina _ Conehae ostrearum<br />
loSki _ loSqri _ bnedianis dorbli<br />
loyo _ `aqa loyiaTa, romelni arian salokelni TiTTa~. TiTiT<br />
saloki wamali<br />
lulufara _ ix. mzesumzira<br />
lusnoti _ `Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkivilsa da lusnotsa<br />
da TranCsa uSvelis~. ucnobia<br />
luqi _ `mglis ÃorÃi~ ix. mglis xorxa.<br />
m<br />
mabazi _ mabizis ZarRvi _ muxlis ukana ZarRvia<br />
mazarioni _ ix. rZiana<br />
mazarguSi _ marzanguSi _ margimuSi _ `Sinaursa qondarsa hqvian~. ix.<br />
qondari<br />
maTaduli _ `maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris~. ucnobia<br />
maTbuxi _ matbuxi _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe,<br />
dekokti, gamonaxarSi (maTbux _ arab. _ moxarSuli).<br />
maToTa _ maTuTa _ жминда, марь многолистная Chenopodium foliosum Moench<br />
qrT. ZaRlamarwyva, katamarwyva, qrT., rW. ZaRlyurZena; kx. maTuTela;<br />
qzy. ZaRlis TuTa; msx. ZaRlmarwyva. ZaRlTJola; mT. ZaRlis Jolo;<br />
mxv. ZaRlixilai, ZaRlis xunwai; lCx. ZaRlimayvala.<br />
makidoni _ ix. oxraxuSi<br />
malaxuna _ malaxuni _ milaÃuna _ melaxula _ malixula _ melanqolia<br />
Melancholia<br />
malayuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmuris da laviwisa<br />
beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia<br />
malTo _ `fiWvis zeTi~, ix. fiWvi<br />
malWi _ `malWi da balji...~ ucnobia<br />
mamaci _ mamakaci<br />
mamilaÁsa _ `anzaroTi da mamilaisa gamowurvili~. ucnobia<br />
mamudia _ `saymuniasa hqvian~. ix. sakamoneai<br />
mamlis qraxsi _ `mamlis qraxsi, kvercxis ReWeWi dawvi da svi~.<br />
ucnobia<br />
mana _ `ars palo da momcro margili~. ix. palo, ix. margili<br />
manaTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi<br />
350
mangalafiki _ `mangalafikis Ziri aduRe, pirsa imdgume...~ ucnobia<br />
maranduli saponi _ `maranduliTa saponiTa Ãel Seuyav...~<br />
`maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa dabane...~ ucnobia<br />
margili _ xe wuÀr waTlili dasarWobi, ix. mana, ix. palo<br />
marTuÀ _ marTve<br />
mariamuli _ mariamuli xoWo _ Mylabris armeniaca Fuld an M. quadripunctata L.<br />
mariamsakmela _ mariam sakmeveli _ гармала, дикая рута, бибика, могильник<br />
Peganum harmala L. msx. uzalugi, uzaliki, guzaliki; smx. sakmela-<br />
Wapaluka. ix. spandi<br />
mariamsxalai _ стынь обыкновенная, снедь-трава Aegopodium podagraria L.<br />
marta _ ix. amarta<br />
martorqa _ `martorqa daafxike da uyrCole...~ `Tbili martorqa da<br />
wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia<br />
martev marxà _ `qarTulad mkuarsa hqÂan~. ix. myuari, ix. bayayi<br />
martÂli _ yrma<br />
marwyvi _ земляника Fragaria vesca L. im. dardala; zm. rW. wiwindera, im.<br />
wiampola; sb. ueli; Wn. kandRu; mgr. càmua, càmcua, wiwimdera,<br />
wiwindara, xvixvinia; svn. basyi, bçsy. ix. sifistoni<br />
marCili _ sami abazi<br />
maslifari _ `alisarCuli aris~<br />
ix. alisarCuli<br />
masmusi _ `ukeTu ÃorcTa keTrisa masmusi gamoeces...~ ucnobia<br />
masra _ ese ars lerwami sazedaos dasaxveveli, gina Tofis wamlis<br />
Casayreli<br />
mastaqi _ mazdaqi _ ix. danamastaki<br />
matatela _ matantela _ Cv. matitela _ горец птичий, гречиха птичья,<br />
спорыш Polygonum aviculare L. s. I. qrT. mamali matitela, Citipura (borjom.<br />
r.); mxv. nayrai, Roris nayrai; TS. WimWiki; rW., lCx. TiaTeria;<br />
gur. matantalai, kerda; qv. im., ing. matatela; mgr. gveriSi lakarti,<br />
kampeti; svn. admek.<br />
matutaki _ matuki _ maWiki, dvrita<br />
maRasi _ ix. balRami<br />
mayaini _ `ZarRvi mexuTe mayaini, rome orTave TvalTa kilosa aris...~<br />
mayvali _ mayuali _ ожина, ежевика Rubus ideaus L. aW., gur. bardi,<br />
bardayvavilai; ing. mayol; Wn. muci; mgr. muci, mucia, durReni,<br />
351
ZàgiriSi muci, omboli Zàgiri, omboli muci; svn. viR, viRv, uRv<br />
(nayofi), Zigir (mcenare). ix. SoqurdRani<br />
mayuali _ `TaTrulad SoqurdRansa hqÂan~. ix. mayvali<br />
maSa _ maSara _ maSaTa _ ix. maSa-lobio<br />
maSa-lobio _ маш Phaseolus aureus (Roxb.)<br />
maCqaTela _ ix. mRamiobi, ix. Ramura<br />
maxmuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmurisa da laviwisa<br />
beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia<br />
maxoxi _ qatos mJave wveni. qatosagan Semzadebuli SeWamadi<br />
majuni _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe, Semzadebuli<br />
sqeli fafebis saxiT<br />
mbali _ ix. bali<br />
mglis tota _ ix. qristesbeWeda, ix. mglistota<br />
mglis xorxa _ бодяк седой Cirsius incanun Fisch. TS. yanis nari; zm. im.<br />
anZla; okr. kaxa; im. kaxoura; rW. glixorxa; sb. mglisxorxa; mgr.<br />
virsakvara; svn. yeriS cçg; ing. yanRali. ix. luqi<br />
mgrgvali wamali _ mrgvali balaxa леонтица Смирнова Leontice smirnowii<br />
Trautv.<br />
mdog _ mdogvi _ горчица Sinapis qrT., kx., aW. xardali; gur. dogvi; mgr.<br />
dongi. ix. Tara, ix. xardali<br />
mzesumzira _ подсолнух, подсолнечник Helianthus annus L. qr. lilifara,<br />
mzeWvrita; kx. mzeuWvrita; msx. misinZira; aW. mzisaqciela; svn.<br />
luvrusu Sdix.<br />
mTxunveli _ Txunela<br />
melis kuda _ ix. farsmanduki<br />
mikrisi _ ix. nikrisi<br />
mistanagi _ ix. saxamebeli<br />
miwalebi _ ix. arjaspi<br />
mixaki _ гвоздика Dianthus<br />
mistli _ `wamali mistlisa...~ ucnobia<br />
mkali _ mkalia _ mxltomeli mkali _ kalia aziuri (mZlevari)<br />
азиатская (перелетная) саранча Locusta migratowa<br />
mkedi _ momsxo Zafi<br />
mkos _ ucnobia<br />
mkrdovani _ mkerdis tkiviliT daavadebuli. mkerdis satkivari<br />
mogla _ danayva<br />
352
moloqa _ ix. balba<br />
mori _ mamakacis aso sarcxÂneli<br />
mombalixi _ ucnobia<br />
morCÂ _ norCi. axali mozardi `romeli Zewnisa zeda dampalsa morCÂ<br />
amovides...~<br />
mosafari _ `mosafari _ yviTelisa wveniTa Sezile...~ ucnobia<br />
mofasili _ `kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa...~ ucnobia<br />
mocxari _ смородина Ribes TS., fS., xvs. aluda; mxv. xunwi, xunwai; mT.<br />
mocxari. ix. abulasa<br />
mJavana, mJauna _ щавель кислый Rumex acetosa L. fS., xvs., TS. mJavana, mJavia;<br />
mxv., mT. masistara; TS. mecxvaris mJavia; qv. rW. mJave Rvalo; zm. rW.<br />
mJavela; ing. JvanaÁ; svn. murTxvçli, JavelaÁ.<br />
mJola _ ix. Jolo<br />
mravalZarRva _ подорожник большой, попутник Plantago major L. qrT., kx., msx.,<br />
jvx. lavaZarRva; mxv., mT., fS., xvs. lavarZaRa, cxraZarRva; xvs.<br />
mogzaura; qv. im. bambaZarRva; gur ZarRva-ZarRva; aW. beraZarRva; ing.<br />
sahyizi foTol; Wn. balazaRi, SqviTdamai; mgr. majarRvia, majar-<br />
Rvalaia, majerRvaia; svn. màZaarRvool, muxvtel, majarRol, SvarçS<br />
bale, mudruwa. ix. yantarioni<br />
msivni _ simsivne<br />
msxali _ sxali _ груша культурная Pyrus sp. div. cult. gur. sxali; Wn.<br />
mcxuli; mgr. sxuli; svn. vicx, icx.<br />
muzafari _ flavi zafraniT. xorciTa da mwvanileuliT (mxaleuliT)<br />
damzadebuli SeWamadi<br />
mukaSari _ daRerRili cercvi<br />
mukli _ `qvaÁ sakmeli romelsa mukli hqÂan~. ucnobia<br />
mulasali _ mulasi _ Tafl wyali<br />
mumia _ vulkanuri warmoSobis biologiurad aqtiuri nivTiereba<br />
Mumio<br />
mumrRvani _ mumruRani _ (sp. `mum~ cvili, `ruRan~ zeTi). sacxi cvilisa<br />
da zeTisgan<br />
mumfaravi _ (sp. `maharavin~). ix. jadvari<br />
musaqi _ `zeTis xilis zeTsa hqvian~<br />
ix. zeTis xili<br />
muni _ mReri da xora samiv mReria uadviles uZnelesi. ix. yuba<br />
murdasangi _ tyviis Jangi Plumbum oxydatum<br />
353
murdi _ muri _ murti _ muyli _ surnelovani fisi balzamis xisgan.<br />
ix. balzamis xe<br />
murTagive _ `murTagive qeni da zardaCubi da abutarati~. ucnobia<br />
murki _ kombostoT ZirT xviti<br />
mutbiR _ `ese cxro sxvis cxrosgan uaresi cxro aris, amisi siyviTle<br />
iarayansa hgavs~. ucnobia<br />
mutyali _ mityali _ dram naxevari<br />
m(u)yli azraki _ `fiWvis gozasa hqvian~ laJvardisferi an mowiTalo<br />
fisi. Gummi Resina Bedellium mcenarisagan Heudelotia Africana Guillemet<br />
Perottet<br />
muclieri _ mucela _ `yvanas seni~. ix. yvana, ix. siji<br />
muSaraTi _ `eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris~. (arab. `muSTari~)<br />
iupiteri _ cTomili varskvlavi<br />
muSki _ Moschus muschiferus L., muSkis saTesle jirkvlebidan miRebuli<br />
surnelovani siTxe Muschus _ muskusi. ix. debvardebi, ix. TafaTa, ix.<br />
tusc, ix. yaSaya<br />
muSkuSa _ ix. muSki<br />
muSma _ `qunjiTsa hqÂan~. ix. qunjiTi<br />
muxa _ дуб Quercus qv. im., aW. rko; Wn. Wkoni; mgr. Wyoni; svn. jãra, jira,<br />
jihra. ix. rko<br />
muxudo _ нут, бараний горох, нагут, гороховник, турецкий горох Cicer arietinum kx.<br />
sisiri; qzy. ciciri; sb. erevindi.<br />
mRamiobi _ Ramura _ Miytis miytis<br />
mReri _ Zneli muni<br />
mRili _ Wua unji gamryuneli. ix. Wua<br />
mRirdveli _ ucnobia<br />
mRrialtvelaÁ _ `wyalsa zis~. `romeli wyalsa Sina mRriantveli...~<br />
ucnobia.<br />
myavis kuda _ ix. farsmanduki<br />
myavi _ TriTinasa hgavs, patara oTxfexaa. ucnobia<br />
myuari _ mkuari. ix. bayayi<br />
mSala _ mSrala. ix. svia<br />
mCore _ `ZaRlisa da mÃecis skore~. ix. skore, ix. nexvi<br />
mcercneli _ mcercnelisaTÂs _ `pirsa, romelsa mcercneli iyos~.<br />
ucnobia<br />
mZovari _ mZoara _ muwuki TmaT macÂnebeli<br />
354
mwikuli _ ars yovelive Semsvreli gvamisa. ix. baya<br />
mwyavi _ wyavi лавровишня Laurocerasus officinalis Roem. qrT. Cqeri; qv. rW.,<br />
lCx. Skeri; zm. rW. leSkeri, leSki; sb. mwyavi, Wn. mwko, mwkoli, wu;<br />
mgr. wyili, wyi, wyivi, wyovi, wyoi; svn. wyev, wyav.<br />
mwyazari _ (fS., rW.) morTuli, moxdenili, koxta, cocxali, mardi,<br />
fxiani, marjve<br />
mWada _ остянка курчаволистная Oplismenus undulatifolius (Ard.) P.B. im. tyis<br />
glerta; zm. im. eSmakis fexi, tyis Worikana; gur. Wada-Wada; mgr.<br />
mafatia, maWkidia.<br />
mWameli _ wyluli kirCxibi. ix. kui, ix. sWameli<br />
mWnavi _ ix. circeli<br />
mjdomi _ SiganSi didi muwuki. simsivne<br />
n<br />
nabi _ nabti _ nabd _ `gulis, gin majasis cema~<br />
nazla _ surdo, katari, anTeba zeda sasunTqi organoebis<br />
naki _ naklebi<br />
namali _ nalma _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax<br />
nanaskunda _ `Tamarindsa hqvian~. ix. Tamrindi<br />
nanaxiva _ nanxua _ ix. solinji<br />
naJvi _ naJÂi _ fiWvis kakali. ix. fiWvi<br />
nardangi _ nardana _ broweulis SarbaTi<br />
narinji _ апельсин горький, померанец, бигарадия Citrus aurantium L. Wn. aranZi,<br />
araranci; mgr. Wvaxe forToxali. ix. Turinji<br />
naris lurji _ lurji nari, lurjekala синеголовник Eryngium coeruleum<br />
M.B. msx., fS. narcecxla; C. Savwewela<br />
narifari _ `sxva niSani gamomavalisa, ...amisaTvis uZaxian, rome tani<br />
cecxliviTa enTebodes...~ ucnobia<br />
nasaia _ ZarRvi ese quslsa zemoT aris<br />
nata _ moqnili tyavi, ix. TalaTini<br />
nafsi _ nafazi _ `Tu suli ugubdebodes nafsisa niSani aris~. ix.<br />
ziyinafazi<br />
naRvela _ горечавка Gentiana kx., msx. asisTava; jvx. maiasilis balaxi;<br />
TS. mwaria, babluara, mamis yvavili; erwo Sxama; lCx. gvrita; gur.<br />
355
qarSota; aW. asisTava, berZnuli endro, Sxama; svn. arsTav. ix.<br />
jintiani<br />
nacarqaTama _ qaTamnacara _ марь Chenopodium umTavresad Ch. Album L.<br />
qrT., kx. mxali; TS. TaTabo; mxv. TaTamai, erbovana; msx. nacarbnevia,<br />
nacarbnia; jvx. qaTmaTo; im. qaTanacara, qaTamnacara; lCx. moWarxlue;<br />
gur. qorafa, nacara; mgr. Ce jumene, qorofe, qerofe; svn. mesgela,<br />
mesgvla, muskvila.<br />
nacartuta _ nacrisferi tutaÁ _ tuti ese ars nacris wveni kumpasaTÂs;<br />
gina gvarjilis miwis wveni sagvarjiled da misTanani.<br />
naci _ nawyli<br />
nawyenis wamali _ igive nawyenis balaxi. ix. Savbalaxa<br />
naÃWi _ naxWi _ usuloze amoWrili<br />
nego _ ukvdava цмин, бессмертник иммортель Helichrysum, mTis nego, svarna.<br />
nezui _ dedali<br />
nergmani _ `iisa Ziri da nergmanisa Ziri~. ucnobia<br />
nes _ дыня Melo sativus Sageret. ing. nes; Wn. kavoni; mgr., svn. Sinka.<br />
nexvi _ mcoxnelTa ganavali<br />
nefis gvirgvina _ `nefis gvirgvina svi. irgas gavs da suli ar udis~<br />
ucnobia<br />
niaxura _ лютик ползучий Ranunculus repens L. kx., gur. wylis niaxura,<br />
niaxura-balaxi; qv. rW. wylis lobio; aW. WanWaxurai.<br />
niaxuri _ сельдерей Apium groveolens L. mgr. sona. ix. sazlaoz<br />
nigozi _ ix. kakali<br />
nikrisi _ подагра Podagra. ix. mikrisi<br />
niori _ чеснок Allium sativum L. mxv. nivari; ing. nigor; Wn. lei, leri; svn.<br />
nivra<br />
niSastaki _ niSastagi _ ix. saxamebeli.<br />
niSo _ ix. niSastaki<br />
nuki _ wonis erTeuli<br />
nura _ balanT gasacÂnavi wamali<br />
nurtaki _ nuartki. ix. Sadanji, ix. kanafi<br />
nuSi _ миндаль Amygdalus<br />
ozorT _ subuqi xiTa<br />
356<br />
o
omaini _ frinvelia, miminos umciresia, haerSi mfrinavia, dajdeba,<br />
buzis WamiT hcxondebis,<br />
ombalo _ мята блошная, м. луговая, блоховник, полей-трава Mentha pulegium L.<br />
gur. umbalo; mgr. ombale, ombali.<br />
ontkofa _ можжуха, мохунка, мошнуха, пузырная вишня, песья вишня Physalis<br />
alkekengi L. qrT. onTqofa; kx. dudRubo, dudgubo dudRubela; fS.<br />
dudRuba, dRubdRuba; rW., lCx. babuStela; gur. katayvera, otyaCua;<br />
ing. zaRli, ziv; aW. satkaCuna; zm. rW. ontkofila, otkofila; mgr.<br />
tyvatyvacia, yuaSi mapaSqinia; svn. Jànti<br />
opani _ upani _ ix. sakpinaWi, ix. qaqinaji, ix. dudRubo, ix. Ziramo<br />
orovandi _ лопух Arctium mxv. faTari; qrT., kx., mxv., mT., fS., TS.<br />
Zirxvena; msx. RalaRunta; xvs. dilxvena; sb. delxvina; lCx., qv. rW.,<br />
zm. im. ReleRunta, RelaRunta; mT. rW. RorifuSa; gur., im. olaRua,<br />
oxakua, oxakue, oxokua; ing. zérxunaÁ, zérxvina; C. RulaRuna; mgr.<br />
uCa-tya; svn. yvalmaC. ix. Zirxvena<br />
orferi _ медуница Pulmonaria mollissima A. Kerner kx. filtvis balaxi; okr.<br />
kokoCi; zm. im. xaverda.<br />
oryura _ парнолистник Zygophyllum fabago L. smx. Wapaluka. ix. Wapaluki<br />
osero _ чернокорень имеретинский Cynoglossum imeretinum Kusn. zm. im.<br />
bizRao; qv. im., gur. oxatua. ix. oxatevei<br />
ospi _ чечевица Lens culinaris Medic. l.k. murdumaqi; svn. qirs, qirc.<br />
ospotri _ osopintro _ oCopentre _ карпезиум чернобыльниковый Carpesium<br />
abrotanoides L. gur. osopontro; mgr. osurtofu.<br />
osurnela _ orsunela. ix. ifnura<br />
ofa _ `cxenis qaCaCis seni~<br />
oSindari _ `sxuaÁ sasmeli oSindrisa, romeli uSvelis zmastsa~.<br />
ucnobia<br />
oSnani _ `mokaluli oSnani~, soda, Sulsola, soda _ sodis Semcveli<br />
yarRani.<br />
oSoSa _ будра Glechoma hederacea L. kx. oSoSo; im. oSoSua; lCx. voSoSe;<br />
gur. oSmeSa; ing. JinJiralai; mgr. oSoSia.<br />
oxraxuSi _ петрушка Petroselinum crispus (Mill.) Nym. (=P. sativum Hoffm.) qzy.<br />
oxraxoSi; qrT. maRdanozi; TS. makidoneli; gur., aW. makido; sb.<br />
makidoni; vxSt. makedoni, petruSka; Wn. Ramso, Rramso, WiWami; mgr.<br />
makindoli.<br />
357
oxatevei _ oxatuva. ix. osero<br />
p<br />
pagiJati _ `qalbana, pagitaJi cxariTa ZmriTa gadgine...~ ucnobia<br />
palo _ mcire mana, ix. mana, ix. margili.<br />
panta _ груша кавказская дикая Pyrus caucasica A. Fed. zm. rW. panta-msxali; rW.,<br />
qv. im. Wkuta-msxali; lCx. Wkuta; zm. im. jarWi; gur. kviWiWi, kviWiWimsxali;<br />
ing. WirWima; Wn. mtkui mcxuli; mgr. pante sxuli. kvetele<br />
sxuli, tyari sxuli, Wiku sxuli; svn. gowo vicx. ix. WiWkva<br />
pasmagi _ `sworad Seazave da pasmagiTa Ãeli auvse...~ ucnobia<br />
patarZala _ воловик Anchusa italica Retz. rW., zm. im. Zroxiena. ix. gaazbana<br />
patarZlis yvavili _ Tavqvia yvavili, Tavdayira фуксия шаровидная<br />
Fuchsia globosa Lindl. qv. qrT. xevarda, sayura; kx. feria; qzy. zaaris<br />
yvavili. ix. xevarta<br />
patruqi _ 1. filTa. mosxod Segrexili bambis Zafi sanTelSi, an<br />
WraqSi, Casatanebeli mosakideblad da asanTebad. 2. ukana karSi<br />
(gvamSi) Sesadebi sanTeli. 3. iaraSi Casadebi gasanTluli Zafi. ix.<br />
Safi<br />
paSta _ erTi qrTili marculis wona<br />
paWiWi _ xevsuruli winda<br />
peruli _ qafi<br />
pilos Zuali _ spilos Zvali<br />
pilpili _ перец черный Piper nigrum L. sb. mgorvala; gur., im. gorvali; Wn.<br />
Seuli pipei.<br />
pipila _ wiwaka перец стручковый, п. красный, паприка Capsicum annuum L. im.,<br />
lCx., gur. pimpili; mT. rW. pipila, pimpila; aW. surunji, pirpilo;<br />
ing. pirpil; Wn. pipei; mgr. zarfana, zafana; svn. pimpilaÁ, Zafana; C.<br />
darupilpili.<br />
pirimze _ фелипея красная, волчек красный Phelypaea coccinea (M.B.) Poir. gr. kx.,<br />
smx. Cibuxa, Crdilis lamaza.<br />
pirdaqceuli _ ix. layva<br />
pirwminda _ дубница, живучка Ajuga genevensis L. da A. reptans L. msx. buxaxi;<br />
im., lCx. RoriWakunteli; gur. RoriSaraSela, RorisaCeCela; mgr.<br />
CeiSele, ceiSare, SeeSela, ceSale, TvaTvi<br />
pispiWi _ `spastaoni ori marcuali, pirpiWi equsi drami...~ ucnobia<br />
358
pitna _ мята Mentha j. pitnaki; mgr. pitine; svn. minToor, minTÍ.<br />
pitna veluri _ tyis pitna _ мята лесная, м. русская Mentha longifolia (L.) Huds.<br />
(=M. silvestris L.) kx. pitnura; qrT. cxenis pitna; qrT., zm. im. viripitna;<br />
qv. im. cxenipitna; aW. tenco; mgr. ÀvalmiTa, ÀvalminTa, svn. minTv,<br />
minTÍ, minToor, tyçr minTv.<br />
poxli _ poxili _ msuqani<br />
poWoWiki _ TeZosTavis sabrunavi Zvali<br />
prasa _ поррей, лук поррей Allium porrum L. im. prasi; Wn. paskia, praskia,<br />
WiWami; mgr. purasqia.<br />
J<br />
Jangara, Jangaro _ sini spilenZisagan. ix. jangara<br />
JivJivi _ JivJiva _ bizbizela парижская красавица Coreopsis tinctoria Nutt. kx.<br />
JivJiva<br />
Jolo _ Jola _ mJolo малина Rubus idaeus L. (=R. idaeus L. var. buschii Rozan).<br />
fS. Joli; mT. mJvali, mJoli; mxv. qubi; xvs. Rvafi, xvafi; TS. Rvafa,<br />
xvafa; msx. Jvalo; zm. rW. Jola; ing. qérai; sb. xofa; Wn. daZi kandRu;<br />
mgr. imRva, inRva, baRiS muci; svn. inRa. ix. mJola<br />
JunJruki _ звездчатка, мокрица, Stellaria media (L.) Cyr. qrT., kx. junjruko,<br />
junjruki; mxv. wvrili mxalai, Citis Tolai, wvrilmxalai, osurmxalai;<br />
mT. osuri mxali; msx. nacara; qv. im. bowva; zm. im. bowowia; gur.<br />
bowowo, bowowua, sirisua; okr. kinka; aW. JriWa.<br />
r<br />
rabasa Sixusa _ `rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia<br />
ewyinos~. ucnobia<br />
raziane _ raziani _ raziana _ ix. didi kama, ix. SifiTi<br />
ramangi _ `sanagiTa, ramangiTa... Seiqmen... ucnobia<br />
rapTeli _ rahTeli _ `pilpila da rapTeli...~ ucnobia<br />
rasuRanav _ ZarRvi `rome cxviris Tavsa aris~<br />
raSa _ `Ãelis TrTolasa hqvian~. пляска св. Витта<br />
raxi _ erTnaxadi arayi<br />
revandi _ ревень Rheum<br />
359
valisa WurWeli _ rvali ese ars: spilenZTa da kalaTa Sereven da<br />
mas STamoasxamen sarekel zarad, linad da eJunad oxrisa da Ãma<br />
JRerisaTÂs.<br />
rTxmeli _ ix. Cveulebrivi muryani<br />
rkinawida _ rkinisa da ilekros nadnobi, ix. ilekro<br />
rko _ muxis xis nayofi Glandes Quercus mcenarisagan Quercus robur et Quercus<br />
Pedunculata Willd.<br />
rku _ `magari da simsivne sdeus balRamis guari iyos~. ix. kui<br />
rubi _ sirofi, tkbili naxarSi wveni, murabis wveni, julabi<br />
rubisusi _ wamlebSi Sesarevi fqvili samkurnalo mcenaris marcvlebisa<br />
da sirofisagan<br />
ruTuba _ `xurmas hqvian~. ix. xurma.<br />
ruyuser _ `zardaCos hqvian~. ix. zardanCo.<br />
rZiana _ молочай Euphorbia TS. balRamis balaxi, balRama; mxv., mT. rZevana,<br />
erZevana; rW. merZevala; lCx. merZeule; rW., lCx., im., gur. rZiarZia;<br />
ing. ziana; mgr. mabJalia, mavJalia, mebJalie; svn. màlàjool. ix.<br />
farfioni, ix. ziana<br />
rcni SaSfarana _ `SroSanasa hqvian~<br />
ix. SroSana<br />
s<br />
sabri _ sasri _ aloe _ алоэ, столетник Aloё sb. sabri, azua.<br />
sagrwyile _ sakrwyile _ sarwyilia _ ix. wiTeli gvirila<br />
sagurkveli _ swori nawlavi Rectum<br />
sadarki _ ix. gvirila<br />
sadaT _ `damwvari grili da Ãmelia, kbilsa gaaTeTrebs da Zirsa<br />
daumagrebs~. ucnobia<br />
sadalni _ `yuris ukana ZarRvi~<br />
sadanaji _ kanafis Tesli. ix. kanafi, ix. nurtaki, ix. Sadanji<br />
sadaqsari _ SeWamadi kurdRlis xorcidan damzadebuli, Sezavebuli<br />
nivriT, nigvziT, ZmriT, mawvniT da xaxviT.<br />
sadajindi _ ix. induri nardi.<br />
sadapi _ sadafi _ sadafa _ sudabi. ix. tegani<br />
sadli _ `qeris fqvili, sadlisa, dafaCi darbandiTa tle qen...~<br />
ucnobia<br />
sadrekeli _ yiflibandi. ix. iafux<br />
360
savaTi _ safaTi дрожа Otis tarta L.<br />
sazamTro _ Cveulebrivi sazamTro _ арбуз съедобный, кавун Citrullus vulgaris<br />
Schrad. kx. yarfuzi; dsvl. xaburzaki, xarbuzaki, xabuzraki; sb.<br />
melsapeponi; Wn. karpuzi; mgr. xaburzaki; svn. xarbuz.<br />
sazlaoz _ `velurisa niaxurisa Teslsa hqvian~. ix. niaxuri<br />
saTari _ ix. TavSava<br />
saTriWi _ saTareWi _ `solinjani da basbasi da saTriWi danaye~.<br />
ucnobia<br />
sakamoneai _ sakamonia _ sakamunia _ sayamunia _ sakamuni (gomfisi, romelic<br />
mcenare Convolvulus Scamonia-sagan miiReba. ix. mamudia, ix.<br />
Skamunia<br />
sakmeveli _ fisia sakmlis xisagan miRebuli. ix. sakmeli, ix. qundari<br />
sakmeli _ sakmeveli _ ладанник Cistus Creticum L. aW. oklakuncxa, Tikniyura.<br />
sakpinaWi _ saqbinaji qalbanasa hqvian. ix. qalbana, ix. jaroti<br />
sala _ moZravi simsivne. `xanazirsa hgavs, magram xanazira ar iZvris<br />
da sala iZvris...~ lipoma, aTeroma, cistadenoma. ix. xanazira<br />
salaTa _ салат, латук Lactuca sativa L. ix. yrdeli, ix. xavarti<br />
salbuni _ malamo<br />
salda _ ix. walika<br />
saliba _ `saliba surosa hqvian~. ix. suro<br />
salixa _ ix. dariCini<br />
salmoba _ satkivari<br />
samTlis Tixa _ `Tbili samTlis Tixa Semosdevi xSiraT...~ ucnobia<br />
samiTi _ `somxurad cerecosa hqÂan~. ix. didi kama<br />
samkurnalo ZiZo _ донник лекарственный, буркун Melilotus officinalis (L.) Desr.<br />
qrT., jvx. viris ionja; erwo ionja; rW. samTiTa; im., lCx. cxenisofa;<br />
ing. barinJ. ix. cxenis ofla. ix. yviTeli ZiZo<br />
samnis qva _ `samnis qva danaye...~ ucnobia<br />
samye _ samyi _ webo, fisi, gomfisi, gummi. ix. samyi arabi<br />
samyi arabi _ (ar. samRi arabi) Gummi Arabicum _ gamxmari fisi<br />
mcenarisagan Acacia tortilis Hayne ix. taWikrezi<br />
samyi _ `TuTubosa hqvia~. ix. TuTubo<br />
samyura _ клевер, трилистник, дятлина, Trifolium ing. venJai, ÁènJaÁ; Wn., mgr.<br />
sumÀuja, sumÀujaSi, tya, tofuri; svn. samyur, pirpil. ix. itrfiali<br />
361
samÃedro _ samxvedro _ ukana nawlavi, samxvedros avadmyofoba _<br />
buasili<br />
sanagi _ sangi _ didi kveri rkinisa<br />
sandali _ sandlis xe. Santalum L.<br />
sandarosi _ `sakmeli~ Sandarcha fisia, romelic Callitris Guadrivalvis anu<br />
Thuja atriculate xisagan miiReba<br />
sanelebeli _ sananebeli _ ese ars raÁca sunneli saWmels Seanelebs:<br />
koWa, pilpili da misTanani<br />
sanfeli _ `mazdaqi karnafeli da sanfeli da asaroni~. ucnobia<br />
sanCoravi _ samCoravi _ mcoxnelTa ukana tani. ix. mCore<br />
sanZuri _ ix. gvirila<br />
sanjabali _ sanjafili _ ix. koWa<br />
saolavi _ `cxenis qaCaCis zeiT~<br />
sapanZili _ `mariama sakmeveli aris~. ix. mariamsakmela<br />
sara _ epilefsia<br />
sarasa _ `sarasa gamowure, Ãeli erTi Seasui~ ucnobia<br />
sarasami _ daavadebaa `romeli ars Tavqedi~. ix. Tavqedi<br />
sardan _ `broweulis marcvali~. ix. broweuli<br />
sarvani _ `Tu cxensa sarvani waekidos da TualTa cremli sdiodes~<br />
saro _ piramiduli kviparozi, gundis xe, кипарис пирамидальный Cupressus<br />
sempervirens L. var. pyramidalis Targ.-Tozz. qrT. mironis xe, xeTufala; sb.<br />
saro, alvis xe; mgr. gundaSi ja.<br />
sartari _ sartani _ `rkusa rqvian~. `magari simsivne, rome rkusa hqen~.<br />
ix. rku, ix. kui<br />
sarCeli _ `mosamarTlesTan Civili~. saCivari<br />
sasrevi _ `ars qva Ãrmada, mangalTa da celTa aRmleseli~<br />
satacuri _ спаржа Asparagus officinalis L.<br />
satkecela _ Wyipanta _ хлопушка Silene wallichiana Klotzsch (=S. commutata<br />
auct.) mxv. satyeSebela; mxv., fS., xvs., TS. mWivana, Wivana; erwo<br />
Wyapinta; aW. tkacuna; svn. latysgànçr, satkecelaÁ.<br />
satfuri _ saTbunebeli<br />
safain _ safini _ vena `koWis siaxles ars SigniT kerZoiT~<br />
safarajali _ `komSsa hqvian~. ix. komSi, ix. bia<br />
saqmuSki _ `saqmuSki... TviTosgan swor swori danaye...~Bix. muSki<br />
saqcevi _ saxsari<br />
362
sawereli _ panariciumi<br />
saxamebeli _ naxSirwyali _ polisaqaridi<br />
saxvavi _ `cerc moiRebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wyaliT da<br />
ganaaxuams saxvavTa...~ ucnobia<br />
sevda _ Savi naRveli, erTi oTx siTxeTagani, romelic humorulpaTologiis<br />
Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />
SemadgenlobaSi. ix. TabiCarum<br />
seli _ лен Linum. ix. qaTani<br />
selima _ selimi _ ZarRvi marcxena xelis neksa da ara TiTsa Sua<br />
ZarRvi<br />
senamiqi _ senemqebi _ semeneqi, ix. sinamaqis xe<br />
seran _ serani _ seerani anu seirani (sp. `seiran~, an `seeran~)<br />
gaseirneba, gareba, gareT ezoSi, an baR-bostanSi.<br />
svia _ хмель Humulus lupulus L. fS., xvs. sve; msx. garmaSo; zm. im. fSala,<br />
mSrala; im., gur. fSalo; aW. Sralai; ing. sèo; Wn. bardi binexi; mgr.<br />
mafSalia, fSale; svn. fSalaÁ, svij. ix. mSala _ mSrala<br />
svintri _ suintra _ купена, соломонова печать Polygonatum umTavresad P.<br />
glaberrinum C. Koch., TS. daTvTJolai; mgr. mariale; svn. qislad. ix.<br />
Sitraji<br />
silbos bediTa _ `ispanaxi silbos bediTa, ulbo da qunjiTi...~<br />
ucnobia<br />
sili _ (arab. `Wleqi~) `ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian, mas<br />
uSvelis~. filtvis tuberkulozi<br />
simlarabi _ `Savi xaSxaSi da simlarabi~, ix. samyiarabi<br />
sinamaqis xe _ кассия остролистная сена Cassua acutifolia Deb. fuTfuTa, ix.<br />
senamiqi, sini<br />
singuri _ Zalian wiTeli samxatvro wamali, _ warmoadgens cecxliT<br />
Sezavebul vercxlis wyals anu sindiys, da gogirds. igive kinovari.<br />
Sinnabaris. aqedanve moWirebuli wiTeli feris samxatvro melani<br />
sini _ ix. sinamaqis xe<br />
sinjiti _ ix. unabi<br />
siodorgi _ `mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgisa...~ ucnobia<br />
siona _ sona. ix. niaxuri<br />
siris kvercxi _ siraqlemas kvercxi<br />
363
sirvaSli _ siris vaSli, CitavaSla _ пираканта, кизильник красный Pyracantha<br />
coccinea Roem. qrT., kx., mxv., mT. xSirvaSla; msx. Citawkepla; rW.,<br />
lCx., im. silvaSla, sirvaSla, siris vaSli; zm. rW. rtyemli; mgr.<br />
meliyurZene; svn. laxva visg, xapra visg, laxva uskv.<br />
sisui _ sisvi _ TeTrSav areuli cxovelis balani<br />
sisxa _ zisxa _ zisya, mucela, sisxliT faRaraTi, dizenteria.<br />
sifistoni _ yifistoni _ ix. marwyvi<br />
sitraji _ setraji _ ix Sitraji _ Sitaraj<br />
siqangubini _ siqanjab _ siqanjabini _ samkurnalwamlo saSualebaTa<br />
erT-erTi saxe. TafliT an SaqriT ZmarSi Semzadebuli sasmeli, romelSic<br />
sxvadasxva saxis wamlebs urevdnen<br />
siqarozi _ `siqarozi danaye nigoziTa~ ucnobia<br />
siqilanji _ siqilonja _ ix. feriscvala<br />
siji _ `yvanasa hqvian~. ix. yvana<br />
sklati _ Sali _ imerni mauds uwodeben<br />
skore _ `ganavali~. ix. mCore<br />
sodi _ soTi `qarTulad Tofalxa~. `sodi rome kiperisi hquian~. ix.<br />
Tofalaxi, ix. kviparozi<br />
soinji _ чернушка Nigella sativa L. gur. Savkakala; aW. sisami, cisami; mgr.<br />
uCa kakali; sb., C. ikvlivi; er. surija; C. CoraqoTi; j. CitisTvala,<br />
soniji, solinji. ix. Savkakala<br />
solinjani _ sorinjani _ (sp. `surunj~). ix. soinji<br />
solinji _ soniWi _ ix. soinji<br />
sorotofa _ `sorotofas Ziri~. ucnobia<br />
sosani _ sosani velis сокирки растопыренные Consolida divaricata (Ldb.)<br />
Schröding (=Delphinium divaricatum Ldb.) sosani yanis сокирки восточные<br />
Consolida orientalis (J. Gay) Schrödg (=Delphinium orientale J. Gay)<br />
soRin _ `alTisasa hqvian~ (arab. (halTiT). ix. halTiTi<br />
spandi _ ix. mariamsakmela<br />
spanZli _ spanZeli. ix. ispanaxi.<br />
spastaoni _ `spastaoni ori marcvali~. ucnobia<br />
speti _ umarulio, mineraluri siTxe, Spathium Fusibulae, Fluor mineralis<br />
sparsi _ ix. gandanaÁ, ix. prasa<br />
spaondogori _ spodogori _ spodagari _ `da spodagari, Savi naRveli,<br />
romeli TualTa daudgens~. ucnobia<br />
stagni _ `stagnis furceli da leRvis furceli...~ ucnobia<br />
364
stafilo _ морковь посевная, м. культурная Daucus sativus (Hoffm.) Roehl. ing.<br />
abaJur; mgr. stamfilo.<br />
sudi _ ix. Svria<br />
sumbuli _ `tabolens hqvian~<br />
гиацинт Hyacinthus ix. taboleni, ix. farodan mefeli<br />
suniSi _ `soinjsa hqvian~. ix. soinji<br />
suravandis balaxi _ gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm.<br />
im., aW. surovanda, surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila;<br />
mgr. gveriSi curu, murxvantala.<br />
surinjaloni _ sorinjani (sp. sorinj) suriki. ix. soinji<br />
suro _ mamula _ чернобыльник, бобыльник, забудьки, полынь обыкновенная<br />
Artemisia vulgaris L. mxv. suro; mT. serna, safcqvnela, suro-balaxi; TS.<br />
jorTkuda, furTkuda; xvs., erwo avSani; gur. myrala-balaxi, abzinda;<br />
aW. giauroTi; mgr. oSaSuria, abzinda; svn. voqsolç, màqsçni. ix.<br />
saliba<br />
sursili _ srsuili _ sirsveli<br />
suqTi _ `suqTi muSkisa wona naxevar dramisa~. muSkis aromatuli<br />
siTxe. ix. muSki<br />
sqeda _ ix. dambla<br />
sqinoni _ `aiRe bia mwife, daWar, wyali daasxi... qafi aiRe, Tu<br />
gindodes rome sqinoni Sehqna z(e)da Saqari moayare...~ ucnobia<br />
sWameli _ wyluli kirCxibi. ix. mWameli, ix. kui<br />
sxlis kvanixi _ msxlis kvanixi kvanixi ucnobia<br />
sxlis fuTri _ msxlis fiTri ix. fiTri<br />
t<br />
tabarzati _ t(a)b(a)raza _ tabarzadi _ tabarzi _ `Saqris myinvari<br />
aris~, Saqaryinuli, леденец, ix. qalSaqari<br />
tabela _ птерис критский Pteris cretica L. aW. karastani; mgr. ameraS gvimara.<br />
tablayura _ farTofoTliani WanWyata бересклет широколистный Evonymus<br />
latifolia Mill. qrT. ZaRltabla; fS. kidobana; lCx. ognari; rW., lCx.<br />
WeWketa; msx. SiSmiri; rW., im. boxCuana, xaWapura. ix. WeWketa<br />
tabti _ `Tu cxensa tabdi Seeqnas da muceli sruliad usivdes...~<br />
ucnobia<br />
365
tabaSiri _ tavaSiri _ tapaSiri _ tafSiri _ bambukis muxlebSi<br />
mdgari wveni, romelsac xmaroben samkurnalo mizniT. ix. TaxbaSi<br />
taboleni _ ix. sumbuli, ix. farodan mefeli<br />
tarxuna _ тархун, эстрагон Artemisia dracunculus L. rW., lCx. talxuna.<br />
taWikrezi _ `taWikresi samyi arabsa hquian~. ix. samyi arabi<br />
taxtoxai _ taxtaxa, ix. qaTmiskuWa<br />
tahbiriloqi _ `tahbiriloqi TÂTosagan naxevar drami...~ ucnobia<br />
tegani _ рута, зимозелень Ruta graveolens L. im. Winturia; gur. tagani; aW. tagana;<br />
l.k. mariamsakmela; C. sadafa. ix. sadapi<br />
tenco _ wylis pitna водяная мята Mentha aquatica L. mgr. RejiSi ÀvalmiTa;<br />
svn. minToor, minTÍ, mànToor.<br />
terfi virisa _ ix. viristerfa.<br />
terfi cxenisa _ ix. viristerfa<br />
terfi jorisa _ ix. viristerfa<br />
tibanica _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />
tibri _ `...majuni ... TurbiTisa, romeli yolinjsa gasxsnis, tibrsa<br />
sevdasa gaiRebs...~ ucnobia<br />
tirifi _ ива, верба Salix qrT. nergi; kx. wnori; jvx. tilifi; msx. Zewna;<br />
Wn. souTi; mgr. ziWoni, WiWoni, Zerwa; svn. gànwiS, gunwviS, CiWàànd,<br />
Cijin.<br />
tita _ тюльпан Tulipa<br />
tle _ dasadebeli an wasasmeli wamali<br />
tusc _ ix. muSki<br />
tuta _ ix. xarTuTa<br />
tuxti _ tuRti _ алтей, проскурняк Althaea Officinalis L. msx., jvx. Tuxti;<br />
lCx. duxti; rW. virimoloqa; aW. foxveri. ix. TeTri tuxti, ix. xaTmi<br />
tyemali _ алыча дикая, ткамели Prunus divaricata Ldb. qzy. tyimali; ing.<br />
tyimal; Wn. comuri; mgr. comuri, omuri; svn. bçryven, bçryen.<br />
tyiuri _ Laserpitium latifolium L. Laser trilobum (=Siler trilobum)<br />
u<br />
udi _ udo _ ix. arjmaniki, ix. Savjaga<br />
uznain _ `yuris ukana ZarRvi~<br />
ukaÁ _ ukia _ uncia saafTiaqo wonis zoma<br />
366
ukudava _ ukvdava _ danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato;<br />
jvx., msx., rW., lCx., zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing.<br />
dandranuka; mgr. vaRuria, uRurale.<br />
ulbo _ ix. Hulbo, ix. Sambalila<br />
umaruli _ pirisaxis gasaspetakebeli da gasalamazebeli kosmetikuri<br />
saSualeba<br />
unabi _ unapi _ ююба, китайский финик, чайлан, унаби, грудная ягода Ziziphus<br />
sativa Gaertn. im, gur. urnabi, ornabi; mgr. urnabi, burnabi.<br />
ungra _ `aiRe ungra da fiWvis fisi...~ ucnobia<br />
unji _ saqoneli<br />
upe _ Wipi<br />
urveba _ `cxenis dafxana~<br />
urvli _ urvili _ `romelsa urvli sWamdes~ SeWirvebuli,<br />
Sewuxebuli, guemuli<br />
urvlis Tesli _ `urvlisa Teslsa zeda yrmis fseli daasxi~ ucnobia<br />
urTxmeli _ urTxeli _ тисс, негной-дерево Taxus umTavresad T. baccata L.<br />
kx., fS., xvs. uTxovari; rW., lCx., im., gur. urTxmela, urTxvela; aW.<br />
mada, urTxmela, satilia; qv. rW. wuTuli; qrT. urTxli; sb. saji;<br />
mgr. urTxeli; svn. urTxel, SçÁra.<br />
uskufi _ `Seqna uskufisa, romeli ergebis balRamsa~ ucnobia<br />
usuli SarbaTi _ Taflnarevi SarbaTi<br />
uSayi _ (danai Cadir iran.) umi kevi<br />
uCuxi _ `muclis Wideba didi~<br />
ucveTela _ чубушник, кавказский жасмин Philadelphus caucasicus Koehne msx.<br />
didgula; kx. xeyvavila; qrT., zm. im. WeWketa; mgr. Taxvantela<br />
ucusuna _ ucuna _ безвременник великолепный Colchicum speciosum Stev. TS.<br />
ucana; zm. rW. ucuni; lCx. SanSvela; gur. Tavniora; gur., aW. saTovlia;<br />
mgr. dàrCe, jirCe, laha gvaja; svn. SçSvli<br />
uZrva _ uZr(a)va _ ix. Ziraki, ix. Zira, ix. zira, ix. ziraqirmani, ix.<br />
kvliavi<br />
f<br />
fazamuniSi _ `lerwmis Ziri, fazamuniSi danaye...~ ucnobia<br />
367
fazari _ `moitane fazari muxudos odeni...~ ese ars qvaÁ naRvelTa<br />
Sina, romeli niamoriTa ufrosad gvarobs. samkurnalod saÃmari. qva-<br />
Taganc iqmnebis fazari romelTame Temsa<br />
faizmiSi _ unda iyos lifazmoSi. piris gamosacdeli, sakbilo, sagemebeli<br />
falasufa majuni _ (arab. `falasufa~, sp. `alasua~) filosofosTa<br />
majuni<br />
falia spilo (sp.) _ ix. dulufi<br />
falRamuni _ (arab. berZ.) erTgvari simsivne<br />
farezi _ zRude; TavSekaveba, gafrTxileba, sifrTxile, daTmoba,<br />
saWmelze uaris Tqma wyenis SiSiT, marxuloba.<br />
farvada _ damalulad, farulad<br />
farvana mdelosi _ луговой мотылек Loxostege sticticalis<br />
farvana (simindis) Rerosi _ стеблевый (кукурузный) мотылек Pyrausta ubilalis<br />
farisi _ ix. avSari, ix. fSati, ix. RafTi<br />
farodan mefeli _ `sumbulsa hqvian~. ix. sumbuli.<br />
farsiauSni _ farsiaoSan _ ix. jaroti, ix. qalbana<br />
farsmanduki _ тысячелистник, деревей, порезник Achillea millefolium L. qrT., kx.,<br />
fS. melikuda, meliskuda; qzy. TavyviTela; xvs. cicaskuda; mT.<br />
melagunda; mxv. mkervala, saWrela; TS. wylulis balaxi; msx., jvx.,<br />
aW. yvaviskuda, yvavkuda, yvakuda, CiCqvis balaxi; rW., im. kravikuda,<br />
qorikuda; lCx. Tagvikuda; ing. wyili-balax; svn. muRmuril. ix.<br />
kraviskudai, ix. meliskuda<br />
farfaraÁ _ farfari _ `dandurica amas hquian da Tuxmajanica~. ix.<br />
danduri. ix. Tuxmaqani<br />
farfioni _ ix. rZiana, ix. ziana<br />
fawala _ tyirpi<br />
fajali _ `boloksa hqvian~. ix. boloki<br />
feriscvala _ морковь дикая Daucus carota L. kx. SuSana, SuSana-balaxi; im.<br />
qinZiloja; gur. siqilonja, qililoja; rW. feriWamia; ing. dényvera;<br />
sb. qinjiloja; mgr. qejeji, qijiloje, tyari kama. ix. siqilanji<br />
feriZi _ `feriZisa Ziri danaye, tfilsa zeda dasdebdi...~ ucnobia<br />
fetui _ fetvi _ просо обыкновенное, бор Panicum miliaceum L. kx. faCxafetvi;<br />
mT. foCiani fetvi; qv. im., gur. Wadi, Wadis-Wadi; lCx. SavWada,<br />
368
Savi Wadi, uruSi; zm. im. wvrili Wadi; sb., C. faCqa; ing. fèt; Wn., mgr.<br />
fati, Wkidi, WkidiSi jkidi; svn. fetv. ix. Savi mWadi<br />
fiTri _ омела Viscum album L. msx. bidna; gur., aW. mada; Wn. Wabu, mcxuli<br />
kaka; mgr. liyvi, leyvi; svn. Wagv, fiTir<br />
filenji _ `senia damgrexeli~. `filenji imas hqvian rome tanis<br />
naxevari dausustdes~. hemiplegia<br />
filfili _ falfili _ ix. darifilfili<br />
fisi _ kupri, Savi webo, gomfisi.<br />
fita _ Tevzia<br />
fiti _ xis qerqis anaZrobi. ix. futi<br />
fityi _ qanTlis tkivilisa amas hqvian ix. qanTeli<br />
fiCxa _ fiCxi _ soko<br />
fiWvi _ сосна Pinus im., aW., msx. katari; mxv. CiraRis xe; TS. Jinaci; er.<br />
pito; svn. gàgib.<br />
folio _ вдовушка, скабиоза Scabiosa<br />
foxuÀri _ foxvera. ix. qatmi<br />
fsinTini _ (a)fsinTini ix. abzinda<br />
fsta _ bustuli фисташка настоящая Pistacia vera L. msx. fistiRi; er.<br />
fustuRi; sb. fista; Wn. istiki<br />
funTuSa _ очиток бледный, о. испанский Sedum pallidum M. B., S. hispanicum L.<br />
msx. efrema; mxv. xorxoSela; kx., rW., im. katiZuZu; lCx., zm. im.<br />
kataZuZu, tatkuna; qv. im. WiWua, boWoWua; im. cicunia; lCx. WuWie,<br />
TeTri kinwa, wiTelkinwa; gur. WuWkutai; aW. kaknisakvnetela,<br />
kaknisaknatura; mgr. puWkutia, WuWkutia. ix. katis ZuZua, ix. WiWua<br />
furisula _ примула, первоцвет, баранчики Primula mgr. joRoriSi nina<br />
fustuki _ fustuqi _ fiustoki _ (sp. `ustuy~). ix. fsta<br />
futi _ ix. fiti<br />
fufuli _ fufali _ fufala _ пальма катеху Areca catechu L.<br />
fuqi _ an fuyi _ sicariele<br />
fuSi _ yvermeti, Tiaqari<br />
fuSruki _ saxvreteli, saxvrepi, sufi<br />
fSati _ лох, джида Elaeagnus. fSati avSnarsa rqvian, purs gamoerevis~<br />
ix. avSnari, ix. farisi, ix. RavTi<br />
q<br />
369
qabri _ `kapari aris~. ix. kapari<br />
qabulialila _ qabuluri alila alila q. qabulidan. ix. alila<br />
qaTani _ ix. seli, tilo<br />
qaTira _ qaTiri _ qTira _ qTiri _ ix. glerZi<br />
qaTmiskuWa, giorgela _ герань голубиная Geranium columbinum L. agreTve G.<br />
molle L., G. pussilum L. kx. wiTelkuWa, qaTmikuWeWa; qzy. qaTmis kuWmaWi;<br />
msx. sisxlbalaxa; zm. im., qv. rW. oqrobeWeda; zm. rW., lCx. qristebeWeda;<br />
gur. tax-taxa, taytaya; aW. dedoflisWipa; mgr. puxa. ix.<br />
taxtoxai<br />
qaTmisqoCora _ гребешок, петуший гребешок Celosia cristata L. sb. wiTela,<br />
Zumela; kx. jijlibo; im. xaverdis yvavili. ix. Zumela<br />
qalami _ `kombostos hqvian~. ix. kombosto<br />
qalakoda _ niuka аронник, клещинец Arum orientale M.B. kx. niuki; fS., xvs.<br />
daTvisterfa; rW., lCx., im. qalakoda; gur. Rvina-Rvina; aW. gulgulai;<br />
mgr. kurdReliSi cuji, Rvind-RumuSi jinji, Rvini do Rumu; svn.<br />
lakoda<br />
qalbana _ ферула галбаноносная Ferula galbaniflua Boiss. sb. bane. ix. jaroti,<br />
ix. farsiauSni, ix. sakpinaWi<br />
qalbasa _ `Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa<br />
tansa Seqnasa...~ ucnobia<br />
qalona _ `abagi da qalona~ ucnobia<br />
qalSava _ ix. TeTryvavila laSqara<br />
qalSaqari _ Saqaryinuli. ix. tabarzati<br />
qamandrosi _ ix. Warela<br />
qamuni _ ix. zira, ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix.<br />
ziraqirmani, ix. gognu.<br />
qanTeli _ Sardis buSti. ix. fityi<br />
qarasa _ `prasasa hqvian~. ix. prasa<br />
qarva _ `ese ars nivTi rame, yÂiTeli, romeli gamoiRebis litovis<br />
zRÂdame, vidre wyalTa Sina ars, lbili ars da ra gamoiRebis,<br />
ganficxnebis. amisTÂs ixilvebis mas Sina jinWveli, buzi, daraÁca,<br />
xolo missa ityÂan romelime TevzTa SavaTa da romelime xeTa<br />
gomizTa da romelime sxvaTa<br />
qarTuli yoCivarda _ дряква весенняя, д. грузинская, цикламен. Cyclamen vernum<br />
Sm. (=C. Ibericum Stev.) qrT., kx. papiyvera; smx. vardiyoCa; mT. paplayvera;<br />
370
W., lCx. koCiota, kawal-kuwala; zm. im. qorCiota, qorCotia, qoCiota,<br />
korCiota, koCiata; qv. im., gur. kvarakunCxa; erwo turiproWa; zm. aW.<br />
yiyvis wamali; vxSt. koCivarda; Wn. kvarSili, qacra; mgr. karakunCxa,<br />
tyvarCelia, tkvarCelia. ix. korCiota<br />
qarta _ qaRaldi<br />
qartili _ qertli `qartli moklas da TmaÁ gaekeTos~.<br />
qarfqini _ `qinZis wveni, qarfqinis wveni pirSi daigubos...~ ucnobia<br />
qasni _ ix. vardkaWaWa<br />
qatmi _ хатьма тюрингенская Lavatera thuringiaca L. lCx. daTvimoloqi, moloqura<br />
qato _ anaqveti, naqveti, anu naqoti, anaceri<br />
qafaradi _ `zRvis qafs hqvian~. ix. zRvis qafi, ix. zabdul bar<br />
qafarcxa _ ix. kapari, ix. qabri<br />
qafuri _ qafuris xe камфарный лавр, камфарное дерево, Cinnamomum camphora<br />
Nees et Eberm.<br />
qaqinaji _ qaqunaji _ ix. ontkofa<br />
qaSanuri _ maRali xarisxis faifuri<br />
qaSveTisa slokini _ ucnobia<br />
qaCaCi _ `cxenisa, virisa da misTanaTa gaupobeli Cliqi~.<br />
qawipari _ qawapar _ mqavani senia qavilis amtexeli<br />
qedi _ kiseri<br />
qeri _ ячмень Hordeum svn. Wàmin<br />
qerqenCofi _ fiWvis ganayari qerqi<br />
qvis qargozi _ qar(a)gozi _ Parmelia caperata (Hoffm) Nyl. (=P. cylisphora Vain)<br />
qv. qrT. qaraqozi<br />
qvabis jgar _ ucnobia<br />
qimetra _ qmetra _ `abzindi da qimetra...~ ucnobia<br />
qinaqinis xe _ хинное дерево Cinchona ix. CofiCini, CubiCini<br />
qinZi _ кишнец, кориандр, кинза Coriandrum sativum L.<br />
qirmani _ qirmeni, qirmenuli, qirmanisa (qirmani _ qalaqi sparseTSi)<br />
qirmanuli CamiCi _ qirmanuli qiSmiSi<br />
qiSuTri an qibuTri _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia<br />
qliavi _ слива Prunus domestica L. qzy. qlivari; Wn. maroSinaS comuri; svn.<br />
qilvçrd, qilvari, qilÁav, qirvçd.<br />
qondari _ чабер садовый Satureji hortensis L. ix. mazarguSi<br />
371
qorafi _ клен красивый Acer laetum C.A.M. qrT. nekerCxali; qv. qrT. lekf;<br />
TS. lekis xe; zm. im. leki; gur. lekerCxali; aW. lekmakenCxa,<br />
lekmakurCxa; sb. korafi; Wn. barna; mgr. inWa, cxali; svn. fixvra.<br />
qoqi _ qoq-saRizi кок-сагыз Taraxacum koksaghyz Rodin<br />
qreavsi _ qrievsi (sp. `qaras~). ix. arjakeli, ix. karosi<br />
qrTili _ mravalmwkriviani qeri _ ячмень многорядный Hordeum sativum Jess.<br />
ssp. vulgare L. qrT., kx. ZvelTesli, Zveli Tesli, eqvskuTxa qeri,<br />
oTxkuTxa qeri; xvs., fS. CaraTi, Caradi; sb. qrTili; rW. koberi qeri.<br />
qristesbeWeda _ подлесник, трепешник Sanicula europaea L. im. mglisfexa; aW.<br />
mglistota; mgr. turaSi kuCxi, qristeSi beWedi, qajis sona. ix.<br />
mglistota<br />
qristesisxla _ чистотел Chelidonium majus L. xvs. sisxli-balaxi; qzy.<br />
yoris yayaCo; rW., lCx. cxenisofa; aW. qarcecxla, sayviTlo; ing.<br />
sérsélai wamal; mgr. nawifu, nawifi, jaSi zisxiri; svn. màRfi<br />
melild, WediS melild. ix. cxenis ofla<br />
qua _ `Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye~ ucnobia<br />
quda _ `qudas Tesli erTi drami...~ ucnobia<br />
quTubi _ kanis muwukebia<br />
quli _ `alila da quli yovel dilaTa sWamos~ ucnobia<br />
qu(me)li _ Ãalis fqvili<br />
quSuTo _ `yvavilisa quSuTosa imisTvis kargi aris...~ ucnobia<br />
quSumi _ `qasnis Tesli da quSumi anisiani...~ ucnobia<br />
qundari _ `sakmeveli aris~. ix. sakmeveli<br />
qundru _ TeTri sakmelia, ix. gundruki.<br />
qunjiTi _ qunjiti _ qunjuTi _ ix. muSma, ix. Sirbaxti.<br />
quSi _ Zveli Ãvela<br />
quSti _ qusti _ ix. yusti, ix. kostai<br />
R<br />
Rarizi _ `damus hqvian~ ix. jinWari<br />
RafTi _ RifTa _ RafiTi ix. fSati<br />
R(e)rRedi _ RerReti _ bati _ гусь<br />
Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura; im., rW.<br />
margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C.<br />
Rortkeci; mgr. jaSqvidu.<br />
372
Rvia _ RÂa _ можжевельник, арча Juniperus qrT. (mcxeTa, saguramo) tuia;<br />
qzy. Rvio; ing. arCan; aW. odaRaji; scn. Wyeri, Wyeru.<br />
Rvina _ рябчик кавказский Fritillaria caucasica L.<br />
Rvin(i)o _ сыроежка сиренево-зеленая Russula cyanoxantha Fr.<br />
RviWila _ RinWila _ RvinWila _ mZromi<br />
Risanlisuri _ `ifnis Tesli~. ix. ifani<br />
Rolo _ Rualo _ Rvalo _ щавель, дикий крупнолистный Rumex-is veluri<br />
saxeobani mxv., fS., xvs. Wekari, Wekara; TS. Wirtali; msx., im., rW.,<br />
lCx., aW., Wn. Rvalo; gur. midi-modi; Wn. n.m. Rvalo, Rvalu; mgr. kumxa;<br />
kumunTxuri, oRvalo; svn. telefi.<br />
Romi _ гоми, чумиза, чумица, просо итальянское Setaria italica L. gur. Romis-<br />
Romi, Cxori; Wn. qurumi, nCxvai, nCxvari; mgr. Rumu, RumuSi Rumu,<br />
Cxveri.<br />
RorTeli _ RorTa _ `mgorvala senia msxmo~<br />
Roris birka _ дурнишник обыкновенный, д. восточный Xanthium strumarium L.<br />
Roris Cai _ Roris Caimela _<br />
ix. gobiscxvira<br />
Roris Cxikela _ Roris Cxrinkeli _ Roris ganavali<br />
RraWa _ `ZvalTa da rbilT saSuali~<br />
Rriankali _ morieli, скорпион<br />
RudoRudi _ `sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis~. ix. mjdomi<br />
y<br />
yava _ кофе Coffea Wn. kave.<br />
yaTrani _ fiWvis gomfisi. ix. fiWvi<br />
yaisumi _ (arab. `kaisum~, an `yaisum~) saRmrTo xe, ukvdava. Abrotonum<br />
yalia _ ix. kalia<br />
yamarlili _ `faras hqvian~. ucnobia<br />
yanis ia _ фиалка полевая Viola arvensis Murray kx. kaca-ia, kara-qula,<br />
aznaura; rW., okr. dedofala; qv. rW. saymawvilo; zm. rW. saboSiano;<br />
zm. im. kiWmaWia, xaWapura.<br />
yantarioni _ ix. mravalZarRva<br />
yarafili _ karafili _ baRis mixaki _ гвоздика садовая, г. голландская<br />
Dianthus caryophyllus L. sb. yaramfilis yvavili.<br />
373
yafayani _ xafayani, `Tu guli uZgerdes yafayanisa niSani aris~.<br />
taqikardia<br />
yayaCo _ мак Papaver somniforum L. xvs. vardi ix. Sayiymana<br />
yayula _ ix. ili<br />
yaSaya _ ix. muSki<br />
yaWis sabeli _ gamoxarSuli boJis selze usxosa bawari ix. boJi, ix.<br />
yaWi<br />
yaWi _ abreSumis parki, кокон boJi gamoxarSuli, шелк-сырецъ; yaWis Wia<br />
_ шелковичный червь<br />
yvana _ sneulis gaxsniT yofnis dros, stomaqSi Wra da zidili gareT<br />
gamosasvlelad motyuebiT. ix. muclieri, ix. siji<br />
yviTeli alila _ (sp. `halilaÁ zard~) ix. alila<br />
yviTeli koWa _ желтый имбирь, желтый корень, Corcuma longa L<br />
yviTeli murdasangi _ ix. murdasangi<br />
yviTeli nura _ ix. nura<br />
yviTeli sakmeveli _ ix. sakmeveli<br />
yviTeli ZiZo _ ix. samkurnalo ZiZo<br />
yia _ sasule<br />
yizi _ `yizi davÂ, Sublsa wmida SanTisa wueri Seec...~ ucnobia<br />
yilaRi _ `yilaRi amas hqvian, (Tma) grZlad scvivis da tyavica asZvrebis<br />
Txlad gveliviTa...~<br />
yifali _ kefali Vena cephalica<br />
yiWaxari _ `yiWaxrisa Ziri moxarSe, danaye~. ucnobia<br />
yorWi _ yurWi _ frinvelia _ mazara<br />
yrdeli _ ix. salaTa, ix. xavarti<br />
yuavili _ infeqciuri daavadeba<br />
yuba _ ix. muni<br />
yulfa – yurfi _ yuirfi, ix. wnori<br />
yursi _ kueri, kveri<br />
yurRuna _ `Tu cxensa yurRuna waekidos...~ ucnobia<br />
yurZeni _ ix. vazi<br />
yusti _ ix. lefSura, ix. kostai, ix. quSti<br />
yuyia _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia<br />
S<br />
Sabieri _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia<br />
374
Sadanji _ Sadraji _ `kanafis Tesli~, ix. nurtaki, ix. kanafi<br />
SavasaSavas _ `avi seni aris da misgan iqnebis mkerdis tkivili~,<br />
ucnobia<br />
Savbalaxa _ пустырник Leonurus quinquelobatus Gilib. kx. nawyenis balaxi; jvx.<br />
kanafa-balaxi, ZaRla-WinWari, ZaRlWinWari.<br />
Savdain _ ZarRvi `rome orTa bageTa arian~<br />
Savi alilaÁ _ ix. alilaÁ<br />
Savi alilaÁ _ (sp. halilai siah). ix. alilaÁ<br />
Savi askili _ шиповник колючейший Rosa spinosissima L. TS. Saveskala; mxv.<br />
daTvis eskala.<br />
Savi ayiro _ Savi yeliani gogra<br />
Savi bJola _ ix. TuTa<br />
Savi mWadi ix. fetvi<br />
Savi naRveli _ ix. sevda<br />
Savi kevi _ Savi sakmeveli _ Savi fisi. ix. sakmeveli<br />
Savi wamali _ Savwamala _ норичник узловатый Scrophularia nodosa L. qrT.<br />
medgari; TS. Savlaxtara; qv. im. Savbalaxa; gur. Savgiorga; C. Savfurcela;<br />
mgr. beJane, gergeuCa, gergouCa, Tiadoris balaxi.<br />
Savkakla _ ix. soinji<br />
Savjaga, jRardala _ крушина Палласа, кустовник, дирасучка Rhamnus pallasii<br />
qrT. kenkra, arjmanuki, prawa-pruwa; qzy. jRardala; er. udo; eJmaniki<br />
(xalx. sity.); sb. arjmaniki. ix. arjmaniki.<br />
SavZira _ ix. ZirSava<br />
SaTara _ SasTara _ SaSTara _ (sp. `SahTara~) _ ix. zaravandi, ix.<br />
SaSTara, ix. Zimware<br />
Saitra _ Saitara _ SaiTara _ SahTara. ix. SaTara, ix. Zimware.<br />
Salari _ Salali _ sqeli da myrali nadeni wylulebisa<br />
Salafi _ ficris saxureti<br />
Salona _ `kilamuras hqvian~. ix. kilamura<br />
Sambalila, ulbo – шамбала, треуголка, финигрекова трава Trigonella foenumgraecum<br />
L. ix. ulbo<br />
SambaliTi _ ix. vardkanafa<br />
Sangieri _ Sangiari _ ix. limoni<br />
Saravi _ `saxeli ars yoelTa wyluliTa nadinebisa~. ix. Txamli<br />
SaranTis ZarRvi _ arteria<br />
Sarvalai _ Sarvale _ ix. Sorvala<br />
375
SarbaTi _ tkbili sasmeli. Saqrisa an xilisagan.<br />
Safi _ (arab.) `patruqsa hqvian~. ix. patruqi<br />
Sayi _ Sayi[ya] _ sasqeso asos midamo, `visca Sayi sWirdes...~<br />
Sayiymana _ `yayaCosa qvian~. ix. yayaCo<br />
SaSri _ `SaSari _ sisxlis gamo saSvebia~, lanceti<br />
SaSari _ SaSari kitri, SuSa kitri<br />
SaSTara _ SaSTari _ SahTara _ Sahiraji ix. SaTara, ix. Zimware<br />
Sahmihandari _ Sahmiandali _ Samalandali _ Samhalandali _ ix.<br />
koloqvinTi<br />
Sahmihandari _ Sahmiandali _ Sahmi hantali (arab. Sahm `qoni~ da hanzali<br />
`hantali~). ix. koloqvinTi.<br />
Sekmaqa _ `Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros...~ ucnobia<br />
SeSis cicx _ SeSis didi kovzi<br />
Svria _ Avena (u.k.) овес. xvs., fS., TS., Svriva; jvx., msx. suda; msx., aW.<br />
ulafi. ix. sudi<br />
Sibrima _ `mxurvalia da balRamsa da zafrasa gaswmends~ ucnobia<br />
Sinauri pitna _ ix. baRis pitna<br />
Sindi _ кизил, дерен Cornus mas L. qrT., kx. Svindi; ing. Sénd; Wn. kiziljuRi;<br />
mgr. bZgiri; svn. Svind.<br />
Sirbaxti _ Sirbaxi _ qunjuti _ кунжут, сезам Sesamum indicum L. (=S.<br />
orientale L.) simsimi, er. gunjuTi.<br />
SirxiSti _ `manana tkbili naJuri (naleqi) zogierT mcenareTa foTlebze~<br />
Sitraji _ Sitaraj _ `svintris Zirsa hqvian~, ix. svintri<br />
SifiTi _ ix. kama, ix. raziane<br />
Sixuri _ `mrTeli kaci anasdad waiqces, dabndes da didxans mkudariviTa<br />
idves~. ucnobia<br />
Skamunia _ ix. sakamoneaÁ<br />
Sorvala _ ластовень лазящий Cynanchum scandens (S. et L.) Kusn. lCx., im.<br />
Sarvale; mgr. Sarvare; Wn. joRor binexi. ix. Sarvalai<br />
SoqurdRani _ ix. mayvali<br />
Soyayi _ Surnyi _ `quTuTos sisuste da simZime~. ucnobia<br />
SroSana _ ландыш Convallaria umTavresad C. transcaucasica Utk. qrT. daTviyana,<br />
daTvisimindi, tyis simindi; rW. mkvdris yvavili; C. vardSroSani.<br />
ix. rcni SaSfarana<br />
376
Sxama _ чемерица Veratrum lobelianum Bernh. qv. qrT. asliyara; jvx., msx.<br />
aputaraki; xvs., TS. sxama; mxv., mT. Cxama; mT. rW. Sxami; im. abudraki;<br />
rW., lCx. aputraki; gur. xaputraki; Wn. warmaxi; mgr. apurtaki; svn.<br />
amtrçk; sb. abutarati.<br />
C<br />
CaTlayuSi _ Терпентиновое дерево Pistacia terebinthus L. ix. bevekonis gomizi<br />
CamiCi _ qiSmiSi, ix. zizibo<br />
Carbi _ `arwivTa, SevardenTa, qorTa da misTanaTa nikartTa Carbi ewodebis~<br />
CarRunas _ `Taflisa wyliTa CeiRarRaros da CarRunas...~ ucnobia<br />
Cauqi _ cqviti da SemZle<br />
CaRandri _ водяная вероника, побережник, супротивница Veronica anagallis L. da<br />
V. beccabunga L. aW. Cixandari, jixandari; msx. dasturCaRandri.<br />
Caxrukuli _ Caxruxi. `Caxrukuli qvia, frinvelia...~<br />
Cveulebrivi muryani _ ольха бородатая Alnus barbata C. A. M. mxv. muryanais<br />
xe; im., rW., lCx. Txmela, rTxmela; gur. Txemla; Wn. Txombu, Txomu;<br />
mgr. Txom, Txum, Txumu; svn. belyaC, belyeC. ix. rTxmeli<br />
Cini _ `zeTis xis foTlis feri~. ucnobia<br />
Cinuri sxali _ Pyrus chinensis L.<br />
Cilavad Seqna _ `Tu msuqniTa ÃorciTa Seqna ... kacsa gaasuqebs ... Tu<br />
Cilavad Seqna uzeTo da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs...~<br />
Condo _ ucnobia<br />
ConCoriki cxenis _ cxenis ganavali<br />
CofiCini _ Cubi Cini. ix. qinaqinis xe<br />
Cubuto _ mcire ram foso xeTa, anu ilekroTa, gina qvaTa zeda<br />
Culebi _ `Tu cxensa Culebi waekidos...~<br />
CuCa _ sarcxÂneli asos safari tyavi<br />
Cxuera _ tkivili, grexa, muclis gurema<br />
c<br />
cacxvi _ липа Tillia mxv. maWi; ing. cacx; Wn. ducxu, kavaRi; mgr. cxacxu,<br />
cacxu, cxacxvi; svn. zesxra, cacxv, faCa.<br />
cereco _ ix. didi kama<br />
377
cercvi _ бобы конские, б. русские Vicia faba L. jvx. bakla; gur. miwis cercvi;<br />
Wn. xajivaka lobia; mgr. xaji; svn. rog.<br />
circeli _ рябина кавказская Sorbus caucasigena Kom mxv., mT. woro, mworo;<br />
msx., rW., lCx., im., gur. Wnavi; aW. mWknavi; mT. rW. mWnavi; lCx.<br />
goglandi; mgr. amCvaSa, Cvaxa, Wvaxa; svn. goglçnd. ix. mWnavi<br />
cis natexai _ `qva Savi Wiqis msgavsi~<br />
cmeli _ gadaudnobi qoni<br />
cxenis kbila _ белоцветник летний, белянка летняя Leucojum aestivum L. mgr.<br />
cxeniSi makibiraia.<br />
cxenis ofla _ cxenisofa _ ix. yviTeli ZiZo, ix. qristesisxla<br />
cxenisterfa _ ix. viristerfa<br />
cxvrisTvala _ arnika _ арника, баранья трава Arnica montana L.<br />
cxraferÃa _ mrguali kiborCxali<br />
cxro _ cieba an cxeleba, cieb-cxeleba<br />
Z<br />
ZarRvi kefali _ Vena cephalica<br />
ZaRlis ena, osero _ чернокорень, собачник Cynoglossum upiratesad C.<br />
officinale L. da C. creticum Vill. mxv. ZaRlis mxalai; xvs. Rornika, qiri;<br />
msx. mgelisyura, lostoki; mgr. saxokia; svn. JaRvem nin, JeRi nin.<br />
ZaRlis satacuri, mixelta _ водогон, переступ обыкновенный Tamus communis<br />
L. qrT. miwisqona; fS. ZaRlafsela; TS. daTvTyurZena; im. lefSura;<br />
zm. aW. lemSuri; qv. aW. qavila; rW., lCx., zm. im. futkriqava,<br />
fuTrikava; gur. Ziriwamali; mgr. morTa, unTo, unToSi jinji,<br />
Zarxuxu; svn. màT. muuTa.<br />
ZaRlyurZena _ паслен дикий Sobanum nigrum L. da sxv. mxv. ZaRlixunwai;<br />
ing. zaRli pamidor; aW. ZaRlayurZena; Wn. joRor ÀurZeni; mgr.<br />
dixami meliSia, joRoriSi mayurzenaia, Rvinja-Rvinja, uCa tya; svn.<br />
muyurZenool. ix. Tezari<br />
Zelva _ Zelqva дзелква, азат Zelcova carpinifolia (Pall.) Dipp. kx. aluxi, avluxi;<br />
mgr. Zerqva.<br />
Zerana _ трутовик пестрый, пестрец, вязовик Polyporus squamosus Fr. kx. qoris<br />
soko; lCx. mZera.<br />
ZeZÂ _ держи-дерево, христовы тернии Paliurus spina-christi Mill.<br />
378
Zewna _ mtirala tirifi ива вавилонская, и. плакучая Salix babylonica L. er.<br />
borobani, agnini, magrilobeli.<br />
Zimware _ Zirmwara _ кирказон грузинский, кокорник грузинский Aristolochia<br />
iberica F. et. M. sb. Zimware; qzy. zaravandi; gur. saymawvilo; im. yaliona;<br />
msx., im. Zimwara; aW. wamaldidi; Wn. Wandidi; mgr. turaSi cuWi,<br />
zintkvili. ix. zaravandi, ix. SaTara<br />
Zira, Ziraki _ ix. gognu, ix. variSni, ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvliavi,<br />
ix. uZrava, ix. qamuni<br />
Ziramo _ ix. dudRubo<br />
Zirtkbila _ лакрица, лакричник, солодка, солодковый корень Glycyrrhiza glabra L.<br />
qzy. satkbura.<br />
Zir qirmani _ ix. ziraqirmani<br />
Ziryana _ `wurilis Ziryanas Ziri danaye...~ ucnobia<br />
ZirSava _ скорцонер испанский, черный корень, сладкий корень Scorzonera hispanica<br />
L. ix. SavZira<br />
ZirwiTela _ красный корень, бабьи румяна, румянка Echium rubrum Jacq. Msx.,<br />
jvx. avajua.<br />
Zirxvena _ ix. orovandi<br />
Zmastani _ `romeli kaci yviTeli iyos da Zmastani~. ucnobia<br />
Zumela _ ix. qaTmisqoCora<br />
ZRarbi _ zRarbi _ еж<br />
w<br />
wabli _ каштан Castanea Wn. Wuburi, Wubui; mgr. Wuburi; svn. gvij,<br />
gvijra.<br />
waTxi _ mlaSe balRami<br />
w(a)lika _ водяной перец, гречиха перечная Polygonum hydropiper L. qrT., kx.<br />
wylis ina, cxenis ina; gur. (Coxat. R.) Jaltami, anwlika; qzy. wylis<br />
matitela; ing. Rori inai; msx. daTvis CaRandri; im. salda-balaxi; im.,<br />
rW. salda; mT. rW. sardala; Wn. sardaki, sadraki, fsardaki; mgr.<br />
sardakia, sandakia, sandrakia; svn. miardalord, muverdelool. ix.<br />
salda<br />
warraqi _ warnaqi ese wiTeli saxatavia, kappadukias gamova, erTi<br />
uwiTlesia, meore umqrqalesi, mesame cudia<br />
wawaki _ `cxensa, romelsa waekidos wawaki~<br />
379
werwa _ жимолость кавказская Lonicera caucasica Pall. erw.Tn. Txafsela; qv.<br />
qrT. Txifsela; gr. Kx. tyis saferavi; TS. WiWkoti; aW. daTvamocva; im.<br />
keWkeWa; erw.-Tn. warwi. ix. keWeWo<br />
wiTeli alila _ ix. alila<br />
wiTeli gvirila _ ромашка розовая, р. персидская, р. кавказская Ryrethrum<br />
roseum M.B. da P. carneum M.B. qrT., kx. rwyilikalia; qv. qrT. rwyilis<br />
wamali; TS. sarwyila; fS. somxis bulula, wiTeli bulula; xvs.<br />
bubula, bulula; rW., zm. im. kakuti; zm. rW. wiTeli kakuli; jvx.<br />
wiTeli CiCagi. ix. sagrwyile<br />
wiTeli grZeli Wia _ askarida Ascaris lumbricoides<br />
wiTeli mkedi _ msxvili da magari Zafi, samaxaTe Zafi. ix. mkedi<br />
wiTeli nura _ ix. nura<br />
wiTeli sandali _ wiTeli sandalozi _ сандальное дерево красное<br />
Pterocarpus santalinus L. da P. indicus Willd.<br />
wiTeli wamali _ ucnobia<br />
wika _ gamxmari nexvi, xmeli pativi, skore<br />
wirni _ wirani, ix. Werami, ix. gargali<br />
wifeli _ бук Fagus Wn. wifuri, wifra; mgr. wifuri; svn. wif, wifra.<br />
wiwmati _ wiwmariti _ кресс-салат Lepidium sativum L. gur. wiwmarita; Wn.<br />
cxukuburi; mgr. wiwmarte.<br />
wnalelexi _ `erTi mutyali wnalelexi gaurie~ ucnobia<br />
wnori _ ива белая, ветла, белолоз, ракита Salix alba L. zm. im. kartna, kvartna;<br />
rW. kvartna. ix. yulfa<br />
wunwuma _ ix. gogirdi<br />
wylis burRava _ ix. buera.<br />
wylis pitna _ ix. tenco<br />
wyliT mankieri _ wyalmanki<br />
wylis wiwmati _ брункресс, водяной кресс, жеруха Nasturtium officinale (L.) R. Br.<br />
kx. CaRandri; aW. kukuJera; sb. balaxa vardi; Wn. kuburi; mgr.<br />
meqiSerebuli.<br />
wylis Wakuntela _ ix. arjakeli, ix. karosi, ix. qreavsi<br />
Waki _ Ãrdali cxeni da viri<br />
380<br />
W
Wakuteli _ Wakunteli _ Warxali свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil;<br />
Wn. Waxala; svn. Cigindvir, Warxal.<br />
WanWyata _ бересклет Evonymus fS., xvs. WanWyanta, satoia; fS., xvs. Wyan-<br />
Wyanta; xvs. boxCura; TS. WiWkoti; mT. qadiskvera; rW. boxCuana, Cibuxtara;<br />
lCx. ognari; sb. WkanWkanta; er. satre; Wn. fxeniSi ja; sv.<br />
Sefsker, ix. WyanWyanti<br />
Wapaluki _ ix. oryura<br />
Warela _ дубровник Teuerium chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi;<br />
msx. vardisfera, yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT.<br />
sicxis wamali. ix. qamandrosi<br />
Warxali _ свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil; Wn. Waxala; svn.<br />
Cigindvir, Warxal.<br />
WaSagi _ WaSakebi _ sasmisi WurWlebi<br />
Werami _ курага, урюк Armenica vulgaris Lam. qzy., TS. Weremi; msx., jvx.<br />
wirani; ing. erig. ix. wirni<br />
WeWketa _ ix. ucveTela, ix. tablayura<br />
Wehli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli...~ ucnobia<br />
WivWavi _ frinvelia<br />
Wikarta _ Wikarti _ вероника гладкая Veronica polita Fr.–Er. svn CinCvliS<br />
Ãemild, zuralçS gava.<br />
Wili _ Wilofi _ ситник Juncus qrT. kokoza; rW. Waris balaxi; rW., lCx.<br />
maTraxa, saWilofe; gur., aW. Wilofa; im., lCx. Wilofi; sb. Soldo;<br />
Wn. sazi; mgr. rWoli, Woli, Woi.<br />
WiWkva _ ix. panta<br />
WiWua _ ix. katisZuZu, ix. funTuSa<br />
Wli _ hqvian sawuimris Zirsa<br />
WoboSani _ Wobosani _ ZvalT safxeki qlibiviT<br />
WoTi _ `Samiandlis naduRari matylis WoTi daasole da aRebine...~<br />
ucnobia<br />
Wrateli _ Tvalis aWreleba `visca TualTa Wrateli esxmodis...~<br />
Wua _ `wvrilni mZromni~, ix. krkili, ix. mRili<br />
Wyan Wyanti _ ix. WanWyata<br />
x<br />
xabrayi _ xarbayi (arab. `xarva~, xarisZira) _ ix. ÃarisZira<br />
381
xavarti _ ix. salaTa, ix. yrdeli<br />
xaviwi _ fqvili erboTi mgbari<br />
xazmilioni _ zRvis cxovelia<br />
xaTmi _ `xaTmi tuxtsa hquian~. ix. tuxti<br />
xalilagi _ `xalilagi qabuli da xalilagi kuercxisa guli~, `xalilagi<br />
Savi~. ucnobia<br />
xami _ sxÂli samoseli<br />
xanazira _ uZravi simsivne. `...amagsa xeliTa rom gasinjo ar iZvris<br />
tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis...~ ix. sala<br />
xandikoni _ xarikoni _ xaRarikoni _ `romel ars TafluWi~. ix. TafluWi<br />
xardali _ `mdogvi aris~. ix. mdogvi<br />
xarzara _ ucnobia<br />
xarTuTa _ xartuti _ шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta. ix. tuta,<br />
ix. ÃarTuTa<br />
xarisCliqa _ копытень грузинский Asarum ibericum Stev.Mmgr. oRalari<br />
xaSmi _ `senia xorcT damarRveveli~<br />
xaSxaSi _ мак снотворный Papaver somniferum L. kx. RaJRaJi; sb. yayaCora; C.<br />
yayaCovara, mikonis mcenare; qv. im. Ziliguda. ix. afoni<br />
xax _ лук репчатый, луч огородный Allium cepa L. smx. xvaxi; mT. rW. mxaxvi;<br />
ing. xax; Wn. soRani, kromi; mgr. xvarxvi; svn. xçxv.<br />
xebalaxa _ паслен сладкогорький, лазиха, сластиха Solanum dulcamara L.s.l. mxv.,<br />
mesx. xesuravanda<br />
xevarta _ xevarda _ havarta _ ix. patarZlis yvavili<br />
xeSavi _ крушина слабительная, проскурина, жостер, жестер Rhamnus cathartica L.<br />
qzy. Savi xe; kx. kenkra; svn. fçrv.<br />
xvarTqli _ xuarTqli _ xvarTqla _ xuarTqla _ вьюнок полевой, березка<br />
Convolvulus arvensis L. fS., xvs., mxv., mT. faTala, mxvevara, xorTqla; TS.<br />
xvevnura; zm. im. goWiwela; qv. im. xviara, xorava; msx. gabmula; Wn.<br />
mSanko; mgr. mabàra, mabura, dixaSi suro, dixaSi curu, baRadia; svn.<br />
naxàrwel, nawàrxel.<br />
xviToebi _ `wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia<br />
xviti _ Tav kurivi kombosto<br />
xiar Sabari _ xiara Sambari _ xiaragi Sambari _ gareuli kasias erTerTi<br />
saxe. Cassia fistula<br />
382
xiliTi _ hilTi _ sxeulSi arsebuli siTxe (sisxli, naRveli, lorwo)<br />
xilionis malamo _ `uSvelos dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa<br />
simsivnesa~. ucnobia<br />
xora _ Ãmelo muni<br />
xorbi _ ucnobia<br />
xoresa _ ucnobia<br />
xorosani _ xuarasani полынь цитварная Artemisia cina Berg. das. saq.<br />
xvarasani<br />
xoti _ ix. gvirila, ix. ircuki<br />
xoSri _ xoSiri _ sqeli, msxvili an magari<br />
xoSqardali _ xoSqardani _ `malamo... moSaSrobeli, rome wyluli<br />
moaSros~. ucnobia<br />
xoxbis sakvnetela _ xoxbis sakenkela _ ix. kakbis sakenkela<br />
xualezna _ xolazna _ ars qva samarTebelTa da SaSarTa salesi<br />
xuarbali _ xorbali _ пшеница Triticum aRmsvl. da dsvl. puri; Wn.<br />
daka; mgr. qobali; svn. kecen, kvecen; sb. xvarbali.<br />
xuTyuera _ ix. zRmartli<br />
xuTyura _ дорикниум Dorycnium intermedium Ldb. da D. graecum (L.) Ser.<br />
xuastagi _ `xuastagi, romel ara ganmravldes da arca misi naSobi...~<br />
ucnobia<br />
xuÁkeli _ `xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye...~ ucnobia<br />
xuli _ naWuW magari xili: nuSi, nigozi, Txili, wabli, bustuli da<br />
misTanani<br />
xuni siauSni _ kalaqva, Kalium carbonicum<br />
xurma _ хурма Diospyros Lotus L. finiki gur., lCx. xumla; im. xumra; mgr.<br />
xvimra, xoma. ix. ruTuba<br />
xurdi _ `Tu cxensa xurdi sWirdes~ ucnobia<br />
xurxundi _ `sparsis guli yÂTeli da xurxundis Ziri...~ ucnobia<br />
Ã<br />
Ãali _ moxaluli marcvali<br />
ÃarTuTa _ xarTuTa шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta<br />
Ãaris ena _ anu kravis ena _ cvilis saRebavi mcenaris wveni:<br />
`Zirferasa hqvian, cvilsa rome SeRebaven~ ucnobia<br />
383
ÃarisZira _ зимовник, морозник Helleborus caucasicus A. Br. qrT. kruxwiwila,<br />
jukuta, Zerakurkutana; qv. qrT. xaraZira; rW. jujuyvera, yayaCo,<br />
TeTri yayaCo; zm. im., kax. Zmris deda; gur. batiskvercxai; aW.<br />
xariZira, kruxis bude; mgr. xarzeni, xarZeni, xeCela; svn. ÃarZil,<br />
Ãçrzil. ix. xabrayi<br />
Ãarabua _ mweria<br />
ÃarÃa _ ÃaÃa<br />
Ãeni siaorSuni _ `alisarCuli aris~, ix. alisarCuli<br />
Ãilioni _ ix. xilionis malamo. ucnobia<br />
Ãmiadi _ puri uxaSo comisagan, umarilo da ufuvari.<br />
Ãuanki _ `Tu Ãelisa anu ferÃis TiTebi dausqdes Ãuankisa niSani<br />
aris~. ucnobia<br />
Ãundi _ mtredis marTve (bartyi)<br />
Ãurveba _ sneulis dRiTi dRe sicxis momateba.<br />
j<br />
jabla _ `amis wamlisa ZiriTa samoseli irecxebis~. ucnobia. ix. artanisi<br />
jadvari, orqidea _ ятрышник, кукушкины слезки, орхидея Orchis kx. gulfiltva,<br />
gulfiltvis balaxi; mT. kacixela; rW. xuTTiTa, cxraTiTa.<br />
javazbuvaÁ _ javzi boiaÁ, javzis yvavili.<br />
javari _ `wyalferi, gina moÃdomiloba~ ucnobia<br />
javzi _ javazi _ jaozi _ мускатник, мускатный орех Myristica moschata Thnb.<br />
sb. xexo.<br />
javSiri _ javaSiri, xeebis surnelovani webovani monawveTi. friad<br />
surnelovani fisi.<br />
jangara _ jangaro _ ix. Jangara<br />
jalqus _ `naJui aris~. ix. naJÂi, ix. fiWvis kakali<br />
jardi _ `Tu cxensa jardi Seeqnas...~ ucnobia<br />
jaroti _ `qalbana aris~, ix. qalbana; ix. sakpinaWi; ix. farsiauSni<br />
jaSkuta _ Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura;<br />
im., rW. margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C.<br />
Rortkeci; mgr. jaSqvidu.<br />
jintiani _ berZn. ix. naRvela<br />
384
jinjari _ WinWari крапива, стрекава, стрекива Urtica urens L., U. dioica L. mxv.<br />
Waxiana, ing. JinWar; Wn. dinWkiji, dinWyiji; mgr. WuWelia, WuWele; svn.<br />
merxel. ix. Rarizi<br />
jijlaya _ щирица, амарант, бархатник Amaranthus<br />
jonjoli _ клекачка Staphylea kx. JonJoli; gur., im., rW., lCx. kapari;<br />
gur., mgr. kampari; aq. botiyvera; ing. JonJol; Wn. Txakakali. ix.<br />
kaparibabi<br />
jortelfa _ n. viristerfa<br />
julabi _ gulabi, Taflis sirofi<br />
jumli _ `es yvela jumlad danaye~ ucnobia<br />
jurmuRanuli saymunia _ `Savi aris da magari avi iqnebis~, ix. sakamoneaÁ<br />
h<br />
habalaris wyali _ ix. dafna<br />
habi _ abi<br />
halTiTi _ kiri. ix. soRin<br />
hamoTa _ hamo _ gemrieli saamuri<br />
hindihi _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia<br />
hulbo _ ulbo ix. Sambalila<br />
385
s a Z i e b e l i<br />
Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3<br />
`karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti . . . . . . . . . . . . . 12<br />
`abram mwerlis karabadini~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14<br />
`saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />
`azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss.)<br />
20<br />
damaxasiaTebeli Taviseburebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
`karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. . . . . . . 29<br />
TeTrsa T(ua)lis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
T(ua)lsa Rrublovansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
y(ove)li muclieri qurcinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
v(iTarca) jer ergos marCobelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
qarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes . . . . . 29<br />
ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . 31<br />
ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis . . . . . . . . . . . 32<br />
Sehkravs mucelsa Ãsnilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
qondari g(a)nswmeds stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
boloki mÃurvalea moadnobs saWmelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben<br />
32<br />
am(a)s y(ovels)a ergebis TeriaÁ . . . . . . . . . . . . .<br />
mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
sigonje r(omel)sa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
r(omel)sa wvad acxroebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
r(ome)lsa stomaqi eqceodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa,<br />
33<br />
da nikrissa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
386<br />
33<br />
22<br />
32
y(ovels)a vnebasa da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs . . . . . . . . . . 33<br />
mWameli r(ome)lisa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
mkrdovnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
yurTa mtkivanTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
ese kbilTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
kbilis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
muclisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
RÂZli da tyirpi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
qartilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
cofisa nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
satfurisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
g(u)lmoviwyisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
pirdaqceulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
mucelg(u)lTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
samÃedrosaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
mqavnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
piri, r(ome)lsa uyrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
zurgis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
guÀlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />
fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
wamali stomaqisa da xorbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
gonjisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
msivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . 37<br />
sagurkveli Tu stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
r(omel)sa yurimali elmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
387
sWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
sursilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
r(omel)sa, msivani wyluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
vis bednieri gamoesxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
muÃlTa, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
vinca soko mklveli Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa<br />
38<br />
texasa da y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
bailsirisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
g(u)listkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
mucel guÀlTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
mJavesa da mlaSesa ergebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
siyuiTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides,<br />
da ÃorÃiTa xiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
39<br />
ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
vis guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
WiaÁ r(omel)sa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
r(ome)lsa urvli sWamdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
visca CxuÀraÁ sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
WorflisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
sursuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
muclisa SekrulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
vis TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
wiTeli visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
muclianisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
388<br />
41
TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
mRerisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
visca zurgi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi . . 42<br />
cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
wamali urvlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
visca mjdomi gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis . . . . . . . . . . . . . 44<br />
r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis . . . . . . . . . 44<br />
visca welni ebervodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
visca mucelguli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
visca g(u)lisa ezoni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
rTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
visca kisris ZarRuni gauSubden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
Tu sisxli cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
muceltkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
visca Tirkmelni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
k(a)ci Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
Tu rbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
muclis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
simsivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
Tu qari stexdes asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
mikrisis(a)T(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Tu muclad Tbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
389
tyirbis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
Tu grwy(i)li didad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
vis daTrob(a)Á ara undes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
iarayanisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
da Tu monaÁ wagivides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
iarayanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
vis guÀli CauZrues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
damzralisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs,<br />
48<br />
r(ome)l Sigan wyluli darCes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
dakkurlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
wamali wyliT mankierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
ufsmadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos . . . . . . . . . . . 48<br />
dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
r(ome)li sTxevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
k(a)ci Tu moviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
WiaÁ visca esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos . . . . . . . . . . 49<br />
sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev . . . . . . . . . . . . . 49<br />
da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
visca kirkÂli CamougrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
wamali sarwyeveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
visca mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
390<br />
50
wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta<br />
kozman da damianesiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
keTrisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
Tu RÂZli da tyirbi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
qedis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa . . . . . . . . . . . . 51<br />
r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n<br />
51<br />
Telgamsa da misTana snebaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
WiisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
vis aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
Tu k(a)ci uSvilo iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
Tu urvli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
k(a)ci Tu mxurinavi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos . . . . . . . . . . . 52<br />
Tmisa ar gamoslvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
krdoanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
r(ome)li jerk(ua)li iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
sisxlsa r(omel)i fsam(e)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
bageni r(ome)lsa daepnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
wamali Tu daÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
ZuZuT tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
moviwyesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
gulistkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
Worflisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
xeli Tu gaisivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
mZovarisa da mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
sxu(a)Á cofianisa nakbenisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
391
guÀlcemulsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
guÀrdsa dacemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
msivani, r(ome)l wiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
vis ekali anu isris piri edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />
wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />
suravadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />
l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
balRamisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
pirs simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
r(ome)li fselsa ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes . . . . . . . . . . . 56<br />
muclisaT(Â)s da tyirbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
balRam zafrianobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
r(ome)lica sisxlisa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
r(ome)lsa guami stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
vin sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
vin ufsmad iqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
visca bruÁ esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
ferÃni Tu stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
r(ome)lsa dawviTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
moviwyisaTÂs da Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
damZralsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
momwuarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
nawlevni Tu anasda Sestkivnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
mZovarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
sisxlisa dapyrobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
kbilTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
T(ua)lTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde . . . . . . . . . 58<br />
Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
392<br />
58
Tu T(ua)lsa TeTri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
RÂZli aris ese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
Rvinis moyurobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
uk(e)Tu tyirbi da RviZli erTg(a)n Seyr(i)li<br />
59<br />
iyos mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
muÃlT, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac<br />
59<br />
da(a)kldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
vinca soko mawyenari Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa,<br />
60<br />
texasa da vnebasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
bavasirisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
mucel gulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
RviZli r(omel)sa stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa . . . . . . . . 61<br />
k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides,<br />
62<br />
da ÃorÃi uxiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
visca guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
r(omel)sa urvli mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
visca yurTa smena akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
393
(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides . . . . . . . . . . . 62<br />
r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
visca muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
visca Cxvera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes . . . . 63<br />
srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
muclisa SekrulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
visca TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
yvav(i)li visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 64<br />
r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
keTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
mRierisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
visca zurgi dia stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
xvastagi, r(ome)li gamoReriandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
Tavi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da<br />
65<br />
Znelad aubnebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes . . . . . . . . . . . . 65<br />
r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes . . . . . 65<br />
visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes . . . . . . . . . . 66<br />
RorTelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />
WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />
visca pirsa guÀli CauZres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />
TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />
uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />
TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da<br />
66<br />
ver ewamlos k(a)csa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
394<br />
66<br />
65
sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
T(a)vi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da<br />
67<br />
cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n . . . . . . . . . . . . . 67<br />
Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes . . . . . . . . . . . . . 67<br />
visca vaJsa kuku daugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
visca T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
yelni r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
wamali rwyevisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da<br />
67<br />
ver daexsnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
cxros gardaweraÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
Tavisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
sneuli, r(ome)li xurinvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
r(ome)li Znelad fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
muclis ÃsnilobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
TirkmelTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
g(u)lis wretisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />
SekrulobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
mjdomi visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
kuvikurisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
guÀlcemulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes . . . . . . . . . . . . . 69<br />
xorbisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
Tavis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
vis ferÃi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
gare r(omel)sa aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
395
k(a)ci Tu ver fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
qarisT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
soko, r(ome)lsa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes . . . . . . . . . . . . 70<br />
soko r(omel)sa SigniT esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa,<br />
71<br />
anu stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ . . . . . . 71<br />
mamacisa qarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
r(ome)li xSirad gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
r(ome)lsa texa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
Tu T(a)vsa qertli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
r(ome)lsa T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa . . . . . . . . . 72<br />
mcercnelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />
gul moviwyisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
TelgmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
sicivisa gatexisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes . . . . . . . . . . . 73<br />
g(u)lis SlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes,<br />
73<br />
cotad mucelica stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides . . . . . . . . . . . . . 73<br />
gasavali Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
RÂZli da tyirbi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
SekrviT vinca iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
sisxli vis cxuirTa sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
396<br />
74
TvalTa TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
qavilisa da mRerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
ZuZu, r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
zugi r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
sneuli, r(ome)li ususurad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
spaondogarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
ufsmelobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
sneulsa, r(ome)lsa swyurodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
Tualbliti visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
ÃvelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
kb(i)lTa mRilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
RrZilni, r(ome)lsa uyroden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
piris simyralisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
T(a)vis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili<br />
75<br />
wamlebi gamoiRebs sqelsa balRamsa rome ugubdebodes . . . . . .<br />
T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />
sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77<br />
sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden . . . . . . . . . . . . 77<br />
sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes . . . . . . . . . . . . . 77<br />
niSani Sakikisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci<br />
77<br />
savse iyos baRlmisag(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni<br />
78<br />
stkivoden da nikrisi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome<br />
78<br />
gasustebuli iyos da saWmeli ver moidnos . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa,<br />
78<br />
r(ome)li gaxsniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da<br />
78<br />
stomaqsa Zalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da<br />
r(omel)sa sajdomi stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
76<br />
78<br />
78<br />
397
sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da<br />
filenjsa da sigr(i)lisa sensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />
sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />
sxu(a)Á habi T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa . . . . . . . . . 79<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli<br />
iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
79<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa... . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi,<br />
79<br />
gÂbrZanebs C(ue)n brZeni aqimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />
marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />
mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />
ama balaxs skilvi hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />
ananaxi pitnasa hqÂan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
prasisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
qinZis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
aveluki Rualosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
qondris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />
tuRtis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />
mravalZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />
aRiWi jinWarsa hq(Â)an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />
niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT . . . . . . . . . . . 82<br />
qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />
brinji mÃurvale da Ãmelia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos<br />
83<br />
da qarsa moumatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />
cerc mÃurvali aris, tani gaZras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />
pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs . . . . .<br />
muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da<br />
83<br />
pirsa avsa sulsa miscems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />
xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris . . . . 83<br />
kanafis SeSa mÃurvale aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa<br />
83<br />
nusxaSi marTl(a)d uweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad<br />
84<br />
iyos da g(u)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da<br />
84<br />
tani daRma gamo(i)Rebs sensa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
398<br />
85
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa,<br />
sevdasa da balRamsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da<br />
85<br />
T(a)vis tkiv(i)lsa da sicxesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi,<br />
85<br />
da zafra gamoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da<br />
85<br />
qari amoiRos, da RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros . . . . . . . . . .<br />
sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n,<br />
86<br />
marge da subuqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da<br />
86<br />
oTxis nivTisg(a)n maRasi amoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli<br />
86<br />
daulbos, da buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis<br />
87<br />
tkivilsa, kolinjsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa<br />
87<br />
rome tanSi iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />
niSani majunisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos<br />
87<br />
sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. . . . . . . . . . .<br />
sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da<br />
87<br />
feri gavides, da muceli stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa,<br />
87<br />
sevdasa da zafrasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . 88<br />
Tu k(a)csa Zuali stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
Tu Svili ar mieces. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
TualTa qavilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
kbilTa samagrobelad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
qari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />
Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
Tu k(a)ci balRmianad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da<br />
89<br />
cota oqroÁ hqondes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
399
vis tyirpi ekras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
Tu Ã(ma)Á Cauvardes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
visca magari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása,<br />
89<br />
RÂZlis tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. . . . . . . . . . . . . . 89<br />
vis Tualsa sisxli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
mowamlulisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />
vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
boasirisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vinca sisxlsa nerwyÂdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
Tu k(a)ci arwyevdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis cxÂrTa sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis m(u)clis tkivili audges. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
RÂZlis tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
(W)orflisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis sisxli ver daewyvidos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis g(ul)i uZgerdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da<br />
90<br />
wy(a)li ara moswyurdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
Tu tili asxdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
vis T(a)vsa bru esxmodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
siyuiTluisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da<br />
90<br />
ÃorÃiTa xiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
(Ã)uÀlisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />
Tu yurTa akldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
vis CxuÀr(a)Á sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
vis Tm(a)Á gauTxeldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
ardisa kaWaWi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
400<br />
91
(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
nakbensa ZaRlis(a)sa, ergos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
TeTrsa Worflsa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
cxroÁsa da siyuiTlesa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
wamali mZovarisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
suravandisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
vis RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes,<br />
92<br />
m(u)clis tkivilm(a)n aniSnos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
Tu visme kbili stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Tu k(a)ci mWled iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
mwuanesa yurZensa ese unda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos,<br />
93<br />
gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes . . . . . . . . .<br />
93<br />
TeTri r(ome)lsa ar gamoerios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
balRmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden . . 93<br />
vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
vis RÂZli da tyirbi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
Tu T(ua)lni daubnelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa . . . . . . . 94<br />
g(u)li r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
r(omel)i g(u)lmoviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
401
vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides . . . . . . . . . . . . . 94<br />
qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
mowamlulisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
visca stkiodes da gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
gulinozas cxenTa sakurneb(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
cxensa Tu Zualmeti Seiqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxensa muni esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxensa jardi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxensa narZayi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxeni SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxenis simrTele gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa xami sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa quSi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa xurdi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa Tirkmeli astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa fseli Seqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu cxensa qaCaCi wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
vis mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
yurTa simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
vis yurTa balRami amosdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
r(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes . . . . . . 97<br />
r(ome)lsa sasikudine wamali esuas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan . . . . . . . . . 97<br />
visca cmeli gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
sneulsa ofli Tu diadi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . 97<br />
r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
yurTa texisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes . . . . . . . . . . . . . .<br />
402<br />
97
Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes . . . . . . . 97<br />
Tu cxensa muclis iqeT aqeT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa gomeTi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa ofa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa poWoWiki etkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad<br />
98<br />
gausivdes da gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa Tuali gauTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa xora esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxeni avad gaÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa avad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />
Tu cxensa ferÃi gausivdes da rTulad Seeqnas . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos . . . . . . . . 99<br />
Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa beWi astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxenm(a)n ver monCoros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxenm(a)n veraÁ imatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa Soyayi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa anu tili anu wili daesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa . . . . . .<br />
Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa<br />
100<br />
dasdebdi gadrkebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa qerm(a)n awyinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa yurRena waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxeni gaiberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa qaCaCi waukides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa miaWirvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa.<br />
100<br />
403
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu ajilRasa ala waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
Tu cxensa aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu cxensa ofa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu cxensa m(u)nio waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu cxensa sarvasini waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu gaRletisa wamali gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu<br />
101<br />
yuÀris Ziri gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />
Tu Waksa ZuZu stkiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes,<br />
102<br />
da gaSeSdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
Tu cxensa Culebi waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
Tu Waksa ZuZu stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
`abram mwerlis karabadini~. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103<br />
karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
Znelad SobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
visca ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis T(ua)lTa nisli efarodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis filenji daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
s(i)rsv(e)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
r(omel)sa ara eZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis welni stkioden qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis Ãuela sWirdes da balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis T(ua)li stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
vis sisxli sdiodes da ara swydebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
ÃuelasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
T(ua)lTa tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
404<br />
106
(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
Tu yurTa mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes . . . . . . . . . . . . . 106<br />
vis yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
r(ome)li sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
cofis nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
satkburasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
g(u)lis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da<br />
107<br />
y(ovels)a texasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
mucel g(u)lTa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
Tu mReri Zneli esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes . . . . . . . . . . . . . 107<br />
buasilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
Tu sisxli edinos da qari Seudges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
Tu soko iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />
r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes . . . . . 109<br />
Tu garegniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes . . . 109<br />
r(ome)lsa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
Tu T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
Tu T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />
Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes . . . . . . . . . . 109<br />
muclis simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
bednierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
mRierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
gulis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
muclis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
405
martiT v(idr)e maisamde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
Tu WiaÁ esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes. . . . . . . . . . . . . 110<br />
Tu k(a)csa piri gaumruddes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
TiaqarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
Tu visme ÃuÀla sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />
Tu mjdomi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili . . . . . . . . . . 111<br />
Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu k(a)ci SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu dedak(a)csa Svili moukudes mucelsa Siga . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu k(a)csa yuri stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
mrav(a)lZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
vis(a)ca yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu pirsa avi s(u)li udiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
bolokisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
Tu k(a)ci msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
da Tu k(a)ci erTob dasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
Tu dedak(a)ci ar daorsuldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
iisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
kamis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
axali kamaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
TeTris sakmlisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs . . . . . . . . . . . . 112<br />
s(a)tacuris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes . . . . . . . . . . . 112<br />
Tu k(a)csa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />
Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vis(a)ca tyirpi ekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vis T(ua)lTa sisxli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
mowamlulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
406<br />
113
RÂZlis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
Tu muclis tkivili audges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vis T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
siyÂTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da<br />
113<br />
ÃorÃiTa xiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
Tu yurTa akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vis Cxuera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos . . . . . . . . . . . . . 114<br />
r(ome)lsa T(ua)lni stkioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
dakodilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
RÂZli da tyirpi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
Tu yeli SigniT stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
visca sisxli Caeqces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
vis(a)ca kolinjis qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
isris piri anu sx(ua)Á . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
vin simxurv(a)liT SekrviT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
balR(a)misaT(vi)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
vis mucelSiga qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden . . . . . . 114<br />
vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
Sakikis qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
Tu k(a)csa rwyeva undodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
Telemisa amogdebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
ÃurvebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
mjdomisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
stomaqis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
407
Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
fxanaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
dedak(a)csa Tu rZe akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
vis sisxli ara daswÂdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
RÂZli r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />
CxuerisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />
Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />
`saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />
sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa . . . . . . . . . .<br />
sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa<br />
119<br />
da siyviTlesa tanisagan gaswmends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />
sxva wam(ali) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />
sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos . . . . . . . . 120<br />
sxva gasaxsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />
awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa... . . . . . . . . . . . . 120<br />
aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />
kari baTmuÃisa gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121<br />
maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa... . . . . . . . . . . . . . . 121<br />
sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />
maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa... . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />
maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa... . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
Tarangubini loyoTa Seqnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
abi sabrisa argebs tansa mqavansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />
abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa . . . . . . . . . . . 124<br />
abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari... . . . . . . . . . . 124<br />
abi muclis tkivilis yvanisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />
kari yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />
yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa... . . . . . . . 124<br />
yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos . . . . . . .<br />
yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes,<br />
125<br />
gulis cxelebasa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
125<br />
yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes... . . . . . . 125<br />
Targmani yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
408<br />
125
niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa . . . . . . . . . .<br />
kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis<br />
125<br />
R(mer)TiTa SexedviTApirisaTa kacisaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da<br />
127<br />
sisxli misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis . . . . . . . . . . . . .<br />
aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo,<br />
128<br />
romeli grili aris da romeli mÃurvali . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />
aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129<br />
aw ese mogaxsenoT zamTris guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />
xasiaTi Rvinis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />
aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb . . . . . . . . 130<br />
xasiaTi wylisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />
kari tleebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />
kari majunebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />
vis Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili . . . . . . . . . . . . 135<br />
Ãvelasa axalsa da Zvelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa . . . . . . . . . . . . 135<br />
tkivili fawalisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
marjuenisa gverdis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
tkivilsa RviZlisasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
dedakacsa odes eSobos da welni ma... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
vis buasiri sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
vis enaSigan simZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
Ãvela, surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
stafilos majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />
majuni qamunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />
majuni svintrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />
majuni kamisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />
majuni siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />
majuni Tvalmargalitisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />
majuni narinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />
majuni afilonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />
sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />
majuni itrfialisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />
majuni guariSnisa Saqrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140<br />
409
niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa . . . . . . . . . . . . . 140<br />
niSani subulisa majunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
sxva majuni gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da<br />
142<br />
uSvelos stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />
ese majuni Saqrisa argebs... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />
sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba . . . . . . . 143<br />
aqimbaSas majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />
kari SarbaTebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />
vardis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />
SarbaTi lulfarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />
isrimis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />
SarbaTi broweulisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />
SarbaTi vaSlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />
SarbaTi biisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
TeTri sandlisa SarbaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
SarbaTi urnabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
muSkis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
SarbaTi mJavanasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
SarbaTi, rome wyurvili daawynaros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
SarbaTi broweulisa siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
SarbaTi kowaxurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />
SarbaTi qliavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />
SarbaTi TeTris xaSxaSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />
SarbaTi qerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />
tyemlis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />
SarbaTi (siq)angubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
niSani xaSxaSisa SarbaTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
urnabis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />
SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />
SarbaTi sandlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />
SarbaTi sxlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />
SarbaTi pitnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />
SarbaTi julabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
410<br />
151
yurZnis rubi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />
kari siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />
sxva siqangubinis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />
siqabgubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />
siqangubini zafrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />
siqangubini Sesakravi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />
siqangubini gasaÃsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />
siqangubini usuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />
siqangubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />
SarbaTi Tesuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />
frangni SarbaTsa ase gaakeTeben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
kari cxrosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
cro zafrisa, romelsa rhqvian libi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />
Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri . . . . . . . . . . . 157<br />
kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes . . . . . . . . . . . . . . 159<br />
visca suli ukeTuri daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />
anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />
kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes . . . . . . 158<br />
kacsa rome muceli sCxverdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />
Tu frCxili wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos<br />
158<br />
Siganve edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />
Tu kacsa acivebdes da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />
visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos,<br />
saWmeli ar daadgebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
159<br />
kaci rome avad iyos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />
kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos... . . . . . . . . . . . . 159<br />
visca stomaqsa soko sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
kidev buasirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
muclis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
ÃunagisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
buStis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
diynalis _ sulis gubebasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
mkerdisa da yiis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
411
sxva yuris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />
zamTris cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />
simsivnisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />
icodi rome buasiri samyuri aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi<br />
161<br />
avsebuli iyos anu Semokrebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />
visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro . . . . . . . 162<br />
Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos . . . . 163<br />
yursi revandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165<br />
afTimonis maTbuxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165<br />
cxro diyisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />
cxro _ mutbiR hrqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />
jalinoz brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170<br />
cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />
cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />
cxro Ãuelisa da surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />
cxro rome SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas . . . . . . . . . . . 172<br />
cxro rome meaTerTmete dResa movidodes . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />
Tu cxro mRieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />
Tu cxroÁ Zlieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />
kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes . . . . . . . . 173<br />
majuni Znelad Sobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />
sxva Znelad SobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />
sxva erTi balRmis wamali es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />
kari wyliT orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />
niSani axticesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
niSani tibanicesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
niSani diofvnesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
niSani kawarsarkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
sxva niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
wyliT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
wyalT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
sxva niSani orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
kari ymawvilis gazdisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
Tu rZe moske da nadgomi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
Tu rZe mZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
dedakacsa Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
412<br />
178
Tu sigrilisagan iyos an stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa,<br />
178<br />
Tavqedisa, Sakikisa da uZilobisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />
vis Tavi sisxlisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />
sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />
Tu Tavi simÃurvalisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />
vis Tavi Tu zafrisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />
Tavis tkivilisaTvis Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />
Tavi sigrilisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />
Tavis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu kaci waiqces anu an maRlidama Camovardes,<br />
179<br />
anu cxeni waeqces da misgan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />
Tu kacsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />
Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />
Tu zafrisgan aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />
Tu sevdisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />
niSani Tavqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />
niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />
Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />
Tu sigrilisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />
vis Tavi cxlad ebas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kaci Tu RviZlisagan wyenasa maxmursa, Tavis<br />
181<br />
tkivilsa moelodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />
sigrilisagan romelsa Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />
kari uZilobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />
uZilobisaTvis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />
Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />
Telgami da surdo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />
TvalSi mRieri daemarTos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos,<br />
183<br />
igi zafrisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />
RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />
R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa . . . . . . . 184<br />
muni, Tagvisa yvavili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />
R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli... . . . . . . . . . 184<br />
R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa . . . 185<br />
kari suravandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />
Tu suravandisagan kbili stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
413
Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
kari surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
Tu surdo sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />
Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />
Tu zaxilisagan anu simRerisagan Ãma Cavardnili iyos . . . . . . 187<br />
Tavi visac cxlad hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />
visca simÃurvalisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />
Tu sigrilisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes,<br />
188<br />
xan feÃsa iqiT aqeT stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne<br />
188<br />
sdeus balRamis guari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />
sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian . . . . . 188<br />
kari da xasiaTi TeTrisa malamosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />
malama ungrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />
sxva Savi malama rome Cauqad gaamrTelebs . . . . . . . . . . . . . . .<br />
ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa fersa<br />
189<br />
axalsa wylulsa, mRersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />
malama singurisa, wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />
Zvelis wylulis mosaWmeli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />
basaliyonisa malamoman uSvelos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />
xoSqardani _ mosaSrobeli malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />
malamaTa Seqna asre unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />
kari da niSani sara sqedasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />
Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />
Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />
sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs . . .<br />
erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs,<br />
192<br />
saxelad asafrayi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />
erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />
kari da niSani layvasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />
sxva wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />
raSa _ Ãelis TrTol(a)sa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />
niSani aRvikafaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />
kari, niSani filenjisa es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />
Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes... . .<br />
414<br />
194
kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa . . . . . . . . . . 195<br />
Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />
Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis . . . . . 195<br />
Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
niSani rome yurTa bayli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
guls eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
suravandis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
tylipis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
ama yurisa simsivne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes . . . . . . . . . . 198<br />
kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa . . . . . . .<br />
sxva niSani rome sisxli Tavisa, cxvirisa,<br />
198<br />
da sasisa ZarRvebisagan edinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />
cxvirTa dacemisawamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
kacsa Tu bage gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
kari kbilTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
kacsa piri uyardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes . . . . . 201<br />
(m)jdomisagan xvela SWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />
(m)jdomis RviZlis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />
tylipisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />
yverisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />
Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />
Tu balRmisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
Tu zandikisa simsivne sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
niSani xunayisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
Tu cxvirSigan Cauvides da cxviri gausivdes . . . . . . . . . . . . . 202<br />
Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos . . . . . . . . . . 203<br />
Tu xunayisa ufalsa feri gaumwvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />
pirvelad rom xunayi gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />
Tu yeli asre SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />
415
Tu amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes . . . . . 203<br />
Tu movides slokiniTa, duJiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />
Tu zedasa xaxasa sdiodes anu duJsa hyvebodes . . . . . . . . . . . . 203<br />
niSani Ãmis Cavardnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />
Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />
Tu balRmisagan da miWirvebisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />
Tu Ãma uTrTodes misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan<br />
204<br />
Camovardnisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />
Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali . . . . . . . . . . . 205<br />
kari Ãvelisa ziyinafasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />
Tu axvelebdes da balRams amoiRebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />
Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />
Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad amoatanos, guli<br />
205<br />
eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes... . . . . . . . . . . . . . . 205<br />
erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />
Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome<br />
205<br />
kacsa awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
Ãmelis ÃvelisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
wamali rome naÃveli amoiRos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
niSani nedlis, grilisa Ãvelasa rome uSvelis . . . . . . . . . . . . 206<br />
sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
Tu es seni Zveli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
Tu es seni Ãmeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
Tu Ãvelisagan Ãma Cavardnodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
Tu zaxilisagan an simRerisagan xma Cavardnodes . . . . . . . . . . 207<br />
silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni aris . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
kari da niSani stomaqis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
Tu stomaqis simsivne sisxlisagan gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
wamali mistlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />
Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />
Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />
erTi sxva magari stomaqis simsivne aris . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />
kari bloyinisa da slokinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />
slokinisa niSani da wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
416<br />
209
Ãmeli slokini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da<br />
209<br />
sasmelsa Znelad CauSvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />
niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes . . . . . . . . . . . 209<br />
niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />
kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . 209<br />
meores isyisa tablisa qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />
muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces . . . . . . . . . . . . . .<br />
buasiri sWirvebodes da bevri sisxli sdenodes da<br />
210<br />
dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />
sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />
wamali sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />
slokinisaTvis isdorisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />
Seqna kvawaxuris yursisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />
sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans . . . . . . . . . 212<br />
Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . 213<br />
sxva sisxisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213<br />
tle sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sisxaSida kaci erTob damZimdes, da ZilSigan krTebodes,<br />
213<br />
da uZiloba daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213<br />
samive ferisa sicxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />
kari iarayanisa, iarayani amas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />
Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />
sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />
Tu wyurvili mouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />
Savi iarayanisa niSani ese aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />
Savi iarayani erTi sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />
ese satkivari tyirpisgan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />
niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides... . . . . . . . . 216<br />
sxva amisi wamlebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />
kari tyirpis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />
Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />
erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />
Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />
kari sijisa yvanasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />
jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos . . . . . . . . . . . . . 218<br />
Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />
Tu ese zemosa da anu Suasa nawlevsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />
417
yvana Tu mowamvlisagan waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />
erTi yvana sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />
Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />
sxva yvana rome xSirad welT naxvewsa iyvandes... . . . . . . . . . . . 220<br />
Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da ver dajdebodes . . 220<br />
sxva, Tu nametnavad iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />
Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos . . . . . . . . . . 220<br />
sxva wamali muclis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />
kari kolinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
ese kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan,<br />
221<br />
mesame ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan . .<br />
221<br />
Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos . . . . . . . . . . 222<br />
Tu Sekruli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />
Tu ese seni dedakacsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />
sxva kolinji, romel ialuz rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />
Tu ese mjdomi iyos zemosa nawlevi Sigan . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />
Tu Sekrvaman miaWirvos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />
raÁ aSfoTdes yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa . . . . 224<br />
Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />
navalisa yolinjisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />
kari TirkmelTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />
Tu SekrviT iyos da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />
awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . 225<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />
Tu TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gardaiqces . . . . . 226<br />
wamali tlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />
Tu fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />
sxva amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />
merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />
erTi sxva seni aris TirkmelTa, vida niSat rqvian . . . . . . . . . 228<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />
kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />
niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis . . . . . . . . . . . . . . 229<br />
sxva wvrilisa Wiisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
pirvelad iarayani davsweroT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
grili tleebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
418<br />
230
Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
niSani mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
niSani nikrisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />
sxva tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
nikrisi rome sisustisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
Tu kacsa axlad damarTebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
sxva wamali nikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
fselisa gamaxSirebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
nikrisisaTvis Semosadebi tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />
kari da niSani gareTisa senisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />
Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />
Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />
Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />
Tu balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />
Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />
sxvani niSani saRebavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />
Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad<br />
236<br />
einaxo, rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos . . . . . . . . 236<br />
Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an<br />
236<br />
mwvane niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli<br />
236<br />
raÁme aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />
sÃva wamali gamocdili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />
kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas . . . . . . . . . 236<br />
kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes . . . .<br />
sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an<br />
236<br />
tanzeda gamova da Rliasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />
sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian . . . . . . . . . .<br />
sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof<br />
237<br />
qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis . . . . . . . . . . .<br />
sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas,<br />
237<br />
sadaca gamoesxmis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />
Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris . . . . . . . . . . 237<br />
Tu aTaSfarasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />
Tu nalma iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />
419
Tu gaurasa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />
amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da<br />
239<br />
Ãmelsa gasaÃmobeli ar unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />
wamali nedlisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />
wamali Ã(m)elisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />
kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia . . . . . . . . . 239<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis.<br />
240<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240<br />
niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs . . . . . . . . . . . . . . 241<br />
Tu gindodes, rome sala moamwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />
Tu axlad sala gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />
sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />
amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />
kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes . . . . . . . . 241<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
Tu muceli SekvriT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da<br />
242<br />
modrekisa da ZarRvebis gasivebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
Tu sisxlisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
Tu balRmisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />
niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes . . . . . . . . . . . . 243<br />
Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan,<br />
an Camovardnisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
243<br />
Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu<br />
243<br />
srulad tanSigan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />
wamali misi advili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan<br />
243<br />
damoklebodes ZarRvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />
sxva wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes . . . . . . . . 244<br />
kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi . . . . . . . . . . . . 244<br />
sxva muclisa Semosadebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />
amave senisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
420<br />
244
kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos<br />
anu ferÃisa, da anu Ãelisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />
Tu Zvali gamosuli iyos motexili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
Tu motexilsa sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
Tu motexili gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma<br />
245<br />
Camovardnilisa da dakodilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
wamali misi raÁc feri damwvari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />
axlad damwvrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246<br />
Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros . . . . . . .<br />
Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi<br />
246<br />
iyos, misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
246<br />
Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes . . 246<br />
Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos . . . .<br />
raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa,<br />
246<br />
anu sxviTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246<br />
Tu es dakodili Tavsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />
Tu es dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos . . . . . . . . . . . . 247<br />
Tu rbilsa Ãorczedan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />
Tu es dakodili damRierdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />
wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli . . . . . . . 247<br />
mosaSrobeli, rome wyluli moaSros . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da<br />
247<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
247<br />
Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />
niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da<br />
veraferiT mouwyvito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
248<br />
sxva gamocdili misTvisve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />
sxva sisxlisa dayenebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />
niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos . . . . . . . . . . . .<br />
kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da<br />
248<br />
rwyeva dauwyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da<br />
249<br />
amoiRebdes balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu cxrosa da cxelebisagan amoiRebdes balRamsa,<br />
249<br />
ama senSigan kideca aboyinebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />
421
Tu nametnavisa sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes . . 249<br />
misTvisve tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa<br />
ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes,<br />
249<br />
arodes ar daswynardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />
Tu slokini erTob gaugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />
niSani sarwyevelisa wamlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica<br />
250<br />
zemo sweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
250<br />
kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos . . . . . . . . . . . . . . 250<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />
Tu sigrilisa da balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />
Tu simsivnisa gvari magari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da<br />
250<br />
balRmisagan iqnebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian,<br />
251<br />
viTarca xesa kui gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa,<br />
251<br />
da Ãelis frCxilis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
Tu frCxili gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
Tu terfi feÃisa gauskdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
feÃi rome gauofliandes da ayroldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa . . . . . . . . . 252<br />
rome isris piri mowamluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />
Tu Zvalzeda gamagrebuliyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />
Tu sakudavsa alagsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />
Tu isris piri Zvalzeda damagrebul iyos . . . . . . . . . . . . . . .<br />
wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos,<br />
253<br />
an natkivnebi da naRrZobi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />
Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali,<br />
253<br />
rome msuqani daamWlos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />
Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes . . . . . . . . . . . . 254<br />
kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa . . . . 254<br />
raÁ guelman ukbinos kacsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
422<br />
254
Tu Zvliansa adgilsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />
niSani morialma Tu ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />
niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />
niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman . . . . . . 255<br />
nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />
misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />
sxva Setyoba brazianisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da wurblis<br />
256<br />
mokidebisa da xasiaTi maTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
Tu yifali gauxsna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
Tu ena usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
Tu piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas . . . . . . . . . . . . .<br />
Tu simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli<br />
257<br />
rame esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
Tu yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
xasiaTi da gaxsna aqlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />
wurbelisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />
kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados . . . . . 258<br />
wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />
Tu rwyili iwyinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />
Tu morialisa Cndes Ãureli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />
kari tanisamosTa R(mer)T(iT) selisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />
samoseli banbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />
niSani axal dasaxlebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />
kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />
aw uZilobisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />
da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides . . . . . . . . . . . . . . 260<br />
Tevzi axali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
frinvelTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
yverulis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />
ixvisa da batis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
wylis frinvelis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
423
atis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
weros Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
karaqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
muxudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
xaxvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
stafilo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
boloki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
satacurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
xilTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
vaSli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
bali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
tkbili broweuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
urnabi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
zeTiz xili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
Saqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
txraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
Rvino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
Rvino tkbili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
Rvino mware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />
Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
Rvino axali stomaqzedan qariani aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
zeTi, javzi da indisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
zeTi babunajisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
tredi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
gvelTevza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
samarxo lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />
sadanaji kanafis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
niaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
qarasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
niori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
mdogvisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
pitna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
wylisaca tarxunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
424<br />
265
ayiryara mTis tarxunas hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />
wiwmariti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
orferi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
qondari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
soinji Rvalosa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
xili xurma asrauTbo hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
zeTi niguzisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
leRvi Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
wabli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />
xvarbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
brinji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
ospi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
zeTiTa nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
Tiknis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
kravis Ãorcisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
Txis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
buwis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />
asoTagan tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />
Zvlebisa tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />
Tevzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />
yoveli feris rZe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />
mawoni Txisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />
do mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
axali yveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
erbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
zeTi iisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
zeTi lulufrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
zeTi vardisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
zeTi tkbilis nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
xasiaTi vardis zeTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
ayiros zeTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
zeTi tkbili nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
bakla sxvili cercvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
xilTagan vaSli mravalferi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
atami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />
425
qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />
broweuli mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />
ÃarTuTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />
nesvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />
sazamTro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
kitri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
qeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
fetvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
maSa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
qinZi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
xilTagan isrimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />
sxali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
bia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
samyi TuTubosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
kowaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis . . . . . . . . . . 273<br />
Ãorci kurdRlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
Ãorci irmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
Ãorci Svlisa da irmisa erTi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
farSamangis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
safaTis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />
asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />
xilTagan Txili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />
rko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />
beris kacisa saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa<br />
274<br />
zemo sweria da sxva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
Talgami da kobosto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
pirutyvis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
fxalTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />
awe nedli saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />
awe grili saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
426<br />
276
aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos . . . . . . .<br />
awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman<br />
276<br />
gaaÃmos da guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />
awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman<br />
277<br />
ficxla aayrolosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277<br />
awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa . . . 277<br />
awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa,<br />
277<br />
mwarisa da mwvavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277<br />
mJavis xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />
awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />
xasiaTi Romisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />
nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />
nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa . . . . . . . . . . 280<br />
samTvario Ãelis gaxsnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />
raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
niSaduri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
revandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
Toflaxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
sadaT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
qundru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
qarva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
rZiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
SirxiSti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
Sayiymana yayaCos qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
xuninjani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />
xardali mdogvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
xaTmi tuxtsa rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
xiaSambari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
mumia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
mazarion rZiana aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
TuTia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
TurbuTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
Risanlisuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
Tamarindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
ganTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />
vaCgirasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
427
murdasangi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
pilpila da fifili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
navTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
sandali TeTri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
sandali wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
sabri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
deoskore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />
sumbuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />
babunaji ircukic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />
cerecosa SifiTic hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />
javzi bJa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286<br />
kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . 286<br />
ganilie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287<br />
kidev mumias xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288<br />
xasiaTi muSkisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288<br />
Rariyoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289<br />
xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />
Jalinosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />
xasiaTi jadvarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />
xasiaTi iordasalebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291<br />
`azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293<br />
saymawvilosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
wyalmakisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
qals rom mucelSi Svili uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
suravandisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
xunagisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
erTi rigi xvela aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
gulis ezos tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />
xvelebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
gulis piris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
filtvis xvelisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
RviZlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
n(a)f(a)zisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
w(a)mali wiT(e)li q(a)risa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
wiTlis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />
wiTlis qarisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />
kidev wiTeli qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
428<br />
297
Sardis xuTvisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />
Sardis WirvisaTvis da SirimisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />
Sardis WirvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />
qva rom qondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />
SirimisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />
sisxlis fsmisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />
qva rom d(a)emarTos, Sards uWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />
vin Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />
xSiri SardvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />
Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />
sisxlis rwyevisa da furTxebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />
cxvirSi rom sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
ufsmelobisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
vin fsels ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
vin sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
samxedrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
kidev samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
elqunisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />
satkburisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />
satkburisaTvin da Tavis znisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />
ymawvili rom wiTlad gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />
ubraloT rom kaci gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />
siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />
ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />
marTali kacis siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />
sokom rom kacs mucelze Semoberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />
usulosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />
welis tkivilisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />
simWlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />
Tu gulze azidvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />
sisxlis rwyevisaTvisac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />
TeTri ferisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />
Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />
TeTr fersac argebs da qarsac da simWlesac . . . . . . . . . . . . . 305<br />
TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac . . . . . . . . . . . . 305<br />
cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />
tabastisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />
429
kidev t(a)bastisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />
yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />
kidev yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />
civebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />
Tu sneulsa ofli diodes da wyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />
Tu ofli ar gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />
cxeleba iyos Tu sxva satkivari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />
Tu acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />
vin sicxisagan gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />
cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />
sicxe rom qondes gulsa da RviZlze, guli rom tkiodes . . . . 308<br />
cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />
cxelebas es unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />
cxrosa da x(u)rvebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
cxroSi Tu kaci gayviTdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
naRrZobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
yba rom qondes amovardnili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
motexilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
avis WirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />
bnedisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
filenjis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
kidev filenjis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
SirimisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
wiTelis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
qals rom muceli uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
vis Soba gauZneldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />
Tu ymawvili ukuRma modiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />
Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />
fuS-fuSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />
Tiaqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />
TiaqrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
soko Tiaqris wamali guls rom eWedebodes da<br />
312<br />
mucelSi aRonebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />
gvelis nakbeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />
vis gveli pirSid CauZvres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />
bednierisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />
wamali bednierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />
muclis tkivilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
430<br />
313
Tu morialma ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />
TeTr(a)T SlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />
Ãeli rom ... eqerqebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />
qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />
kidev qarisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />
gamoyenebuli literaturis sia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />
leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi . . . . . . 320<br />
leqsikoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />
431