23.12.2012 Views

Tbilisi 2009

Tbilisi 2009

Tbilisi 2009

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Tbilisi</strong><br />

<strong>2009</strong>


teqstis gamosacemad momzadeba,<br />

komentarebi, leqsikoni, saZiebeli<br />

nani xelaia<br />

biologiis akademiuri doqtori<br />

redaqtorebi<br />

ramaz Sengelia<br />

saqarTvelos medicinis mecnierebaTa akademiis akademikosi,<br />

medicinis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />

mariam jiqia<br />

filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />

recenzentebi<br />

mixeil qavTaria<br />

filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />

revaz gagniZe<br />

biologiis mecnierebaTa doqtori, profesori<br />

ISBN 978-9941-0-1874-9<br />

2


informaciam tradiciuli medicinis (tm) Sesaxeb moaRwia umniSvnelovanesi<br />

wyaros meSveobiT _ werilobiTi Zeglebis gziT. Zveli samedicino<br />

xelnawerebi gvevlineba Tavisi epoqis mecnierul medicinad,<br />

romelmac gauZlo mraval saukunes da miCneulia e.w. `dadasturebul<br />

medicinad~ ("Evidence Based Medicine"). maT umetesad hyavT avtorebi. bevri<br />

qveyana, romelTac ar aqvT Zveli samedicino xelnaweri Tu nabeWdi<br />

wignebi, mimarTaven e.w. `xalxur mkurnalebs~, an kidev iyeneben<br />

xalxis mexsierebaSi SemorCenil samkurnalo meTodebsa da saSualebebs.<br />

tm-Si Semonaxulia codnisa da sibrZnis amouwuravi saidumlo<br />

cocxali samyaros Sesaxeb. swored amitomac jandacvis msoflio<br />

organizaciis (janmo), gaeros savaWro da samrewvelo organizaciebis<br />

mier miRebul iqna uamravi programuli dokumenti tm-is<br />

Sesaswavlad. aucilebeli gaxda warsulis miRwevebis ara marto<br />

istoriuli kuTxiT Sefaseba, aramed moZiebuli masalebis Seswavla<br />

praqtikaSi gamoyenebis mizniT.<br />

saqarTvelos tm moicavs uZveles mecnierul medicinas. am<br />

fenomenis kulturuli da praqtikuli mniSvnelobis Seswavla<br />

daiwyo jer kidev XIXs. 60-ian wlebSi kavkasiis samecniero<br />

sazogadoebis mier, romlis samecniero moRvaweobis centri iyo<br />

saqarTvelos dedaqalaqi _ <strong>Tbilisi</strong>. es saqme didi warmatebiT<br />

gaagrZeles XX s. qarTvelma Rvawlmosilma mecnierebma: l.<br />

kotetiSvilma, m. saakaSvilma, m. Sengeliam, c. CxeiZem, a. gelaSvilma,<br />

b. raWveliSvilma, l. WeiSvilma da sxv. (saakaSvili, gelaSvili, 1956,<br />

1958; Sengelia, 1980).<br />

qarTuli samedicino Sinaarsis xelnawerTagan Seswavlili da<br />

gamoqveynebulia l. kotetiSvilis mier X s. qananelis `usworo<br />

karabadini~ (qananeli, 1940), XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~<br />

(yofili, 1936), XVI s. daviT bagrationis `iadigar daudi~<br />

(bagrationi, 1938), jer m. saakaSvilisa da i. abulaZis (fanaskerteli,<br />

1950), xolo Semdeg m. Sengelias mier (fanaskertel-ciciSvili, 1959,<br />

3


1978) iqna gamoqveynebuli XV s. zaza fanaskertel-ciciSvilis `samkurnalo<br />

wigni _ karabadini~. es Zeglebi gvevlinebian Tavisi drois<br />

Sedevrebad. isini sainteresoni arian rogorc kulturologiuri<br />

fenomeni, praqtikuli TvalsazrisiT ki aqvT gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba, rac ganpirobebulia: a) anatomiur-fiziologiuri<br />

codnis maRali doniT, b) daavadebaTa klinikuri suraTis aRweris<br />

sisruliT, g) daxvewili da zusti recepturiT, d) samkurnalo mcenareTa<br />

gamoyenebis farTo speqtriT, maT Soris endemuri saxeobebis,<br />

e) cxoveluri da mineraluri warmoSobis mravalferovani<br />

resursebis gamoyenebiT.<br />

<strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo samedicino universitetis (Tssu) mecnierTa<br />

jgufis mier r. Sengelias xelmZRvanelobiT rubrikiT `qarTuli<br />

samedicino saunje~, ganaxlebiT gamoqveynebul iqna X s. qananelis<br />

`usworo karabadini~ (tomi I), romlis teqsti gamosacemad moamzada<br />

d. kuxianiZem, xolo leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam (qananeli, 1977;<br />

xelaia, 2000). maTive iniciativiT ganaxlebuli gamocemisaTvis<br />

momzadebulia XIII s. xoja yofilis `wigni saaqimoÁ~ (tomi II). r.<br />

surmaniZis mier gamocemul iqna jer mcire karabadini, xolo Semdeg<br />

qarTuli karabadinebi (surmaniZe, 1974, 1996).<br />

1975_1980 ww. Cven mier m. Sengelias xelmZRvanelobiT aRinusxa 500ze<br />

meti qarTuli samedicino xelnaweri (qsx), romlebic daculia<br />

xelnawerTa erovnul centrSi (347), saqarTvelos iusticiis<br />

saministros centralur istoriul arqivSi (35), g. leoniZis sax.<br />

qarTuli literaturis saxelmwifo muzeumSi (21), m. Sengelias sax.<br />

qarTuli medicinis istoriis muzeumSi (8), saqarTvelos erovnul<br />

biblioTekaSi (2), s. janaSias sax. saqarTvelos erovnul muzeumSi<br />

(3), n. berZeniSvilis sax. quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi<br />

(18), goris saxelmwifo istoriul-eTnografiul muzeumSi (7), g.<br />

CubinaSvilis sax. Telavis saxelmwifo istoriul-eTnografiul<br />

muzeumSi (11), i. javaxiSvilis sax. samcxe-javaxeTis istoriul<br />

muzeumSi (11), cageris mxareTmcodneobis muzeumSi (7), siRnaRis<br />

istoriul-eTnografiul muzeumSi (3), ozurgeTis istoriul<br />

muzeumSi (1), zugdidis dadianebis sasaxleTa saxelmwifo istoriularqiteqturul<br />

muzeumSi (2), onis mxareTmcodneobis muzeumSi (4),<br />

winandlis al. WavWavaZis saxl-muzeumSi (1), sankt-peterburgis<br />

aRmosavleTmcodneobis institutSi (30) da saltikov-SCedrinis sax.<br />

4


iblioTekaSi (18). maT Sedgenili aqvT unikaluri, aRwerilobiTi<br />

xasiaTis katalogi, sadac teqnikuri monacemebis garda aris<br />

informacia Sinaarsis, kerZod, mowodebulia, daavadebaTa saZiebeli<br />

(Хелаиа, Дзадзамиа, 1977). qsx Tavisi Sinaarsis, arqiteqtonikis da<br />

tipologiis mixedviT klasificirdeba Semdegnairad: 1. anatomiurfiziologiuri<br />

traqtatebi; 2. saeqimo wignebi _ saxelmZRvaneloebi;<br />

3. samkurnalo wignebi _ karabadinebi, romlebic Seicaven samedicino<br />

rekomendaciebs da receptebs; 4. krebulebi, romlebic Seicaven<br />

samedicino Sinaarsis statiebs, paragrafebsa da fragmentebs; 5.<br />

krebulebi, romlebic Seicaven veterinarul statiebsa da paragrafebs;<br />

6. mokle cnobarebi, e.w. jibis karabadinebi; 7. samedicino<br />

Sinaarsis fragmentebi; 8. leqsikonebi; 9. xelnawerebi, romlebic<br />

Seicaven samedicino Selocvebsa da magiur ritualebs (Sengelia,<br />

1980; Shengelia, Khelaia, 2006).<br />

dasaxelebuli xelnawerebis mixedviT Seswavlilia medicinis<br />

iseTi dargebis ganviTarebis istoria, rogoricaa: nevrologia,<br />

ofTalmologia, ginekologia, kardiologia, qirurgia, gastroenterologia,<br />

stomatologia, fTiziatria, gerontologia,<br />

geriatria, kosmetologia da sxva. am masalebis gamoyenebis Sedegad<br />

daculi iqna 15 disertacia da gamoqveynda mravali samecniero<br />

naSromi.<br />

Catarebulia agreTve kvlevebi bunebriv samkurnalo saSualebaTa<br />

(bss) dasaxelebebis identificirebis mizniT, dadgenilia maTi<br />

Tanamedrove dasaxeleba, gaSifrulia uZvelesi receptebi da<br />

Sefasebulia maTi mniSvneloba Tanamedrove samedicino praqtikaSi<br />

gamosayeneblad (xelaia, Sengelia, 1997).<br />

qsx-Si moxseniebul bss-Ta aprioruli Sefasebisa da<br />

SeswavlisaTvis r. Sengelias mier Seqmnilia specialuri<br />

kompiuteruli programa _ Remedies Estimating Program, romlis<br />

daxmarebiT dgindeba zogadad bss-Ta da konkretuli daavadebebis<br />

mimarT maTi e.w. `sandoobis koeficienti~ (Sengelia, 1997; Shengelia,<br />

Khelaia, 2006).<br />

qsx-Si mocemuli masalis gamoyenebiT Cven mier ganxorcielebul<br />

iqna ramdenime proeqti: `saqarTvelos tm-Si gamoyenebul bss-Ta<br />

kartografireba~ (1993_1995); `tradiciuli medicinis sainformacio<br />

baza da analizi~ (1997_ 1998); `sicocxlis gaxangrZliveba da misi<br />

5


xarisxis gaumjobeseba kavkasiuri dRegrZelobis da saqarTvelos tmis<br />

safuZvelze~ (2004_2007); amJamad mimdinareobs muSaoba proeqtze<br />

`eTnosamedicino terminologiuri Tezaurusi~ (<strong>2009</strong>_2010).<br />

1998_2004 ww. Cven mier Seiqmna qss-Ta unikaluri aRwerilobiTi<br />

xasiaTis katalogis eleqtronuli versia, sadac, teqnikuri<br />

monacemebis garda, aris informacia maTi Sinaarsis Sesaxeb. kerZod,<br />

mowodebulia daavadebaTa saZiebeli, rac xels Seuwyobs medicinis<br />

sxvadasxva dargis mkvlevarebs, maTTvis saintereso masalis<br />

mizanmimarTul Ziebasa da kvlevas. qsx-Ta moZieba unda gagrZeldes<br />

rogorc saqarTveloSi, aseve mis sazRvrebs gareT. Sesaswavlia<br />

saqarTvelos sapatriarqos arqivebi da fondebi, sxvadasxva<br />

muzeumebsa da kerZo koleqciebSi daculi nimuSebi. cnobilia, rom<br />

1980 wlis Semdeg xelnawerTa erovnuli centris fondebs Seemata<br />

bevri qsx. aqedan gamomdinare, Cven mier qarTul enaze Sedgenili<br />

aRwerilobiTi katalogis eleqtronuli versia arasrulia, amitomac<br />

kvleva jer araa dasrulebuli da vimedovnebT, rom momavalSi bevri<br />

saintereso masala iqneba gamovlenili da Seswavlili.<br />

1980_1984 ww. qsx-Tagan Cven mier SerCeuli da Seswavlil iqna<br />

originaluri nimuSebi: XVI_XVII ss. `karabadini kargi da margebeli~<br />

(xelnawerTa erovnuli fondi H–414), `saeqimo wigni~ (xelnawerTa<br />

erovnuli fondi H–916), XVII s. `abram mwerlis karabadini~<br />

(xelnawerTa erovnuli fondi H–3045), XVIII s. `azrumelis cnobari~<br />

(m. Sengelias sax. qarTuli medicinis istoriis muzeumi f. 46 #6).<br />

am xelnawerebSi moyvanil daavadebaTa samkurnalod gamoyenebul<br />

mcenareebze Cven mier momzadda sadisertacio naSromi biologiis<br />

mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad Temaze: `mcenareebi<br />

XVI s. II nax. da XVIII s. qarTul xelnawerebSi~ (Хелаиа, 1985). kvleva<br />

warvmarTeT farmakolingvistikuri meTodiT, kerZod, taqsonomiuri<br />

da eTnobotanikuri analiziT. movaxdineT identificireba da<br />

davadgineT, rom zemoT CamoTvlil xelnawerebSi da eTnografiul<br />

masalebSi moyvanilia mTel rig mcenareTa ucxouri da qarTuli<br />

sinonimuri dasaxelebebi, romlebic praqtikulad Seesabameba erTsa<br />

da imave saxeobas. botanikur-sistematikuri gamokvlevis safuZvelze<br />

SevadgineT mcenareTa saxeobebis katalogi, romelSic<br />

gaTvaliswinebulia maTi Tanamedrove binaruli nomenklatura,<br />

uaxlesi taqsonomia, gavrcelebis areali, resursebi,<br />

6


eTnobotanikuri, ekotopologiuri da farmakognosturi monacemebi.<br />

Seswavlil mcenareTa umetesoba saqarTvelos velurad mozardi<br />

floris warmomadgenelia, maT Soris aRiniSneba zogierTi endemebi,<br />

aseve kultivirebuli da introducerebuli saxeobebi (xelaia,<br />

Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />

Cven mier mokvleuli SevudareT adreul, kerZod X_XVI ss.<br />

xelnawerebis mixedviT n. wuwunavas mier gamoqveynebul naSroms<br />

(wuwunava, 1966). informaciaTa Sejerebam da analizma saSualeba<br />

mogvca gagvekeTebina Semdegi daskvnebi:<br />

X_XVIII ss. qarTul samedicino xelnawer ZeglebSi moyvanil<br />

mcenareTa sia moicavs 335-ze met taqsons, romelTagan 250 saxeobis<br />

Sesaxeb arsebuli informaciis konstatacias aqvs adgili, xolo 74<br />

saxeobis da 11 gvaris Sesaxeb Cven mier pirveladaa gamoyofili is<br />

masala, romelic ar aris moyvanili X_XVI ss. xelnawerebSi da<br />

saSualebas gvaZlevs mecnierebaSi samkurnalo mcenareTa Sesaxeb<br />

SemovitanoT axali faqtebi.<br />

74 saxeobidan da 11 gvaridan 22 saxeoba da 4 gvari oficinaluri<br />

mcenareebia (Государственная фармакопея СССР, 1968), romlebic<br />

sxvadasxva dros gamoiyeneboda rogorc mecnierul, aseve xalxur<br />

medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Neubauer, Klimes, Cerns, 1986;<br />

National Formulary of Unani Medicine, 1982; Shengelia, Wirth. Volk obne Krankheit,<br />

1992). 35 saxeoba da 5 gvari ki gamoiyeneba mxolod xalxur<br />

medicinaSi igive an sxva daniSnulebiT (Macdonald, 1974; Neubauer, Klimes,<br />

Cerns, 1986). 17 saxeoba da 2 rigi ar gamoiyeneba arc mecnierul da<br />

arc xalxur medicinaSi.<br />

qarTuli klasikuri samedicino Zeglebis furclebze<br />

moxseniebul mcenareTa 70% gvxvdeba eTnografiul masalebSi.<br />

Tanxvdenis aseTi maRali maCvenebeli miuTiTebs imaze, rom<br />

xelnawerTa avtorebis an Semdgenlebis mier mowodebuli receptebi<br />

dafuZnebuli iyo rogorc sakuTar gamocdilebaze, aseve xalxuri<br />

medicinis monacemebze.<br />

upriani iqneba aRvadginoT saTanado Semowmebis Sedegad<br />

daumsaxureblad miviwyebuli, magram mniSvnelovan mcenareTa<br />

gamoyeneba, romelTa Sesaxeb gvamcnobs Seswavlili xelnawerebi da<br />

xalxuri medicinis masalebi, da gamovyoT axali obiqtebi, romlebic<br />

7


sasurvelia rom mecnierulad Seswavlil iqnen momavalSi (xelaia,<br />

Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />

amJamad mimdinareobs qsx-Si moyvanil samkurnalo mcenareTa<br />

mimarT `sandoobis koeficientis~ dadgena.<br />

winaswari mokvleviT unda dajgufdes mcenareebi Semdegi<br />

principiT:<br />

is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyeneba savsebiT<br />

SesaZlebelia, oRond maT efeqturobaze TviT damamzadebeli<br />

mkurnali agebs pasuxs moralurad, praqtikulad da iuridiulad.<br />

is samkurnalo mcenareebi, romelTa gamoyenebas win unda<br />

uZRodes Sesabamisi laboratoriul-eqsperimentuli gamokvlevebi da<br />

dadastureba maTi minimaluri efeqturobisa mainc da uvneblobis<br />

Sesaxeb.<br />

is mcenareebi, romelTa mimarT SesaZloa daisvas sakiTxi maTi<br />

akrZalvis Sesaxeb (xelaia, Sengelia, 1997, gv. 171_174).<br />

Zveli recepturis gaSifvrisas aRmoCnda, rom rTul nakrebebSi<br />

ara erTi da ori, aramed ramdenime sxvadasxva moqmedebis<br />

ingredientebi iyo gamoyenebuli. mravalkomponentian saSualebaTa<br />

urTierTSesabamisobis analizma gviCvena, rom aseT rTul nakrebSi<br />

Sesuli iyo iseTi saSualebebi, romelTac erTmaneTis mimarT<br />

hqondaT sinergizmi, riTac Zlierdeboda wamlis moqmedeba, an<br />

piriqiT, antagonistur moqmedebas amJRavnebdnen, rac wamlis<br />

moqmedebis efeqts asustebda, an saerTod Trgunavda, zogjer<br />

saSualebebi erTmaneTis mimarT tolerantul Tvisebebsac<br />

amJRavnebdnen. dRes Cveni mosaxleobis nawili mimarTavs bss-iT<br />

mkurnalobas da amdenad saSuria kvleva am mimarTulebiT<br />

gaRrmavdes da moxdes iseTi nakrebebis SerCeva, romlebsac eqnebaT<br />

konkretul SemTxvevebSi usafrTxo da efeqturi moqmedeba.<br />

amJamad qveyndeba aRniSnul xelnawerTa teqstebi komentarebiTa<br />

da erTiani leqsikoniT, romlebic Sevlen `qarTuli samedicino<br />

saunjis~ tomeulebSi erT-erT wignad saTauriT `oTxi qarTuli<br />

samedicino xelnaweri (XVI_XVIII ss.)~<br />

am xelnawerTa dasaxeleba pirobiTia da metad xelsayrelia maT<br />

warmosadgenad. amgvari qmedeba nakarnaxevia rogorc maTi SinaarsiT,<br />

arqiteqtonikiT da tipologiiT, aseve teqstSi moyvanili anderZiT<br />

da minaweriT. XVI_XVII saukuneebis xelnaweris mxedruli minaweri<br />

8


(H–414, 95 r) adasturebs mis sasargeblo xasiaTs, ris gamoc mas<br />

pirobiTad vuwodeT `karabadini kargi da margebeli~, zemoT<br />

moyvanili klasifikaciis mixedviT ki mivakuTvneT xelnawerTa mesame<br />

kategorias; xelnawerebi _ XVII saukunis `abram mwerlis karabadini~<br />

da XVIII saukunis `azrumelis cnobari~ ase davasaTaureT im<br />

miZRvnisa Tu anderZis gamo, romlebSic moxseniebulni arian<br />

saxelebi `abrami~ (H–916, 26 r) da `azrumeli~ (f. 46, #6, 65r–v), `abram<br />

mwerlis karabadini~ mivakuTvneT meoTxe tips, xolo `azrumelis<br />

cnobari~ _ meSvides; xelnawerebi `saeqimo wigni~ (H–3045) da<br />

`gulinozas cxenis sakurnebelis~ fragmentebi (H–414) amgvarad<br />

davasaTaureT maTi teqstis Sinaarsis mixedviT. `saeqimo wigni~<br />

mivakuTvneT saswavlo saxelmZRvaneloebs anu meore tips, xolo<br />

`cxenis sakurnebeli~, veterinaruli xasiaTis gamo, mexuTes.<br />

xelnawerTa nusxuri teqstebi gadmovwereT Tanamedrove<br />

mxedruli anbaniT, stili gavmarTeT, Tumca SevunarCuneT<br />

originalis struqtura; teqsti gabmulad davbeWdeT; Tanamedrove<br />

normebis Sesabamisad gavmarTeT punqtuacia; SevasworeT uneblie<br />

Secdomebi: asos kleba, asoTa an sityvaTa gameoreba, e.w. kalmis<br />

Secdomebi da sxva misTanani. qaragmiani sityvebi gavxseniT,<br />

SeniSvnebi sqolioSia Catanili. TiToeul xelnawers davuTmeT<br />

daavadebaTa saZiebeli, xolo yvelas SevudgineT erTiani leqsikoni.<br />

`karabadini kargi da margebeli~<br />

`karabadini kargi da margebeli~ daculia saqarTvelos akad. k.<br />

kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul<br />

xelnawerTa aRweriloba, H fondi 414, t. 1, gv. 309_310 1946), Seicavs<br />

95 furcels, 18sm×13,3sm, dawerilia qaRaldze, aqvs tyavgadakruli<br />

xis yda, ydis SigniT gakrulia yvavilebiani qsovili. xelnaweri erT<br />

dros daSlili yofila, dRes aRdgenilia, akinZulia. teqsti<br />

Tavnaklulia, dawerilia nusxa-xucuriT, lamazad, sxvadasxva xeliT,<br />

saTaurebi gamoyofilia singuriT da iwyeba asomTavruliT, ar aris<br />

daculi punqtuacia da abzacebi, paginacia Tanamedrovea, zogierTi<br />

gverdebis aSiebze gakeTebulia minawerebi.<br />

9


xelnaweri ZiriTadad daTariRebulia paleografiuli niSnebis<br />

mixedviT, romlebic XVI saukunis bolosaTvis da XVII saukunis<br />

dasawyisisaTvisaa damaxasiaTebeli (agreTve wignis boloSi<br />

moTavsebuli mxedruli minawerebiT, romlebic paleografiuli<br />

niSnebiT XVII saukunisaa, rac namdvilad dasturdeba masSi<br />

moyvanili cnobebiT).<br />

pirveli minaweri aseTia: `qriste RmerTo acxovne fataZe mose da<br />

yovlad wmindao R(v)Tis mSobelo meufev _ afxazeTisa k(aTaliko)zi<br />

efTvimi, an misi damweri serapion CijavaZe _ kargad amyofe~ (H–414,<br />

94v–95r). aq moxsenebuli vinme fataZe mose da serapion CijavaZe<br />

istoriulad ucnobi pirebia, SesaZloa isini odesRac xelnaweris<br />

mflobelebi iyvnen. rac Seexeba efTvimes, mis Sesaxeb cnobebs<br />

vpoulobT dasavleT saqarTvelos kaTalikosTa siaSi, saidanac<br />

irkveva, rom efTvime sayvareliZe afxazeTSi kaTalikosobda 1669_1673<br />

wlebSi (lominaZe, 1954, gv. 129_143).<br />

meore minaweri Semdegi Sinaarsisaa: `evdemon wyalobiTa<br />

R(v)TisiTa afxazeTisa kaTalikosi mogaxseneb: mestumren Cven,<br />

magierad Cvensa, didad imedad R(v)Tis wyalobad, misarCel<br />

misaxedavsa, bedniersa da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa,<br />

saxelovansa da saxelganTqmulsa, mravaljer gamarjvebulsa,<br />

batonsa dadiansa leons winaSe mravalsa locva kurTxevasa da<br />

naxvisa natvrisaca vikadreb~ (H–414, 95 v). dasavleT saqarTvelos<br />

kaTalikosTa siidan vgebulobT, rom evdemon sayvareliZe, romelsac<br />

stumrad wvevia saxelovani da saxelganTqmuli batoni dadiani leon<br />

da romelic, cxadia, unda yofiliyo misi Tanamedrove, afxazeTSi<br />

kaTalikosobda 1666_1669 wlebSi.<br />

am periodSi, e.i. XVII saukuneSi dasavleT saqarTveloSi,<br />

samegrelos mTavarni iyvnen `xelmwifeT-xelmwifis~ epiTetiT<br />

cnobili batoni dadiani leon manuCaris Ze (1634_1642 mTavrad yofnis<br />

wlebi) da misi Zmiswuli leon dadiani (1661_1680 mTavrad yofnis<br />

wlebi). miuxedavad imisa, rom Zmiswuli leon dadianis mTavrad<br />

yofnis wlebi emTxveva evdemon da efTvime sayvareliZeebis<br />

afxazeTSi kaTalikosobis wlebs, Cveni azriT, minawerSi ufrosi<br />

leon dadiani unda iyos moxsenebuli. amis fiqris saSualeba mogvca<br />

maszed efTvime sayvareliZeze arsebuli cnobebis Sejerebis<br />

Sedegebma. dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebidan (`dasavleT<br />

10


saqarTvelos saeklesio sabuTebi~, 1921, wigni 1) vgebulobT, rom<br />

leon dadianma, Tavis biZa giorgi lipartelianTan erTad biWvinTis<br />

RvTismSoblis eklesias da kaTalikos efTvims daudgina gadasaxadi.<br />

gamodis, rom leon dadiani ara marto evdemon sayvareliZis,<br />

aramed efTvime sayvareliZis Tanamedrove yofila, rasac mowmobs<br />

`qrTamis gamoRebis wigni kaTalikos efTvime sayvareliZisa leon<br />

dadianisa da giorgi lipartelianisadmi~ (`qarTuli samarTlis<br />

Zeglebi~, 1970, gv. 394). aq mocemulia cnoba imis Sesaxeb, rom<br />

afxazeTis kaTalikosma efTvime sayvareliZis Zeman gamouRo qrTami<br />

leon dadians da giorgi lipartelians, mas mere, rac maT biWvinTis<br />

RvTismSobels Seswires Wala, monasteri da didi mamuli.<br />

zemoxsenebuli mxedruli minawerebis ganxilvis Sedegad,<br />

romlebic TariRdebian XVII saukunis 70-iani wlebiT, kidev erTxel<br />

gveZleva saSualeba vTqvaT, rom aRniSnuli xelnaweri miekuTvneba<br />

XVI saukunis bolos da XVII saukunis dasawyiss, e.i. xelnaweri<br />

SedarebiT ufro adrindelia, vidre mis bolo furcelze<br />

moTavsebuli mxedruli minawerebi.<br />

xelnaweris Seswavlis mizniT teqsti gadmovwereT Tanamedrove<br />

qarTul damwerlobaze _ mxedrulze. Sinaarsobrivi analizis<br />

Sedegad aRmoCnda, rom igi Sedgeba 3 nawilisagan. pirveli nawili,<br />

romelic warmoadgens xelnaweris ZiriTad nawils, Seicavs<br />

samedicino Sinaarsis teqsts (H–414, 1r–77v), meore nawilSi ZiriTadad<br />

mocemulia religiuri Sinaarsis teqsti, kerZod, qristianuli<br />

locva-kurTxeva (H–414, 80r–90v), mesame nawili ki warmoadgens<br />

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmentebs, romelic dRemde<br />

cnobil veterinarul Zeglebs Soris yvelaze adreulia (H–414, 78r–v;<br />

91r–94v).<br />

Cven yuradReba SevaCereT xelnaweris pirvel nawilze, romelic<br />

iwyeba Semdegnairad: `...mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams<br />

da ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde~ (H–<br />

414, 1r); wydeba mowamlulisaTvis receptis aRweriT (H–414, 77v). masSi<br />

moyvanilia 500-mde sxvadasxva daavadeba.<br />

zogierTi daavadeba mokled da lakonurad aris aRwerili,<br />

zogjer daavadeba mxolod dasaxelebulia da konkretulad aris<br />

moyvanili misi mkurnaloba, zogierTi ki vrclad aris ganxiluli,<br />

aRniSnulia misi gamomwvevi mizezebi, simptomebi, diferenciuli<br />

11


diagnostika da sxva. avtors avadmyofis gamokvlevisaTvis<br />

gamoyenebuli aqvs sxvadasxva sadiagnozo saSualebebi, daavadebaTa<br />

gamocnobis xerxebi. avadmyofTa obieqturi gasinjvis meTodebi, maT<br />

Soris sxeulis xelis nabani wylis gasinjva, aranakleb<br />

mniSvnelobas aniWebs sneulis gamokiTxvas-anamnezs. aRsaniSnavia, rom<br />

TiToeuli daavadebis samkurnalod ramdenime gansxvavebuli meTodia<br />

mowodebuli, romlebSic gamoyenebulia bunebrivi samkurnalwamlo<br />

saSualebebi: 277 mcenareuli, 262 cxoveluri da 66 mineraluri<br />

samyarodan<br />

xelnaweri dasaTaurebulia Cven mier teqstis boloSi arsebuli<br />

mxedruli erTi minaweris mixedviT: `karabadini kargi da margebeli,<br />

wamlebiT savse da ra mkurnebeli~ (H–414, 95r) (xelaia, 1978; Хелаиа,<br />

1987).<br />

12<br />

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti<br />

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti `karabadini kargi<br />

da margebelis~ mesame nawilia. is erT-erTi adreuli veterinaruli<br />

xelnaweria amgvarei Sinaarsis ZeglTa Soris.<br />

saqarTveloSi da mis farglebs gareT arsebul wignTsacavebSi<br />

gamovlenil iqna 47 zooveterinaruli xelnaweri, maTgan 30 daculia<br />

korneli kekeliZis saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi, 5 _<br />

quTaisis saxelmwifo istoriul muzeumSi, 3 _ sankt-peterburgis<br />

aRmosavleTmcodneobis institutSi, 2 _ saqarTvelos iusticiis<br />

saministros centralur istoriul arqivSi, 2 _ Telavis istoriuleTnografiul<br />

muzeumSi, 2 _ saqarTvelos erovnul biblioTekaSi, 1<br />

_ sankt-peterburgis saltikov-SCedrinis saxelobis biblioTekaSi, 1<br />

_ <strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo universitetis biblioTekaSi da 1 _<br />

siRnaRis istoriul-eTnografiul muzeumSi.<br />

47 xelnaweridan cxenis karabadinia 35, ZaRlisa _ 1, frinvelisa _<br />

9 da saveterinaro recepturis _ 2 xelnaweri.<br />

cxenis karabadinebidan ucnobi avtoris mier xucuriT dawerili<br />

karabadinia 1, vaxtang VI-is mier Sedgenili karabadinia 20, ioane<br />

oses Zis mier Sedgenili karabadinia 7, bagrat bagrationis mier


Sedgenili samkurnalo wignia 5 da ucnobi avtoris mier Sedgenili<br />

cxenis karabadinia 2.<br />

ZaRlis karabadini ioane bagrations ekuTvnis, ucnobi avtoris<br />

mier Sedgenili frinvelis karabadinis 9 nusxa da saveterinaro<br />

recepturis 2 nusxa ekuTvnis bagrat bagrations (kapanaZe, 1997, gv.<br />

167).<br />

cxenTa veterinaruli xasiaTis xelnawerTa Soris yvelaze<br />

popularuli da sainteresoa vaxtang VI-is mier Sedgenili naSromi<br />

`cxenTa cnobisa da aqimobis~, romelic daTariRebulia 1707_1714 w.w.<br />

da 1816 wels bagrat batoniSvilis (bagrationi) mier dawerili<br />

`cxenTa karabadini~. es ukanaskneli stamburadaa gamoqveynebuli 1818<br />

wels, moskovSi, g. firaliSvilis redaqciiT. saqarTveloSi<br />

arsebuli veterinarul ZeglTagan mxolod es ori xelnaweria<br />

Seswavlili. maTSi ganxilulia cxenis TiTqmis yvela cnobili<br />

daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi.<br />

13


Cveni gamokvlevebis Tanaxmad, saqarTveloSi veterinariis Sesaxeb<br />

sruli da damoukidebeli saxiT SemorCenilia XVIII_XIX saukuneebis<br />

xelnawerebi. ufro adreuli xelnawerebi gvxvdeba mxolod<br />

fragmentebis saxiT, romlebic ganTavsebuli iyo karabadinebsa Tu<br />

saeqimo krebulebSi. es araa gasakviri, radgan im dros veterinaria<br />

ar iTvleboda damoukidebel mecnierebad, xolo samedicino<br />

Sinaarsis xelnawerTa avtorebi ki kargad iyvnen<br />

gaTviTcnobierebuli veterinariis calkeul sakiTxebSi.<br />

erT-erT aseT fragmentad gvevlineba `gulinozas cxenTa<br />

sakurnebelis~ fragmentebi, romelic XVI_XVII saukuneebis<br />

`karabadini kargi da margebelis~ mesame nawilia (H–414, 78r–v, 91r–94v),<br />

avtori an gadamweri vinme `gulinozaa~, dawerilia nusxa-xucuriT,<br />

sityvebis sawyisi asoebi asomTavruliT. am fragmentSi aRwerilia<br />

cxenTa 43 saxis daavadeba da maTi mkurnalobis meTodebi.<br />

daavadebebi warmodgenilia mokled, TiToeul daavadebaze<br />

mkurnalobis ramdenime wesia mowodebuli, risTvisac gamoyenebulia<br />

15 mcenare, 25 cxoveluri da 15 mineraluri warmoSobis samkurnalo<br />

saSualeba. mTeli rigi daavadebebis samkurnalod mowodebuli<br />

sxvadasxva manipulaciebi miTiTebulia cxenis sxeulis romel<br />

adgilze unda Catardes isini da ramdenjer, zogjer<br />

grafikuladacaa gamoxatuli daservis (daSaSvris) da mowvis<br />

(daSanTvis) procedurebi.<br />

fragmenti iwyeba: `gulinozas cxenTa sakurnebeli, cxeni<br />

r(omel)i giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli<br />

gazafxulisa da TeTri RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da<br />

pirsa Caasxi da s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos~ (H–414, 78r).<br />

mTavrdeba: `Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori<br />

SanTi daavle, merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome<br />

daminiSnavs, merme rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo<br />

SanTi Caavle, asre rom SanTis wueri Seec~ (H–414, 94r). (xelaia, 1976).<br />

14<br />

`abram mwerlis karabadini~<br />

`abram mwerlis karabadini~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeli-<br />

Zis sax. xelnawerTa erovnul centrSi. cnobilia, rom igi


Sewirulia platon ioselianis qvrivis, ana nikolozis asulis mier.<br />

gadamweri abrami (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H fondi 916, t.<br />

2, gv. 288_289, 1951).<br />

am wigns ixseniebs qarTul samedicino xelnawerTa gamoCenili<br />

mkvlevari da mecnieri, eqimi lado kotetiSvili. igi Tvlis, rom am<br />

xelnaweris dedani bevrad ufro Zvelia, Tu mxedvelobaSi ar<br />

miviRebT sityva `karabadins~ da qristianul locvebs, romlebic<br />

mogvianebiTaa Setanili. misi azriT, es wigni gadadis warmarTul<br />

xanaSi da SesaniSnavi dasturia sataZro medicinis, amis<br />

sailustraciod mohyavs zogierTi locvis da Selocvis magaliTebi.<br />

wigns ki aTariRebs XIV saukuniT (yofili, 1936). l. kotetiSvili<br />

abrams Tvlis avtorad. igi wers, rom `aris kidev mesame mwerlis,<br />

abramis karabadini, dawerili agreTve nusxuriT, magram is saeqimo<br />

wignebs ver miekuTvneba, Tumca masSi Zvirfasi saeqimo cnobebia<br />

ganlagebuli (qananeli, 1940).<br />

xelnaweri Sedgeba 3 nawilisagan, Seicavs 82 furcels, 20sm×14sm,<br />

dawerilia qaRaldze, nusxa-xucuriT, akinZulia, yda ar aqvs,<br />

Tavbolonaklulia. qaRaldis da paleografiuli niSnebis mixedviT<br />

daTariRebulia XVII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H<br />

fondi, t. 2, 1951). saTaurebi da yoveli winadadebis sawyisi asoebi<br />

singuriT da asomTavruliT aris dawerili, calkeuli furclebi<br />

ornamentirebulia. bolo furclebze mxedruliT miwerilia<br />

ramdenime fraza, aSiebze miwerilia zogierTi recepti. xelnaweris<br />

meore nawilis boloSi miwerilia: `am wignis furclebi<br />

oTxmocdaxuTi aris~ (H–916, 26v), aqedan gamodis, rom xelnawers<br />

aklia 8 furceli.<br />

karabadinis avtoris Sesaxeb araferia cnobili, radgan mas ar<br />

aqvs Tavfurceli, sadac, rogorc wesi, miTiTebulia avtoris<br />

vinaoba. meore nawilis bolo abzacSi, imave xeliT, romliTac<br />

mTeli xelnaweria dawerili, moTavsebulia anderZi: `gaT(a)vda<br />

karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes a(mi)n<br />

R(merTma)n. vinca gamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindes, R(merTma)n, a(mi)n~<br />

(H–414, 25v). aqedan SeiZleba vifiqroT, rom abrami an avtori-<br />

Semdgenelia, an gadamweri. rac Seexeba mis saqmianobas, igi moZRvaria.<br />

xelnawerTa institutis TanamSromelTa mier Sedgenili<br />

aRwerilobis mixedviT abrami `gadamweria~ (qarTul xelnawerTa<br />

15


aRweriloba, H fondi, t. 2, 1951), l. kotetiSvili abrams ixseniebs<br />

rogorc `mwerals~ (kotetiSvili l., 1936). sulxan-saba orbeliani<br />

XVII saukunis `sityvis konaSi~ (1919) sityva `mwerels~, `mwerals~<br />

ganmartavs rogorc `mxatvar-kaligrafs~. gamodis, rom abrami<br />

gadamweria da ara avtori-Semdgeneli. garda amisa, meore nawilis<br />

boloSi aris mxedruli minaweri: `ese wigni ciquris naob(!)<br />

diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc<br />

SaiSleba Tavis rjulidam...~ (H–414, 26v). gamodis, rom wignis<br />

mflobeli vinme diakvania. varaudi imis Sesaxeb, rom abrami wignis<br />

mflobeli SeiZleba iyos da amitom aris moxseniebuli misi saxeli,<br />

gamoricxulia. Cven mniSvnelovnad migvaCnia imis aRniSvna, rom<br />

mxolod avtors-Semdgenels, ufro ki gadamwers SeeZlo ZiriTad<br />

teqstSi anderZis CarTva, rasac adgili aqvs aRniSnul xelnawerSi.<br />

aqedan gamomdinare, abrami SeiZleba CaiTvalos mxolod gadamwerad,<br />

amitomac am xelnawers pirobiTad vuwodeT `abram mwerlis<br />

karabadini~.<br />

karabadinis pirvel nawilSi (H–414, 1r–7v) moyvanilia<br />

astrologiuri cnobebi. aRwerilia weliwadis yvela dro,<br />

miTiTebulia Tu rogori amindi iqneba mTeli wlis manZilze,<br />

rogori mosavali iqneba weliwadis sxvadasxva dros mTaSi, zeganze,<br />

mindvrebSi, rodis iqneba mzis da mTvaris dabneleba, ra sixSiriT<br />

iqneba sikvdilianoba da avadoba mosaxleobaSi, Sinaur cxovelebsa<br />

da mwerebSi (futkrebi). am nawilSi moyvanilia `kalandra marTali<br />

da WeSmariti Tqmuli ezra winaswarmetyvelis mier~, romelSic<br />

mocemulia prognozi amindis, mosavlis, avadobis, sikvdilianobis<br />

Sesaxeb mTeli wlis manZilze, imis gaTvaliswinebiT, Tu kviris<br />

romel dRes iwyeba ianvari (aRwerilia kviris Svidive dRe).<br />

karabadinis meore nawils (H–414, 8r–26r) warmoadgens `karabadini<br />

marTali da WeSmariti~. es nawili Seicavs samedicino xasiaTis<br />

teqsts, romelic iwyeba ase: `r(ome)lsa muceli qarTa eberebodes,<br />

Tafli da TeTri TuT(a)d samsa dResa uzmasa as da ergos~ (H–414,<br />

8r). mTavrdeba zemoT moyvanili anderZiT (H–414, 25v). xelnaweris am<br />

nawilSi moyvanilia 108 daavadebis dasaxeleba, ar aris miTiTebuli<br />

daavadebaTa gamomwvevi mizezebi, diferencialuri diagnostika,<br />

simptomebi, mokled da konkretulad aris mowodebuli mkurnalobis<br />

16


meTodebi. samkurnalo saSualebebidan gamoyenebulia 72 mcenare, 43<br />

cxoveluri da 16 mineraluri saSualebebi.<br />

karabadinis mesame nawilSi (H–414, 27r–82v) moyvanilia<br />

qristianuli locvebi da daavadebaTa sawinaaRmdego Selocvebi,<br />

romlebic istoriul-eTnologiuri TvalsazrisiT ar arian<br />

moklebuli mecnierul interess.<br />

rac Seexeba lado kotetiSvilis varauds aRniSnuli xelnaweris<br />

dednis arsebobis Sesaxeb, jerjerobiT ar dasturdeba, radgan Cven<br />

dReisaTvis is ver moviZieT. karabadinis teqstis Rrmad Seswavlam<br />

da misma Sedarebam sxva, amave periodis da ufro adreuli<br />

xelnawerebis teqstebTan gviCvena, rom `abram mwerlis karabadini~<br />

originaluri qarTuli Zeglia (Хелаиа, 1976).<br />

`saeqimo wigni~<br />

`saeqimo wigni~ daculia saqarTvelos akad. k. kekeliZis<br />

saxelobis xelnawerTa erovnul centrSi (qarTul xelnawerTa<br />

aRweriloba, H fondi_ 3045, t. 6, gv. 352_353, 1953). Seicavs 221<br />

furcels, 21sm×16,5sm, dawerilia qaRaldze, aqvs xis tyavgadakruli<br />

yda, romlis Sida mxareze mikrulia XVIII saukuniT daTariRebuli,<br />

nusxuriT dawerili furclebi. Tavbolonaklulia, dawerilia mxedruliT,<br />

saTaurebi da winadadebaTa sawyisi asoebi singuriT.<br />

punqtuacia da abzacebi ar aris daculi. avtori ucnobia.<br />

paleografiuli niSnebiT da qaRaldis mixedviT `saeqimo wigni~<br />

daTariRebulia XVIII saukuniT (qarTul xelnawerTa aRweriloba, H<br />

fondi, t. 6, 1953).<br />

iwyeba: `...satkivari iyos, mas wamali unda iyo... wvrilisa<br />

wamlebisa... gasaxsneli wamlebi gamoiRebs svelsa...~ (H–3045, 9r).<br />

wydeba: `xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids<br />

marts moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da<br />

ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman<br />

ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu<br />

mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar<br />

mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is<br />

17


amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli<br />

misi RviniTa... (H–3045, 221v).<br />

aRniSnuli xelnaweris Sedgenisas avtors usargeblia manamde<br />

arsebuli qarTuli da ucxouri klasikuri samedicino ZeglebiT,<br />

razec miuTiTebs medicinis zogadi sakiTxebis Semcveli zogierTi<br />

fragmentis Sinaarsobrivi Tanxvedra. es fragmentebi Seicavs<br />

sayovelTaod aRiarebul anatomiur da fiziologiur cnobebs,<br />

higienisa da dietis ZiriTad sakiTxebs, avadmyofis obieqturi<br />

gamokvlevis xerxebs, diferenciul diagnostikas da sxva.<br />

xelnawerSi didi yuradReba eTmoba e.w. `majis cnobas~,<br />

avadmyofis Sardisa da ganavlis gamokvlevas, sneulis gamokiTxvas<br />

(anamnezi), organizmze klimaturi faqtorebis gavlenas da sxva.<br />

xelnawerSi vxvdebiT agreTve Zveli berZnuli, romauli da<br />

aRmosavleTis qveynebis medicinis TvalsaCino warmomadgenelTa<br />

ideebs; esenia: hipokrate (459_377 Zv. w. aR-iT), romlis humorulpaTologiur<br />

Teorias didi mniSvneloba aqvs dResac. aRniSnul<br />

wignSi is `bagrat aqimad~ da `baRrat aqimad~ ixsenieba, klaudius<br />

galeosi (131_203) _ `jalinoz aqimad~ da `did ganilied~, abu baqar<br />

muhamed ibn zaqaria ar-razi anu razesi (923) _ `mahmud zaqarias Zed~<br />

da `muhamed zaqarias Svilad~, isak ben soleimani israelidan (940) _<br />

`isak aqimad~, xolo abu ali ibn sina anu avicena `sina aqimad~ da<br />

`sinaÁs Zed~ (980_1037).<br />

Zveli qarTveli mkurnalebis Sexedulebebis safuZveli<br />

hipokrates humorul-paTologiur Teoriaa, ramac asaxva hpova Cven<br />

mier Seswavlil `saeqimo wignSi~.<br />

xelnawerSi zogierTi daavadebis da samkurnalwamlo saSualebis<br />

sparsul-arabul-Turqul-somxuri terminebi qarTuli<br />

transkripciiTaa warmodgenili, romelic zogjer Targmnili da<br />

ganmartebulia avtoris mier qarTuli SesatyvisebiT. amaze<br />

miuTiTebs xelnawerebSi moyvanili ramdenime citata: `sxva amas<br />

gareTisa sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi, rom dagviweria,<br />

ar rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros imaTi wamlebi da niSnebi<br />

didsa karabadinsa hkiTxeT (H–3045, 172v), an kidev `sxva rac Rvinosa<br />

rgeba aqvs da an wyena SeuZlia, is yvela didsa karabadinSidan<br />

sweria~ (H–3045, 184r).<br />

18


ogorc Cans, avtors xelT hqonia romeliRac `didi karabadini~,<br />

romliTac usargeblia. saWirod ar miuCnevia gvelebis daxasiaTeba<br />

da Rvinis niSan-Tvisebebis aRniSvna, radgan arsebobda saTanado<br />

literatura, sadac vrclad iyo moTxrobili amis Sesaxeb,<br />

romelzec avtori miuTiTebs mkiTxvels.<br />

CvenTvis mniSvnelovania Tu romel samkurnalo Zegls<br />

gulisxmobda avtori `did karabadinSi~. cxadia, is Zlier<br />

popularuli da xelmisawvdomi unda yofiliyo XVIII s. mcxovrebi<br />

dainteresebuli mkiTxvelisaTvis. amitom saWirod miviCnieT<br />

gamosakvlevi samedicino wigni teqstologiurad Segvedarebina<br />

gamocemul ZeglebTan. Sedarebam cxadyo, rom yvelaze meti msgavseba<br />

SeiniSneba `usworo karabadinTan~ (X s.), ramac gvafiqrebina<br />

aRniSnuli xelnaweri mis erT-erT variantad CagveTvala. dasaSvebia<br />

agreTve, rom avtori `did karabadinSi~ swored `usworo karabadins~<br />

gulisxmobda.<br />

`saeqimo wignis~ avtori wers: `xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili<br />

aris, adre moidnobis da guneba mÃurvalesa kacsa kargad mouÃdebis,<br />

asre rome samjer, oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT,<br />

SuSeba da zela unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos<br />

da gardmodgas, asre unda Seqnan da aras avadmyofsa ar daeWirvis.<br />

Tu mwved acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs.<br />

Romi didsa karabadinSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar<br />

yofila, magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da<br />

erTad Seqna ufro gemrieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa<br />

kargaT mouÃdebis~ (H–3045, 204r–204v). moyvanili citata amtkicebs,<br />

rom `didi karabadini~ ar SeiZleba CaiTvalos qarTul wyarod,<br />

radgan im qveyanaSi, sadac es `didi karabadini~ daiwera, Romi ar<br />

izrdeba da avtoris mier aris damatebuli. Romi saqarTveloSi<br />

endemuria da sakmaod kargad aris dasavleT saqarTveloSi<br />

gavrcelebuli rogorc velurad mozardi, aseve kultivirebuli.<br />

`usworo karabadini~ rom qarTuli Zeglia, es eWvs ar iwvevs. amitom<br />

is fraza, rom im qveyanaSi, sadac `didi karabadini~ daiwera, `Romi<br />

ar yofila~, ar SeiZleba mivakuTvnoT arc qarTul Zegls da arc<br />

`usworo karabadins~, miTumetes rom am ukanasknelSi Romi rogorc<br />

mcenare, an sakvebi saSualeba ar moixsenieba (qananeli, 1940, 1977).<br />

SeiZleba vifiqroT, rom `saeqimo wignis~ avtori `didi karabadinis~<br />

19


qveS gulisxmobda ramdenime wyaros, maT Soris SesaZloa `usworo<br />

karabadinsac~, romelic SesaZloa erTad iyvnen akinZulni, an<br />

gaerTianebuli raime sxva gziT. yovelive es adasturebs, rom<br />

`saeqimo wignis~ avtori ara mxolod sargeblobda mis xelT<br />

arsebuli literaturiT, aramed mas kritikulad udgeboda da<br />

Sehqonda Tavisi dakvirvebebi da damatebebi.<br />

XVIII s. samedicino xelnaweris mniSvneloba da Rirseba,<br />

ZiriTadad, ganisazRvreba im originaluri nawiliT, romelic<br />

Seicavs 400-mde sxvadasxva saxis daavadebis mkurnalobis mraval<br />

meTods, rTuli Sedgenilobis samkurnalwamlo saSualebebiT.<br />

`saeqimo wignSi~ rTuli receptebis nakrebebSi warmodgenilia 317<br />

mcenare, amasTan zogierTze miTiTebulia, Tu romeli daavadebebis<br />

sawinaaRmdegod gamoiyeneba, detaluradaa daxasiaTebuli maTi<br />

moqmedebis meqanizmi. didi yuradReba eTmoba 285 dasaxelebis<br />

cxoveluri da 107 _ mineraluri warmoSobis samkurnalo<br />

saSualebebs.<br />

aRsaniSnavia, rom dRemde Seswavlil da gamocemul qarTul<br />

samedicino ZeglebSi daavadeba `yvavili~ da misi mkurnaloba ase<br />

farTod arsad aris warmodgenili. amdenad, igi Zalian sainteresoa.<br />

masSi miTiTebulia am daavadebis gamomwvevi mizezebi, simptomebi da<br />

mimdinareoba. aRwerilia yvavilis sxvadasxva formebi: Savi, wiTeli<br />

da iisferi. SesaZloa avtori maT asxvavebs mxolod daavadebis<br />

simZimis mixedviT.<br />

XVIII s. samedicino xelnaweri Sinaarsobrivi Seswavlis Sedegad<br />

mivakuTvneT `saeqimo wignis~ kategorias da amitomac pirobiTad<br />

vuwodeT es dasaxeleba (xelaia, 1983; Хелаиа, 1988).<br />

20<br />

`azrumelis cnobari~<br />

`azrumelis cnobari~ daculia m. Sengelias saxelobis qarTuli<br />

medicinis istoriis muzeumSi (fondi 26, #6). Seicavs 55 furcels,<br />

11sm×10,5sm, dawerilia qaRaldze, akinZulia, aqvs saniSne zonari, ar<br />

aqvs yda, Tavbolonaklulia, bolo furclebi dazianebulia,<br />

dawerilia mxedruliT, saTaurebi gamoyofilia singuriT, sityvebi<br />

gamoyofilia ori wertiliT, punqtuacia da abzacebi ar aris


daculi, paleografiuli niSnebisa da qaRaldis mixedviT<br />

daTariRebulia XVIII saukuniT. Sewirulia aleko xelaias ojaxidan.<br />

rogorc aRvniSneT, xelnaweri Tavbolonaklulia, amitom avtor-<br />

Semdgenelis an gadamweris saxeli, romelic rogorc wesi, Tavsa an,<br />

boloSia moxseniebuli, ver davadgineT. xelnaweris teqstSi<br />

vkiTxulobT: `...ese saSanao wigni mogec me miyarylit, Sen iSxneli(s)<br />

Svilis qals, an(a) xanums, asre rome arc geSinodes da arc<br />

Cemianobisagan. Cveni saxeli es aris, aTirmani, maTirmani, SaTirmani,<br />

aTirman, maTirman, SaTirman, miyarylit azrumeli, tyaosano,<br />

Subosano, wiTlosano...~ (f. 46 #6 54r). am citatis analizi safuZvels<br />

gvaZlevs vifiqroT, rom vinme azrumeli wignis mflobelia da<br />

igi uZRvnis mas iSxnelis qaliSvils _ anas. am SemTxvevaSi Cuqebis<br />

Sesaxeb warwera unda yofiliyo xelnaweris TavSi, an boloSi, an<br />

kidev aSiaze. vinaidan xelnaweri Tavbolonaklulia, aSiebze ki<br />

warwerebi ar Cans, Cveni azriT, teqstSi moyvanili sityvebi ekuTvnis<br />

gadamwers da mxolod mas. rogorc ukve zemoT aRiniSna, ZiriTad<br />

teqstSi miZRvnis an anderZis CarTva damaxasiaTebelia mxolod<br />

gadamwerTaTvis.<br />

`azrumelis cnobari~ Seicavs samedicino Sinaarsis teqsts,<br />

romelic iwyeba RviZlis daavadebis sawinaaRmdego SelocviT: `...da<br />

nurca adamianis mucelSida w(a)vida d(e)da mariam dajda sionis<br />

karsa, iqmoda w(a)malsa, w(a)mlis w(a)malsa, Svidfersa Tavis<br />

salmobisasa, gadi da gaiare RviZlsa ... (f. 46, #6, 1r) da wydeba<br />

revmatiuli daavadebis sawinaaRmdegod mowodebuli mkurnalobis<br />

meTodis aRweriT: `qarisTvin... Tone gaaxurvos, zed Celti waidgas,<br />

bevri anwli wagos, Cawves, zedac daiyaros, karga daixuros, nu<br />

Seicivebs, Tu moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan<br />

rom amovides qveSagebSi Cawves, orsa sams dRes karSi nu gava, qari<br />

ar eces misTvisve moarCens filenjs... (f. 46, #6, 56v).<br />

`azrumelis cnobarSi~ moyvanilia 62 saxis daavadeba. masSi<br />

mokled da konkretulad aris mocemuli daavadebis dasaxeleba.<br />

mkurnalobis meTodebi. gamomwvevi mizezebi, simptomebi da<br />

diferencialuri diagnostika ar aris moyvanili. masSi<br />

sainteresodaa aRwerili daavadebaTa mkurnalobis meTodebi,<br />

romlebSic gamoyenebulia 141 dasaxelebis mcenare, romelTa<br />

qarTuli sinonimuri dasaxelebebi umetesad dasavleT<br />

21


saqarTvelosTvis, kerZod ki, guriis regionisTvis aris<br />

damaxasiaTebeli, 69 cxoveluri da 43 mineraluri warmoSobis<br />

samkurnalo saSualebebi. cnobarSi warmodgenilia 21 daavadebis<br />

sawinaaRmdegod Selocvebi da magiuri ritualebi, romlebsac aqvT<br />

rogorc istoriuli, aseve profilaqtikuri mniSvneloba,<br />

gansakuTrebiT zogierTi daavadebis SemTxvevaSi, rogorc erTgvari<br />

fsiqoTerapiuli zemoqmedebis momxdeni.<br />

mcire formatisaa da mowodebuli informaciis lakonurobis gamo<br />

xelnaweri mivakuTvneT e.w. jibis karabadinebis _ mokle cnobarebis<br />

kategorias da SevurCieT dasaTaureba _ `azrumelis cnobari~<br />

(xelaia, 1975; Хелаиа, 1986).<br />

22<br />

oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss.)<br />

damaxasiaTebeli Taviseburebebi<br />

aRniSnuli xelnawerebi pirvelad Cven mieraa Seswavlili, raSic<br />

gamoviyeneT kvlevis Tanamedrove meTodebi.<br />

teqstebis SedarebiTi analizis Sedegad gaxda SesaZlebeli<br />

metnaklebad damaxasiaTebeli saerTo Taviseburebebis gamoyofa.<br />

xelnawerebSi bunebrivi samkurnalo saSualebebidan uxvadaa<br />

warmodgenili mcenareuli samyaro, romlis mniSvnelovani nawili<br />

cnobilia Tanamedrove mecnieruli medicinisTvis da gamoiyeneba<br />

praqtikaSi. maTgan zogierTi mcenare miCneulia oficinaluradac,<br />

nawili mcenareebisa mxolod xalxuri medicinisTvisaa cnobili da<br />

Sinagan mkurnalobaSi gamoiyeneba. maT Soris SeiZleba gamoiyos<br />

mcenareTa ramdenime jgufi: pirveli _ romlebic Tanamedrove<br />

medicinasa da xalxur medicinaSi gamoiyeneba igive daavadebis dros<br />

da igive daniSnulebiT; meore _ romlebic gamoiyeneba sxvadasxva<br />

daavadebis dros da sxvadasxva daniSnulebiT; mesame _ romelTa<br />

samkurnalo Tvisebebi araa cnobili arc Tanamedrove mecnierul,<br />

arc xalxur medicinaSi, romelTa Sesaxeb ver moviZieT informacia<br />

Tanamdrove farmakobotanikur literaturaSi. udaoa, rom isini<br />

xasiaTdebian samkurnalo TvisebebiT, Tundac marto imitom, rom<br />

araerTxel ixseniebian Cven mier Seswavlil samedicino Sinaarsis


xelnawer ZeglebSi. swored amiT aris ganpirobebuli Cveni<br />

gansakuTrebuli interesi maT mimarT.<br />

wamlebis dasamzadeblad rekomendebulia iseTi meTodebi,<br />

rogoricaa: duRili (xarSva), nayenis damzadeba, dalboba, dasveleba,<br />

gawurva, dafxeka, gacra, gaSroba, daqucmaceba, danayva, dagalva,<br />

Sereva, Sezaveba da sxva. TiTqmis yvela es meTodi dResac<br />

gamoiyeneba wamlis damzadebis teqnologiaSi.<br />

wamlis damzadebisas mTel rig receptebSi mkacradaa<br />

gansazRvruli ingredientTa raodenobrivi Sesabamisoba. sazom<br />

erTeulebad warmodgenilia: drami, romelic Seesabameba berZnul<br />

drahmas da arabul dirhems, saorientaciod 3,186 g; dangi _ arabul<br />

danaks _ 0,531 g; mityali _ miskals _ 4,250 g; uncia _ ukias _ 25,500 g<br />

(Ибн Сина, 1982).<br />

farmakologiur saSualebaTa ZiriTad formebad im droisaTvis<br />

iTvleboda Semdegi saxelwodebis rTuli naerTebi. amaTgan mTavar<br />

formebs warmoadgens majunebi, guariSni da iaraji. am sami formis<br />

urTierTisagan gansxvaveba ver xerxdeba.<br />

TiTqmis yvela majunSi medikamentebi Sezelilia TaflSi, albaT,<br />

Txeli `fafis~ saxiT, raTa isini `Seismon~ SigniT miRebis dros.<br />

majunTa kategorias miekuTvnebф Triayebic, Tumca maTi<br />

damzadebis teqnologiuri procesebi gansxvavdeba erTmaneTisagan,<br />

Triayi, Teria, anu Teriayi sabasac aqvs ganmartebuli: `Teriayi _<br />

samsalis mkurnebeli~. samsala ki, misive ganmartebiT,<br />

`momakudinebeli~ wamalia.<br />

matbuxi udavod gamonaxarSia. matbuxebi orgvaria _ `gasaxsnelni~<br />

(safaRaraToni) da `ara gasaxsnelni~.<br />

marcvlebi anu abebi. aRebuli samkurnalwamlo saSualebani unda<br />

dainayos kargad, gaicras, Semdeg unda Seizilos kamis, kalnabis an<br />

nelTbili wyliT, gakeTdes (`daqna~) muxudos zomis marcvlebad,<br />

gaxmes CrdilSi, marcvlebi mzaddeba SigniT misaRebad.<br />

luokni salokeli wamlebi. `TafliTa Sezilne~. Tu ra<br />

mniSvneloba hqonda wamlebis `lokviT~ miRebas, amis dadgena ar<br />

xerxdeba.<br />

kverebi _ `akrasTasa~, anu `kuerni Sesaqmelni~ _ calke formas<br />

warmoadgens marcvlebisagan, abebisagan gansxvavebuls garegani<br />

23


formisa da sididis garda. sxva gansxvaveba maT Soris ar unda iyos.<br />

maTi Semzadebis wesi erTi da igivea.<br />

gare Sesacxebelni _ ldimedi, anu lidimedi. es wamlebi keTdeba<br />

wyalSi (vardis wyali, kalnabis wyali da sxv.), zeTebSi (vardis<br />

zeTi, nardis zeTi da sxv.), an TaflSi.<br />

tle. gareganad saxmari wamlis erT-erTi saxea, romelsac<br />

adgilobriv xmaroben simxurvalisa da saerTo maRali temperaturis<br />

drosac.<br />

siqanqubini mzaddeba RvinoSi (an ZmarSi). ZmarSi amyofeben erTi<br />

dRe-Rame, Semdeg aduReben, `virem wavides mesamedi~. Semdeg ki unda<br />

gadaiwuros. nawurs urTaven 8 litr perulmoxdil Tafls, kvlav<br />

aduReben, `virem Sesqeldes~. Taflis nacvlad xSirad xmaroben<br />

Saqars. siqanqubinebi SigniT misaRebi wamlebia.<br />

SarbaTi xileulisagan mzaddeba, garCeul, danayil xils<br />

gamoswuraven wvens, romelsac Caumateben sasurvel samkurnalo<br />

saSualebaSi da aduReben Sesqelebamde, xSir SemTxvevaSi ureven<br />

Saqars, Tafls.<br />

mwnilni, gamozrdilni. xili an romelime sxva samkurnalo<br />

saSualeba jer unda daalbo marilwyliTa, xolo Semdeg garkveuli<br />

drois ganmavlobaSi Seinaxo SaqarSi an TaflSi.<br />

xelnawerebSi zustad aris miTiTebuli wamlis doza da misi<br />

miRebis dro (uzmosa Tu Wamis Semdeg, dRis romel monakveTSi).<br />

aRwerilia iseTi manipulaciebi, rogoricaa sisxlis gamoSveba,<br />

ZarRvis gaxsnis Tu daxurvis saxiT; CawveTeba cxvirSi, yurSi,<br />

TvalSi, safenebis dadeba, naxvevis gakeTeba, malamos wama,<br />

SeyrColebis sxvadasxva saxe, Seboleba, mowva, abazanis miReba,<br />

samkurnalo wylisa da orTqlis abazanebi, oynebi, kotoSebis<br />

mokideba, wurbelebis gamoyeneba, futkris nestriT moqmedeba,<br />

sanTlebis, patruqebis, kaTeteris, tamponebisa da kompresebis<br />

gakeTeba da sxva.<br />

xelnawerTa teqstSi gvxvdeba sparsuli, arabuli, Turquli,<br />

berZnuli, somxuri terminebi, romelTa ganmartebisa da<br />

dazustebisaTvis mivmarTeT Sesabamisi dargis eqspertebs: iranistebs<br />

([al. gvaxaria], m. Ciqobava), semitologebs ([n. waqaZe], l.<br />

samyuraSvili), Turqologebs (g. TuSmaliSvili, m. jiqia), berZnuli<br />

(n. maxaraZe) da somxuri (r. giorgaZe) enebis specialistebs,<br />

24


otanikosebs (r. gagniZe, j. CikvaiZe), farmakognostebs ([l. erisTavi])<br />

da farmakoqimikosebs ([m. janeliZe], T. qorqaSvili), risTvisac did<br />

madlobas vuxdiT maT daxmarebisaTvis.<br />

konsultaciebis Sedegad da specialuri literaturis<br />

daxmarebiT leqsikonSi ganvmarteT terminebi qarTul, rusul da<br />

laTinur enebze. mcenareTa dasaxelebebis identificirebisas<br />

ganvsazRvreT maTi qarTuli sinonimuri dasaxelebebi, davadgineT<br />

maTi uaxlesi binaruli nomenklatura, davazusteT cxoveluri da<br />

mineraluri warmoSobis saSualebaTa dasaxelebebi da daavadebaTa<br />

Sesabamisi Tanamedrove ganmartebebi.<br />

zogierTi sityvebi, romelTa axsna ver moxerxda verc<br />

leqsikonebiT, verc konteqstiT, Cven mainc SevitaneT leqsikonSi da<br />

mizanSewonilad CavTvaleT, rom teqstidan am ucnobi sityvis<br />

Semcveli citatic migvewera, rac daaxloebiT mainc Segviqmnis<br />

warmodgenas sityvis raobaze.<br />

25


`karabadini kargi da<br />

margebeli~<br />

27


(1r). ... mrTelsa kacisg(a)n zafxulis aRebad ara Ãams da<br />

ufroÁsRa, x(olo) moymeTg(a)n maisiTg(a)n v(idr)e enkeniadmde.<br />

da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. viTa<br />

zemoT weril ars mcired aiRon da sxuaebr CÂlni y(ovla)d nu<br />

daeaxlebian. vinca mowamluli ar iyos metadRa mÃurvale ars da<br />

sakrZalavi.<br />

amieriTgan iwyos TÂTeulm(a)n senm(a)n miTxrobad wamali T(Â)si.<br />

Tu Sesuas diacm(a)n, raÁ ibanos, m(a)s ukanis navReli daTÂsa xuadisa<br />

cercÂsa odeni, Sobos yrmaÁ wuli da g(a)aÃmos ded(a)k(a)cm(a)n yuÀri<br />

TagÂsa, da Sesuas, misg(a)n Seuswrafos uZlebobasa.<br />

Tu g(a)aÃmo naRveli grZRabisa da iolos, miT ergos TeTrsa<br />

T(ua)lis(a)sa.<br />

cmeli qaTmisa Tu icxos, T(ua)lsa Rrublovansa ergos.<br />

y(ove)li muclieri qurcinisa Tu dawua c(e)cxliTa da asua<br />

misisa nacrisg(a)n miTkalisa odeni ZmriTa ZuÀliTa.<br />

v(iTarca) jer ergos marCobelsa. moiRe skintli tredisa da<br />

SerTe balarjisa fqv(i)lsa, T(Tues)a gadgine wyliTa, v(iTa)r<br />

Seiqmnas viTa saxureteli da Segbole ZmriTa, da TafliTa, da<br />

Semosdev medgarsa, da RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis,<br />

da RorTelsa gamoixuams, da g(a)nhkurnebs.<br />

(1v). Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. ficxlisa RÂnisaÁ Txle da<br />

qrT(i)lisa fqv(i)li erTad gacar, da nelTbili z(ed)a dasdev.<br />

qarisaTÂs. mamacisa bambaliTisa Tesli gar(e)cx(e) 1 magraÁ, tafasa<br />

S(in)a dabure v(idr)e ara gawiTldes da dawuas 2 ukrZale, danaye<br />

magraÁ da selisa Tesli monaye, da sworad Seazave, da pasmagiTa<br />

Ã(e)li auvse. dilaÁ da mwuxri ukuiyaros da Taflisa wyliTa<br />

CeiRarRaros da CarRunas.<br />

ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes. nedli<br />

qondari monaye, gamowure, WurWelsa Caasxi da Tafli umgbari urTe.<br />

raÁ zomi marTebdes, T(ua)lTa urTe da dasdev. vis T(ua)lTa<br />

Rrubeli edebodes. irmis larTxi monaye, Ãmeli dasdev. T(ua)lTa<br />

moklebisaTÂs. ded(a)k(a)csa r(omel)sa p(irve)li yrm(a)Á esuas, m(a)s<br />

sZe mouwvele da niori oTxad gakuÀTe, da T(ua)lTa uwuÀTe.<br />

1 teqstSia `garcxi~.<br />

2 teqstSia `daiwuas~.<br />

29


T(ua)lTa, r(omel)sa xedvaÁ akldes. kakabisa naRveli, Tafli da<br />

zeTi berZuli, da kamisa wuÀni Seazave, da T(ua)lTa uwTve, da<br />

arwivisa naRveli dasdev. misTÂsve. melisa naRveli, Tafli ubgbari<br />

Sezile. dawolisa J(ams)a T(ua)lTa icxos. T(ua)lTa, vis TeTri iyos<br />

bugrisag(a)n. xavartisa, skintli, moli, ZaRlisa enaÁ, viris (2r).<br />

yu(À)ras Ziri, ese y(ove)li monaye, mCuarsa axalsa Sekar,<br />

wyliTa uwTve. T(ua)lTa g(a)naTlebisaTÂs. mamlisa TeTrisa naRveli<br />

da kalnabisa wu(e)ni Sekribe da miT Sezile, da ori kovzi Seasxure<br />

da Sinaca STausxi. T(ua)lTaTÂs. amarta, muri, murdisa yuavli<br />

mogale da scxe. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. Tevzisa da verZisa naRveli<br />

dedak(a)cisa sZiTa gadgine da Caudev. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. xaWo<br />

T(ua)lTa suÀliTurT dasdev z(ed)a erTjer, SÂdi marcuali,<br />

spanZlisa Tesli-cocxali T(ua)lTa STaudev da daaZine, da tkivili<br />

dacxros. egreTve yrmisa wulisa fseli da mciredi RÂno uwTve<br />

samsa dilasa. kurmuxisa Ziri dasdev qedsa, ZuÀli RÂno-tkbili da<br />

kuÀrcxis g(u)li, da niguzis zeTi neltfilad dasdev, ese T(ua)lTa 3<br />

momziralsa ergebis. T(ua)lTa, r(ome)lsa wyali mosdiodes. iisa<br />

Ziri da nergmanisa Ziri, Zmrisa bke ga(a)Ãme da mogale, mcired usxi.<br />

T(ua)lTa tkiv(i)li daucxres da sisxli, r(ome)li iyos _ dauWnes.<br />

uk(e)Tu k(uala)d gaucivdes, dedak(a)cisa sZe nel Tbil(i) hyav da<br />

banbiTa sdev. T(ua)lTa, r(omel)Ta sisxli iyos. broweuli daw da<br />

pilpili, da ucecxlo Tafli dasdev z(ed)a erTjer. broweulisa<br />

qerqi mÃuÀrad (2v) Seqen da T(ua)lTa ubere erTjer. Rorisa naRveli<br />

da Tafli ucecxlo dasdev T(ua)lTa. T(ua)lTa TeTrisaTÂs. melis<br />

yuÀri gamoixuÀn safsmuriTurT, g(a)aÃme da mÃuÀrad Seqmen, T(ua)lTa<br />

ubere. misTÂs. kakbisa naRveli uwuÀTe. T(ua)lTa, r(omel)Ta<br />

Rrubeli moedebodis. xenWeWi, r(ome)l ars tbasa lofoTqinai _ asi,<br />

gina qerqi ZuÀli dawÂ, wurilad mogale da gacar, da mtuÀri misi<br />

T(ua)lTa ubere, anu dedak(a)cisa sZiTa scxe m(a)sve, Jamadmde da<br />

ergos. T(ua)lTa, r(omel)sa cremli moeqceodis. aiRe mamilaÁsa<br />

gamowurv(i)li, wona oTxi dramisa da anZaruli, wona mutyalisa da<br />

qaTira, misive zomi danaye, gacar da scxe, sargebeli ars. T(ua)lTa,<br />

r(omel)sa cremdi sdiodes. pitna gamowure da T(ua)lTa uwTve.<br />

T(ua)lni, r(omel)sa daubnelden da xedvaÁ daakldes. mdog mogale<br />

3 teqstSi `ese T(ua)lTa~ gameorebulia.<br />

30


da wyliTa uwTve. T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ese dawere da Sublsa<br />

Seabi: feroTes, finafs, xaraman, maxaneo, madinebeli, T(ua)li man<br />

s(a)x(e)liTa m(a)mis(a)Ta ZisaTa da s(u)lisa w(midi)sTa. T(ua)lTa<br />

balR(a)mianisa da zafr(i)anisaTÂs. kuÀrcxis g(u)li yuiTeli da<br />

Zira, da RuarZli dasdev. 4 T(ua)lni Tu daubnelden. qurcikisa<br />

kurkli danaye, Sezile da scxe. T(ua)lTa sibrÂsaTÂs. mamlis<br />

qaTmisa naRveli (3v) wyaros wyliTa scxe da ergebis. T(ua)lTa Tu<br />

TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolvides SÂdsa dResa, dilasa<br />

mwuxrTa. T(ua)lTa, r(omel)Ta Rrubeli moedebodis. wiTelisa Txisa<br />

RÂZli SewÂ, missa wuasa r(omel)i sisxli gamovals, miT uzilen. Tu<br />

T(ua)lTa cremli sdiodes. mwuane sasri kuÀsTsa (!) z(e)da gaglise<br />

da wyliTa T(ua)lTa uwTve. 5<br />

(4r) ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s. afsindi<br />

Roris poxiliTa Sesuare, Seatfile da z(ed)a Txemsa dasdev.<br />

misT(Â)sve. r(ome)l axalsa qoTansa T(a)vi S(ig)a Seeteodes misi<br />

fskeri g(a)aÃurve, afsindi nedli S(ig)a da furius sZe z(ed)a daasxi,<br />

T(a)vi Camouxure z(ed)a, Tbilad dabure. texisaTÂs. feriZisa Ziri<br />

danaye, tfilsa z(ed)a dasdebdi. T(a)vis qav(i)lisaTÂs. neltfiliTa<br />

TafliTa T(a)vi mobane. misT(Â)sve. Telas Ziri, foxuÀrisa Ziri<br />

Segbole da miT dabane. vis T(a)vis naxevari stkiodes. pilpila,<br />

gomizi, ZmriTa gadgine da scxe. T(a)vis tkiv(i)lisaT(Â)s. kurdRlisa<br />

naRveli RÂniTa cxvrTa uwTve. visca Tav(i)sa bruÁ esxmodis.<br />

mercxlis budesa miwasa nu daaxleb, danaye da TeTriTa RÂniTa<br />

gadgine, da Subli, da kiseri Seugoze cxeliTa, dacdili aris. Tavi<br />

r(omel)sa stkiodes. balb(a)Á da kamaÁ damduRre, da Semosdev<br />

mÃurvaled, da wuÀni misi z(ed)a daasxi Tb(i)lad. Tavi r(omel)sa<br />

stkiodis. xavartisa Tesli da jinWari danaye, da aduRe, da<br />

mÃurvaliTa ibandes. misTÂsve. kurdReli Seipyar uZaRlod (4v) da<br />

naRveli gamouRe m(a)mao C(ue)nosa metyuelm(a)n da RÂniTa cxuirTa<br />

CauwuÀTe, xaxÂsa furcelsa Cadine. Tavi Tu stkiodes. mdog da<br />

Tafli, da gunda mogale, dasdev. Tu T(a)vi sicxiTa stkiodes.<br />

pilpili aTi marcuali da mdogÂ, da niori sami kbili mogale,<br />

T(a)vsa mosdev. sxu(a)Á misT(Â)sve. yrdelisa Tesli mogale, wyliTa<br />

4 mTeli es winadadeba gameorebulia 4v gverdze.<br />

5 3r, 3v, 4r (3) moyvanilia Tvalis tkivilis Selocvebi.<br />

31


aduRe da T(a)vsa mosdev. Tavis tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe,<br />

cerecosa, afsindsa da tegansa T(Tues)a T(a)vsa scxe. sxu(a)Á. mdogÂ<br />

da tegana erTgan danaye, da T(a)vsa scxe. Txisa nezuisa tÂni<br />

T(ua)lTa scxe da S(ig)a tkiv(i)lsa d(a)acxrobs. T(ua)lTa balRmian<br />

zafranobisaTÂs. kuÀrcxis yÂTeli da ZiraÁ, da RuarZli z(ed)a<br />

dasdev da ergebis. 6 sxu(a)Á. vaSli Sew veluri, T(ua)lTa dasdev da<br />

ergebis.<br />

ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis. berZuli zeTi<br />

da niori 7 aduRe, gamouRe taxisa naRveliTa Sezile da STaudev<br />

orsa dilasaÁ. yursa r(omel)sa Salari amosdiodes. ospi Seagbole<br />

da wy(a)lsa missa SeurTe, RÂnisa anu k(a)cis fseliTa Causxi. yurni,<br />

r(omel)sa stkivodian. yrmisa fseli Ca(a)xi WurWelsa tyÂ(i)s(a)sa,<br />

sami gunda mwuane C(a)agde, tiloTa z(ed)a mohkar. dauteve xuTsa<br />

dResa da merme aRmoiRe, danaye (5r) da salmob(i)Ta SetyuÀb(a)Á.<br />

RÂnisa moyuarulobisa saxli da mTxoveli tÂni ars.<br />

ospi gr(i)li da Ãmeli aSunia qarsa, daSrets sisxlsa, dacxrobs<br />

simsivnesa da Sehkravs mucelsa Ãsnilsa.<br />

cerc moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa da<br />

g(a)naaxuams saxvavTa.<br />

mdog Sua daaklebs Telgamsa da aRZravs naRvelsa, da sisxlsa<br />

moandomebs saWamadsa, da moadnobscaÁ.<br />

qondari g(a)nswmeds stomaqsa da g(a)narebs qarsa, dasWris<br />

Talgamsa, daaamebs pirsa da mohklavs WiaTa, da kordsa firtÂs(a)sa,<br />

da ÃuÀlasaca.<br />

boloki mÃurvalea dasWris Talgamsa, da iotebs qarsa, da<br />

moadnobs saWmelsa.<br />

pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa, mÃurvale ars da ...mebs 8 pirsaÁ.<br />

s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben<br />

am(a)s y(ovels)a ergebis 9 TeriaÁ.<br />

6 mTeli es winadadeba aris 2v gverdze.<br />

7 `da niori~ teqstSi gameorebulia.<br />

8 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

9 mcenareebi gameorebulia 44v-ze.<br />

32


mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta, da r(omel)Ta saWamadi<br />

eWamos mowamluli, da anu sasmeli esuas, da y(ovel)Ta<br />

nakbenTaTsca.<br />

im(a)T Seas qeris marculisa wonaÁ, ZuÀliTa RÂniTa anu ZuÀliTa<br />

ZmriTa, anu Taflisa wyliTa da g(a)nikurnos brZanebiTa R(mrT)isaTa.<br />

sigonje r(omel)sa waekidos, egeodeni Seas i(oan)e dResa.<br />

da r(omel)sa wvad acxroebdes (5v) Seasu egeodenve.<br />

ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa ergos, mkerdisa da guÀrdisa<br />

tkivilsa, da stomaqis(a)sa ergos.<br />

da y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa ergos, da r(omel)sa<br />

saWamadi ara eWmebodis, da gonji iyos, da r(omel)sa Ã(ma)Á<br />

dahxdebodis egeodenive Sesuas.<br />

da r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides, da r(ome)lsa<br />

tyirbi stkiodes, da sisxlsa gavidodes TuTubiTa SeasÂ.<br />

da r(omelma)n mrTelm(a)n aRiRos ara evnos m(a)s Ãurveb(a)Á, arca<br />

sxu(a)Á salmob(a)Á:<br />

da r(ome)lsa stomaqi eqceodes _ Seasuas, da r(omel)sa wylisa<br />

urvisag(a)n eSinodis, anu yuavilisa gamosxmasa _ ara evnos<br />

da wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa, da nikrissa.<br />

da vin iyos amiT y(ove)liTa seniTa, Sesuas weliwadsa S(i)na<br />

SesmiTa samjer, dramisa erTisa wona RÂniTa da Tu be(v)ri iyos,<br />

dramisa da naxevrisa wona aRiRos.<br />

da y(ovels)a vnebasa da ... 10 da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs, da<br />

vinca mrTeli aRiRebs Teri ... 11 sxuasa wamalsa g(a)nekrZalos ... 12<br />

da r(omels)a dResa aiRebdes, qoiTm(a)n iaros da mwuxri Ãorci<br />

Wamos, da wyalsa nuca y(ovla)d gemod ixilavs i(oan)e dResa.<br />

(6r) ... 13 Txis naRveli gundruksa SeurTe da jinWris<br />

Tesli erTjer wyliTa gadgine, da SeasÂ.<br />

mWameli r(ome)lisa iyos ZaRlis fseli anu afTrisa scxe.<br />

10 ori sityva ar ikiTxeba.<br />

11 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia).<br />

12 _`_ _`_ _`_ _`_ (teqsti dazianebulia, amofxekilia).<br />

13 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />

amofxekilia).<br />

33


(ome)lsa ewyurebodis nego TeTriTa RÂniTa Segbole da samjer<br />

asui. 14<br />

birkwurlisa Tesli Segbole da as e(rT)jer.<br />

mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer asÂ. 15<br />

mkrdovnisaTÂs. Zira mjiRi erTi mogale, mas aduRebelisa erTisa<br />

karaqi, erTi ferflTa S(in)a urevdi, v(iTarc)a peruli Seiqmnas<br />

guÀrdsa Caudev, uzmam(a)n Wamos raodeni Z(a)li edvas.<br />

ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa. guarzmanaÁ da iis furceli<br />

Segbole, daasxi T(a)vsa.<br />

yurTa mtkivanTaTÂs. bazrayatuni wyliTa wÂmisaTa da(a)lbe da<br />

z(ed)a dasdev, da dascxres. yuris tkivilisaT(Â)s da siyruisaT(Â)s.<br />

naRveli RerRedisa, missave zomasa zeTsa T(Tues)a gadgine da<br />

d(a)adnev, yursa Caudev da ergebis. sxu(a)Á. ayiroÁsa furceli, nedli<br />

gina yuavili misi, danaye, gamowure, yursa S(in)a CauwuÀTe, matli<br />

moklas. yurTa, r(ome)lTa urvai iyos. niaxurisa furceli gamowure<br />

da uwTve.<br />

ese kbilTaTÂs. kbilni r(ome)lsa stkiodian da RrZ(i)lni<br />

usivden. irmis rqaÁ moqlibe, ZmriTa (6v) imdgome, da Ãali qrTilisa<br />

ZmriTa Sezile, da koWobsa Cadev, dawÂ, da danaye, da RrZilTa<br />

aqlise, r(ome)l sisxli gamoeces da kb(i)lni daumagrdes. kbilis<br />

tkivilisaT(Â)s. spanZlisa, mdogÂsa, lemisa Tesli, cxurisa cmeliTa<br />

Seazave, aduRe, Tbili RrZ(i)lsa idgome.<br />

kbilis tkivilisaTÂs. Sabi daw da danaye, pilpil(a)Á danaye,<br />

erTg(a)n Sezile, bambasa ZuÀlsa Sekar, kbilsa z(ed)a dasdev da m(a)s<br />

guÀrdsa z(ed)a miwves, r(ome)lsa stkivodes, W(i)asa gamoiyvans,<br />

dacdiliaÁ. vis kbilni daeZrnen. kowaxurisa Ziri, kaprisa Ziri da<br />

Sto furcliani, qoTansa Cadev, wy(a)li daasxi, aduRe, r(ome)l<br />

meequse dilamdi equsi Wiqa darCes wy(a)li. irmis rqisa Ziri moqlibe<br />

da wiTeli bavruki, da cxari Zmari CaurTe _ naxevari, da idgomebdi<br />

xan grZlad, xan xan y(ovel)Ta dReTa. 16 misT(Â)sve. Tesli lencofisa<br />

T(Tues)a Sezile, sanTl(a)d Seqen, aRanTe stÂriTa, kbilsa z(ed)a<br />

miupyar, misi ali Wiasa gamoiRebs.<br />

14 meordeba 19v.<br />

15 meordeba 11r da 19v.<br />

16 6v, 7r, 7v _ kbilis tkivilis Selocva.<br />

34


muclisaTÂs. qrTilisa safuari gamowure kaTxisa naxevari, misive<br />

swori zeTi niguzisa hyav da SeasÂ. misTÂsve. kuÀrcxi Seqen yrbeuli<br />

da gunda urTe, da SeaWame. misTÂsve. Zmarsa gunda urTe da Seasui.<br />

misTÂsve. kiodi monaye da erboTa SewÂ, T(a)vsa mosdev safeTqelTa,<br />

Tafli umgbari da marili T(a)vsa dasdev. spanZlis Tesli iasmagiTa<br />

Sublsa dasdev, iasmagi ucecxlo TeTriTa (8r) Tu cxeli iyos<br />

stomaqi misi, alivisa wyliTa, qrT(i)lis fqÂlisa zeTi da kuÀrcxis<br />

guli, ese y(ove)li erTad Seqen da sworad mogale, mCuarsa S(ig)a<br />

Cadev da mucelsa mosdev, da odes gatfes, meored dasdev. sworad<br />

qrT(i)lisa dafqulisa wy(a)li, qliavisa Ciris wuÀni da Tu diad<br />

ewyurebodis cercÂsa nabgoli wyali, dileulad TÂTo WiqaÁ SeasÂ<br />

da ayiro ZmriTa aWame. misTÂsve. bolokisa qerqi daWer, Zm(a)rsa<br />

Cayare, gaTenebadmde iyos. bavruki wiTeli mogale, aliWi TÂsag(a)n<br />

da awe, bolokisa erT kerZo Zmarsa da erT kerZo bavruki Wame,<br />

nelTbili wyali sÂ. misTÂsve. marili TafliTa Seazave da miec.<br />

TuTubo da Tafli pirsa S(in)a ipyar, da Telgami wamova.<br />

WiaÁ visca esxas. ori saxe ars: p(irve)li wiTeli ars da grZeli,<br />

da meore TeTri da brtyeli. afsindi da tenco, kalnabisa Tesli,<br />

p(irve)l(a)d igi danaye da TafliTa gadgine. sami kovzi SeaWame<br />

uzmasa z(ed)a, RÂno Seas tfili da Zmari. Seazave v(idr)e cxraÁ<br />

Jamadmde uzmaÁ iyav, Wiasa gaayrevinebs, merme rac ginda Wame.<br />

RÂZli da tyirpi Tu gausivdes. kiri dawÂ, Roris cmeliTa<br />

gadgine da z(ed)a mosdev. (8v) RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. taxis<br />

cmeli d(a)adnev, qrT(i)lisa fqÂliTa mosdev. tyirbisaTÂs. Ãaris ena<br />

Segbole wyliTa, TÂTu WiqaÁ Seas samsa dilasa da m(a)s mkerdsa<br />

miawvine sada stkivodes. misTÂsve. kap(a)ris Ziri da boloki RÂniTa<br />

Seagbe, da asui. uk(e)Tu RÂZli da tyirbi erTg(a)n SedgomiT iyvnen<br />

da stkiodian. muxisa qerqi da ardi, qondari wyliTa Segbole, samive<br />

erTad moyare da SeasÂ. RÂZlis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. kanjris RÂZli<br />

ga(a)Ãme, mogale RÂniTa anu TafliTa, SeasÂ. RÂZlisa da tyirbisa<br />

tkivilisaT(Â)s. afsindi Segbole, Rame g(a)re dahkide, rkiniTa z(ed)a<br />

dabeWde, dileulad asuÀmdi. RÂZlisaTÂs. ayiros Teslisa g(u)li da<br />

kitris Tesli danaye, wyliTa gamowure, Tafli urTe, SeasÂ,<br />

dacdili aris. vis upe stkiodis. mwifisa niorisa furceli, zroxis<br />

cmeli danaye erTgan da upesa z(ed)a dasdev, ese tyirbsaca ergebis.<br />

35


qartilisaTÂs. taxis Rorisa naRveli, broweulisa qerqi, ZmriTa<br />

gadgine, Segbole da miT T(a)vi mouWukebe. misTÂsve. mRirdveli<br />

natexrsa S(in)a daw da mogale, da ZmriTa gadgine, da T(a)vsa<br />

Semosdev. qartli moklas da TmaÁ gaekeTos. sxu(a)Á. kanafisa (9r)<br />

Ziri Segbole da miT T(a)vi Seukone. kaparisa Ziri da furceli<br />

ReriTurT Segbole, da T(a)vsa mouWkondi, Jamadmde qartli<br />

moswyÂdos.<br />

kÂrkÂsaTÂs. TuTubo furisa didxan Tqefe da miT mr(a)v(a)ljer<br />

iRarRaros. cxÂrTa sisxli adine, Subli gauÃsen da z(ed)a ZarRÂ<br />

kefali.<br />

cofisa nakbenisaT(Â)s. nuSi mware danaye da dasdev, ese muclis<br />

qarsca ergebis. misT(Â)sve. leRÂ mware moswyÂte da missa sZesa<br />

scxebdi, Rriankalisa nakbensa ergebis, kbilis mtkivansaca.<br />

keTrisaTÂs. yayaCo danaye ZiriTurT, ReriTa da yuaviliTa, z(ed)a<br />

scxebdi, T(ua)lsa TeTrsaca g(a)rdaiRebs iwTobdes.<br />

satfurisaTÂs. goroxi mar(i)li, qeris fqÂli, Sezile, dawÂ,<br />

p(irve)li poxili scxe, merme mogale, ise scxe m(a)s _ z(ed)a<br />

acurevdi.<br />

g(u)lmoviwyisaT(Â)s. Romi moiRe apr(i)lisa, v(idr)e y(ovla)d<br />

gaÃmes, mogale wyliTa, Seasui.<br />

pirdaqceulisaTÂs. xaxui TeTri, sirisa kuÀrcxi, Txili, monaye,<br />

TafliTa Sesuare, z(ed)a dasdebdi.<br />

mucelg(u)lTaT(Â)s. nacrisferi tutaÁ asui. mrav(a)l ZarRuai<br />

ZiriT(u)r monaye, SeasÂ. misT(Â)sve. ananuri ec. sxu(a)Á. Rualos<br />

Tesli, gina Ziri, TeTriTa RÂniTa asÂ. (9v) irmis nukrisa durita<br />

asui.<br />

samÃedrosaTÂs. mr(a)v(a)lZarRÂ, birkisa wiTlisa Ziri, verxÂsa da<br />

kibosa furceli, ese y(ove)li erTgan Segbole, Cawvine, ibandes.<br />

RÂZlisaT(Â)s. lilaÁ, amartaÁ mogale asui.<br />

mqavnisaTÂs. kurmuxisa Ziri, soniWis furceli, ardis Ziri mogale<br />

da scxe.<br />

cxenis wilisaTÂs. Ãundis Ziri danaye, ZmriTa dasdev.<br />

piri, r(ome)lsa uyrodes. bavruki, pilpili, gunda mogale, Tafli<br />

urTe, pirsa imdgomos.<br />

zurgis tkivilisaTÂs. sarasa gamowure, Ã(e)li erTi Seasui.<br />

guÀlisaT(Â)s. SÂdi soko mogale da RÂniTa SeasÂ.<br />

36


fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos. mweros wÂvi daniTa moxuÀwe,<br />

poxiliTa tfiliTa Sesuare da T(ua)lTa Caudev.<br />

wamali stomaqisa da xorbisa. nioris Ziri Segbole, erbo urTe,<br />

ZuÀli puri Caudev.<br />

yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes. tredis skintli<br />

wyliTa gadgine da yelsa scxe.<br />

gonjisaT(Â)s. Rualo ZmriTa Segbole da SeasÂ.<br />

msivnisaTÂs. wylis Wakuteli, myuris bude, TelaÁs Ziris qerqi,<br />

niori, ese mogale. myavi, TeTri sakmeli urTe T(Tues)a, anakuÀTiTa<br />

Seasqele da dasdev m(a)s z(ed)a. 17<br />

wylulisaTÂs. kokomasa gesli mohÃade, gundruki mogale da<br />

dedak(a)csa, r(ome)lsa qali swovdes, misiTa sZiTa dazile, z(ed)a<br />

dasdev da z(ed)a bari dahkar.<br />

saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a. pilp(i)li da<br />

opani, da ZiraÁ, bavruki, y(oveli)ve ZmriTa da TafliTa Seazave, da<br />

xuTjer pursa daiwe.<br />

sagurkveli Tu stkivodis. bavruki wiTeli, Tafli umgbari,<br />

neltfili scxe, kuxi gaur(i)e, RÂniTa ucandale da erTob<br />

SeikrZale.<br />

r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos. mr(a)v(a)l ZarRui da mRirdveli<br />

dasdev.<br />

r(omel)sa yurimali elmodis. mercxlis bude ZmriTa gadgine,<br />

yurimalsa dawvine da scxe.<br />

kÂrkÂsaTÂs. ori nawili mar(i)li hyav da erTi gunda, TafliTa<br />

Sezile, pirsa ipyar da nerwyuasa CanTqemdi.<br />

sWamelisaTÂs. aretis Teslisa T(a)vi, wiTeli bavruki, wiTeli<br />

jinWveli erTg(a)n mogale, z(ed)a dasdev.<br />

sursilisaTÂs. wiTeli WiaÁ, r(ome)lsa ardisa yuav(i)lsa z(ed)a<br />

dajdes danaye, nioriTa z(ed)a dasdev, ese keTrsaca ergebis.<br />

r(omel)sa, msivani wyluli iyos. aslisa puri RÂnosa Cayare,<br />

z(ed)a dasdev.<br />

vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos. Sabi da Tafli erTgan<br />

Sezile, ukaniT gasavalsa STaudev (10v) Ãundurisa odeni da gaÃsnas,<br />

dacdiliaÁ.<br />

17 9v _ msivnis locva.<br />

37


vis bednieri gamoesxmodis. 18 jinWris Ziri Segbole da miT gabane,<br />

da Tu ara gamoCinebul iyos Zmari as da m(a)n gamosces, da r(a)J(am)s<br />

aCndes sZe da Tafli aWame, da ver avnos da ergos.<br />

muÃlTa, r(ome)lTa stexdes. 19 navTi da naRveli erTad scxe da<br />

ast(a)miTa didad ucxune da ergos W(eSmari)t(a)d.<br />

vinca soko mklveli Wamos. 20 pitna veluri danaye gamowure SeasÂ<br />

da ergos.<br />

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa texasa da<br />

y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa. 21 niaxurisa Tesli da 22 Ziri,<br />

broweulisa gurka, qondari da TeTri ZiraÁ ese danaye da wuniTa<br />

aWame.<br />

bailsirisaTÂs. 23 Ror birki moTxare raÁ odenica gindes danaye<br />

dawure da kuÀrcxisa xeWbiTa samsa dilaÁsa uzmasa asucmdi TÂTosa.<br />

da mr(a)v(a)lZarRÂsa Tesli monaye da xaviwad iqmodes da m(a)s<br />

Wamdes da ergos.<br />

g(u)listkiv(i)lisaTÂs. TeTri mdog kovzi erTi danaye da<br />

TafliTa Seazave da samad gayavi da samsa dil(a)sa CanTqas<br />

uzmom(a)n.<br />

WiaTaTÂs. 24 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi monaye da TafliTa<br />

Seazave samad gayav zroxisa ZarRuiTa da naRv(e)liTa upesa dasdev<br />

da(a)yrevinebs.<br />

xorbisaTÂs 25 (!) qeris (11r) ... 26 fqÂli wyliTa daracimdes (!)<br />

uzmaman igi sui dacdili(a)Á.<br />

18 ix. 45r.<br />

19 ix. 45r.<br />

20 ix. 45r.<br />

21 ix. 45r.<br />

22 sityva `Tesli da~ teqstSi gameorebulia.<br />

23 ix. 45v.<br />

24 ix. 45v.<br />

25 ix. 45v.<br />

26 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />

amofxekilia).<br />

38


mucel guÀlTaT(Â)s. 27 mWnavisa qerqi Segbole wyliTa uzmam(a)n<br />

suas. iodasalebi martiTg(a)n moTxare danaye da wyliTa Sezile da<br />

mr(a)v(a)lsa sensa da Wirsa ergebis.<br />

mJavesa da mlaSesa ergebis. akrZalebdi da visca anu yelsa, anu 28<br />

mklavsa ebas, grZnebisa da mterisg(a)n nu eSinian; da Tu mTvralm(a)n<br />

sWamo gagafxizlebs; da Tu g(u)lmtkivanm(a)n Wamos ergebis; da<br />

r(omel)sa dResa sWamo mowamlvisg(a)n nu geSinian; da Tu niadag<br />

sWamdes ugrZnul(a)d ara mokudes; da sadaca akmio aotebs eSm(a)kTa;<br />

da Tu momakudavsa aWamo, ena CauWras amoadgmevs; da visca ebas<br />

sacTuri ver miaxlos m(a)s; da Tu Tesli misi RÂniTa anu TafliTa<br />

aWamo, eSm(a)keulsa g(a)nhkurnebs. 29<br />

mjdomisaTÂs. 30 tredisa skintli, selis Tesli, qeris fqv(i)li,<br />

wyliTa damduRre da Roris cmelica urTe, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.<br />

r(omelma)n Sesuas wuÀni gamowurv(i)li Savisa bolokisa ergos<br />

siyuiTlesa, gonjis(a)sa. 31<br />

vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes 32 Sesuas da jer da dadnes da<br />

fselsa gayves da vinca Sesuas arca Satmi evnos brZanebiTa<br />

R(mr)Tis(a)Ta.<br />

siyuiTlisaT(Â)s. 33 (11v) endro danaye gamowure da SeasÂ.<br />

mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃiTa<br />

xiodis. pilpili da qondari danaye gacer da TafliTa aWame<br />

mrav(a)l jer dacdili ars. 34<br />

ÃuelisaTÂs. 35 soniWi danaye da Roris poxiliTa mkerdsa da beWTa<br />

scxe.<br />

vis guÀlm(a)n ukbinos. 36 qaTam(i)sa mrTel(i)sa nawyli-sakuÀrcxe<br />

z(ed)a daudev nakbensa da aRmoswuros manki da gesli, qaTami<br />

27 ix. 45v.<br />

28 `anu~ gameorebulia.<br />

29 ix. 46r.<br />

30 ix. 46r.<br />

31 ix. 46v.<br />

32 ix. unda iyos `Sirimi~ 46v.<br />

33 ix. 46v.<br />

34 ix. 46v.<br />

35 ix. 46v.<br />

39


mokudes da k(a)ci darCes. qaTami erTi ase eyofis v(idr)e<br />

mokudebodis, manamdis uyav ese da ergos. misT(Â)sve. 37 niori danaye<br />

da TafliTa z(ed)a dasdev nakbensa m(a)s.<br />

keTrisaTÂs. 38 viris terfaÁ ZiriTurT monaye da ZmriTa scxe.<br />

misTÂsve. 39 xax danaye da ZmriTa scxe mrav(a)ljer uyav.<br />

WiaÁ r(omel)sa esxas. ardis Ziri monaye wyliTa gamowure da<br />

SeasÂ.<br />

r(ome)lsa urvli sWamdes. 40 niaxuri danaye da ZmriTa gamowure,<br />

da dasdev z(ed)a, da CauwuÀTeca, da moklas WiaÁ. misTÂsve. 41 lil(a)Á<br />

da qondari danaye da CauwuÀTe.<br />

r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian. 42 yurdRlis tÂni aWame<br />

mr(a)v(a)ljer da ergebis.<br />

r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides. 43 wiTeli ospi<br />

daalbe da vaSli RÂniTa Segbole r(ome)l dadnes, igi aWame<br />

dacdiliaÁ.<br />

r(ome)li sisxlsa gavidodes. 44 (12r) daw rqaÁ irmisa da TafliTa<br />

aWame gacrili, uzmasa.<br />

r(ome)lsa muceli usivdes. 45 ardi RÂniTa Segbole da Semosdev,<br />

da wuÀni misi Seas uzmasa.<br />

visca CxuÀraÁ sWirdes. 46 sZe da Tafli aduRe da Seasui tfili.<br />

misT(Â)sve. 47 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa farvili gamoesxmis daWer danaye<br />

da Tu marcxeniT sCxuÀrdis _ wyliTa Segbole, Tu marj(ue)niT _<br />

36 ix. 46v.<br />

37 ix. 47r.<br />

38 ix. 47r.<br />

39 ix. 47r.<br />

40 ix. 47r.<br />

41 ix. 47r.<br />

42 ix. 47r.<br />

43 ix. 47r.<br />

44 ix. 47r.<br />

45 ix. 47r.<br />

46 ix. 47r.<br />

47 ix. 47r.<br />

40


RÂniTa SeasÂ. vis eqi aqa stexdes da sCxuÀrdes. 48 wyliTa Segbole.<br />

Tu marcxeniT _ gonji askilisa dagale, SeaWameca TafliTa da<br />

z(ed)a zeTiTa ucxune, da uz(i)le.<br />

kanafisa furceli danaye, dawure da miT abandes, da ergos<br />

mZovarsa TmaÁ-wuÀris(a)sa. 49<br />

WorflisaTÂs. xaxui danaye da gamowure wiTeli da wuÀni misi<br />

scxe.<br />

sursuilisaT(Â)s. 50 skintli Citisa nerwyuiTa gadgine da scxe, da<br />

amoagdos ZiriT(u)rT.<br />

muclisa SekrulisaT(Â)s. 51 naRveli mglisa scxe da g(a)nhÃsnas.<br />

Tu Seazilo niaxurisa Tesli comsa da gamoacxo ergos tkiv(i)lsa<br />

stomaqis(a)sa da RorTelsa muclis(a)sa. 52<br />

vis TmaÁ ara esxas. 53 Roris Zuali da myuris bude, amilaxti da<br />

kemuxti, da bze, da bzaÁ qoTansa ax(a)lsa Cadev, Ãmelad dawÂ, danaye<br />

da gacer, da Roris poxliTa scxe mgzefsamdi dacdiliaÁ.<br />

wiTeli visca 54 (12v) sWirdes. Tevzis Tavi daw da ZmriTa scxe.<br />

r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos. 55 damastani da Zira safriani danaye<br />

da tkb(i)lsa mwuanesa z(ed)a moayare SeaWame mravaljer.<br />

muclianisaTÂs. krko danaye, xaviwad Seqen, mr(a)v(a)ljer aWame da<br />

g(a)nmrTeldes k(a)ci igi.<br />

visca yurTa stexdes. 56 kuÀrcxis cili da diacisa sZe galbe da<br />

Causxi.<br />

TeTrisaT(Â)s. 57 Ãaris Zira TeTri da bavruki danaye, da xax urTe<br />

Zireuli, da ZmriTa scxe da amoagdos.<br />

48 ix. 47v.<br />

49 ix. 47v.<br />

50 ix. 47v.<br />

51 ix. 47v.<br />

52 ix. 47v.<br />

53 ix. 47v.<br />

54 ix. 47v.<br />

55 ix. 47v.<br />

56 ix. 48r.<br />

57 ix. 48r.<br />

41


Tu Cahkidos qoTani axali RÂnosa myralsa da gamoiRos simyrale<br />

misi, samdRe miuSvi Sigan. 58<br />

mRerisa ZnelisaT(Â)s. 59 pilpili da bavruki dan(a)ye, da ZmriTa<br />

scxe, da ergos.<br />

visca zurgi stkivodis. 60 satacurisa Ziri moTxare, danaye da<br />

TeTriTa RÂniTa Segbole TxuTmeti Tasi, xuT Tasad v(idr)e ara<br />

mohyaro manamdis Segbole da samsa didsa uzmasa SeasÂ, da daxure<br />

Tfil(a)d.<br />

xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi. 61<br />

Cxikui gakrten da dawÂ, da mar(i)liTa Sealoke, dacdiliaÁ.<br />

cxenis wilisaTÂs. 62 qaTmis skintli Roris poxiTa Semosdev<br />

aduRebuli.<br />

vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos. ars WiaÁ, mÃie. curiansa<br />

dilasa hpoÁ gazafxul(ze), rqiani da boloT (13r) zibibi CamiCs<br />

hqvian; zabdul bar zRvis qafs hqvian; babaTica gvirilas hqvian;<br />

sumbuli tabolens hqvian; gognu ziraqimans hqvian; qafradic zRvis<br />

qafs hqvian; avaji stafilos hqvian; gazmazu gundas gavs, magram<br />

gunda ar aris _ imas hqvian dejri; yamarlili faras hqvian;<br />

arabula(d) narvil qviSas qvian; Tezari ZaRlis yurZensa hqvian;<br />

ruyuser zardaCos hqvian; garihali zardaCoels hqvian; isria<br />

zeTisxilsa hqvia; farodan mefeli sumbulsa hqvian; Salona<br />

kilamuras hqvian; enZelasa solinjsa hqvian; ruTuba xurmas hqvian;<br />

lisonlas vari dafnis Tesls hqvian; lisan anduzs 63 (13v) hqvian... 64<br />

(14r) sxÂli. igi ga(a)Ãme, danaye, T(a)vi da ferÃni Zirsa dasWren,<br />

danaye da cxra wyarosa wyliTa g(a)TqÂpe, qeris erTisa marcÂlisa<br />

wona Seas da lekuTa daayrevinebs brZanebiTa R(mr)Tis(a)Ta. ese aT<br />

58 ix. 48r.<br />

59 ix. 48r.<br />

60 ix. 48r.<br />

61 ix. 48r.<br />

62 ix. 48r.<br />

63 teqstis es nawili mxedrulia.<br />

64 am gverdze mxedrulad aris minaweri: `karabadini as<br />

samocda Tormeti aris furceli~.<br />

42


dRemdi ergebis da Tu ara, lekuni gaudgebian. arR(a)raÁ ergebis da<br />

ese wamali bavasirs(a)ca ergebis, dacdiliÁ.<br />

tyirbisaTÂs. 65 arjmanikis Ziri erTsa dResa Segbole TeTriTa<br />

RÂniTa da welni magrad Seikrnes, da samsa d(i)l(a)sa SeasÂ, da<br />

daixuros kargad. tyirbisaT(Â)sve. W(i)lis Ziri TeTri monaye da<br />

TeTriTa RÂniTa aduRe, da Seas tf(i)li. marcxenasa guÀrdsa<br />

miawvine da ... 66 mJavesa da mlaSesa nu sWams xan erT(s).<br />

ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa. sanjobli da mdogÂ, sakmeveli da<br />

pilpili sworad danaye, da Taflsa, da Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da<br />

ciskrad sagebelTa S(in)a iparparos. da r(ome)lsca T(a)vqedm(a)n<br />

yurni dauyvnes m(a)sca ergebis. 67<br />

uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes. 68 boloki Savi da sakmeveli,<br />

r(omel)i Ã(e)lis nebsa Sua etevis egeodeni, ZiraÁ da umcro<br />

kilamoni axalsa qoTansa STadev. T(Tues)a WiqaÁ TeTri RÂno<br />

ST(a)asxi, dagbole da orsa Wiqasa moyare, da raÁ Rame gavlos<br />

moswure, da samsa dil(a)sa SeasÂ, da gr(i)lsa saWamadsa, (14v) da<br />

wy(a)lsa mlaSesa, da mJavesa ekrZalos.<br />

wamali urvlisa. p(irve)l Tafli moscxe da Wiasa gamoiyvans,<br />

merme bavruki da pilp(i)li, da mdogÂ, da ivlisa soko danaye, gacar<br />

da cotaÁ lilaÁ, da k(a)cis yursa cida ese y(ove)li Seyare,<br />

kuÀrcxisa xeWeWsa S(in)a aduRe da scxebdi.<br />

visca mjdomi gamouvides. 69 daw rqaÁ irmisa, danaye da ZmriTa<br />

scxebdi, v(iTarc)a iSrobdes da gaqardebis.<br />

ufsmadisaTÂs. 70 kirCxibni wur(i)lni dawuÀn mzuarisa adgilisani,<br />

danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.<br />

r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis. 71 axla moduRebuli karaqi da<br />

Zira, da kilamoni danaye da Tafli urTe, da urevdi diad, da viTa<br />

peruli Seiqmnas dilaÁ, mwuxri aWame da ergos.<br />

65 ix. 48r.<br />

66 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

67 ix. 48r.<br />

68 ix. 48v.<br />

69 ix. 48v.<br />

70 ix. 48v.<br />

71 ix. 48v.<br />

43


Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis. 72 kamaÁ danaye,<br />

gamowure da dedak(a)cisa sZiTa uwTobdi da ergos.<br />

r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis. 73 Txis buSti<br />

ga(a)Ãme, dagale TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.<br />

visca welni ebervodian. 74 Telis furceli mogale da RÂniTa<br />

Segbole, da Seasui samsa dilasa.<br />

visca mucelguli sWirdes. 75 mr(a)v(a)l ZarRÂsa Ziri mogale,<br />

dawure da nacartutiTa Seas mr(a)v(a)ljer.<br />

visca g(u)lisa ezoni stkivodian. 76 niaxuri RÂniTa Segbole da<br />

Tafli CaurTe, da SeasÂ, da g(u)lis ezoTa Semosdev. misTÂsve.<br />

zroxis naRveli (15r) mkerdsa scxe da z(ed)a afsindi moasxi, da<br />

z(ed)a ustari daakar, da sam dRemdi miuSvi. da g(u)lis vnebasa<br />

y(ovels)a ergebis raÁca sWirdes.<br />

RorTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen. 77 kalnafisa Ziri dawÂ, danaye<br />

da virisa mCoro ZmriTa gadgine, da mÃurvale Semosdev mrav(a)ljer.<br />

visca kisris ZarRuni gauSubden. kurmuxi mogale da dasdev.<br />

ufsmadisaTÂs. boloki Savi danaye, gamowure da SeasÂ, da Sirimca<br />

dadnos, da fselsa T(Tues)a gahyves.<br />

Tu sisxli cxÂrTa sdiodis. qerqi ayirosa danaye da cxÂrTa<br />

ubere. 78<br />

RÂZlisaTÂs. 79 ZeZÂs Ziri danaye, wyliTa aduRe, uzmasa as samsa<br />

dilasa.<br />

visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis. Tevzis naRveli da wiTeli<br />

jinWveli dasero, mdelo danaye da TafliTa dasdev.<br />

muceltkiv(i)lisaTÂs. gunda mogale da furis sZiTa SeasÂ.<br />

r(ome)li sisxlsa fsmides. Txilis furceli mogale da ZmriTa<br />

SeasÂ.<br />

72 ix. 49r.<br />

73 ix. 49r.<br />

74 ix. 49r.<br />

75 ix. 49r.<br />

76 ix. 49r.<br />

77 ix. 49v.<br />

78 15r, 15v _ cxviridan sisxldenis locva.<br />

79 RÂZlisaTÂs _ ix. 45v.<br />

44


visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a. urTxmelisa wuÀri anu<br />

furceli danaye da RÂniTa Seas tfili.<br />

visca Tirkmelni stkivodian. mr(a)v(a)l ZarRÂ mogale da TbiliTa<br />

wyliTa Seasui samsa dil(a)sa.<br />

xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s. tutis Ziri moTx(a)re, dafxike,<br />

qerqi ahÃade, danaye, wyl(i)sa S(in)a Cayare. mwuxri casa quÀSe dadgi,<br />

dileul asÂ. pilpili `k~ dramisa wona, egeodenve kuliavi, ZiraÁ `Á~<br />

wona, gomizi cignisa `iv~ dramisa wona, kurmuxi `ig~, TafliTa<br />

Segbole, da odes dageWiros Txilisa odensa TafliTa da Taflis<br />

wyliTa 80 (16r) asuÀmdi.<br />

k(a)ci Tu SekrviT iyos. Sabi danaye, kargad moiRe, saponi Tan<br />

Seazile da ukanas karsa Sescxe.<br />

Tu rbilad iyos. irmis durita aWame. misT(Â)sve. gunda da ajaspi<br />

erTg(a)n danaye, da kuÀrcxis TeTri g(u)li Caswure, yuiTelsa<br />

gamoacxobdi, zed mouyridi, uzmas aWmevdi. Tu marxvaÁ iyos,<br />

fubruksa moaduRebdi, zed mouyridi.<br />

muclis tkivilisaTÂs. danaye broweulis qerqi, Sinauri pitna,<br />

niori da qalaquri Zira, cota Taflica miurTe da cotas koWobsa<br />

Sig(a)n moaduRe, da Tbilsa uzmasa asuÀmdi ergos.<br />

mWamelisaTÂs. mar(i)li, mdog da Safi, ese erTg(a)n danaye<br />

cxariTa ZmriTa, dazile da zeda scxebdi. egreve, Savis dedlis<br />

skintlsa TbiliT wyliT dazeldi, z(ed)a dasdebdi. misT(Â)sve. Savis<br />

verZis koWi dawÂ, dagale da ded(a)k(a)cisa sZiTa g(a)dgine, Tbil<br />

Tbilsa zed scxebdi ergos.<br />

simsivnisaTÂs. tredis skintli Tafl wyliTa gadgine da scxebdi.<br />

kalnafi moxarSe, misiTa wy(a)liTa nelTbiliTa ibandes, Tbilad<br />

tyavsa waxuÀvdi. qeris qatosa nioris (16v) wyliT moxartevdi, cxel<br />

cxelsa dadebdi.<br />

Tu qari stexdes asoTa. RÂno g(a)albe, niori, qalaquri Zira,<br />

ucecxlo Tafli da TeTri navTi gaur(i)e, samsa dilasa uzmasa<br />

kargad asÂ. Zewnis Ziri moTxare, danaye, Tafli miurTe, pitna, niori,<br />

cotas koWobsa S(in)a moaduRe, asÂ.<br />

80 teqstSi `Taflis wyliTa~ gameorebulia.<br />

45


mjdomisaTÂs. Wiqa da tredis skintli, selis Tesli, qeris fqÂli<br />

erTg(a)n SeaduRe da qoniTa Roris(i)Ta z(ed)a dasdebdi, Tb(i)lad<br />

Seixuios.<br />

mikrisis(a)T(Â)s. myuari zeTiTa moxarSe, asre rome srulad<br />

dadnes, m(a)s scxebdi y(ovel)Ta dReTa.<br />

Tu muclad Tbilad iyos. Tevzisa zurgielisa T(a)vi dawÂ,<br />

dagale, gunda erTi, cota fetuis fqÂli gaurie, yuTliTa kuÀrcxis<br />

guliTa aWmevdi uzmasa.<br />

tyirbis tkivilisaT(Â)s. leRÂs Ziri moTxare, danaye, boloki da<br />

gvir(i)la sworad Seyare, mr(a)v(a)lZarRuÁ urTe. ese erTg(a)n danaye,<br />

misi wuÀni SeasÂ, naxarSsa cxelsa cotasa mucelsa Semosdebdi.<br />

RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia.<br />

eseca icodi: m(a)s k(a)csa, r(ome)lsa ese sWirdes mucelz(ed)a,<br />

Taflisa da Zmarsa erTgan (17r) gadgendi da mr(a)v(a)lsa sensa<br />

k(a)cis(a)sa ergebis, dilasa uzmasa SeasuÀmdi.<br />

wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni. p(irve)l(a)d<br />

swavlisaTÂs sinotiosa stomaqis(a)sa Telgmis(a)g(a)n aRagznebs,<br />

stomaqisa S(in)a simÃurvalesa gaukeTebs, guneb(a)sa gaugrilebs,<br />

cnobasa g(a)nswmeds, mecnerebasa, r(omels)a miiTualos y(ovel)i<br />

swavlaÁ, dauyenebs mÃecsa, g(a)naZl(ie)rebs mkudarsa. simÃurvalisa<br />

didi wamali aris da uÃms m(a)T kurneb(a)Á, r(omel)ni didisa<br />

sinotiosag(a)n simÃurvale arRaraÁ iyos, da vin mÃurvale iyos<br />

zamTarsa Seasuas da ara zafxulis, ergebis gonjTa, keTrovanTa,<br />

bilanjar ... 81 Ta, da r(omel)sa dgmani mofolxuÀbul iyvnen<br />

TrTolasa da Zrwolasa, am(a)s y(ovel)ni filasofosni iÃmareben.<br />

aRiRe pilpili, dido filfili, salilagi qebuli, gurkisg(a)n<br />

gamorCeuli balilaji, amaliji, TaÃÂs yuÀri, oTxisa dramisa wona<br />

marcuali baladurisa, qusti bahri, Saqari, tabarzati, abalRari,<br />

amisg(a)n iasapari samsa equsisa dramisa wona, asdaoTxi drama sudi<br />

gaqurcnili, asTari ori uwin, baladurisa Tafli gamoiRe merme<br />

SerTe wamalTa, danaye da gacer uwin, merme axali moÃdiliTa<br />

TafliTa Sehrie WurWelsa Cadev odes gindodes gamoRebdi da<br />

iÃmarebdi oris dramisa wona niaxurisa wy(a)liTa gamocdiliaÁ.<br />

81 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia<br />

patara nawili).<br />

46


esreT jer ars r(omel)i sneuli iyos, (17v) misi wy(a)li WiqasaÁ<br />

Seipyar, mwuxri da dileul naxe. uk(e)Tu iyos sasikudine _ Savi<br />

Rrubeli naxo fskersa. ara ars kurnebaÁ misi. uk(e)Tu mowamluli<br />

iyos _ Rrubeli iisferi iyos. uk(e)Tu simÃurvalisg(a)n iyos _<br />

Rrubeli vardisferi iyos. uk(e)Tu Ãurvebisg(a)n iyos _ Rrubeli<br />

Wuartlisferi iyos. uk(e)Tu iyos qari _ wyali Rrubeli iyos<br />

uferuli. uk(e)Tu iyos RÂZlis tkiv(i)li _ Rrubeli iyos mwuane.<br />

uk(e)Tu iyos dedasenisg(a)n _ Rrubeli nacrisferi iyos. uk(e)Tu<br />

iyos mamacob(a)Á _ Rrubeli iyos wiTeli. uk(e)Tu k(a)csa m(a)macob(a)Á<br />

akldes. Ãbosyuri daxuÀwe TeTr ... 82 iTa RÂniTa SeasÂ.<br />

Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos. S(a)vis cxuris Wliki daw da<br />

zeTiTa gadgine da scxe.<br />

ufsmadisaTÂs. SÂdisa mercxlisa budisg(a)n TiÃaÁ gadgine,<br />

wyliTa Seas da ganiÃsnas.<br />

... 83 yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli. jinWari samisa<br />

dramisa wona, pilpili samisa dramisa wona da Zmari egeodenive<br />

aduRe v(idr)emdis Sesqeldes, banbiTa Caudev.<br />

Tu grwy(i)li didad iyos. kÂrosT(a)vsa ZiriT(u)rT agbolebdi,<br />

saxlsa moasxemdi.<br />

vis daTrob(a)Á ara undes. uzmam(a)n nuSi Wamos. 84<br />

iarayanisaT(Â)s. kuÀrcxis guli yuiTeli da sparsis g(u)li<br />

yÂTeli, da xurxundis Ziri, da narislurjisa Ziri erTg(a)n danaye,<br />

da wyliTa gamowure, samsa dilasa SeasÂ, dacdilaÁ.<br />

da Tu monaÁ wagivides. missa sartyelsa z(ed)a dawere. da Sinav<br />

movides, da Tu moeparos raÁme, visca raodenTaÁ k(a)cTa swamebde<br />

daeWobde m(a)Tsa sartyelsa z(ed)a dawere, da visca Sina mogarTuan,<br />

da Tu monisa wasulasa missa sartyelsa z(ed)a daswerT, da ara<br />

wavides, da Tualisg(a)n da g(u)lis mrovanisg(a)n 18(v) Tu geSinodis<br />

82 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia, amoxeulia<br />

patara nawili).<br />

83 ori sityva ar ikiTxeba (amofxekilia).<br />

84<br />

17v _ futkris gasamravlebeli locva; 18r _ venaxis bostnis<br />

Wiis locva, ukeTu yanasa vneba iyos, morielis locva, Tu<br />

mona wagivides (rituali).<br />

47


Tu T(ua)lisg(a)n geSinodis vera gavnos m(a)r(ia)m da WuÀli da<br />

taZari noes coli s(a)xeli.<br />

iarayanisaTÂs. fSatisa SeSasa z(ed)a, nedlsa gareT(a) qerqi<br />

afxike, yuiTeli igi SeSaÁ daWar, wyliTa asÂ. 85<br />

vis guÀli CauZrues. sZe furisa aduRe kargad da v(iTarc)a<br />

duRdes piri z(ed)a dadvas, orTqli iorTqlos didxanad da<br />

wamoagdos guÀli, da merme aduRebuli sZe asui, darCes k(a)ci igi.<br />

damzralisaTuis. kuÀrcxi Sewui magrad, `b~ zomi(s) kuÀrcxisa<br />

g(u)li yÂTeli magrad Semwuari da erTisa zoma kavTurikevi erTgan<br />

Seyare, danaye kargad, diad da ZuÀlsa bambasa z(ed)a daakrevdi 86<br />

cotasa (19r) da dasdebdi orgzis dResa S(in)a damzralsa z(ed)a.<br />

danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs, r(ome)l Sigan<br />

wyluli darCes. TeTri sakmeveli da qoni zroxisa danaye erTgan<br />

kargad, r(ome)l Seiqmnas malamad, z(ed)a dasdev.<br />

dakkurlisaTÂs. kecis natexi wy(a)lsa Cayare mwuxri rkina z(ed)a<br />

dasdev casa quÀSe dasdev dilasa uzmasa asÂemdi.<br />

wamali wyliT mankierisa. TagÂs skintli misiTave fseliTa<br />

gadgine, dawure, wuÀni misi SeasÂ, Txle misi mucelsa 87 mosdev.<br />

wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs. mRirdveli gaÃme,<br />

gamowure da Seas samsa dilasa. anu niaxurisa Tesli, anu kamisa<br />

Tesli mogale da SeasÂ. misTÂsÂe. gunda mogale da gundruki, da<br />

luqi ZiriTa Seazave da Sezile, da z(ed)a dasdev, SexÂe. samsa<br />

dilasa iyos da merme gamoucvale, da saWamads aukrZale, r(ome)l<br />

ara gaberos. ZaRlis rZe, nanas Ziri RÂniTa Seagbe, erboTa SeasÂ,<br />

misive Ziri danaye wurilad, weboTa Sesuare da ... 88 z(ed)a dasdev.<br />

ufsmadisaT(Â)s. Txis naRveli, gundruki, jinWris Tesli gadgine<br />

wy(a)liTa SeasÂ.<br />

wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos. lemis Tesli<br />

`ib~ dramisa wona, niaxurisa Tesli, anisoni, kuliavi danaye, gacer,<br />

TafliTa (19v) Sesuare, tfiliTa wyliTa, Txilisa odeni.<br />

mamacisaT(Â)s, r(ome)lsa TirkumelTa revaÁ iyos, WiaÁ mucelsa da<br />

85 18v _ locva sawerelisa.<br />

86 teqstSi `z(ed)a da(a)krevdi~ gameorebulia.<br />

87 teqstSi sityva `mucels~ gameorebulia.<br />

88 ar ikiTxeba.<br />

48


gulsa auSlidis. afsindi, tenco, kalnafisa Tesli sworad danaye,<br />

TafliTa da RÂniTa dileulad asÂ. cxra Jamamdi Wamos da tf(i)li<br />

Sewamadi Wamos.<br />

dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos. mkali sxÂli Seipyar da misi boloT<br />

kerZo frTaÁ ukumie quÀSe missa.<br />

r(ome)li sTxevdes. qurcikisa korkli danaye da RÂniTa SeasÂ.<br />

r(ome)lsa ewyurebodis. negoÁ RÂniTa TeTriTa Segbole da asÂ.<br />

mucel gulTaTÂs. mWnavisa qerqi Segbole da samjer uzmasa asÂ.<br />

k(a)ci Tu moviwye iyos. ofofisa T(ua)lni da enaÁ Seaben, da raca<br />

daviwyebul iyos moegonos.<br />

WiaÁ visca esxas mucelsa. ardis Ziri monaye, wy(a)liTa gamowure<br />

da wy(a)liTa SeasÂ.<br />

diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge: Tu marcxena ferÃi<br />

warmodges uwin S(e)n kerZo _ qali aqus da Tu marjuÀna _ wuli<br />

aqus dacdiliaÁ.<br />

vis pirsa guÀli CauZures. pitna veluri ZmriTa Segbole da<br />

aWame, da darCes k(a)ci igi.<br />

TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes. leRÂ RÂniTa Segbole da<br />

mr(a)v(a)ljer ibandes miT. uk(e)Tu Tmisa mosxmaÁ ar gindes. mRamiobi<br />

daw daicxe da ara gamogesxas TmaÁ. (20r) vis TmaÁ da wuÀri<br />

elewebodis. 89 foxuÀrisa Ziri Segbole da miT ibandes neltfiliTa.<br />

g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos. boloki Savi<br />

da leRÂs Ziri, da askilisa Ziri, da niaxurisa Tesli erTad aduRe<br />

da m(a)s S(in)a Cawvine mÃurvalesa da z(ed)a Tbilad daÃure<br />

dacdiliaÁ.<br />

sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis. xavartisa Tesli danaye, gina<br />

furceli gamowure da zeTiTa Sublsa scxe. kus cocxals T(ua)li<br />

amouRe da Seibi da v(idr)e ara SeiÃsna ar gageRÂZos.<br />

sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev da xan erTi miuSÂ<br />

da wiTelsa ZaRlsa miugde Tu SeWamos darCes k(a)ci igi da Tu ara<br />

SeWamos mokudes k(a)ci igi. jinWari danaye da raÁsaca Sigan Sesdva<br />

krkilm(a)n ver ukbinos.<br />

da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas. pitnaÁ Cagde Sigan da<br />

ara evnos.<br />

89 meordeba 49v.<br />

49


visca kirkÂli CamougrZeldes. kovzis tarsa z(ed)a mar(i)li<br />

daayare da miT aRmarT aRuzile karg(a)T, ficxlaÁ.<br />

vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes. tredis skintli<br />

ZmriTa damduRre da mÃurvale Semosdev.<br />

sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes. cereco da cercui<br />

sasTunlad Semoudev. misT(Â)sve. sadaca wy(a)lsa S(in)a Zuali idvas<br />

kbiliTa (20v) aRmoiRos da Tqua)s: v(iTarc)a S(e)n wy(a)li SegSrebis,<br />

egreca wyali da ofli ege SegSrebis, da ze nu ukuixedavs<br />

ukuRmarT, da z(ed)a Ãmelsa adgilsa dagdos da daswydes ofli.<br />

wamali sarwyeveli. cercÂs nagboliTa da TafliTa Tesli<br />

xavartisa Seas da dasTxios.<br />

visca mucelsa stexdes. broweulisa qerqi da pitna TeTriTa<br />

RÂniTa Seasuli aduRebuli.<br />

wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta kozman da<br />

damianesiTa. Seiqmna uskofisa, r(ome)li ergebis balRamsa, r(omel)i<br />

iyos nawlevTa S(in)a, da r(omel)sa ficarni stkivodian, da r(ome)li<br />

Sekrulad iyos kolinjisagan, kolinjsa daulbobs mucelsa S(in)a,<br />

qarsa g(a)nswmeds da gaiRebs, rasaca mucelsa S(in)a tkiv(i)li iyos<br />

ergebis da fersa gaukeTebs, da javarsa miscems, da gamocdiliaÁ, da<br />

sxuasa mr(a)v(a)lsa g(a)nryunilsa sensa ergebis. aRiRe sakamoneaÁ da<br />

TurbiTi TeTri, da oTxi mutyali sanjabali, pilp(i)li da kakulaÁ,<br />

da sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji, karnifoli,<br />

jakazbuvaÁ, basbasaÁ. TÂTosg(a)n mutyali da naxevari danaye y(ove)li<br />

kibiskibe sakamona qaRaldsa S(in)a, danaye y(ove)li wmidad da erTad<br />

gaurie. aRiRe TeTri Saqari, danaye wmidad, TxeliTa sacriTa gacer<br />

da erTgan (21r) Seyare Saqari, da y(ove)li wamali, da mo(i)Re ugbili<br />

Tafli, cecxlTa Sedgi da peruli mohÃade, da miuSÂ, r(ome)li<br />

gagrildes 90 da z(ed)a asx(i), da eyofodes, urie, didad WurWelsa<br />

Cadev. Tu gasaÃsnelad miscemde Zl(ie)rsa k(a)csa equsisa dramisa<br />

wona SeaWame, da ususursa oTxisa dramisa, cotaT RÂniTa CarRunas,<br />

x(olo) Tu guariSad SesWamdes saWamadsa, orisa dramisa wona ergos<br />

m(a)s Z(a)liTa R(mr)Tis(a)TaÁ. 91<br />

keTrisaTuis. askili mogale, RÂniTa SeasÂ.<br />

90 teqstSi `romeli gagrildes~ gameorebulia.<br />

91 21r _ locva bednierisa.<br />

50


Tu RÂZli da tyirbi stkivodis. muxis qerqi da ardi, da qondari<br />

Segbole, sami erTad moyare da SeasÂ. RÂZlisaTÂs. ardi bostnisa<br />

danaye, gamowure, m(a)s guÀrdsa z(ed)a dawvine da SeasÂ, da Tu ara<br />

ergos bzis furceli danaye, TeTriTa RÂniTa Seas samsa dilasa.<br />

tyirbisaTÂs da RÂZlisa. ifqlis fqÂli gamtkice da gamoacxev,<br />

tfili g(u)lsa dasdev. RÂZlisaT(Â)s. lila da amarta RÂniTa SeasÂ.<br />

RÂZli r(omel)sa stkivodis simÃurvalisg(a)n. ZaRlis yurZeni, kamis<br />

Ziri da furceli (21v) danaye, mowure, WiqaÁ erTi didi aavse da<br />

ocis dramis wona Saqari Sigan Cayare da SÂdsa dResa as WiqaÁ<br />

erTi. misT(Â)sve. Tafli umgbari SÂdsa dResa aWame. ravdeni Z(a)l<br />

edvas, marjuÀnesa mÃarsa da(a)wvine. tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes<br />

Ãorcsa gbolelsa nu sWams, y(oveli)ve mcired Wamos da nu gaZRebis.<br />

qedis tkivilisaTÂs. axalsa dumasa idebdi.<br />

r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis. Tavcecxlas Ziri Seas samsa<br />

dilasa<br />

nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa. muri danaye da<br />

dasdev. qaTami ga(a)pe da dasdev r(a)ica daxudes. guÀlcemulsa.<br />

Zeris naRveli dasdev da asoca dasdev. guÀlisa da cofisa nakbensa.<br />

xaWo zroxaTa Zmarsa Cayare, nakbensa z(ed)a dasdev da cxÂrnica<br />

Seugozen. sxu(a)Á. Wreli WiaÁ zis ardis furcelsa, lurji T(a)v<br />

ferÃi daWar da gagde, da sxu(a)Á danaye, da zeTiTa SeasÂ.<br />

r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis. tegana gamowure da<br />

SeasÂ. sxu(a)Á. C(i)tis skintli TafliTa SeasÂ.<br />

wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n Telgamsa da<br />

misTana snebaTa. dramisa wona spanZlis Tesli da oTxis dramis wona<br />

peruli mohÃade, da TafliTa Sezile, da `g~ dramis wona RÂniTa<br />

SeasÂ.<br />

r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis. opani RÂniTa (22r) SeasÂ,<br />

ÃorcTa y(ovel)Ta scxe. 92<br />

WiisaT(Â)s. irmis rqaÁ dawÂ, mogale, wur(i)lad TafliTa Sesuare.<br />

Tu didi k(a)ci iyos sami kovzi SeWamos da Tu cota erTi.<br />

vis aÃuÀlebdes. fiWÂ fiTri RÂniTa tkbiliTa Segbole, samsa<br />

dilasa asÂ.<br />

92 22r _ rituali eSmakeulisaTvis.<br />

51


Tu k(a)ci uSvilo iyos. qurcikisa yuÀri irmis tyavsa S(in)a<br />

gamohkar da Seabi.<br />

Tu urvli iyos. wirnisa gurkasa, r(ome)l g(u)l ars S(in)a dawÂ<br />

da karaqiTa Sezile, z(ed)a dasdev.<br />

k(a)ci Tu mxurinavi iyos. rkinis naqlibi SeasÂ. 93<br />

Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos. Tag ga(a)pe da<br />

dasdev.<br />

Tmisa ar gamoslvisaTvis. jinWvelisa kuÀrcxi dagal da scxe da<br />

ara gamovides.<br />

mWamelisaTÂs. mdog TafliTa ugbiliTa Seazave da mWamelsa<br />

z(ed)a scxebdi.<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodis. do naxevar duRebuli Seasdev.<br />

vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli. viris T(ua)li dawÂ,<br />

dedak(a)cisa sZiTa Sesuare da w(mid)a mCuarsa SexÂe, da Rame wy(a)lsa<br />

Cadgi, da m(a)s z(ed)a dasdebdi.<br />

r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes. irmis yuÀrisa kuÀrebi ga(a)Ãme<br />

da moxuÀwe, da RÂniTa Seasmidi.<br />

krdoanisaTÂs. siqarozi (24r) danaye nigoziTa, weboTa da<br />

loforTqinis bude _ sami wurilad mogale, TeTriTa RÂniTa SeasÂ<br />

samsa dil(a)sa uzmaÁ.<br />

sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis. sisxliTa misiTa, saxeli misi,<br />

ukuRmarT daweros Sublsa missa z(ed)a da ese locvaÁ cxÂrTa<br />

z(ed)a: Rafo, patrotad, ergos nebiTa R(mr)Tis(a)Ta.<br />

r(ome)li jerk(ua)li iyos: birkis Tesli sami kovzi SeurTe da<br />

SÂdjer, erTis kovziTa TafliTa aWame.<br />

sisxlsa r(omel)i fsam(e)n. igive TafliTa SeasÂ.<br />

bageni r(ome)lsa daepnen. Roris larTi anu sxÂsa pirutyÂsa,<br />

xaxÂs qerqi danaye, qaTmis cmeliTa Seazave da dasdev.<br />

wamali Tu daÃdes. Txis korkli da TagÂs skintli mogale, da<br />

gadgine, da moscxe, da nedlad ipyar TafliTa.<br />

ZuZuT tkivilisaT(Â)s. qarta axali daasovle da z(ed)a daak(a)r,<br />

da Tbil(a)d Seuxvie.<br />

moviwyesa. Txis Tm(a)Á ukmie.<br />

93 22r, 22v, 23r _ locvebi.<br />

52


gulistkivilisaTÂs. niaxuri Segbole, hamoTa RÂniTa matyli<br />

amosvare da dasdev gulsa, da upesa. ese g(u)lis tex(a)sca ergebis.<br />

pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos. qalbana, pagiJati, cx(a)riTa<br />

Zm(a)riTa gadgine da scxe.<br />

Worflisa. taxis (24v) cmeli da vardis wy(a)li Seazave, da scxe.<br />

guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT. Txis TmaÁ da irmis rqaÁ, da<br />

RÂ(i)is SeSaÁ, da qrTili, w(midaT)a kecsa S(in)a daw da akumie<br />

s(a)xlsa S(in)a. sxu(a)Á. ospis fquili da broweulis yuav(i)li, erTi<br />

kovzi Tafli, wyliTa Segbole da scxe T(a)vsa.<br />

xeli Tu gaisivdes. irmis T(a)visa tÂni da vardis zeTi acxe.<br />

dikisa fqvili da Txle Zmrisa Segbole, da magrad mosdev. 94<br />

mZovarisa da mRerisaTÂs. Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani, ese<br />

samn(i)ve swor hyav, kargiTa ZmriTa aaduRe, m(a)s scxebdi. mesamesa<br />

dilasa dilasa tyemlisa mJaviTa dabandi. 95<br />

guÀlcemulisaTÂs. r(ome)li Zewn(i)sa z(ed)a dampalsa morCÂ<br />

amovides, danaye da k(a)cis fseliTa z(ed)a dasdev. sxu(a)Á. Zirxunis<br />

Ziri moTxare Ramesa da gaaÃme, da wurilad mogale, da daec v(iTa)r<br />

orisa dramisa sswori RÂniTa anu wyliTa SeasÂ.<br />

sxu(a)Á cofianisa nakbenisa. xaWo Zm(a)rsa Cayare da dasdev.<br />

cof(ian)m(a)n Z(a)llm(a)n Tu ukbinos. isive ZaRlis Txemi mogale,<br />

z(ed)a dasxi.<br />

guÀlcemulsa. vrandelisa furceli gamowure, yrmisa fseliTa<br />

asÂ.<br />

guÀrdsa dacemisa. Zirosa Ziri Segbole, RÂniTa anu wyliTa asÂ<br />

da m(a)s guÀrdsa miawvine.<br />

mRerisaTÂs, (26r) qartilsa da siodorgsa. keci daw da mogale,<br />

da Zm(a)riTa gadgine, da ÃorcTa misdev.<br />

msivani, r(ome)l wiTeli iyos. aslispuri Tbili, RÂnosa tfilsa<br />

Cayare da mosdev. 96<br />

wylulisaTÂs. soniWis Tesli da Sabi, da broweulisa qerqi, da<br />

mar(i)li erTg(a)n danaye, da z(ed)a ayridi, da wylulsa m(a)s<br />

94 24v, 25r _ locvebi.<br />

95 25r, 25v _ locva gvelisa.<br />

96 26r _ locva alisa.<br />

53


p(irve)l mohbandi. wyluli r(ome)lsa sicive eces. xax mogale,<br />

TeTri erboTa dasdev.<br />

vis ekali anu isris piri edvas. TeTri xax da Roris (26v) cmeli<br />

danaye, da dasdev, da irmis Zual-tÂni dasdev, da Tu igi ara iyos<br />

gunda danaye da dasdev.<br />

wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa. bavasirsa Seulbobs;<br />

mucelsa S(in)a gahkazmavs; dauSuÀnebs fersa siberisgan; buneb(a)sa<br />

k(a)cTsa Seuqcevs; ese guariSni siWabukisa b(u)n(e)b(a)sa dadginebs da<br />

ergebis yrmawur(i)lTa; r(ome)lTa feri m(i)Rebul iyos Seaqcevs<br />

fersa, v(iTa)r p(irve)l simrTelesa S(in)a yofiliyos da aSuÀnebs<br />

ÃorcTa nebiTa R(mr)TisTaÁ Sezaveb(a)Á amisi: aRiRe xalilagi,<br />

kuÀrcxis guli, balinaji, am(a)Tg(a)ni swori wona danaye da gacer,<br />

nuSis zeTiTa Sezile, amaTg(a)ni sawamlisa woni iyos, nuSi Tu ara<br />

iyos erbo urTe, perul moÃdiliTa TafliTa Sezile, WurWelsa<br />

Cadev, odes gindodes iÃmarebdi, Txilis odensa SeasuÀmdi da ergos.<br />

s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta ergebis y(ovels)a qarsa da bavasirsa, 97 da<br />

mamacis(a)sa. moiRe kurmuxi da afsindi, da prasa, da qondari, da<br />

koTxoji, da c(e)recos Tesli, Segbole RÂniTa ZuÀliTa da dawure,<br />

da SeurTe sZe furisa, da urTe (27r) T(Tues)a TaÃuis yuÀri, abagi da<br />

qalona, zeTi berZuli da zeTi mkosaÁ, dafnisa danavTi mcire, da<br />

selis zeTi. ese y(ove)li erTg(a)n Sez(i)le da viTa Ã(e)lsa ara<br />

swuÀvdes aRiRe ukana, anu abanosa S(in)a ucandale samjer, anu<br />

SÂdjer sawnexelsa S(in)a wy(a)lsa tf(i)lsa da ergos. wamali,<br />

r(omel)i ergos stomaqsa. sigrilisaTÂs odes Sesuas ergebis<br />

cxroÁsa naRvliansa Savis(a)sa, da baRlamiansa, da ÃuÀlasa, da odes<br />

daimWiros enasa quÀSe da WiaTa, r(omel)ni iSvebian mucelsa S(in)a.<br />

aRiRe upani erTi nawili, ori nawili zanjabali, oTxi nawili<br />

mar(i)li hinduri, xuTi nawili Zir qirmani, Setraji SÂdi nawili,<br />

danaye da gacer, da Sezilen TafliTa, Seas s(a)smeli misg(a)n<br />

gundisa odeni gr(i)liTa wy(a)liTa, ergos. 98<br />

suravadisaT(Â)s. mCoro virisa mawonsa aurie da dasdev. misTÂsve.<br />

karaqi dasdev. misTÂsve. Wapaluki danaye dasdev.<br />

97 tesqtSia `baRasirsa~.<br />

98 27r, 27v _ gvelis locva, locva sencecxlis da sawerelis.<br />

54


l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs. stagnis furceli da leRÂs<br />

furceli, da nigozis furceli danaye, gamowure da SeasÂ, (28r) da<br />

scxe. uk(e)Tu guÀli pirsa CauZures. wyali g(aa)tfe da didsa<br />

sawnexelsa S(in)a Casxi, da k(a)ci S(in)a Casui cxelsa. taSti avse<br />

civiTa wyliTa, pirsa mosdgi da nu asuam, da raÁ sicive wylisa eces<br />

maSinRa momarTos, da wamoagdos piriT guÀli taStsa S(in)a.<br />

balRamisaTÂs. qorafis Tesli danaye da TafliTa SeaWame erTi<br />

kovzi. 99<br />

(29r) pirs simsivnisaT(Â)s: gomizi, iodasalebis Tesli, mori,<br />

erTad mogale, wyliTa aduRe da salbunad Seqen, da z(ed)a dasdev.<br />

simsivne pirisa daucxros da Tu ese ara ergos mklavsa sisxli<br />

adine. misTÂsve. wamali nedli leSi da gundruki, da gunda erTgan<br />

mogale, da wyliTa gadgine, da m(a)s g(a)nsa scxebdi.<br />

r(ome)li fselsa ver iWirevdes. Txis buSti mogale da tfiliTa<br />

wyliTa Seas izm(a)sa. anu qaTmis mamlis jinjaya dawÂ, mogale,<br />

y(ovla)d missa kuÀrcxis qerqi, r(omel)isg(a)n marTuÀni gamosrul<br />

iyvnen mogale da TbiliTa wy(a)liTa SeasÂ. qvaÁ, r(ome)lsa iyos da<br />

ufsmadica iyos. kirCxibi (29v) monaye da tutis wy(a)li urTe kovzi<br />

erTi, mandiliTa gamowure da Seas mr(a)v(a)ljer. qvaÁ da(a)dnos,<br />

safsmursaca CamoZures. da rvaÁ T(a)vi sxu(a)Á Ãaris ZiraÁ, sami Ziri<br />

cercÂ, mjiRi erTi nes veluri, mjiRi erTi bavruki, ori kovzi<br />

Tafli da zeTi berZuli urTe, ese y(ove)li Segbole, Tasi erTi<br />

m(a)T mxalTa nagbuli bavruki da Tafli ukanis urTe. patruqiTa<br />

dawure zeTi berZuli, urTe samsa dilasa. Ziri, Tafli, guir(i)laÁ<br />

wur(i)li, r(ome)li wyliansa adgilsa moÃdebis da ekalsa, r(ome)lsa<br />

gomizi gamovals, ese SeasÂ. da Tu ver fsas. skintli mogale da<br />

TeTriTa RÂniTa SeasÂ. mamacisaTÂs da zurgis tkivilisaT(Â)s. eklis<br />

wuÀris Ziri Txare, garecxe 100 , TeTriTa RÂniTa Segbole, sami<br />

sawyauli erTad TxuTmetisa Tasisa erT Tasad moyare, xuTs dilasa<br />

SeasÂ. ufsmadisaT(Â)s. asroni Segbole wy(a)liTa, sami erTad moyare<br />

da SeasÂ. Tu safsmursa qv(a)Á iyos. Tavi CaRma uqcie da Sexare.<br />

99<br />

28r, 28v, 29r _ gaZnelebuli mSobiarobis locva da rituali,<br />

locvebi gvelcemulisa, bednierisa, mjdomisa.<br />

100 teqstSia `garecxi~.<br />

55


mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes. moiRe Sxami<br />

kovzi erTi, iis zeTiTa samsa dilaÂsa cxÂrTa uwTve.<br />

muclisaT(Â)s da tyirbisa. verxuis Ziris qerqi TeTris RÂniTa<br />

Segbole, naxevrad moyare da samsa dilasa asÂ. 101<br />

(40r) balRam zafrianobisaT(Â)s. moiRe kuÀrcxis guli yÂTeli da<br />

Zira yÂTeli, da RuarZli mogale da z(ed)a dasdev da ergebis.<br />

r(ome)lica sisxlisa dajdebodis. vaSli danaye da gamowure, da<br />

missa zomasa Zmarsa T(Tues)a Seazave, da SeasÂ, da ergos.<br />

r(ome)lsa guami stkivodes. bavruki wiTeli mogale, TafliTa<br />

Seazave, g(aa)Tbe da neltfili scxe. qvaÁ ga(a)Ãurve da RÂniTa<br />

ucandale. Tu scxo sZe leRÂsa pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da<br />

ZmriTa, amoagdos mÃuÀvri da ergos wiTelsa mWamelsa da Worflsa.<br />

vin sisxlsa dajdebodis. moiRe gunda da broweulis qerqi, da<br />

zoli sarisa, sokoÁ anu venaÃisa TeTrisa soko da mis T(Tues)a<br />

jaozi 102 , da Zira TeTri, da pilpili, ese y(ove)li ga(a)Ãme da wmidad<br />

mogale, da TafliTa aWame. da Tu Tafli ar iyos moiRe brinji da<br />

Segbole magrad, da kargad, sqlad, da m(a)s z(ed)a moayridi, da anu<br />

kuÀrcxiTa aWame ToToTa. da mis T(Tues)a moiRe mr(a)v(a)lZarRÂsa<br />

Tesli, gaÃme, mogale wmidad, igica moayare. sxu(a)Á misTÂsve. moiRe<br />

qeri w(mida)Á garCeuli, wmidad dafqev da TafliTa mozile, da<br />

mziTa cot(a)d gamoacxev da aWame. Tu akmio s(a)xlsa (40v) S(in)a rqaÁ<br />

da sisuisa Ziri, Zelvisa furceli _ meot iqmnas gveli WaÁni. Tu<br />

furceli iudaÁs ZiriTurT akmio _ s(a)xlad bor(o)ti eSm(a)ki ara<br />

moeaxlos. Tu nayofi misi RÂniTa anu TafliTa aWamo _ eSm(a)keulTa<br />

g(a)nhkurnebs. marTuÀni mercxlisani moixuÀn winasa budisani,<br />

mTuarisa mateb(a)Ása Sua gapen da hpovnen orni qvani, TÂTo ferni<br />

Sekiren irmisa da anu ÃboÁsa tyavsa S(in)a _ vis tÂni qceuli<br />

daSavebuli iyos, ergos.<br />

vin ufsmad iqmnas. TiÃaÁ mercxlisa budisa gadgine da scxe.<br />

moiRe Savisa mamlisa frCxili, marj(ue)nisa ferÃisa, S(e)nT(Tuis)a<br />

ipyar anu Ã(e)lsa daiWire da _ mt(e)rTa S(e)nTa z(ed)a iyo.<br />

visca bruÁ esxmodis. TaÃÂs yuÀri da niaxurisa Ziri, da Zira,<br />

furisa erboTa tfli cxÂrTa uwTe.<br />

101 30r-dan 40r-mde _ sxvadasxva daavadebebis locvebi.<br />

102 teqstSia `jaomi~.<br />

56


ferÃni Tu stkivodian. wyalsa Caudgine.<br />

r(ome)lsa dawviTa stexdes. berZuli zeTi scxe da qusti mogale<br />

magrad, da z(ed)a scxebdi, da cecxli ucxune, da SexÂe.<br />

moviwyisaTÂs da Telgmisa. qondari ZmriTa Segbole da SeasÂ.<br />

sxu(a)Â. Txis balani ukmie cxÂrTa.<br />

r(ome)lsa ara eZinebodis. Txis qraÁ ucnobel(a)d sasTunalsa<br />

(41r) daudev.<br />

damZralsa. skoresa tfilsa sdebdi.<br />

wylulisaTÂs. bambaÁ berZulsa zeTsa amosuare da z(ed)a dasdev,<br />

xaviwi 103 dikisa erboTa dasdev.<br />

momwuarsa. niguzis furceli daw da erboTa Sesuare, dasdev.<br />

sxu(a)Á. zRmartlis SeSa daw da naÃSiri misi mogale, p(irve)l(a)d<br />

erboÁsaÁ scxebdi da z(ed)a ayridi. sxu(a)Á. germaÁ, puri, RÂnosa<br />

hamosa Cayare da z(ed)a dasdev.<br />

nawlevni Tu anasda Sestkivnen. Zira anu kuliavi mogale,<br />

urwyuliTa RÂniTa SeasÂ. sxu(a)Á. niori sami T(a)vi SewÂ, WiqaÁ erTi<br />

RÂniTa dawure da SeasÂ.<br />

mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes. pilpilaÁ, ZiraÁ da<br />

upani ugbliTa TafliTa, samis kuÀrcxis g(u)liTa ec.<br />

wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d. Txis sZe da RÂnoÁ<br />

Seazave, da as kaTxa erTi.<br />

mZovarisaTÂs. lerwmis qerqi dawÂ, Tesli spanZlisa da mdogÂsa,<br />

bavruki naxevrad Seurie da zeTi scxe m(a)s adg(i)lsa, da ese z(ed)a<br />

dasdev.<br />

s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa. wiTeli WiaÁ, r(ome)li ardisa<br />

yuav(i)lsa z(ed)a dajdes danaye da z(ed)a dasdev.<br />

sisxlisa dapyrobisaTÂs. mdog mogale da gadgine, zroxisa<br />

qanTelsa (41v) Cadev da z(ed)a dasdev tyirbsa.<br />

mRerisaTÂs. ardi bostnisa daw da ZmriTa scxe.<br />

kbilTa tkivilisaTÂs. mkuari poxli daWer rvalisa WurWelsa<br />

S(in)a, RÂniTa Segbole da wuÀni misi pirsa imdgome. sxu(a)Á. gaglis<br />

Tesli da marili Seazave, dasdev. (k)bilis texisaTÂs. foxuÀris Ziri<br />

ZmriTa Segbole, pirsa ipyar. sxu(a)Á mangalafikis Ziri aduRe, pirsa<br />

imdgume. xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye, dasdev. sxu(a)Á.<br />

103 teqstSi `xaviwi~ gameorebulia.<br />

57


kapris Ziri aduRe ZmriTa da gunda mogale, da gundis odeni marili<br />

Seazave, da pirsa ipyar. WiaÁ mokali da RrZilni daumagrden. sxu(a)Á,<br />

kbilis tkivilisaT(Â)s, Tu matli iyos. mkuÀTsa, r(omel)sa suÀlsa<br />

Casxmen igi pirsa isxas da ima(s) kerZoÁsa siÁ stkivodes miwves, da<br />

matli kbilisg(a)n gamoiyvanos. uk(e)Tu nazliTa stkivodes. mironi<br />

icxos da ergebis.<br />

T(ua)lTa tkivilisaTÂs. ZuÀli RÂno, tfili kuÀrcxis guli,<br />

niguzis zeTi, neltbili dasdev. ese T(ua)lTa mzralsa ergebis. 104<br />

Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde. ofofisa<br />

naRveli T(Tues)a ipyar da esreT iÃmaros: qrTilisa erTisa wona<br />

zambakisa da mkuaxisa, da zeTisxilisa zeTiTa Sezilos, da warbTa<br />

icxos.<br />

Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas. ofofisa Ã(o)rci ga(a)Ãme, spanZlis<br />

Tesli danaye, qeris Reri danaye, marilsa T(Tues)a garie da<br />

cxovarTa aWame.<br />

Tu T(ua)lsa TeTri iyos. ofofisa sisxliTa iolevdes, dil(a)Á,<br />

mw(u)xri, Sua dResa. Tu ofofisa naRveli erTisa wrTilisa wonaÁ<br />

muSksa T(Tues)a TiTiTa Sezile, warbTa icxe, k(a)cTa T(Tues)a<br />

SuÀnerad sCnde. 105<br />

(44r) RÂZli aris ese. Seagbobs saWamadsa stomaqTa Sigan da misi<br />

naweri saxlad sisxlad Seqnebis, da ZarRuTa Sua gayvebis, da<br />

r(omel)i darCebis, da welTa ganuvalad Seqnebis, da miscems, da<br />

r(omel)i nestum(a)n ver waiRos _ fawalasa miscems.<br />

Telgmisa s(a)xli firt aris, da kuÀrcxis naRvlisa yola<br />

cnobisa da gonebisa g(u)li aris, da Savis naRvlisa, urvisa da<br />

sicofisa, tyirbi aris. da simÃurvalisa 106 s(a)xli Tirkmeli aris,<br />

uk(e)Tumca buSti ar iyos _ TirkmelTamca wina kerZoÁ, da T(ua)lTa,<br />

da gugaTa siwiTle, da T(ua)lTa daxreWa, da korZTa Seqna, da tanTa<br />

fxana, da kbilisa SeZrvaÁ, da frCxilTa tkiv(i)li, g(u)lis<br />

tkiv(i)li, g(u)lis sibnele, brus sxmaÁ, sisxlis amoyra, cxvirTa<br />

sisxlisa dena, da odes ese y(ovel)ni aRiZrnen _ ese scan. r(ameTu)<br />

sisxli meti aris Savis naRvlisg(a)n, da misi. raÁme ZarRuTa, da<br />

104 41v _ rituali.<br />

105 42r, 42v, _ rituali. 42v–43v _ saxareba maTesi da markozis.<br />

106 teqstSi `da simÃurvalisa~ gameorebulia.<br />

58


fseli naxe, r(aÁT)a Seityua ama y(ovel)Ta senTa salmob(a)Á. tyirbis<br />

tkivili, T(ua)lTa sibrme, g(u)lis Zgera, bavasiri Ãmeli, Ãvela,<br />

Zrwola, fseli Savi, T(ua)lTa marcxenTa, Tavis tkivili, muclisa<br />

da upisa tkiv(i)li, da siSfoTe, da marcxenisa ferdisa tkiv(i)li,<br />

ese yvela Savis Telgmisg(a)n aris. r(omel)ni aRiZrnen (44v)<br />

Telgmisg(a)n. g(a)nÃmob(a)Á k(a)cisa, simÃurvale, k(a)cisa dawvaÁ da<br />

TirkmelTa simÃurvale, uk(e)Tumca ara iyo, buSti(s) simÃurvalem(a)n<br />

k(a)ci moklaÁ.<br />

k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris. stom(a)qTa Sigan<br />

aRizrdebis, Seeqnebis car(i)elobisg(a)n. mucelsa da stomaqsa<br />

simyrale aborotebs da naTl(a)d gamovals, v(iTarc)a yrmaÁ<br />

dedisg(a)n. nebad senTa da mankanad Seiqnebis. ese aris niSani ferad<br />

feradi y(ovel)Ta k(a)cisa senTa da salmob(a)Ta.<br />

Rvinis moyurobisa saxli da mTxeveli tÂnTa aris. ospni grili<br />

da Ãmeli abunia qarsa, daSrets sisxlsa, da(a)cxrobs simsivnesa da<br />

SeakrTobs mucelsa g(a)nÃsn(i)lsa. cercvis WamaÁ umatebs Ãorcsa da<br />

T(ua)lTa saxedvTa. mdog Sua da(a)klebs Telgamsa, naRvelsa da<br />

sisxlsa, moandomebs saWamadsa. qondari g(a)nswmeds g(u)lsa da<br />

stomaqsa, da g(a)narebs qarsa, dasWris Telgamsa, da(a)amebs pirsa da<br />

mohklavs Wiasa, da korZsa firtvis(a)sa da Ãvel(a)sca. boloki<br />

mÃurvale ars, dasWris Telgamsa, amohyris qarsa stom(a)qisg(a)n da<br />

moandomebs saWmelsa. pitnis WamaÁ stomaqisg(a)n qarsa da Telgamsa<br />

gamoRebs, mÃurvale ars da Ãmeli, da pirs(a)c dauamebs.<br />

uk(e)Tu tyirbi da (45r) RviZli erTg(a)n Seyr(i)li iyos mucelsa<br />

S(in)a. muxis qerqi da veluri ardi da qondari erTgan Seyare, aduRe<br />

erTad, moyare da asÂ.<br />

visca mjdomi gamoesxmodes. 107 jinWris Ziri Segbole, dabane da<br />

Tu ara gamoCenil iyos gamoRma Zmari asui da m(a)n gamouCinos, da<br />

ara evnos, da ergos ima mjdomsa, bedn(i)ersaca ityÂan.<br />

muÃlT, r(ome)lTa stexdes. 108 navTi da naRveli, r(omel)isa gind<br />

iyos erTad scxe da astami ga(a)Ãurve kargad da miT ucxune,<br />

W(eSmarita)d ergebis.<br />

107 ix. 10v.<br />

108 ix. 10v.<br />

59


T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac da(a)kldes.<br />

mdog mogale da wyliTa uwTev.<br />

vinca soko mawyenari Wamos. 109 pitna veluri danaye, gamowure da<br />

SeasÂ.<br />

r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes. yurZeni Savi duRiliTa<br />

dadnve, gamowure, Seas ergos.<br />

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa, texasa da<br />

vnebasa muclis(a)sa. 110 niaxuris Tesli da Ziri, da broweulis gurka,<br />

qondari da TeTri ZiraÁ, ese erTgan Seyare, danaye da gamowure, da<br />

miT wveniTa aWame saWmeli ras(a)c Wamdes.<br />

bavasirisa. 111 Roris birka, pitna _ balaxsa hqvian. da igi moTxare,<br />

raÁ erTica gindes danaye da gamowure, da kvercxis xeWbiTa, samsa<br />

dil(a)sa TÂTos (45v) smodes da mr(a)v(a)lZarRÂsa Teslsa moanaydes,<br />

da nu ga(a)Txelebs, da m(a)s Wamdes da ergos.<br />

Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s. TeTri mdog kovzi erTi danaye da<br />

TafliTa Seazave, da samad gayav, da samsa dilasa CanTqas uzmam(a)n<br />

da ergos.<br />

WiaTaTÂs. 112 visca sWirdes kuliavi kovzi erTi danaye da zroxisa<br />

naRveliTa Sezile, da upesa da Wiasa sworad dasdev, da(a)yrevinebs<br />

Wiasa. 113<br />

xorbisaTÂs. 114 qeris fqÂli gaqnas wyliTa da raÁ dawmdes,<br />

uzmam(a)n igi suas dasturiaÁ.<br />

RÂZlisaTÂs. 115 ZeZÂs eklis Ziri danaye da wyliTa aduRe, da<br />

uzmasa suas samsa dilasa.<br />

T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs. yurdRlis naRveli RviniTa cxÂrTa<br />

uwTve da ergos.<br />

mucel gulisaT(Â)s. 116 mWnavis qerqi Segbole wy(a)liTa, uzmam(a)n<br />

suas.<br />

109 ix. 10v.<br />

110 ix. 10v.<br />

111 ix. 10v.<br />

112 ix. 10v.<br />

113 45v _ Tvalis tkivilis locva.<br />

114 ix. 10v.<br />

115 ix. 15v.<br />

60


TelgmisaTÂs. boloki Savi TafliTa da ZmriTa aWame, da z(ed)a<br />

Tafli wyali asÂ, arwyios ergos.<br />

tyirbisaTÂs. anakveTi qerisa anu ifqÂlisa TeTriTa RÂniTa<br />

damduRre da z(ed)a Semosdev, ergos. iodasalebi (46r) martSida<br />

moTxare, danaye da wyliTa Sezile, da mr(a)v(a)lsa sensa da<br />

salmobasa ergebis. mJavesa, mlaSesa eridos k(a)ci da visca mklavsa<br />

ebas grZnebisa da mt(e)risg(a)n nu eSinian. vinca g(u)l mtkivanm(a)n<br />

Wamos ergebis, dResa r(omel)sa Wamos mowamlvisg(a)n nu eSinian. da<br />

Tu mTrvalm(a)n Wamos moafxizlebs. Tu niadag Wamdes ucnaurad<br />

sik(u)d(i)lisg(a)n nu eSinian. sadaca eSm(a)ksa ieWobde iqi akmie da<br />

g(a)nidevnos. da anasdaT ena CaWrilsa ukmie m(a)sca moulxens<br />

g(u)lsa. da visca mklavsa ebas sacTureb(a)Á eSm(a)kTa ara waekidos.<br />

Tu Tesli misi anu TafliTa anu RÂniTa aWamo eSm(a)kTg(a)n Sepyrobilsa<br />

g(a)nhkurnebs. 117 ese iodasalebis(a)g(a)n gamova.<br />

mjdomisaTÂs. 118 tredis skintli, selis Tesli, qeris fqviliTa<br />

da mduRare Roris cmelica miurTe, mjdomsa ergebis.<br />

RviZli r(omel)sa stkivodes. elveri danaye dramisa erTisa wona<br />

da TeTriTa RÂniTa Seas oTxsa dilasa, uzmam(a)n suas,<br />

mtkivneulisa gverdisaken dawves. misT(Â)sve. bzis furceli ga(a)Ãme,<br />

danaye da wyliTa gamowure, da Tafli urTe, da cota Sesvas, da<br />

marjvenesa guÀrdsa miwves. misT(Â)sve. (46v) ardis furceli danaye da<br />

wyliTa SeasÂ, m(a)sve guÀrdsa miwves.<br />

tyirbisaT(Â)s. xavartis Tesli moxrake, danaye da TafliTa aWame.<br />

visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes. mercxlis budis miwaÁ<br />

danaye da TeTriTa RÂniTa gadgine, ga(a)Tbe da miT Subli da kiseri<br />

Seugoze, da ergos.<br />

r(omelma)n Sesuas wuÀni bolokisa Savisa ergos sigonjesa,<br />

siyuTlis(a)sa. 119<br />

visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa. 120 boloksa<br />

danaydes da suas oTxsa dilasa uzmam(a)n, qvasa daudnobs da fselsa<br />

116 ix. 11r.<br />

117 ix. 11r.<br />

118 ix. 11r.<br />

119 ix. 11r.<br />

120 ix. 11r.<br />

61


gahyvebis, vinca suas _ misg(a)n ara r(a)Á evnos brZanebiTa<br />

R(merT)is(a)Ta.<br />

k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s. 121 endro danaye gamowure da SeasÂ.<br />

mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides, da ÃorÃi<br />

uxiodes. pilpila da qondari danaye da gaceri, TafliTa aWame<br />

mrav(a)ljer, ergos. 122<br />

ÃuelisaTÂs. soniWi danaye da Roris poxliTa mkerdsa da beWsa<br />

scxe, karga cecxli moucxune. 123<br />

visca guÀlm(a)n ukbinos. qaTmis traki, sakvercxe_cocxlisa,<br />

nakbensa z(ed)a dasdev da amoswoos gesli da naki, da qaTami<br />

mokudes, k(a)ci darCes, erTi ara eyofis, sidamdis mokudebodes,<br />

sxu(a)Á miaswar ergos. 124 misT(Â)sve. ... 125 (47r) niori danaye da<br />

TafliTa Sezile, nakbensa z(ed)a dasdev, ergos.<br />

keTrisaTÂs. 126 viristerfa hrqÂ(a)n, balaxia, ZiriT(u)rT moTxare,<br />

danaye da ZmriTa scxe. misTÂsve. 127 xax danaye da ZmriTa scxe<br />

mr(a)v(a)ljer.<br />

r(omel)sa urvli mWameli sWirdes. niaxuri danaye, ZmriTa<br />

gamowure, misi wuÀni nakbenSida Causxi, nawuri z(ed)a dasdev, igi<br />

Sigan msxdomni matlni daiÃocebian. misTÂsve. 128 pilp(i)la da<br />

qondari danaye da ZmriTa gamowure, CauwTve ergos.<br />

visca yurTa smena akldes. mdog mogale, Tafli miurTe,<br />

patrukiTa yursa uwTve.<br />

visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes. 129 yurdRlis tÂni Semwuari<br />

aWame mr(a)v(a)ljer, uSvelis.<br />

r(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides. 130 wiTeli ospi<br />

da vaSli RÂniTa gaagbe, dadnes, igi aWame da asÂ, ergos.<br />

121 ix. 11r.<br />

122 ix. 11v.<br />

123 ix. 11v.<br />

124 ix. 11v.<br />

125 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

126 ix. 11v.<br />

127 ix. 11v.<br />

128 ix. 11v.<br />

129 ix. 11v.<br />

62


(ome)li sisxlsa gavidodes. 131 irmis rqaÁ dawÂ, gacar, Taflze<br />

moayare, uzmasa aWame.<br />

visca muceli usivdes. 132 ardi RviniTa Seagbe, mucelsa z(ed)a<br />

dasdev, wveni misi kideca asÂ, ergebis.<br />

visca Cxvera sWirdes. 133 sZe da Tafli erTgan aduRe, da<br />

nelTbili asÂ. misT(Â)sve. 134 ZeZÂs Ziri, r(ome)lsa furceli misi<br />

far(a)viTa mgrguali gamoesxmis, misi Ziri (47v) danaye, Tu<br />

m(a)rjuÀnTa sWirdes wyliTa Segbole da miT asÂ, Tu m(a)rcxen(a)sa<br />

RÂniTa asÂ.<br />

visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes. 135<br />

askilis gonjis ferad raÁme moesxmis, igi dawÂ, dagale da TafliTa<br />

aWame, da zeTiTa uzile, da c(e)cxlsa ucxune.<br />

kalnabis furceli danaye da gamowure da miT ibandes TmaÁ<br />

wversa, mZovarisaT(Â)sca kargia. 136 misT(Â)sve. wuÀni Wankutlisa<br />

erTob kargia, miT ibandes.<br />

srsuilisaT(Â)s. 137 Citis skintli scxe da aRmoagdos ZmriTa, gina<br />

nerwyviTa.<br />

muclisa SekrulisaTÂs. 138 naRveli mglisa mucels scxe ergebis.<br />

Tu niaxuris Tesli comiT Sezile, gamoacxe, stomaqisaTÂs<br />

dasdev, Tbili RorTels(a)ca ergebis. 139<br />

visca TmaÁ ara esxas. 140 Roris Zvali da myuris bude, amalaxti da<br />

kemuxti, qeris bze da bzis furceli _ gamÃmari. axalsa qoTansa<br />

Cayare Ãmeladre dawÂ, danaye, gacer da Roris poxliTa scxebdi,<br />

msgebsamdi ergos.<br />

130 ix. 11v.<br />

131 ix. 11v.<br />

132 ix. 12r.<br />

133 ix. 12r.<br />

134 ix. 12r.<br />

135 ix. 12r.<br />

136 ix. 12r.<br />

137 ix. 12r.<br />

138 ix. 12r.<br />

139 ix. 12r.<br />

140 ix. 12r.<br />

63


yvav(i)li visca esxas. 141 Tevzis T(a)vi dawvi, danaye da ZmriTa<br />

scxe.<br />

r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos. 142 da Zmastani da zafranica,<br />

imisTÂs Zira danaye da tkbilsa mawonsa z(ed)a (48r) moayare, aWame<br />

mr(a)v(a)ljer, ergos.<br />

visca yurTa stexdes. 143 kuÀrcxis cili, ded(a)k(a)cis sZe, erTg(a)n<br />

ga(a)Tbe, yursa CauwTÂe ergos.<br />

keTrisaT(Â)s. 144 Ãaris Zira fesÂanad danaye da bavruki erTgan<br />

scxe, ergos.<br />

Tu RÂnosa myralsa axali qoTani Cahkido, simyralesa<br />

gamoarTuams. 145<br />

mRierisa ZnelisaT(Â)s. 146 pilpila da bavruki erTg(a)n danaye, da<br />

ZmriTa scxe, ergos.<br />

visca zurgi dia stexdes. 147 satacuris Ziri moTxare, TeTri RÂno<br />

TxuTmeti Tasi Ca(a)sxi z(ed)a, agbe xuT Tasad, moyare xuTsa dilasa,<br />

uzmasa asÂ, Tbil(a)d da(a)xure.<br />

xvastagi, r(ome)li gamoReriandes. 148 Cxikvi gakrten, dawvi da<br />

mar(i)liTa ga(a)lokine, ergebis.<br />

cxenis wilisaTÂs. 149 qaTmis skintli, Roris poxili, ZmriTa<br />

aduRe da scxe.<br />

Tavi r(omel)sa stkiodes. bambaliT damduRre da mÃurvale<br />

Semosdev, da misi nagboli T(a)vsa asxi, Tbilad SeuxÂe, ergos.<br />

tyirbisaT(Â)s. 150 kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa<br />

agbe wy(a)liTa, magra Seuxvevdi, samsa dil(a)sa uzmaman suas, Tbilad<br />

daiburos.<br />

141 ix. 12r.<br />

142 ix. 12r.<br />

143 ix. 12v.<br />

144 ix. 12v.<br />

145 ix. 12v.<br />

146 ix. 12v.<br />

147 ix. 12v.<br />

148 ix. 12v.<br />

149 ix. 12v.<br />

150 ix. 14r.<br />

64


ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is. 151 sanjabili da sananebeli,<br />

mdog da sakmeveli TeTri, da (48v) pilpilaÁ, sworad danaye,<br />

Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros, erTg(a)n arios, sagebelsa<br />

Sigan aRarRaros.<br />

visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos. 152 m(a)sca ergebis.<br />

tyirbisaT(Â)s. 153 Wli hqvian, sawuimris Zirsa igi TeTri monaye da<br />

TeTriTa aduRe RviniTa, Seas Tbili da m(a)rcxenasa gverdsa z(ed)a<br />

miwves, mJavesa, mlaSesa eridos.<br />

uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da Znelad<br />

aubnebdes. 154 boloki Savi, Ãelis nebzeda sakmeveli rom daetevis<br />

igi, erTg(a)n Sekare da RÂno Ca(a)sxi egzomi, rome kargad iduRos,<br />

or Wiqad moiyaros, Rame gavle, meoresa dResa gamowure, samsa<br />

dilasa uzmasa asuÀmdi, grilsa da mlaSesa, mJavesa eridos, ergebis.<br />

visca mjdomi gamoesxmodes. 155 irmis rqaÁ dawÂ, danaye da ZmriTa<br />

scxe, v(iTarc)a iSnobdes, ergebis.<br />

ufsmelobisaT(Â)s. 156 kirCxibi cxrafeÃasa hqvan, igi mzis pirsa<br />

mr(a)v(a)li moyare, dawÂ, danaye, gacer da RÂniTa SeasÂ.<br />

yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs. abzindi hqvian, balaxsa,<br />

igi danaye da gamowure, da Zmari urTe, da Tbilsa yursa uwTevdi.<br />

r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des 157 (49r) da amoxiodes.<br />

axlad amoRebuli karaqi da Tafli erTad Seyare, da Zira, da<br />

kalamoni danaye, da CaurTe karaqsa da TaflSida, da urevdi da<br />

perulad Seqen, da dila mwuxr aWmevdi.<br />

Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes. 158 kama danaye da<br />

gamowure, dedak(a)cisa rZe urTe da T(ua)lTa uwueTebdi.<br />

r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes. 159 Txis<br />

buSti ga(a)Ãme da dagale, da TaflwyliTa da ZmriTa asuÀmdi.<br />

151 ix. 14r.<br />

152 ix. 14r.<br />

153 ix. 14r.<br />

154 ix. 14v.<br />

155 ix. 14v.<br />

156 ix. 14v.<br />

157 ix. 14v.<br />

158 ix. 14v.<br />

65


misT(Â)s. qaTmis wvilTaT(Â)s gamonatexi xeWebni danaye, gacer da<br />

RÂniTa asÂ.<br />

visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes. 160 Telis<br />

furceli RÂniTa Seagbe da samsa dilasa asÂ. visca mucel guli<br />

sWirdes. 161 mr(a)v(a)lZarRÂsa Ziri danaye, gamowure da nacartuta<br />

daw(u)Á, erTg(a)n Seyare da Seas mr(a)v(a)ljer. visca mucel<br />

g(u)lisa ezoni stkivodes. 162 niaxuri RÂniTa Segbole da gamowure,<br />

da Taflica miurTe da SeasÂ, da naxarSi g(u)lis ezoÁsa Semosdev.<br />

misTÂsve. zroxis naRveli mkerdsa scxe, z(ed)a abzindis wyalica<br />

moasxi, m(a)s z(ed)a ustari daakar, sam dRe miuSvi da g(u)lis vnebasa<br />

S(in)a ergos racaÁ sWirdes.<br />

RorTelisaTÂs. 163 Tu yelsa g(a)reT iyos kalnafis (49v) Ziri<br />

dawÂ, danaye da viris mCoro da igi sworad gadgine, da<br />

mr(a)v(a)ljer Semosdev, v(iTarc)a iSnos da ergebis.<br />

WiaÁ visca esxas. ardis Ziri danaye, wyliTa gamowure da SeasÂ.<br />

diacsa orsulsa uÃme da T(ua)li uge, Tu marcxena ferÃi<br />

warmodgas S(e)n kerZo icodi qali hyavs, Tu marj(ue)na ymawu(e)li.<br />

visca pirsa guÀli CauZres. pitna veluri ZmriTa Seagbe, Seas da<br />

kideca aWame.<br />

TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes. leRÂs furceli Seagbe da miT<br />

ibandes.<br />

uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes. mRamiobi TeTri dawÂ,<br />

danaye da ara gamogesxas am(a)s icxebdi.<br />

TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes. 164 foxveris Ziri moxarSe<br />

da miT nelfilad ibandes.<br />

T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da ver ewamlos k(a)csa.<br />

Savi boloki da leRÂs Ziri, da askilis Ziri, da niaxuris Tesli,<br />

erTg(a)n aduRe da m(a)s S(in)a Ca(a)wvine mÃurvalesa da Tbil(a)d<br />

da(a)xure.<br />

159 ix. 14v.<br />

160 ix. 14v.<br />

161 ix. 14v.<br />

162 ix. 14v.<br />

163 ix. 15r.<br />

164 ix. 20r.<br />

66


sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes. moiRe Tesli xavartisa,<br />

gina furceli misi, danaye, gamowure da zeTi miurTe, Sublsa scxe,<br />

daeZinos.<br />

T(a)vi r(omel)sa stkiodes. xavartis Tesli da junjurik erTad<br />

danaye, aduRe da mÃurvaliTa ibandes, da eSvelos. (50r) misTÂsve.<br />

kurdReli Seipyar uZaRlod da naRveli gamoarTÂ. m(a)m(a)o C(ue)nos<br />

mcodnem(a)n m(a)s(a)ca ityodes, merme RÂniTa cxÂrTa CauwueTe da<br />

ergebis nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />

wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da<br />

cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n. pilpila ocis<br />

dramisa wona, gomizi sacigne Tequsmetis dramis wona egdeni<br />

urTve, 165 Zira da kuliavi erTis dramis wonaÁ, ese y(ove)la TafliTa<br />

Seagbe da visT(Â)sca saaqimod gindodes Txilis odensa TafliTa da<br />

TbiliTa wyliTa gadgendi, dil(a)sa uzmaÁ asuemdi da ergos nebiTa<br />

R(mrT)isTa. 166<br />

jinWari danaye da raÁsaca (50v) Sig(a)n Sesdva, verca guÀlm(a)n<br />

da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n da verca sxuam(a)n mkbenarm(a)n ver<br />

ukbinos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />

Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes. pitna asi Ziri<br />

Caagde, samkuÀTebi da SehkuÀTos, dasturia icodi.<br />

visca vaJsa kuku daugrZeldes. kovzsa z(ed)a marili dayare da<br />

danaye, da Cauyare, da aRar daugrZeldebis.<br />

visca T(ua)lTa cremli sdiodes. veluri pitna danaye da<br />

gamowure, da wuÀni misi T(ua)lTa CauwTve mr(a)v(a)ljer da ergos.<br />

yelni r(ome)lsa stkiodes. cota RÂno da cotas vaJis fseli<br />

erTg(a)n g(a)aTbe, yelica moibanos da kideca s(ua)s, uSvelis.<br />

misT(Âs)ve. tredis skintli ZmriTa aduRe da yelsa Semosdev.<br />

sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes. cereco sasTumalsa<br />

misdev da moswydebis.<br />

wamali rwyevisa. cereco moxarSe, misiTa wveniTa da xavartis<br />

Tesli danayili, TafliTa, Tbili Seas da arwyios. 167<br />

165 teqstSia `erTve~.<br />

166 50r, 50v _ rituali.<br />

167 50v–51r _ mSobiarobis rituali.<br />

67


uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da ver daexsnas.<br />

Txis sZe da RÂno SeasÂ, uSvelis. 168<br />

cxros gardaweraÁ kakla, soflaÁ, yTiala, almana, CoCala,<br />

gaswydi cxroo da Ãurvebao, Tu sparsi x(a)r mahmadis madlsa, Tu<br />

uria x(a)r petrozis m(a)dlsa, arnica sj(u)lni civebani x(a)rT<br />

m(a)dlsa Tq(ue)nisa saloc(a)vis(a)sa a(mi)n, k(ur)n)ebs) (?).<br />

yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli. vaJisa, anu Txis<br />

naRveli CauwTve, ergos.<br />

Tavisa tkivilisaT(Â)s. yrdelis Tesli da junjuriki danaye,<br />

gamowure da T(a)vsa scxe.<br />

sneuli, r(ome)li xurinvides. cxv(a)risa anu zrxoxis naRveli<br />

yursa scxe, ergebis.<br />

r(ome)li Znelad fsmides. kraviskudai hqÂan balaxsa, igi Seagbe,<br />

misi wveni simnis kopis T(a)viTa Seas da ergebis.<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodes. do naxevar duRebuli Seas da<br />

ergebis.<br />

muclis ÃsnilobisaTÂs. furis sZe da vaJis fseli, da gunda<br />

monayili erTgan asÂ, ergebis. misTÂsve. kitris naqurceni ga(a)Ãme,<br />

mogale da TafliTa (51v) umgbariTa aWame, da ergos. misTÂsve. qaTmis<br />

koWz(ed)a qerqiviTa hkravs, igi ahÃade, g(aa)Ãme, danaye, TafliTa<br />

aWame da ergos.<br />

mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas. fseli misi, kecisa WurWliTa<br />

dadgi, Tu mweri hkrbebodes _ zed Zveli yveli da ormoci marcuali<br />

pilpila erTg(a)n Seyare, danaye da wyliTa xaviwad Seqen, da aWame.<br />

Tu fselsa m(a)s z(ed)a mweri ara hkrbebodis _ mokudebis, cudia, nu<br />

hkurneb.<br />

TirkmelTa tkivilisaTÂs. wunwub(a)Á TafliTa aWame.<br />

g(u)lis wretisaTÂs. broweulisa qerqi da fisi xuT xuTis<br />

dramisa wona danaye, furis sZiTa aduRe, SeasÂ, ergos.<br />

SekrulobisaT(Â)s. qatos wveniTa Wakunteli 169 Seagbe, misiTa<br />

wuÀniTa patruki, zeTi, Tafli, erboÁ erTgan moyare, Zmari urTe,<br />

Seas ergos.<br />

168 51r _ cxros rituali.<br />

169 teqstSia `Wankuteli~.<br />

68


mjdomi visca esxas. kalnafis Tesli mogale, z(ed)a moasxi,<br />

ergos.<br />

kuvikurisaT(Â)s. kuliavi dagale, gamowure, samsa dilasa samsami<br />

Tasi Sesuas, ergebis.<br />

srsuilisaT(Â)s. kurmuxi mogale ded(a)k(a)cisa sZiTa scxe da<br />

ergebis.<br />

k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros. misive Zuali T(a)vsa<br />

daidvas da ergos.<br />

guÀlcemulisaT(Â)s. vardis furceli (52r) danaye da yrmis vaJis<br />

fsliTa SeasÂ.<br />

saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes. dedak(a)cisa TmaÁ<br />

da RÂis SeSaÁ, qrTili, qalbana da k(a)cis Tma, irmis rqaÁ erboTa<br />

akmie.<br />

xorbisaTvis. qrTilis fqÂli wy(a)liT gadgine, uzmasa as da<br />

ergos.<br />

tyirbisaT(Â)s. visca gausivdes ese swamle: Ãorcsa wy(a)liTa<br />

moxarSulsa nu sWams, nuca yo(e)l rasaca Wamdes _ Tbils Wamdes.<br />

kapris Ziri da ZeZÂs eklis furceli erTg(a)n ZmriTa Seagbe da<br />

SeasÂ, dacdili aris, ergos. misTÂsve. ifqÂlis qatoÁ moÃale da<br />

msivansa z(ed)a dasdev, da ergebis nebiTa R(mer)Tis(i)Ta. misTÂsve.<br />

mdog Ãmeli mogale, umgbariTa TafliTa mozile, kurdRlis<br />

korklis zoma cxra Seqen da samsa dilasa uzmasa, sam sami SeaWame<br />

da m(a)s mtkivansa z(ed)a miawv(i)ne, ergos nebiTa R(mer)Tis(i)Ta,<br />

samxramdi ima mÃarsa iwves. misTÂsve. ardi bostnisa daw da ZmriTa<br />

gaqen, mtkivansa z(ed)a scxe, ergos, dasturia, nebiTa R(mer)TisaTa.<br />

keTrisaTÂs. mRamiobi Seipyar, TeTriTa dakali, sisxli misi<br />

Wiqasa Sig(a)n daiWire, sisxli da Ãorci orive ga(a)Ãme, dagale da<br />

TafliTa gadgine, keTrsa Semosdev, xuT dRemdi nu Seixsnis da<br />

ergos.<br />

Tavis tkiv(i)lisaTÂs. k(u)rdRlis (52v) naRveli cxuirTa uwTve.<br />

vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa. ifqÂlis qatoÁ ga(a)Ãurve<br />

tafasa Sigan TxliTa anu RviniTa, ferÃsamca ara daswvides cxelsa<br />

dasdebdi xSirad, kidemca ara gaucivda. misT(Â)sve. saros Ziri<br />

danaye, kecsa z(ed)a dasdev da m(a)n moklas salmob(a)Á igi.<br />

vis ferÃi gausivdes. aslis fqv(i)li sZiTa mozile, Citis<br />

skintli urTe, msivansa z(ed)a dasdev.<br />

69


uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes. kurdRlis guli Segbole,<br />

nigozis zeTiTa Seas da SeaWame, da ergos. misT(Â)sve. bolokis<br />

Tesli danaye, gacer da vaSlis qerqi danaye, gacar da boloki miT<br />

Sezile, mkerdsa dasdev da SeixÂe.<br />

uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces. igi wiTlisa<br />

naRvlisag(a)n aris. mxali kalnafisa kargad Seagbe, igi k(a)ci<br />

Tbilad dasÂ. oflm(a)n raÁ dauwyos divli, frCxilsa naxarSiTa<br />

ibandes da ergos. misT(Â)sve. garakis furcelsa z(ed)a nami dadgebis,<br />

WurWelsa Sig(a)n moyare, rvas dRes TÂTo Wiqa SeasÂ, samsa dilasa<br />

TeTrsa fsmides 170 , miT scan rome ergebis.<br />

(53r) gare r(omel)sa aCndes. leRÂs furcels sZe rom sdiodes<br />

m(a)s scxebdi, samsa dResa cxelsa mzesa icxunebdes _ sadamdi tyavi<br />

ar aqlTdes, scxebdi, ergos.<br />

k(a)ci Tu ver fsmides. tredis skintli, dramis wona, SeasÂ.<br />

qarisT(Â)s. TeTri navTi sui kÂras dResa. samxari Wame da<br />

orS(a)b(a)Tsa imarxe _ nuca vaxSamsa sWam; r(a)J(am)s yoveli k(a)ci<br />

dawves, SuaRame Seiqnas, Ã(ma)Á ara ixmodes, kvercxis xeWebi navTiTa<br />

da RÂniTa asÂ, RÂno ufroÁ qen, WiqiTa SeasÂ, Tbilad daiburos,<br />

daiZinos, dileul sagebelTa nu adgebis paStas xans, paWiWs nu<br />

gaiÃdis, sartyels nu Seirtyams, ferÃi m(a)Rl(a)dre daidgi.<br />

samS(a)b(a)Ts _ SuadRe puri Wame, vaxSamsa nu sWam; oTxSafaTs _<br />

im(a)rxe; xuTS(a)b(a)Ts _ amav wesiTa Wame; paraskevica _ imarxe;<br />

S(a)b(a)Tsa _ samsa kÂrasa imav wesiTa iqmodi, S(a)b(a)Tsa samx(a)rsa<br />

Wamdi; kÂramdi _ im(a)s iqmodi. am(i)s wamlobaSig(a)n RÂnos Tbilsa<br />

asuÀmdi, meores kuirasa muSki _ Tu eSoebodes, miTve wesiTa<br />

qalbanaca ergebis, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />

soko, r(ome)lsa esxas. Relisa soko, pilpila, mdogÂ, TafliTa<br />

umgbariTa gadgine, scxe, anu Zu(a)Á, anu yaWis sabeli, (53v) mouWire<br />

da mohkveTe, ergebis.<br />

mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos. qondarsa danayilsa asmidi,<br />

ergebis nebiTa R(merT)is(i)Ta.<br />

sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes. qinZi Ãmeli,<br />

danayili mis(a)Á da T(a)vis TmaÁ erTgan Sezile wyliTa, z(ed)a<br />

dasdev da Seuxv(i)e, simsivne daucxres. erTxel vaJis g(a)navali<br />

170 teqstSia `fmides~.<br />

70


scxe, qrTilis fqv(i)liTa z(ed)a mougoze, skore zroxisa CÂlis<br />

k(a)cis fseliTa mougoze da scxe. 171<br />

soko r(omel)sa SigniT esxas. Tu gindes Segeb(a)Á misi zroxis<br />

Ãorci mWle SewÂ, Tu sWirdes _ ver dacoxnis da Jam Jamca<br />

gamoagdebs.<br />

r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa, anu stomaqsa.<br />

RviZli cxurisa anu Txisa ga(a)pe da mucelsa z(ed)a mosdev.<br />

uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ.<br />

g(a)navalsa wveT wveTad hyvebode da peruli Txilis feri. misT(Â)sve.<br />

gunda SÂdi aduRos, erTi kaspuri RÂno erTg(a)n (54r) Sezile da<br />

SeasÂ, qrTilis fqÂli daw kovzis naxevari, T(Tues)a Seurie im<br />

sasmelsa, ganavalsa dasdebdes da ergos.<br />

mamacisa qarisa. prasisa wuÀni da nigvzis 172 zeTi erTg(a)n Seyare,<br />

axuretine, ergebis.<br />

ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes. tenco da tegana<br />

danaye, zeTiTa berZuliTa z(ed)a dasdev da miTve dauzileve.<br />

welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden. Zira da anu kuliavi<br />

ga(a)Ãme, kargad dagali, RÂniTa urwyuliTa SeasÂ.<br />

T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis. xeWeWi, r(ome)li aris<br />

tbasa S(in)a loforTqini, igi anu qarqaSi Zveli dawÂ, wurilad<br />

danaye, gacer, Jamadmde ded(a)k(a)cisa sZe scxe da ergos.<br />

mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes. pilpila da Zira, da<br />

ospni, umgbari Tafli, sami kuÀrcxis guli, erTg(a)n Seyare da asÂ.<br />

r(ome)li xSirad gavidodes. Txis sZe da RÂno Seyare da SeasÂ.<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodes. irmis rqaÁ daw wuril(a)d,<br />

mogale, SÂdjer aWame fubrukiTa. pilpila aTisa dramisa wona, aTis<br />

kuÀrcxis g(u)li, mJaved broweuli, ese erTg(a)n gadgine, sami kovzi<br />

Seas dileul da ergos, nebiTa R(mer)Tis(i)Ta.<br />

(54v) r(ome)lsa texa sWirdes. kargis RÂnis Txle qrTilis<br />

fqviliTa erTg(a)n Seyare kecsa z(ed)a, gaTbe, qalsa, r(ome)lsa vaJi<br />

swovdes misiTa rZiTa gunda uÃurelo naTessa z(ed)a dasdev, naTesi<br />

aiRe, ageTi T(ua)lTa dasdev da ergos. misT(Â)sve. uÃurelo gunda<br />

171 53v _ mSobiarobis rituali.<br />

172 teqstSia `nigzis~.<br />

71


mogale, wur(i)l(a)d gacer da zroxisa cmeliTa magrad Sezile,<br />

kuÀrad Seqen da T(ua)lTa dasdev da miaZine.<br />

T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes. nelTb(i)liTa TafliTa dabane, kargad<br />

SeuxÂe, iyos xanamdi, merme Telis Ziri da foxveris Ziri danaye da<br />

Seagbe wyliTa, da miT dabane.<br />

Tu T(a)vsa qertli iyos. taxis naRveli da broweulis yuav(i)li,<br />

kovzi erTi Tafli, erTg(a)n Seyare wy(a)liTa, T(a)vsa scxe qartli<br />

moklas da qavilica da(a)wynaros. misT(Â)sve. mRrial tvelaÁ wyalsa<br />

zis, igi daw da mogale, wy(a)liTa, ufro ZmriTa gadgine, T(a)vsa<br />

scxe, qartli moklas da Tm(a)Á gaukeTdes. erTxel kanafis Ziri<br />

moxarSe, T(a)vsa scxe, ergos. misT(Â)sve. kapris furceli TurTu<br />

sZiTa Seagbe da miT nagboliTa Jam Jam T(a)vsa daibandes, da<br />

q(e)rtli da qavili orve dauwynaros. (55r) i(i)s Tesli da gundruki<br />

mogale, da Sublsa scxe. misT(Â)sve. moloqi da qinZi, da Sambali<br />

Seagbe, da misiTa wyliTa T(a)vi dabane, nagboli T(a)vsa dasdev,<br />

ergebis.<br />

r(ome)lsa T(a)vi stkiodes. gomizi da pilpila mogale, T(a)vis<br />

naxevarsa scxe, orbis naRveli cxÂrTa uwTve da ergos. iis Ziri,<br />

daTÂs naRveli da ospni erTg(a)n Seyare, da cxÂrTa uwTve.<br />

misT(Â)sve. abzindi da niori Roris poxiliTa, anu erboTa Seagbe,<br />

T(a)vsa dasdev ergebis.<br />

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. abzindi da qimetra, da kowaxuris Ziri,<br />

kami(s) sami T(a)vi, ZiriT(u)rT, ifnis qerqi, cota qondari, ese<br />

y(ove)li erTg(a)n Seagbe RÂniTa, sami sawyavi erTg(a)n moyare,<br />

gamowure, cota Tafli miurTe, sidamdi Tbili iyos, erTg(a)n<br />

moTquipe, SuadRemdi asuÀmdi.<br />

r(ome)li sisxlsa fsmides. mercxlis kuÀrcxi mogale da<br />

qrTilis fqÂli urTe, da ZmriTa gadgine, da asÂ. misT(Â)sve. irmis<br />

rqaÁ p(irve)li amosruli WoboSniTa moqlibe da gadgine, da ZmriTa<br />

SeasÂ, egreve misi larTi ga(a)Ãme, mogale da ZmriTa asÂ.<br />

r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa. atmis gurkis<br />

(55v) zeTi mogale, ZmriTa SeasÂ, z(ed)ac mosdev, mzesa miuwvine.<br />

mcercnelisaTÂs. gunda uÃureti da bavruki, wiTeli ospi, urwyo<br />

qondari, diadi ese y(ove)li kupriT mogale, nacartutiTa bandi, im<br />

wamalsa z(ed)a zdebdi. qaTmis skintli gadgine wyliTa, bambaSig(a)n<br />

amosuare da wylulsa z(ed)a dasdebdi.<br />

72


gul moviwyisaTÂs. qurcini xuadi Seipyar, yuÀrni gamouyaren da<br />

cxÂrsa miupyar, isunos da yelsaca Seibas. misT(Â)sve. balani Txisa<br />

cxÂrTa ukmie, isunos da yelsa Seibas.<br />

TelgmisaT(Â)s. qondari ZmriTa Seagbos, Seasuas, Telgamsa<br />

wamoyris da ergebis.<br />

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. wylis pirsa, saTibsa Sigan dgas tenco<br />

da igi dakrifos, da sZiTa da(a)lbos, erbo urTos da uzmam(a)n suas,<br />

qars(a)ca ergebis.<br />

sicivisa gatexisaT(Â)s. Zira TafliTa monaye, as da ergebis.<br />

sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes. ajaspi dayare,<br />

anu jinWari mogale, dasdev da miuwydes, nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />

g(u)lis SlisaT(Â)s. pitna sami Ziri da broweulis tkbilis wuÀni<br />

ZmriTa aduRe da axuritos, dacdilia.<br />

(56r) r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes, cotad<br />

mucelica stkiodes. qedi uWran da naRveli amouRon, poxiliTa<br />

uzelden v(idr)e buStisa piri ara gaexsnas da ergos.<br />

r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides. biaÁ da vaSli, da<br />

ospi wiTeli Seagbos, v(idr)e dalCuÀs, cerecoca miurTe 173 , aWame,<br />

ergebis. 174<br />

(58r) gasavali Tu gausivdes. wiTeli bavruki da Tafli erTg(a)n<br />

gadgine, ga(a)Tbe, nelTbili scxe. qva ga(a)Ãurve, RÂnosa Ca(a)gde,<br />

qveSe uyrCole, ergos.<br />

RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos. moxis qerqi da<br />

veluri ardi, qondari erTg(a)n Seyare da Seagbe, ergos nebiTa<br />

R(merT)isTa. RÂZli da tyirbi Tu gausivdes. kiri daw da Roris<br />

cmeliTa gadgine, z(ed)a dasdev, ergos nebiTa R(merT)is(i)TaÁ.<br />

RÂZlisaT(Â)sve. RÂis naxSiri da mglis mCoro erTg(a)n mogale,<br />

kargiTa RÂniTa erTi kovzi SeasÂ. misT(Â)sve aris. da mTaSig(a)n dgas,<br />

furceli misi niorsa gavs da mis Zirsa WloniviT hkidavs igi,<br />

ZiriT(u)rT mogale da ga(a)Ãme, da RÂniTa samsa dil(a)sa SeasÂ,<br />

ergos. tyirbi da RÂZli r(ome)lsa gausivdes. ifqulis fqÂli germad<br />

173 teqstSia `miuTre~.<br />

174 56r, 56v, 57r, 57v _ locva RviZlis, qarcemulis, cxros,<br />

gvelcemulis; rituali mSobiarobis; locva<br />

kbilistkivilis, ufsmadobis.<br />

73


gacer, purad Seqen gamoucxobel(a)d, ugbolveliTa TafliTa xaviwad<br />

Seqen da tilosa z(ed)a g(a)f(i)ne, z(ed)a dasdev, salmob(a)Á gamoiRos<br />

da simsivne da(a)cxros nebiTa R(mer)Tis(a)Ta.<br />

SekrviT vinca iyos. yurZeni Savi aduRe, SeasÂ.<br />

sisxli 175 vis cxuirTa sdiodes. rqaÁ damwuari da melani, da<br />

gomizi erTgan mogale da cxÂrTa ubere.<br />

TvalTa TeTrisaT(Â)s. (58v) kamaÁ mogale, uwTve.<br />

yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes. ymis vaJis fseli<br />

Causxi WurWelsa, sami gunda Ca(a)gde, tiloT zemohkar, xuTis dRes<br />

daexsen, amoiRe, danaye da yursa uwTve, erTxel vacisa fseli Causxi,<br />

naRveli raÁs gind iyos Seurie da eSvelos.<br />

vis mZovari sWirdes. lerwmis qerqi daw da spanZlis Tesli,<br />

mdogÂ, wiTeli bavruki naxevrad SeurTe, mZovarsa z(ed)a zeTi scxe<br />

da isi wamali z(ed)a dasdev da ergos.<br />

saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes. ospi da vardi mogale,<br />

ZveliTa RÂniTa ga(a)Tbe, SeasÂ. pilpila qviTa mog(a)le, wyliTa<br />

Seas da RÂno Seagbe. rko cotad Seqen, aWame, kideca asÂ. matyli<br />

tafasa Sig(a)n ga(a)Tbe RÂniTa, mucelsa z(ed)a dasdev.<br />

qavilisa da mRerisa. axali keci daw da mogale scxe,<br />

spodogorsaca ergebis. RiRusa axali keci dawÂ, mogale, ZmriTa scxe<br />

da cÂli da fisi dasdev, da SeuxÂe, da dadnos.<br />

keTrisaTÂs. kurdRlis sisxli SeasÂ, erTi Tavi Romi dawÂ,<br />

mogale, scxe. am(a)n mZovar(i)ca moklas.<br />

ZuZu, r(ome)lsa stkiodes. qarta (59r) axali daasovle, Seuxuie<br />

Tbil(a)d, ergebis.<br />

zugi r(ome)lsa stkiodes. niaxuri Seagbe tkbiliTa RÂniTa,<br />

matyli dasovle dasdev, ergebis.<br />

sneuli, r(ome)li ususurad iyos. kedlis nagozi kuamliani<br />

mogale da tkbiliTa RÂniTa gadgine, mkerdsa da beWsa scxe, da<br />

dasdev, da SeuxÂe, da Txisa misg(a)n cxurisa pirsa T(Tues)a upyar<br />

da Zali Sedvas, saWmelsa nu aWmev, purwyaliTa aWame ergos.<br />

spaondogarsa. myuris bude, r(omel)i wy(a)lsa S(in)a mRrialtveli<br />

igi, niguzis zeTiTa Taflsa S(in)a SeuwÂ, v(idr)e dadnes dawure da<br />

scxe.<br />

175 teqstSi `sisxli~ gameorebulia.<br />

74


ufsmelobisaTÂs. Txis naRveli miurTe gundruksa, jinWaris<br />

Tesli wyliTa gadgine da SeasÂ.<br />

sneulsa, r(ome)lsa swyurodes. samis kvercxis gulsa berZuli<br />

zeTi urTe da aWame, zeTisxilica miurTe. misT(Â)sve. RÂno da wyali,<br />

da yveli, da yuav(i)li, r(omel)i saTibsa Sigan iqnebis igi yuav(i)li<br />

Crdilsa Sigan ga(a)Ãme, wyliTa Seagbe, misiTa nagboliTa pirsa<br />

iTquifdes, kideca asÂ.<br />

Tualbliti visca sWirdes. irmis larTi Ãmeli monaye, dasdevi,<br />

ergos. T(ua)lTa moklebisaTÂs. (59v) ded(a)k(a)csa axali yrma rom<br />

edgas p(irve)li misi sZe mowvele, niori oTxad gakuÀTe, Sigan gauRe,<br />

ergebis.<br />

ÃvelisaTÂs. rvaÁ Tavi niori tafasa Sigan SewÂ, samsa dilasa<br />

uzmasa asÂ, ergebis. misT(Â)sve. zeTi vardisa da Tafli sworad yav,<br />

qalbana da Zira, da sananebeli danaye, miurTe, asÂ.<br />

kb(i)lTa mRilisaT(Â)s. Ãaris ZiraÁ, r)omel)sa Zirsa z(ed)a sami<br />

furcelni esxnes, Ziri misi da furceli furissulasi, orive<br />

erTg(a)n Seagbe da wveni misi pirsa amdgome, nu CanTqams, ergebis.<br />

misTÂsve. Sxamis Ziri da ielis Tesli, da bavruki wiTeli, erTg(a)n<br />

mogale, pirsa uyrCole.<br />

RrZilni, r(ome)lsa uyroden. bavruki wiTeli da pilpila danaye,<br />

ZmriTa gadgine, pirsa imdgome, ergos.<br />

piris simyralisaT(Â)s. bavruki da pilpilaÁ, da gunda mogale, da<br />

ZmriTa imdgome.<br />

TelgmisaTÂs. qondari da mar(i)li erTg(a)n danaye da ZmriTa<br />

gaTquipe, da SeasÂ. misT(Â)sve. mdog mogale da Tafli miurTe, pirsa<br />

imdgomos, nu CanTqams, sapanZli Seagbe, igi aWame.<br />

T(a)vis tkivilisaTÂs. yrdelvad (60r) g(o)n(e)b(a)Á aCqarebul iyos,<br />

avi aris. da Tu Jangris ferad arwyevdes avi aris. Tu civi ÃuÀla<br />

daerTos avi aris. civi ÃuÀl(a)Á am(a)s hqÂ(a)n _ uWkuod gaÃados. Tu<br />

k(a)cis naxva ar undodes da pirsa kedlisken iqmodes, Ãelsa<br />

iSuÀrdes da eWedebodes rasme, avi niSani aris. Tu tanisamossa<br />

iÃdides avi niSani aris. Tu anazda Sublze civi ofli gamouvides<br />

avi niSani aris. Tu am droÁs aqimi moiyvanon, sneuli naxos,<br />

p(irada)d hkiTxos: pirSig(a)n gemoÁ rogori gic. Tu Tq(ue)s pirSi<br />

Tbil(a)d maquso _ icodi sisxlisag(a)n aris. Tu Zali hqondes _<br />

Ã(e)li gauxsen, aseTi SarbaTebi Seuwyve, rom sisxli da(a)wynaros.<br />

75


Tu Tq(ue)s pirSi mwared maquso _ icodi zafris(a)g(a)n aris, zafra<br />

sWarbobs, grili da gasaxsneli SarbaTebi Seuwyev, rome gaxsnas. Tu<br />

asre Tq(ue)s piri mimJavdebiso _ icodi sevdisag(a)n aris da sevda<br />

sWarbobs, m(a)s aseTi SarbaTebi Seuwyev, rome rbili da mÃurvale<br />

iyos. Tu asre Tq(ue)s piri mimlaSdebiso _ balRami aris, SarbaTi<br />

mÃurvale da Ãmeli Seuwyev. Tu saWmeli undodes _ simrTelisa<br />

niSani aris. (60v) Tu sicxe sWarbobdes _ sasmeli saWmeli SarbaTebi<br />

y(ove)l grili Seuwyev, Tu zafra sWarbobdes _ momJavo Seuwyev. Tu<br />

balRmianad iyos an grilad mÃurvale da gr(i)li geuwyev.<br />

niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili wamlebi<br />

gamoiRebs sqelsa 176 balRamsa rome ugubdebodes. aiRe zanjafali,<br />

TarbuTi da Saqari erTmanerTisa odeni, danaye, gacer da raÁ<br />

moundes, ori drami miec TbiliT wyliTa. sxu(a)Á wamali, rome<br />

gamoiRos balRami da sevda. aiRe sakmuni naxevari drami, afTimoni<br />

erTi drami, TeTri xarikoni naxevar drami, baskiji ori drami,<br />

yuela danaye, gacer da miec TbiliTa wy(a)liTa, rome Sesuas, Tu<br />

SeZlos srulad miec, Tu ara naxevari. sx(ua)Á wamali. aiRe TarbuTi<br />

erTi drami da naxevari, danaye da Sezile, bazaryatunis wy(a)liTa<br />

anu biis g(u)lis wy(a)liTa habebi Seqen brtyeli da r(a)Á moundes<br />

miec enasa quÀSe da uSvelos. sx(ua)Á habi muclis tkivilisa romeli<br />

dia midiodes da ar dadges. aiRe aRtori da gunda, da broweulis<br />

qerqi, (61r) TÂTosag(a)n naxevar naxevar drami danaye, gacer da<br />

RÂniTa Sezile, da CrdiloSig(a)n ga(a)Ãme, da miec, uSvelis.<br />

T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs. aRiRe yuavis tÂni marjuÀnisa, gaqen da<br />

garcxi, m(a)mlis Citis tÂni Sescxe. T(a)vis tk(i)v(i)lisaT(Â)s. aRiRe<br />

cereco da wyliTa aduRe, merme wy(a)li T(a)vz(e)da da(a)sxi da<br />

cereco z(ed)a dasdev, merme zeTiTa da ZmriTa Sezile, Semosdev,<br />

Tfil(a)d dabure. sxu(a)Á wam(a)li rome mudam stk(i)vodes. aRiRe<br />

furis erbo da berZuli zeTi ori kovzi, da kuliavi, danaye erTad<br />

da T(a)vsa Semosdev. sx(ua)Á T(a)vis tkivilisa, rome Wkuasa Zali<br />

misces da T(a)vsa uSvelos. aRiRe wmida fqÂli, sami kuÀrcxi da<br />

kuÀrcxis qerqiTa sami wy(a)li da(a)sxi, furis erbo, Tafli, aduRe<br />

da aWame, rac amisg(a)n darCes cxÂrSig(a)n CauwuÀTos, saRamomdi<br />

miuSÂ da uSvelis. sx(ua)Á wamali. aiRe furis erbo, TafliTa anu<br />

176 teqstSia `sqeli~.<br />

76


zeTiTa Sezavebuli, aWame, uSvelis. sx(ua)Á, rome sigrilisag(a)n<br />

stkivodes. sami piri TeTri RÂno Seasui, puri aWame, RamiT tkb(i)li<br />

breweuli aWame, dileul ferÃi TbiliTa (61v) wyliTa dabane da<br />

r(a)Á T(a)vm(a)n tkivili dauwyos _ iis zeTi T(a)vsa scxe da cxÂrTa<br />

CauwuÀTe, anu erbo, anu qalis rZe scxe, qeris wuÀni asÂ, subuqi<br />

saWmeli aWame, TeTri RÂno asÂ. sx(ua)Á wamali. aiRe Wakutlis Ziri,<br />

danaye da wyliTa gawure, vardis zeTi gaur(i)e, cxÂrTa uwTve.<br />

sx(ua)Á. aRiRe gauÃureteli gunda, g(u)li amoarTÂ da w(y)liTa gaqen,<br />

cxÂrTSi Caudev, T(a)vi daRma qnas, uSvelis.<br />

sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes. naxe ququToSig(a)n sim(a)gre<br />

aris Tu ara, Tu simagre ar iyos aRiRe 177 vercxlis wida da arjaspi<br />

da war(x)aqi TÂTo drami danaye da abreSumiTa gacer, TafliTa<br />

Sezile, y(ove)lTa RameTa ququToz(ed)a dasdev.<br />

sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden, am(a)s hgvandes<br />

miwiT savse ariso. isi wamali dasdev rome zemo dagÂweria da<br />

damwuari spilenZi T(ua)lS(in)a gamoavle erTi drami. samyi arabi,<br />

afoni, zafrani, TÂTo drami danaye, Sezile, ga(a)Ãme, wyliTa gaqen,<br />

(62r) CauwuÀTe, uSvelis.<br />

sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes. misi niSani: Savi da<br />

wurili iyos, da tilsa hgvandes, seni aris, tili ar aris, misi<br />

wam(a)li: aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli, erTad<br />

garie, wyliTa dasdev, is tili gamoiyvane da wuwuTo maril wyliTa<br />

garcxi. sxu(a)Á wamali. Tu TeTri iyos, anu ZuÀli, anu axali, aRiRe<br />

wulis ymawurlis fseli, WurWelSig(a)n Ca(a)sxi, munamdi aduRe<br />

gasqeldes, merme a(i)Re, ga(a)Ãme da cota muSki gaurie, wmidad<br />

danaye, saoqromWedlos qoTanSi Cayare da amav qoTanSi Zafranis<br />

wyliTa gaurie, c(e)cxlz(ed)a dasdev rome dadnes, merme a(i)Re<br />

salis qvaz(ed)a galese da T(ua)lSig(a)n gamoavle, uSvelis brZenTa<br />

da ama wamalsa upuvneli T(ua)li daurqmevia.<br />

niSani Sakikisa. naxevar T(a)vi rom stkivodes da piri, da T(a)vi<br />

wiTeli iyos, da rac civi iyos iamebodes _ icodi sisxlisag(a)n<br />

aris. safeTqeli gauxsen da ospi aWame ZmriTa, zafraniTa (62v) da<br />

tapaSiriTa, da wy(a)lis migierad xilis wy(a)li SeasÂ, niadag vardis<br />

wy(a)lasa usunos. samsa dResa ima wesiTa Seinaxe, merme es wamlebi<br />

177 teqstSi `aRiRe~ gameorebulia.<br />

77


miec: aiRe yÂTeli alila, ocdaerTi dangi, oci drami Ãmeli qliavi,<br />

TxuTmeti marcvali unapi, ocda aTi marcuali Ãmeli ia, xuTi drami<br />

wiTeli vardi, oTxi drami qinZi, yuÀl(a)Á erTad qoTanSi Cayare, ori<br />

litra wy(a)li da(a)sxi, erTs dRe Rames da(a)lbe, merme aduRe<br />

sidamdi naxevar litra darCes da merme gawmide wy(a)lisg(a)n, da asi<br />

drami WurWelSi Ca(a)sxi, merme aiRe Turbuni erTi drami, danaye,<br />

gacar, gaurie Saqari TxuTmeti drami, dawolis J(ams)a SeasÂ, RÂnisa<br />

da Ãorcisg(a)n farezad Seinaxe samsa dResa amav wesiTa, uSvelis.<br />

sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci savse iyos<br />

baRlmisag(a)n. aRiRe sakamoni da mastaqi, sabri da Sahmihandari,<br />

naxevar naxevar drami, danaye, gacar da wy(a)liTa Sezile, da habebi<br />

Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec erTi drami, (63r) da Tb(i)li wy(a)li<br />

SeasÂ.<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni stkivoden da<br />

nikrisi sWirdes. amisi saxeli solinjaniis habi aris. aRiRe<br />

solinji da yÂTeli alila qerqisag(a)n gamoRebuli equsi drami,<br />

sakamuni erTi drami, danaye, gacar, TbiliTa wy(a)liTa Sezile da<br />

habebi Seqen, da miec ori drami.<br />

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome gasustebuli iyos<br />

da saWmeli ver moidnos. aiRe iarajifekra da TarbuTi aT aTi<br />

drami, yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli, afTimoni, vretaci,<br />

xarkoni, indouri marili da Sahmiandali, sakamoni, TÂTo drami, qvaÁ<br />

sakmeli, r(ome)lsa mukli hqÂan, da(a)lbe da sx(ua)Á wamlebi danaye,<br />

gacar, RÂniTa Sezile, habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da miec ori da<br />

naxevar drami.<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa, r(ome)li<br />

gaxsniT iyos. aiRe niSastaki da gazixeJi, da taWWkrezi, gaqurcnili<br />

nuSi, danaye, gacer da kuÀrebi Seqen, ga(a)Ãme CrdilSig(a)n, habalasis<br />

wy(a)liTa ori drami miec.<br />

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da stomaqsa<br />

Zalsa (63v) miscems da RÂZlisa gzaÁ misces. aiRe sabri aTi drami da<br />

wiTeli vardi, Ãmeli mazdaqi da yÂTeli alil(a)Á qerqisag(a)n<br />

gamoRebuli, danaye, gacar da erTmaneTSi gaurie, CrdilSi ga(a)Ãme,<br />

sami drami miec.<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da r(omel)sa sajdomi<br />

stkivodes. aRiRe qv(a)Á sakmeli lurji equsi drami, qabuli alilaÁ<br />

78


da amlaji, da bililaji qerqisg(a)n gamoRebuli TÂTo drami, danaye,<br />

gacar da prasis wyliTa gaurie, da habi Seqen, da raÁ moundebodes,<br />

miec misiTa wy(a)liTa.<br />

sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da<br />

filenjsa da sigr(i)lisa sensa. aRiRe zanjafili, pilpilaÁ da<br />

rapTeRi, malWi da balji qerqisg(a)n gamoRebuli, nurtaki da Savi<br />

alilaÁ, nanaxiva TÂTo drami, sabri aTi drami, ese wamlebi<br />

wur(i)l(a)d danaye, gacer da ZaRli yurZenaTa wy(a)liTa aurie,<br />

habebi Seqen, CrdilSi ga(a)Ãme da r(a)Á moundes miec.<br />

sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes. aiRe mJavisa<br />

breweulisa qerqi 178 da gunda (64r) mogale da dasdev.<br />

sxu(a)Á habi. amis zne davweroT Tu sneuls misce ergos Tu<br />

T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa. aiRe TarbuTi naxevar drami,<br />

xarkoni naxevar mutyali, qabuli alila erTi drami da naxevari<br />

laJurdis qvaÁ, Tu ese ara iyos amis magivrad Savi alila unda,<br />

mazdaqi da razanis Tesli, TÂTosg(a)n orosi dangi, solinjani erTi<br />

mutyali, y(ove)la danaye da gacer, da c(i)viTa wy(a)liTa gaur(i)e,<br />

pilpilis odeni nabebi Seqen. Tu k(a)ci SekrviT iyos naxev(a)r dangi<br />

sakamuni gaurie, k(a)ci frTx(i)lad Seinaxe da saRamod miec, rom<br />

pirSig(a)n Caigdos, merme civi wyali Seasui da habi erTxel<br />

Semodgom(a)s unda, erTxel gazaf(x)ul(ze) 179 .<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli<br />

iyos. aiRe kowaxuri oTxi mutyali da hindihis Tesli, qiSuTris<br />

Tesli, Savi xaSxaSi da simlarabi, TÂTosg(a)n erTi mutyali,<br />

tahbiriloqi TÂTosag(a)n naxevar drami, yuÀla danaye da gacer,<br />

SaSari kitri da ayiros Tesli erTi dangi w(mid)iTa quabiTa kargad<br />

aduRe, rome gasqeldes julabsaviTa, (64v) merme aiRe da miec erTi<br />

mutyali, rome Wamos, z(ed)a Tbili wyali Seas da Tu stomaqi<br />

gasustebuli iyos, erTi mutyali wnalelexi gaurie.<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa da mamaci Tirkmeli<br />

rome stkivodes, da siyÂTlesa rome pirzed iyos, da g(u)lis<br />

sigrilesa. a(i)Re xurma, r(omel)i moSavo iyos ormocda aTi<br />

marcuali qerqis(a)g(a)n gamoRebuli, qoTanSig(a)n Cayare, Zmari<br />

178 teqstSia `qeri~.<br />

179 teqstSia `gazafuli~.<br />

79


da(a)sxi, piri daumagre da gauSÂ SÂds dResa, da aiRe sakamuni da<br />

sadapiris furceli, xartuti, TÂTosg(a)n erTi drami, zanjafali<br />

equsi mutyali, qeri boraki oTxi mutyali, pilpila aTi marcuali,<br />

nuSi ocda aTi, calke calke danaye, gacar da aiRe kargi Tafli<br />

ori nuki, cecxlz(ed)a dadev, nelTbilad aduRe, qafi mohÃade,<br />

viremdis qafi gawm(i)des, merme Zmari da xurma Caay(a)re, cotad<br />

aduRe da gaacive, merme danayili wamlebi cocota gaurie da kargad<br />

Sezile, da raÁ mogindes miec oTxi mutyali, z(ed)a Tbili wy(a)li<br />

SeasÂ. sxu(a)Á sasmeli obindrisa, r(omel)i uSvelis zmastsa da<br />

stomaqis tkivilsa, da RÂZlis gzaÁ.<br />

(65r) niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi, gÂbrZanebs C(ue)n<br />

brZeni aqimi. r(omel)ica kargi aris da marge, gÂCvenes. p(irvela)d<br />

tirifi vaxsenoT da r(omel)ica misi xasiaTi. misi furceli<br />

wy(a)liTa moxarSe da is wy(a)li dadev, r(omel)i gawmdes, merme<br />

gunda danaye wmida, Sigan gaurie da wels quiT raÁca seni iyos<br />

Semwen da uSvelis. ymawurili, r(omel)i ZuZus wovdes da gacxelos,<br />

misiTa furcliTa daxuri v(idrem)dis ofli movidodes, uSvelis; da<br />

misi Ziri da yuav(i)li danaye, daw da wyliTa SeasÂ, vinca gaÃsniT<br />

iyos Sekras; da Tu ukana Seeqnas uSvelis, ded(a)k(a)csa, rome wesi<br />

sWirdes uSvelis _ sisxli daayenos; sadaca sisxli sdiodes k(a)csa<br />

y(ovels)a uSvelos.<br />

marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n. aRiRe da danaye da<br />

mRierz(ed)a dasdev, uSvelos da tyavsa moiyvans; Tu TafliT aduRo<br />

da misce _ RÂZlsa uSvelis; Tu CamiCiTa aduRo _ sensa uSvelis.<br />

mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n.<br />

imisi Sto da qerqi wyliTa aduRo da Seasua visca muceli<br />

stkiodes uSvelis; visca piri stkiodes uSvelis; Tu T(a)vze da(a)sxa<br />

mReri iyos; Tu sxu(a)Á seni _ uSvelis; Tu stomaqi stkiodes SeasÂ<br />

uSvelis.<br />

ama balaxs skilvi hqÂ(a)n. sanatrel (65v) ars, r(omelma)n k(a)cm(a)n<br />

ipovos ama niSanTa monaxe mTasa adgilsa, qviansa, uyuav(i)lo da<br />

uTeslo, erTi adli simaRle aqus da sisxo cerisa, Txlad Stoebi<br />

asxia da aqiT aqaT Stoebsa daifanCavs, misi furceli enasa anu<br />

cersa hgavs, raca furceli asxia wuÀr daRma aris da raca zeiT<br />

asxia T(ua)liviT elavs, misi ufrosi niSani es aris: gareT mowiTano<br />

da oqros feri. merme aiRe Tu iSovo, misiTa ZiriTa CrdilSi<br />

80


ga(a)Ãme, wmidad danaye da gaurie TeTriTa TafliTa, W(i)qis<br />

WurWelSi Cadev, Seinaxe da saqme Teriayisa qnas, da visT(Â)sca<br />

sikudilisa wamali iyos mocemuli uzmasa naxevaris krkos odeni<br />

miec, uSvelis. sxuasa sensa uSvelis: T(a)vis tkivilsa, T(ua)lis<br />

sinaTlesa uSvelis; vinca sisxlsa amoiRebdes TbiliTa wy(a)liTa<br />

miec; RÂZlis tkivilsa, ferias tkivilsa da g(a)nrRuÀulsa uSvelis.<br />

ananaxi pitnasa hqÂan. misi xasiaTi mÃurvali aris da Ãmeli;<br />

sisxli dayenos; ZmriTa miec da gurgali Wia moklas da gawmidos<br />

k(a)ci baRRmisag(a)n; da Tu mJavis broweulis wy(a)lSi gaurio,<br />

mRersa (66r) dasdva _ eSvelos; visca ZuZu 180 stkiodes _ danaye,<br />

mar(i)li gaurie, z(ed)a dasdev, uSvelis; ZaRlis nakbensa uSvelis;<br />

Tu TaflSi gaurio _ yuris tkivilsa uSvelis; enis tkivilsa<br />

uSvelis; k(a)ci rom qSinevdes uSvelis.<br />

prasisa xasiaTi. Ãmelia da mÃurvali. misi Tesli danaye, gacar,<br />

SeasÂ, tyirbis tkiv(i)lsa uSvelis; zurgis tkiv(i)lsa da k(a)ci<br />

gaxsniT iyos uSvelis; ZmriTa aduRe _ kbilis tkivilsa uSvelis;<br />

Tu ga(a)lbo(b) 181 mRersa uSvelis.<br />

samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n. misi xasiaTi. misi wyali<br />

SeasÂ, ZuZus rZe movides; muceli rome stkiodes da gausivdes misi<br />

wy(a)li uSvelis; dedak(a)csa, rome ymawurlis bude stk(i)odes<br />

uSvelis; Tu tyirbsa ZmriTa da TafliTa misce uSvelis; stomaqis<br />

tkiv(i)lsa uSvelis; guÀlis, morialis, Rriankalis nakbens uSvelos.<br />

qinZis xasiaTi. grilia, civi. Tu danayo cecxliTa damwuarsa<br />

uSvelis; krkilis enas Tavsa sensa ityÂan uSvelis; misi Tesli,<br />

RÂniTa anu ZmriTa aduRe, Wiasa uSvelis.<br />

aveluki Rualosa hqÂ(a)n. misi buneb(a)Á civi aris misi xasiaTi.<br />

aduRe da (66v) mwiTursa baRlamsa uSvelis; Tu danayo, dasdva<br />

bedn(i)ersa uSvelis; Tu asea geslm(a)n ver awyinos; Tu misi Tesli<br />

aduRo da RÂniTa Seasua muclis tkivilsa uSvelos; RÂniTa imdgubo<br />

kbilis tkiv(i)lsa uSvelis; Tu ZmriTa aduRo, tyirbze dasdva<br />

uSvelos; welSi da buStSi qva sWirdes _ dafSunitos.<br />

qondris xasiaTi. Seasui RÂniTa da TafliTa, maRasi Rrmad<br />

Cagdos; TafliT aWame da Wia moklas; Tu ZmriTa aduRo wiTelsa<br />

180 teqstSia `ZuZo~.<br />

181 teqstSia `galbo~.<br />

81


uSvelis; Tu meWeWzeda dasdva uSvelis; Tu Seasua Wkuisag(a)n<br />

gadgomilsa uSvelis.<br />

tuRtis xasiaTi. RÂniTa aduRe anu TafliTa da SeasÂ, muceli<br />

gaxsnas; da raca aso stkiodes; anu ZarRuÀbi damoklebul iyos; anu<br />

mReris bayli sdiodes dadev, uSvelos; Tu mRierzeda dasdva<br />

garbilos; Tu batis qoniTa anu beveknis gomizzed gaurio ukanas<br />

karze dasdev gaxsnas; da magisi Ziri aduRo da RÂniTa Seasua<br />

zurgis tkiv(i)lsa uSvelis; visca buStSi qv(a)Á hqondes uSvelis;<br />

brusa uSvelis; ZmriTa aduRe, pirSi imdgume kb(i)lis tk(i)v(i)ls<br />

uSvelis; CrdilSi ga(a)Ãme, (67r) wmidad danaye, visca Sayi sWirdes<br />

Semwen, uSvelis; zeTiTa da RÂniTa Semwen gesliansa nakbensa<br />

uSvelis; misi Tesli Seas amozidvasa da ukanas karis tkiv(i)lsa<br />

uSvelos; Tu furceli zeTiT danayo mRersa uSvelis.<br />

mravalZarRuas xasiaTi. y(ovels)a mRersa uSvelis; sisxli<br />

dayenos; da damwuarsa uSvelos; munsa da ZaRlis nakbensa; anu Tiasa<br />

dasdva uSvelos; Tu T(ua)lis ZarRÂs mReri gamovides mar(i)liT<br />

danaye, uSvelis; Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkiv(i)lsa da<br />

lusnotsa da TranCsa uSvelos; Tu furceli danaye da wy(a)li<br />

gamoswuro da pirSi aRebino rac mReri pirSi iyos, uSvelos;<br />

RrZ(i)lsa sisxli sdiodes uSvelos; misi wy(a)li T(ua)lis<br />

tkiv(i)lsa uSvelis; misi Ziri aZov acoxnine, kb(i)lis tkiv(i)lsa<br />

uSvelis; Tu TirkmelSi anu buStsa seni iyos Ziri misi danaye,<br />

TafliTa aWame, uSvelis; misi Ziri RÂniTa SeasÂ, cxros uSvelis.<br />

aRiWi jinWarsa hq(Â)an. furceli Tu mar(i)li danayo mRerze<br />

dasdva, uSvelis; qerqi rom danayo didis xnis mRersa uSvelis; Tu<br />

bavasiri iyos da baRlami gamoiRos; Tu zeTiTa (67v) da cÂliTa<br />

gaurio, tyirbze dasdva, uSvelos; visca sisxli sdiodes misi<br />

furceli cxÂrTa Caudev uSvelos; guÀrdis tkiv(i)lsa da muclis<br />

tkiv(i)lsa uSvelos.<br />

niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT. r(ome)li<br />

umaRle da mefe ars y(ovel)is feris Teslisa. misi bun(e)b(a)Á da<br />

siÃmele, da sinedle, erTmaneTisa swori ars. amisi niSani: gamoacxo<br />

da dasdva mRerzeda piri gamoiRos; puri mÃurvale aris, ficxla<br />

Cavides stomaqSi da lbil(a)d daiWiros; Tu xuarbali Wamos<br />

mucelSi Wia Seqnas; da y(ovels)a ufro margebeli rome xorb(a)li<br />

Seqnan TafliTa, pilpiliTa da erboTa, asre Wamon, Tu rZiTa Seqna<br />

82


mÃurv(a)li aris; da kargi niSastaki rome xorblisag(a)n Sehqna<br />

Ãmelia da nedli; r(a)Á wy(a)lSi da(a)lbo, misce, ÃuÀlasa uSvelis;<br />

puri kargad afunde, mar(i)li wesiT urTe, TorneSi gamoacxe, Tu<br />

nuSis zeTi anu berZuli zeTi gaurio kargi aris, Tu k(a)ci cxelis<br />

bunebisa iyos, mWle puri Txis rZiTa aWame; Tu gr(i)lisa iyos<br />

TafliTa aWame; Tu zafriani (68r) iyos, anu gr(i)lis bunebisa _<br />

isrimli Wamos, anu broweulisa wy(a)liTa gomiji stomaqSi ava.<br />

qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli. adv(i)l mosadnobeli, goneb(a)Á<br />

gawmidos baylisag(a)n; qeris wyali kargi aris; aiRe TxuTmeti wona<br />

wy(a)li, erTi qeri, munamdi aduRe c(e)cxlz(e)da rome erTi darCes,<br />

Tu k(a)cis goneb(a)Á gr(i)li iyos cota marili urTe, miec, bagrats<br />

brZensa uTquams: aqimsa asre uqnia da ubrZanebia. wyurvili gawyÂdos<br />

da cxeleb(a)Á gasubuqos, da kargia da margebeli sneulisaT(Â)s;<br />

qeris purm(a)n da qeris wy(a)lm(a)n subuqad amyofos da ver gasuqos.<br />

brinji mÃurvale da Ãmelia. mowame ars misisa simÃurvalisa; misi<br />

sitkbile tansa argos da Tu seni simÃurvalis(a)g(a)n iyos awyinos;<br />

Tu nuSis zeTiTa Seqnas muceli garbilos; Tu ginda rome misi<br />

siÃmele daaklos erTs dResa rZeSi dalbos da agre aWamos, da<br />

magisi wy(a)li stomaqsa gaamagrebs da Sehkravs; moÃaluli mÃurvali<br />

aris da gaxsnis; misi buneb(a)Á sevda da mawyenari. Tu T(a)vi<br />

stkiodes uSvelis; sjobs rome ara Wamon da (68v) Tu Wamon, msuqnis<br />

ÃorciTa marTebs Wam(a)Á.<br />

bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos da qarsa<br />

moumatos, sjobs rome pilpiliTa da qondriTa Wamdes.<br />

cerc mÃurvali aris, tani gaZras. cercuis wy(a)li uSvelis<br />

wy(lu)lsa.<br />

pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs. magisi<br />

wyali nawlevSigniT mRersa uSvelis, Tu uzma aWamo, anu TafliTa,<br />

anu xurmiTa balRami gawmidos, Tu ZmriTa aWamo Wia moklas, magra<br />

T(a)vsa atkens.<br />

muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da pirsa avsa sulsa miscems.<br />

xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris.<br />

kanafis SeSa mÃurvale aris. Tu k(a)cm(a)n bevri Wamos T(a)vi<br />

atkivnos da Znelad wava stomaqiT; misi zeTi yuris tkiv(i)lsa<br />

uSvelis, sjobs rome moÃaluli Wamos.<br />

83


niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa nusxaSi<br />

marTl(a)d uweria. p(irvela)d biis SarbaTi davweroT, r(omel)i<br />

uSvelis stomaqsa rom gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani<br />

gaRos. a(i)Re, Seemwife, gawmide da misiT qerqiTa, SeSis daniT daWar,<br />

gurka karg(a)d gawmide da Ã(e)liTa dawure, (69r) Cayare,<br />

sanayelSig(a)n danaye, dawure, sxuas wyals nu dasxam, merme<br />

WurWelSi Ca(a)sxi rome gawmdes, merme aiRe gawmedili da mokaluls<br />

quabSi Ca(a)sxi, anu wmidas qoTanSi, da gaurie Saqari xuTi litra<br />

da Zmari samoci drami, cecxlze dadev, nelTbilad aduRe asre rome<br />

julabisg(a)n ufro sqeli iyos, SeSis cicxÂTa urie, qafi aiRe da<br />

vardis wyali da(a)sxi naxevari litra, cota da cota da(a)sxi da<br />

raÁ duReb(a)Á gaTavdes aiRe, ga(a)cive, WiqaSi Ca(a)sxi da miec<br />

TxuTmeti drami, gina oci, ori zoma wyali gaurie. sx(ua)Á niSani<br />

biisa. su(l) bi(i)sa. aiRe bia 182 kargi, mwife, r(a)Á nivTi gindodes<br />

SeSis daniTa daWar, qerqi ganride, qvis sanayelSi danaye, Ã(e)liT<br />

dawure, c(e)cxlze dadev v(idrem)dis meoTxedi darCes, r(a)Á gacivdes<br />

samosliT dawure, merme munamdi aduRe rome naxevari darCes, aiRe<br />

q(v)abi 183 , Ca(a)sxi da miec r(a)Ác SeZlos, visca stomaqi<br />

simÃurvalisg(a)n stkiodes da vinca gaxsniT iyos uSvelis. sxu(a)Á<br />

Sabi biisa. aiRe mwife bia, 184 daWar SeSis daniTa, qerqi kargad<br />

gawmide, w(mid)a WurWelSi Cayare, z(ed)a wy(a)li da(a)sxi, aduRe<br />

munamdi karg(a)d dadnes, merme dawure da (69v) kidev aduRe, qafi<br />

aiRe, Tu gindodes rome sqinoni Sehqna z(ed)a Saqari moayare, asre<br />

rom wyali dafaros da cota Zmari gaur(i)e, manamdi aduRe kargad<br />

gasqeldes, aiRe, Seinaxe, Tu gindodes rom SarbaTi Sehqna Zmars nu<br />

gaurev da uSvelos stomaqsa rome fuqi hqondes.<br />

niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad iyos da g(u)li<br />

stkiodes. aiRe vaSli, kargi qerqi gamoiRe, merme danaye da gawure,<br />

aiRe maga wylisg(a)n ori litra gaurie, rome karg(a)d gaerTdes,<br />

merme aiRe rv(a)Á litraÁ wuimis wyali, da(a)sxi da kargad gaur(i)e,<br />

WiqaSi Ca(a)sxi, piri daumagre da `l~ dRes mzeSi dadev rome<br />

gaizardos da miec TxuTmeti drami. sxu(a)Á niSani vaSlisa. r(omel)i<br />

182 teqstSia `be~.<br />

183 teqstSia `qabi~.<br />

184 teqstSia `be~.<br />

84


uSvelis k(a)csa rome g(u)li ubndebodes da r(omel)i maRlis<br />

adgilidaRma Camovardes, daglili iyos. aiRe vaSli mwuane da SeSis<br />

daniTa daWar, sanayelSi danaye, Ã(e)liT dawure, dadev rom dawmdes,<br />

merme aiRe magisis wylisg(a)n orasi drami, w(mid)a quabSi Ca(a)sxi,<br />

erTi litra Saqari gaur(i)e da vardis wyali `l~ drami nelad<br />

aduRe, qafi mohÃade, (70r) qafis moÃdaSi cocotas vardis wy(a)ls<br />

da(a)sxemdi, munamdi aduRe gasqeldes, WurWelSi Ca(a)sxi da miec aTi<br />

drami, da Tu SeZlos `k~ drami, ori wili y(ove)li wyali gaur(i)e.<br />

sxu(a)Á niSani vaSlisa, r(omel)i uSvelis g(u)lis simÃurvalesa.<br />

aiRe vaSli, daWar, danaye, wy(a)li gamowure, manamdi aduRe, oTxi<br />

wili erTi dadges, merme samosliTa dawure, gauSÂ, rom gacivdes<br />

merme kidev WurWelSi Ca(a)sxi, aduRe, ori wili erTi dadges, Seinaxe<br />

da r(a)Á mogindes m(i)ec.<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da tani daRma<br />

gamo(i)Rebs sensa. aiRe yÂTeli alila qerqisg(a)n gamoRebuli `k~<br />

drami da wiTeli CamiCi, TurbuTi ori drami, erTg(a)n Seyare,<br />

qoTanSi Cayare, ori litra wyali daasxi, aduRe, asre rom asi drami<br />

darCes, merme ori drami xaRarikoni wmidad danayili, Tafli aurie<br />

da maTbuxSi gaurie, ciskris miec, rogorac wamlis wesia.<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa, sevdasa da balRamsa.<br />

aiRe yÂTeli alila da Tabrindi qerqisag(a)n gamoRebuli<br />

TÂTosag(a)n oc oci drami, unapis marcuali da gavalo `k~<br />

marcuali, xorasnuli CamiCi (70v) `k~ marcuali, erTad Seyare,<br />

aduRe, v(idrem)dis naxevari darCes da merme gaurie xiarSabari aTi<br />

drami, Saqari TxuTmeti drami, TurbuTi da xaRar(i)koni danayili da<br />

gacrili TÂTo drami, erTad gaurie, nelTbilad as da saWmelica<br />

aseve miec.<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da T(a)vis<br />

tkiv(i)lsa da sicxesa. a(i)Re unapi `kz~ marcuali, gavalo `z~<br />

m(a)rcuali, erTi marcuali qabulis alila qerqisg(a)n gamoRebuli<br />

Ãmeli ia, Ãmeli qinZi erTi drami, wiTeli vardi ori drami, yuÀla<br />

erTad Seyare, ori litra wy(a)li daasxi, aduRe, naxevari darCes,<br />

wmidad dawure, Saqari gaur(i)e `ie~ drami da Seas wamlis wesiTa.<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi,<br />

da zafra gamoiRos. aiRe alila TxuTmeti drami, wiTeli alila aTi<br />

85


drami, unapi da gavalo `ie~ marc(ua)li 185 , Ãmeli qinZi, Ãmeli ia,<br />

ukudavis Tesli oTxi drami, matutaki gafxekili, inanuxi _ pitnas<br />

hqÂ(a)n, Ãmeli ia, wiTeli vardi, yuÀla qoTanSi Cayare, ori litra<br />

wy(a)li da(a)sxi, aduRe rome naxevari litra darCes, wmidiT<br />

samosliT (71r) gawure, kideve aduRe, naxevari darCes da miec amav<br />

wesiTa.<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da qari amoiRos, da<br />

RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros. aiRe qabuli alila qerqisg(a)n<br />

gamoRebuli da yÂTeli alila wmidad danayili, TxuTmeti drami<br />

razanis Tesli, wiTeli vardi, da(a)sxi wy(a)li naxevar litra,<br />

W(i)qaSi Cadev, Tu J(am)i zafxulisa iyos oTxs dRes Seinaxe, Tu<br />

zamTari iyos sams dRes, merme w(mida)T samosliT dawure, kargad<br />

gaurie, oci drami Saqari gaurie da miec wamlis wesiTa.<br />

sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n, marge da subuqi. aiRe<br />

qabuli alila aTi drami, balilaWi da amalaWi samsami drami, kama<br />

da anisoni ori drami, qeri danayili, gawmedili aTi drami, ia Ãmeli<br />

erTi drami, qudas Tesli erTi drami, erilknis (!) Tesli erTi<br />

drami, pitna xuTi Ziri, erTad WurWelSi Ca(a)sxi, litra naxevari<br />

wy(a)li da(a)sxi, erTs dRes daalbe, c(e)cxlze aduRe, naxevari<br />

darCes, naxevar drami tavaSiri, erTi drami revandi, oci drami<br />

Saqari, yuÀla maTbuxSi gaur(i)e, saRamod miec, Sesuas, wamlis<br />

wesiTa da uSvelos.<br />

(71v) sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da oTxis<br />

nivTisg(a)n maRasi amoiRos. dedali da mamali maRasi, mÃurvale da<br />

gr(i)li, simÃurvale T(a)visa da T(ua)lisa, da y(ovel)is ferisa<br />

simÃurvalisa, wam(a)li uwyenari. aiRe balilaxi ori drami,<br />

spastaoni ori marcuali, pispiWi equsi drami, senamiWi ori drami,<br />

T(a)brindi xuTi drami, TurbuTi oTxi dangi, afTimoni anisoni,<br />

kitris Tesli, karosis Tesli, TÂTo drami, Ãmeli ia da Turbuni,<br />

Ãmeli vardi erTi drami, razanis Tesli, wiTeli CamiCi, erTad<br />

Seyare, WurWelSi Cayare, naxevar litra wyali da(a)sxi, aduRe,<br />

naxevari darCes, gawure da Saqari gaurie TxuTmeti drami, erTi<br />

drami sakamuni galese da miec wamlis wesiTa, SuaRames, ukaniT.<br />

185 teqstSia `marcÂli~.<br />

86


sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli daulbos, da<br />

buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. aiRe Tabrindi oci drami, Trangubini<br />

anu birtuski aTi drami, bazarutuni daunayeli sami drami, sulapi<br />

oci drami, ese erTad gaurie da asui.<br />

sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis tkivilsa, (72r)<br />

kolinjsa. kaci frTxilad Seinaxe equsa dResa da y(ovel)Ta dReTa<br />

sqinjipini ori nuki, oriT nukiTa wyliTa.<br />

sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa rome tanSi<br />

iyos. a(i)Re xuTi S(a)vi alila da amalaji, da balaji qerqisag(a)n<br />

gamoRebuli erTmaneTis sworad, da pilp(i)la amisi mesamedi,<br />

zanjafili da solinjani, da basbasi da saTriji, danaye calke<br />

calke, gacar, aiRe, SuSma gaTeTrebuli, Saqari ori drami, xaSxaSi<br />

TeTri da S(a)vi, yuala danaye, gacar, Sezile, nuSis zeTiTa da<br />

Sekazme, Taflis majuni miec erTi muty(a)li.<br />

niSani majunisa. p(irve)li majuni ese rome k(a)cis g(u)li<br />

ga(a)mxiarulos da g(u)li gawmidos, da piris siyÂTle rome<br />

balRamisg(a)n iyos, da saWmeli kargad moandomos. aiRe wiTeli<br />

vardi equsi drami, kperisi xuTi drami, mazdaqi, karnafeli da<br />

s(a)nfeli, da asaroni da ariseni TÂTo drami, da zafrana erTi<br />

drami, yuÀla erTad danaye, gacer, aiRe maliWi erTi litra da aTi<br />

litra wy(a)li darCes, merme dawure da erTi litra Saqari gaur(i)e,<br />

dadev c(e)cxlze, aduRe munamdi rome TaflsaviT (72v) gasqeldes, eg<br />

danayili wamlebi moayare, merme tirifis kovziT kargad gaurie,<br />

merme Wiqis WurWelSi Ca(a)sxi da miec dRe, TÂTo mutyali.<br />

sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos<br />

sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. aiRe soniWi da<br />

kuliavi, niaxuri da zanburi, TÂTosg(a)n oToTxi drami danaye,<br />

gacer da TaflSi Cayare, qafi aiRe, cecxlidama aiRe da eg danayili<br />

waml(e)bi gaurie, WurWelSi Ca(a)sxi da miec.<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da feri<br />

gavides, da muceli stkiodes. baRasirsa _ barnabos hqÂ(a)n aiRe asi<br />

drami, qirmanuli CamiCi, kÂliavi, ZmriTa da(a)lbe, merme moÃale, oci<br />

drami masdaqi, xuTi drami Savi alila da qabuli alila furis<br />

erboTa Senelebuli, TxuTmet TxuTmeti drami, yuala erTad gaurie<br />

da TafliT Sezile, da miec sami drami.<br />

87


sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa, sevdasa da<br />

zafrasa. miec zafxulis uzmasa, aiRe SuSma gafcqunili da kuliasa<br />

(73r) gamotandes, igive Tesli danaye, TafliTa aWame da ergos.<br />

Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. kakbis sakunetelai danaye, wyali<br />

daasxi da g(a)mowure, casa quÀSe dadgi didiTa jamiTa da tarSavi<br />

dana juaredinad z(ed)a dasdev, da miT wuÀniTa sami kuÀrcxi Seqen,<br />

g(a)moacxev da uzm(a)m(a)n erTi kuÀri SeWame, da z(ed)a narComi igi<br />

wuÀni dalie, isrev danaye da gawure, da mas ku(a)lavsa gaudgi, da<br />

z(ed)a dana dasdev, kuÀrsa unin SWamdi da m(a)s ukan wuÀnsa dalevdi<br />

ese s(a)mjer, kuÀrsa erTxlis metad nu g(a)moacxob.<br />

Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da<br />

tyavi gahÃade, da ekali misi dawÂ, merme isi nacari zeTiTa dazile<br />

da RamiT TafliTa Tavsa icxe da dilasa daibandi.<br />

Tu k(a)csa Zuali stkiodes. viris terfas Ziri, ardisa Ziri,<br />

Savbalaxi da atmis kurkis g(u)li, ese y(ovel)i danaye da wyliTa<br />

gawure, da asÂ. misT(Â)sve. cxr(a)Á feÃas T(a)v frCxili daSWar da<br />

kÂristviTa danaye, wyliTa gawure da asÂ.<br />

mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. qinZi da nesÂs Tesli, sazamTros<br />

Tesli da xuarbali moxarSe, dafcqev, yuala erTad xaviwad Seqen da<br />

TafliTa aWame. dedak(a)csa Tu Svili daugviandes. misi wamali ese<br />

ars: rome dedak(a)cm(a)n Svili Sobos, vin ginda vin iyos, Wipi mis<br />

ym(a)Áwurilisa kalTaTa S(in)a mohkuÀTe da m(a)s wamsa daorsuldes.<br />

Tu Svili ar mieces. kalTa sisxliTa gaisuaros da S(e)nsa<br />

kalTaTa S(in)a mohkuÀTe.<br />

TualTa qavilisaT(Â)s. SabiTa moifxandi, kuÀrcxsa magrad<br />

SeswuÀvdi, valiTa ukiuikrevdi, am(a)s RamiT iqmodi.<br />

kbilTa samagrobelad. cota koWobi Seqen s(a)misa kuÀrcxisa da<br />

cxari Zmari Caasxi, niguzisa ylortsa gareTi qerqi SehÃade da<br />

wurilad CaWar, asre aaduRe, rome erTi kuanCxi (73v) darCes, amis<br />

RamiT pirSia Caiyenebdi xanamdis, s(a)mjer qenis.<br />

qari sWirdes. moiRe RÂno da r(a)Á Tornesa dahÃado puri,<br />

gamoyare Radari da Ruiis xe Sig(a)n Caawyobine, piramdis aRavse da<br />

z(ed)a ia asxi, dasdev m(a)s z(ed)a lastsa z(ed)a, quÀSe dauge,<br />

daawvine ima Tornesa, ese s(a)mjer uy(a)v.<br />

vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. kamisa Ziri Ãmeli da Savi<br />

boloki dafxike, sanel(e)b(e)li da Tafli samive erTg(a)n aaduRe da<br />

88


Sig(a)n Cayare, majunad Seqen, s(a)msa lukmasa uzmasa CaanTqmevinebdi<br />

da orsa lukmasa wolisa J(ams)a.<br />

Tu sisxlsa iyvandes. myavis kuda hqÂan balaxsa is moxarSe,<br />

misiTa wuniTa fafa Seqen da TafliTa aWame s(a)mjer.<br />

Tu k(a)ci balRmianad iyos. mo(i)Re rZianas Ziri, im Ramesa pursa<br />

nu sWams, meoresa dilasa danaye, RÂnoÁ daasxi, gawure, kargsa<br />

darSig(a)n erTisa kuÀrcxisa naWoWi savse asÂ.<br />

vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da cota oqroÁ<br />

hqondes. T(Tues)a y(ovel)i k(a)ci misT(Â)s kargi iyos.<br />

vis tyirpi ekras. pitna ZmriTa aaduRe da m(a)rcxenasa mÃarsa<br />

daidvas.<br />

r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. tarxuna dacoxne da z(ed)a<br />

dasdev.<br />

Tu Ã(ma)Á Cauvardes. tarxuna danaye da kuÀrcxisa g(u)lSig(a)n<br />

gaurie, da axurite.<br />

r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. jinWrisa Tesli 186 gaaÃme,<br />

dafqev, xaviwi Seqen, sadaca stexdes z(ed)a dasdev.<br />

visca magari sWirdes. oTxi mity(a)li saneleb(e)li, erTi mjiRi<br />

solinji 187 da erTi mjiRi kamis Tesli, da TeTri sakmeli ese<br />

erTg(a)n aduRe da asÂ.<br />

Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása, RÂZlis<br />

tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. esreT Semzadebis: moiRe<br />

pilpili ocisa dramisa wona da gomizi Tequsmetis dramisa wonaÁ,<br />

ese y(ove)laT da Tafli Segbole, kideve erTisa dramisa wona<br />

kurmuxa gaurie da Txilisa odeni gaayene (74r) TaflwyliTa, erTsa<br />

Tassa Sesmides.<br />

vis Tualsa sisxli iyos. kama, pitnaÁ da kuÀrcxisa cili, da<br />

frinvelisa navReliTa, T(ua)lTa uwTve.<br />

mowamlulisaT(Â)s. kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)v f(e)rÃi dasW(e)r,<br />

gaaÃme, danaye, gacar, RÂniTa asÂ.<br />

RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. lilaÁ da martaÁ mogale, da RÂniTa asÂ<br />

s(a)msa dilasaÁ.<br />

186 teqstSia `fesli~.<br />

187 teqstSi `erTi mjiRi solinji~ gameorebulia.<br />

89


vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. ZuÀlisa verZisa Zuali<br />

daw da diacisa rZiTa gaadgine, da z(ed)a dasdev.<br />

boasirisaT(Â)s. pilos Zuali gaqlibe da rkinis widaÁ mogale, da<br />

z(ed)a daayare.<br />

vinca sisxlsa nerwyÂdes. qaTmis skintli, x(o)r(ba)li, Sezile<br />

erTad da Txilisa odeni CanTqas.<br />

Tu k(a)ci arwyevdes. niaxuri danaye da asÂ.<br />

vis cxÂrTa sisxli sdiodes. tredis sisxli cxÂrTa uwTve da<br />

misi kerZi yuri wiTliTa mkediTa Sekar, da ubere lilaÁ.<br />

vis m(u)clis tkivili audges. Roris Wliki daw da danaye,<br />

RÂniTa asÂ. ardisa Ziri danaye da asÂ. misT(Â)sve. WinWrisa Ziri<br />

danaye, ZmriTa gaagine da erTsa Ramesa dadgi, merme gawure da asÂ.<br />

RÂZlis tkivilisaT(Â)s. ardisa Ziri danaye, gawure da s(a)msa<br />

dilasa asÂ.<br />

vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. nedli qondari danaye,<br />

g(a)mowure da T(ua)lTa TafliTa Semosdev, da T(ua)lsaca Caudev.<br />

(W)orflisaT(Â)s. taxisa cmeli zeTiTa scxe.<br />

vis sisxli ver daewyvidos. qinZi danaye da z(ed)a dasdev.<br />

vis g(ul)i uZgerdes. ZirxuÀnari furceli danaye da dasdev.<br />

vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da wy(a)li ara moswyurdes.<br />

comi, kuÀrcxi, berZuliTa zeTiTa es da erTi Ã(e)li nesÂs Tesli<br />

SesÂ. 188<br />

qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. SÂdsa dResa yelsa z(ed)a<br />

berZulsa zeTsa uwTobdi da erbosa.<br />

Tu tili asxdes. qeri daalbe ZmarSig(a)n da nakrtensa Sig(a)n<br />

uwTobdi, cota zeTica urTe.<br />

vis T(a)vsa bru esxmodes. mercxlisa budisa miwaÁ danaye,<br />

TeTriTa RÂniTa Segbole da cxeliTa kisersa auzeldi 189 .<br />

siyuiTluisaT(Â)s. endro danaye, g(a)mowure da asÂ.<br />

Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes.<br />

pilpili da qondari danaye, gacar da TafliTa aWame.<br />

(Ã)uÀlisaT(Â)s. solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da<br />

beWTa c(e)cxlsa ucxunve.<br />

188 74r _ rituali.<br />

189 teqstSia `Ruzvadi~.<br />

90


Tu yurTa akldes. mdogi danaye da Tafli urTe, da patruqiTa<br />

yurTa uwTve.<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes. irmis rq(a)Á dawÂ, gacar da uzmasa<br />

TafliTa aWame.<br />

vis CxuÀr(a)Á sWirdes. rZe da Tafli 190 aaduRe da Tbili asÂ.<br />

m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. gunda mogale TafliTa da ZmriTa<br />

aWame.<br />

vis Tm(a)Á gauTxeldes. lila RÂniTa Segbole, mr(a)v(a)ljer miTa<br />

Tmasa da wuÀrsa daibandes. Tu Tm(a)Á, wuÀri elewebodes. futis Ziri<br />

Segbole, wyliTa nelTbiliTa da ibandes.<br />

vinca ardisa kaWaWisa furceli bevri Wamos. sisxli gawmidos da<br />

RÂZli gaa(a)Ãlos.<br />

vinca ardisa kaWaWi Wamos ZmriTa. Ãurveb(a)Á dauwynaros. vinca<br />

danayos da misi wuÀni daiWiros, da Saqari Caagdos, da Sesuas.<br />

iarayani da T(ua)lSig(a)n siyuiTle g(a)moiRos, da RÂZlisa<br />

simÃurv(a)le daawynaros. eseve wamali vinca marilTa Wamos. pirsa<br />

wy(a)li rome sdiodes m(a)s uSuÀlos. eseve wamali vinca danayos da<br />

yursa CaiSuas. Sakikisa tkivilsa uSuÀlis.<br />

Tu sisxlsa (75r) iyvandes. qaTami amave wamliTa gatene da SeaWame,<br />

sisxli daawynaros.<br />

vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. naRveli guÀlisa uwTve<br />

mr(a)v(a)ljer da skintli yaryantisa mioresa dResa uber(a)vdi.<br />

r(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. nedli qondari danaye,<br />

gawure da Savsa S(en)sa Caasxi da Tafli gaumdari urTe rome<br />

etyobodes da dasdev.<br />

r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. Txisa suÀli xaWoÁ T(ua)lTa<br />

dasdev. kideve yrmisa wulisa fseli da cota RÂnoÁ ese s(a)msa dResa<br />

uwTve.<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes. vaSli danaye da g(a)mowure, da<br />

missa sworsa Zmarsa T(Tuesa) Seazave, as da ergos.<br />

vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. ayiroÁ dawÂ, dafSunite da cxÂrTa<br />

Cayare. sx(ua)Á. cxurisa korkli cxÂrTa uyrCole. 191<br />

Tu dahkido kbilisa Zirsa satacuri amoagdos utkivarad.<br />

190 teqstSia `fTafli~.<br />

191 75r _ cxviridan sisxldenis locva, rituali.<br />

91


Tu Sezilos niaxurisa TeslTa RÂZlsa da stomaqsa uSuÀlis.<br />

Tu icxo leRÂsa sZe pirsa z(ed)a qeris fqviliTa da ZmriTa<br />

amoagdos mZovari, ergos wilsa, mWamelsa (75v) da Worflsa. 192<br />

Tu daasovlo k(a)cisa Tm(a)Á ZmriTa da dasdva nakbensa<br />

ZaRlis(a)sa, ergos. 193<br />

vin icxos terfi jorisa zeTiTa, T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans.<br />

terfi virisa daw da ZmriTa Serie, da TeTrsa Worflsa<br />

uSuÀlis.<br />

irmisa rqisa naqlibi danayos da wyliTa suas, cxroÁsa da<br />

siyuiTlesa uSuÀlis. 194<br />

wamali mZovarisa. moiRe kanafis furceli, danaye da gamowure, da<br />

misiTa wuÀniTa T(a)vs ibandi. sx(ua)Á. Wakuntelisa wy(a)liTa ibandi.<br />

irmisa larTi gaaÃme dafxike da kuÀrcxiTa Wame, g(u)li ficxeli<br />

geqnebis.<br />

Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. moiRe grZRabi da<br />

ga(a)Ãame tyavi, da ekali dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da<br />

RamiT T(a)vsa Seicxe, da dilasa daibandi.<br />

suravandisaT(Â)s. ucecxlo Tafli dascxe sadaca stkiodes da<br />

Ãmeli pitnaÁ daayare gacrili, vidremdis dacxres, merme daibanos. 195<br />

(76r) vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. y(ovel)Ta dReTa<br />

RÂniTa gailese, dasdev, uSvelis.<br />

vis RÂZli stkiodes. naxevari mutyali siqanjab Sig(a)n garie da<br />

SÂdsa dResa asÂ, gaamrTelos.<br />

r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes, m(u)clis tkivilm(a)n<br />

aniSnos. dang naxevari Taflwy(a)lSi galese da uzmasa, s(a)msa<br />

dilasa as da ama wamlisag(a)n cota odeni galese wyliTa, da<br />

matyli m(a)s wy(a)lSi daasovle, da aRebine m(a)s wamali s(a)x(e)liTa<br />

R(mer)TisaTa.<br />

Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. ama wamlisg(a)n cota galese<br />

wyliTa da asÂ.<br />

192 75v _ rituali.<br />

193 75v _ rituali.<br />

194 75v _ rituali.<br />

195 75v _ Sekrulis locva da rituali, matauris locva da<br />

rituali.<br />

92


Tu visme kbili stkiodes. ospisa odeni kbilsa quÀSe daidvas.<br />

Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. wyliTa Semosdev.<br />

Tu k(a)ci mWled iyos. naxevari mutyali sanjalibi wyliTa<br />

galese da mudam asÂ, da gasuqdes.<br />

Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes. Sesxcxe da uSuÀlis.<br />

mwuanesa yurZensa ese unda. p(irvela)d mokrife asre rome ara<br />

daiJeJos, merme kargis yurZnisa tkbili moaduRe, mwuane ororsa<br />

tevansa kalaTsa Sig(a)n Casdebdi da ori piri rogoraca aduRdes<br />

amoiRebdi, da ficarsa z(ed)a dasdebdi, gaacivebdi, da tkbilsa<br />

perulsa mohÃdidi, ama weriTa iqmodi, merme gaacive da yurZeni<br />

Cawyev da z(ed)a igi gaciveb(u)li tkbili daasxi, p(irvela)d r(a)Á<br />

yurZeni mohkrifo erTsa dResa mzesa gaudev daaWnev.<br />

Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos,<br />

gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes. moÃale kiborCxali,<br />

frCxilebi dasWer, SeaWame, T(a)vsa da frCxilsa nu aWmev. 196<br />

(77r) TeTri r(ome)lsa ar gamoerios. ardis yuavili gaaÃme,<br />

cxuris korkli dawÂ, orive erboTi Sezile da m(a)s dacxebdi.<br />

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas. zroxis Ã(o)rcsa Sabi moayare kargad,<br />

merme dawÂ, dafSvnite, z(ed)a moayare da ergos.<br />

Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes. solinji danaye da kuÀrcxsa<br />

moayare, da s(a)msa dilasa igi aWame, ergos.<br />

balRmisaT(Â)s. wurilis Ziryanas Ziri danaye, SeasÂ, ergos.<br />

vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden.<br />

zaravandi galese, asÂ, ergos.<br />

vis T(a)vi stkiodes. mdogÂ, gunda da Tafli erTad danaye, da<br />

z(ed)a dasdev.<br />

vis RÂZli da tyirbi gausivdes. kiri daw da Roris cmeliTa<br />

gaadgine, z(ed)a dasdev.<br />

vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes. kurdRlis sisxli da tÂni aWame<br />

mr(a)v(a)ljer da ergos.<br />

vis pirsa guÀli CauZures. furis rZe aduRe kargad da r(a)J(am)s<br />

aduRdes piri z(ed)a daadebine, da orTqli didxan iorTqlos, da<br />

warmoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe asÂ, darCes k(a)ci igi.<br />

196<br />

76r, 76v _ locvebi yelisa, uCuxisa, uJamosa, Tvalisa,<br />

cxroisa,<br />

93


Sakikisa qarisaT(Â)s. Savisa qaTmisa kuÀrcxisa siyÂTle da<br />

gacr(i)li nacari erTad gaurie, qaRaldi zeda dascxe da Sublsa<br />

Semosdev.<br />

Tu T(ua)lni daubnelden. qoris skintli da Tafli erTg(a)n<br />

SearTe, da z(ed)a dasdev.<br />

mWamelisaT(Â)s. mdog danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile, da<br />

scxe.<br />

vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa. mdogÂ<br />

danaye, gacar, qondrisa Tesli da Tiv(a)Á, pilpilis Tesli anu misi<br />

furceli gaaÃme, danaye, Tu iyos kowaxuris g(a)reTis qerqis Sua<br />

g(u)li yÂTeli g(a)moiRe, mcire pilpili urTe, bavruki da mar(i)li<br />

erTg(a)n danaye da is quÀmoÁ l(o)cvaÁ xurdisa Seuloce, da uk(e)Tu<br />

Tafli ucecxlo gqondes z(ed)a moayridi y(ovel)Ta dReTa,<br />

SewevniTa R(merT)isaTa ergos ese wamali maxÂliTa dakodilsa da<br />

urvilsa, da raÁca wyluli iyos misT(Â)s ars f(ria)d kargi. 197<br />

g(u)li r(ome)lsa stkiodes. kargiTa RÂniTa niori ... 198 Segbole<br />

da matyli amoavle, g(u)sa da mkerdsa dasdev, da scxe. sx(ua)Á ... 199<br />

(z)roxisa navReli mkerdsa scxe da g(u)lsa z(ed)a absindi da<br />

navReli, murki da ustari daakar s(a)msa dilasa mr(a)v(a)ljer.<br />

r(omel)i g(u)lmoviwye iyos. Txis Tm(a)Á cxuirTa ukmie<br />

mr(a)v(a)ljer. leRÂ, mdogÂ, qrTilis fqvili erTg(a)n Segbe,<br />

m(u)c(e)lsa dasdev.<br />

vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides. tredis skintli<br />

ZmriTa gaayene da yelsa Semosdev. 200<br />

qavilisaT(Â)s. axali keci danaye da ZmriTa gaayene, mRersaca<br />

uSuÀlis.<br />

mowamlulisa wamali. jadvari arabulad hqÂan da maharavin<br />

sparsulad amisi xasiaTi ese ars: y(ovels)a ganaqarvebs da y(ovel)i<br />

tkivili daawynaros, g(a)reT sWirdes ginda SigniT naxevari drami<br />

197 77r _ locvebi xurdis, kus, ukaÁ.<br />

198 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />

amoglejilia patara nawili).<br />

199 erTi sityva ar ikiTxeba (teqsti dazianebulia,<br />

amoglejilia patara nawili).<br />

200 77v _ sawerelis rituali.<br />

94


RÂniTa anu vardis wyliTa galese da asÂ, Tu sWirdes kolinji,<br />

m(u)clis tkivili, m(a)sca uSuÀlis. visca fseli SeekuÀTos. m(a)sca<br />

uSuÀlis. asoTa z(ed)a Tu simsivne sWirdes m(a)sca uSuÀlis.<br />

visca stkiodes da gausivdes tredis skintli uSvelis. 201<br />

(78r) gulinozas cxenTa sakurneb(e)li. cxeni r(omel)i<br />

giyuardes, moiRe Roris poxli, axali Cxinkeli gazafxulisa da<br />

TeTriTa RÂniTa Seazave, da cota sabri urTe, da pirsa Caasxi da<br />

s(a)msa welsa s(a)lmob(a)Á ara waekidos.<br />

cxensa Tu Zualmeti Seiqnas. mwuane myuari wylisa daiWire, T(a)vi<br />

da f(e)rÃi dasWar, gaape da s(a)msa dResa z(ed)a dasdev, didxan<br />

wy(a)lSi Caayene da ergos.<br />

Tu cxensa muni esxas. qeris fqvili w(mi)d(a)d gacer da erTi<br />

litraÁ marili Tan Seawone, da mJaviTa Sezile, s(a)mi puri<br />

gamoacxev da erTm(a)n erTsa z(ed)a dasdev, dawÂ, danaye da cxariTa<br />

ZmriTa aaduRe, moiRe kuaxi, kargad daqlibe, rome Sig(a)n CauÃdes,<br />

z(ed)a nelTbilsa asxemdi, r(a)Á mReri eSvelos malTo, Roris poxli<br />

scxe da TmaÁ gamoiyvanos da ergos.<br />

cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki. fafris SewurviT ZarRÂ<br />

gauÃs(e)n da Sublsa avJanda dahkide, ergos.<br />

Tu cxensa jardi Seeqnas. Savis dekeulis fseli moiRe da s(a)msa<br />

dResa mwaris sxlis qerqi moiRe, da miT damduRre, da nelTbili<br />

jaradsa z(ed)a Semosdev, asre rome ZarRÂ ara daewuas, Tu Waki iyo<br />

aT dRe ekras da meTerTmetesa dResa Sexs(e)n, da urwyod S(a)vis<br />

cxurisa rZiTa bandi, xuT dRe avline da nurc dRisiT daawynareb,<br />

da nurc RamiT; S(a)vis askilis Ziri moxarSe da miT bandi.<br />

Tu cxensa narZayi stkiodes. TeTri sakmeli da zroxis navReli<br />

oris dramis wona zroxis erboTa aWame, ergos.<br />

Tu cxeni SekrviT iyos. f(e)rÃTa xSirad dauwyebs texasa da<br />

orsave Rliasa ofli gamouva, niSani misi ese ars: TeTrs mohfsams,<br />

m(u)cels daiwyebs cemasa, arbine sadamca ofli gamouvides da<br />

bavrukis wy(a)li STaasxi, didxan nu daayeneb, arbevdi ergos.<br />

Tu cxenis simrTele gindodes. daTÂs navReli erTiTa litriTa<br />

RÂniTa Seazave da pirsa STaasxi ergos.<br />

201 78r _ rituali.<br />

95


Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes. nes da misi Ziri<br />

gaaÃme, danaye, gacar, mar(i)li da bavruki urTe da aloke, arca<br />

mReri da arca seni sx(ua)Á Seeqnas.<br />

(78v) Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas. yaryantis<br />

skintli Cayare, ergos da erTsa dResa safeTqelsa sisxli adine.<br />

Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes. niSani ese ars: fselsa<br />

matyliviT g(a)mohyvebis da gaususurdebis, qaTmisave skintli, TeTri<br />

amarta, erTisa kovzisa SaviTa RÂniTa Sezile da igi gundad Seqen,<br />

pirsa Caayare, ergos.<br />

Tu cxensa xami sWirdes. aslis fqÂli Savis cxuris rZiTa SeasÂ.<br />

Tu cxensa quSi Seeqnas. gundruki, sakmeli da samis draÁmis<br />

komiloxos Ziri erTg(a)n aduRe, da nelTbili pirSi Caasxi. 202<br />

Tu cxensa xurdi sWirdes. Wyan Wyantsa SigniT TeTri qerqi da<br />

SÂd nawlisa qerqi ese samjer gaaÃme, dafSunite da koliburi<br />

mar(i)li gaurie, vazis furcelsa waaxÂe da SeaWame.<br />

Tu cxensa Tirkmeli astkivdes. wunwub(a)Á TafliTa gaadgine, asÂ.<br />

Tu cxensa fseli Seqnas. guÀlis naRveli wyliTa asÂ.<br />

Tu cxensa qaCaCi wavardes. mis qaCaCisa da Tmisa Sesayari<br />

wuril(a)d daw quslamdi. 203<br />

vis mZimed esmodes. mdog TafliTa da ZmriTa mogale, patruqi<br />

Seqen da yursa Caudev.<br />

yurTa tkivilisaT(Â)s. zeTi aduRe, cerecosa da afsindisa, da<br />

tegans yursa da T(a)vsa scxe.<br />

yurTa simsivnisaT(Â)s. bazaryatumi daalbe, wyliTa wÂmisaTa da<br />

z(ed)a dasdev.<br />

vis yurTa balRami amosdiodes. carci da leSi dawÂ, dagale da<br />

berZuliTa zeTiTa uwTve yurTa.<br />

yurTa tkivilisaT(Â)s. urvlisa Teslsa z(ed)a yrmisa fseli<br />

daasxi, daalbe, erTsa dResa da Ramesa, da merme igi fseli uwTve.<br />

Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes. Ruis Tesli da zroxis<br />

navReli ese erTad dazile, da z(ed)a dasdev, sadaca iyos<br />

g(a)moxeTqos.<br />

202 78v _ rituali.<br />

203 78v, 79r _ locvebi piris tkivilisa, Turqulisa,<br />

ufsmelobisa.<br />

96


(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes. Txilis<br />

furc(e)li dawÂ, mogale da TbiliTa ZmriTa dileul asÂ.<br />

r(ome)lsa sasikudine wamali esuas. Txili leRÂ da tegana Seagbe<br />

da aWame, ergos, da z(ed)a wy(a)li asÂ.<br />

r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan. (79v) sami anu<br />

oTxi niori WiqiTa gamowure, RÂniTa asÂ.<br />

visca cmeli gausivdes. muxis qerqi wyliTa Seagbe da asÂi<br />

s(a)mjer, da ergos, da gaxsnas.<br />

yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s. afsindi danaye da Tbilad<br />

uwTve, ergos. yurTa texisaT(Â)s. myuris frCxili Sew zeTiTa, anu<br />

erboTa, yurTa uwTve.<br />

sneulsa ofli Tu diadi sdiodes. cerecos Ziri queSe Seudev<br />

T(a)viT, rome ver naxos, arca icodes da ergos.<br />

Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s. prasis forCÂ<br />

Seagbe da T(a)vsa scxe, ficxlad ergos. Tavis tkivilisaT(Â)s.<br />

Tiv(a)Á, vaSli da vardis zeTi erTg(a)n Seazave, da scxe.<br />

r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes. nuSi danaye, imis zeTi da<br />

niguzis zeTi erTg(a)n Seazave, wyliTa gaadgine, s(a)msa dilasa asÂ.<br />

vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes. Wakuntlis Ziri moxarSe, danaye<br />

da T(a)vsa Semosdev.<br />

yurTa texisaT(Â)s. mozurisa navReli da qaTmis navReli erTg(a)n<br />

gaurie, da uwTve. vis yursa stexdes qarisg(a)n. nuSis zeTi uwTve.<br />

yurTa texisaT(Â)s. s(a)mi Ãarabua Sew da yurTa uwTve; bolokis<br />

Tesli danaye da xaxÂs wyliTa yursa uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s<br />

da SivilisaT(Â)s. selis zeTi uwTve. yurTa ara smenisaT(Â)s. tredis<br />

navReli uwTve. yurTa tkivilisaT(Â)s da Sivilisa. kadruki danaye<br />

da ZveliTa RÂniTa aduRe, da yurTa uwTve.<br />

204. 205<br />

(91r) Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes. iqeTaqeT daRi<br />

daavle, rome Wipi Suazeda darCes asre , merme marcxenisa cxÂrisa<br />

aweuli rome aris, ori SanTi daavle asre | |.<br />

Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes. iqeT aqeT<br />

fafris ZirSid SanTi Camoavle asre , merme samjer axali<br />

cxuris tyavi dasdev mÃarzeda.<br />

204 mxedrulad aqvs minaweri: `aq mestumre Cven magierad~.<br />

205 80r-dan 90v-mde – religiuri Sinaarsis teqsti.<br />

97


Tu cxensa muclis iqeT aqeT. saolavsa daRi daavle orgniT,<br />

uZarRosa adgilsa asre<br />

Tu cxensa gomeTi Seeqnas s(a)mi SanTi daavle asre<br />

Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos, r(omel)isa ginda asosa asre<br />

dadaRe<br />

Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes ofa aris.<br />

samsami SanTi SigniT da sami g(a)re daavle asre<br />

Tu cxensa ofa Seeqnas. axla rome waekidos kuerTa daun(a)ye da<br />

mounaxe, Tu Zueli iyos dadaRe asre | | |.<br />

98<br />

Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes. r(omel)ica ...<br />

206 . 207<br />

(91v) ... 208 asre<br />

Tu cxensa poWoWiki etkivnos dadaRe asre<br />

Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad gausivdes da<br />

gaumagrdes. mgrguliv SanTi Semoavle da Suazedan ÃSirad dadaRe.<br />

Tu cxensa Tuali gauTeTrdes. k(a)cis Zuali, myinvare Saqari,<br />

wiTeli futkari, cis natexai, danaye, wmidad da erTm(a)n erTsa<br />

gaurie, da TualSig(a)n Caayare. misT(Â)sve. daTuvis naRveli, myinvare<br />

Saqari gaurie da Caayare. misT(Â)sve. tredis skintli, myinvare<br />

Saqari, danaye, gaurie da Caayare TualSig(a)n.<br />

Tu cxensa xora esxas. Roris qoni, niori, erTm(a)nerTsa SeaduRe,<br />

samnsa dResa TiTojer scxe. misT(Â)sve. yiWax(a)ris Ziri moxarSe,<br />

danaye, mawoni, mTxunvelis miwa, erTm(a)n erTsa urie da scxe.<br />

Tu cxeni avad gaÃdes. sanelebeli danaye, yelis majaSida<br />

scemdes RuiZlisa gauÃsen, kuÀrcxis cili, erTi mutyali lila,<br />

urTe erTm(a)n erTSida da pirsa Caasxi, Rlia dasw iqiT aqeT<br />

wurilad.<br />

Tu cxensa avad iyos da vera ... 209 da yurni wamoeyarnos _ yviTeli<br />

(92r) erbo, soniji, qalbana da niori yeliT kudamdi scxe yvelg(a)n<br />

da kargad Tbilad Seinaxe, da mojobdes.<br />

206 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs).<br />

207 minaweri TavcSi mxedrulad: `mamaCemi giorgi kandelaki ...<br />

RmerT~.<br />

208 ar ikiTxeba (xelnawers kide moxeuli aqvs).<br />

209 erTi sityva ar ikiTxeba.


Tu cxensa ferÃi gausivdes da 210 rTulad Seeqnas. kowaxuris Ziri<br />

da mJave zeda Semosdev.<br />

Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos. gauRe iRlia<br />

da majaSida gauÃseni, sami sandali, Savi fisi, zeTi, SeaduRe<br />

erTm(a)n erTsa da Sescxe.<br />

Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides. oTxTave ferÃi<br />

gauÃsen.<br />

Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos. kaWkaWis tvini 211 civiTa wyliTa<br />

gaulese, pirSida Caasxi. misT(Â)sve. marilis T(ua)li gaTale da<br />

CuCuSig(a)n Seudev.<br />

Tu cxensa beWi astkivdes. TeTriTa erboTa dauzile, orive wina<br />

ferÃi gauÃsen.<br />

Tu cxenm(a)n ver monCoros. xax gaape, oTxkedlad marili, zeTi,<br />

xaxuSida Caasxi da sanCoravsa Sestene. misT(Â)sve. maranduliTa<br />

saponiTa Ã(e)li Seuy(a)v sanCoravSi da dritaca g(a)mourecxe.<br />

Tu cxenm(a)n veraÁ imatos. yizi daswÂ, Sublsa wmida SanTisa<br />

wueri Seec.<br />

Tu cxensa Soyayi Seeqnas. myuris T(a)vi daudaRe. misT(Â)sve.<br />

p(irvela)d marilwy(a)liTa dahbane, merme Z(mr)iTa dabane, merme<br />

Ã(e)lis saRebavi ... 212 (92v) erTm(a)n erTsa gaurie, Semosdev, orsa<br />

dResa zeda gauSvi, merme sx(ua)Á Semosdev, s(a)mjer asre uy(a)v, merme<br />

m(a)s ukaniT scxebdi ima wamalsa, da wy(a)lSi f(e)rÃsa nu Cauyof.<br />

misT(Â)sve. merme myuari amohkuÀTe, daduguni dasÂ, cota dasw rome<br />

mermesa Ã(o)rcsa ar ewios. moscÂTe, poxli scxe.<br />

Tu cxensa anu tili anu wili daesxas. mglis navReli, Zmari da<br />

mar(i)li, niori asuare erTm(a)n erTsa da Sescxe s(a)mjer.<br />

Tu cxensa fseli Seekras. Ãmeli k(a)cis mZRneri lagmiTa pirsa<br />

audev.<br />

Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes. mCore gacar,<br />

qinZisa Tesli, niori, kuÀrcxisa cili ZmriTa gaayene, zurgsa da<br />

m(u)c(e)lsa Sescxe. misT(Â)sve. furisa sZe, martÂlisa vaJisa fseli,<br />

gunda danaye, gaurie da SeasÂ.<br />

210 teqsti sityva `da~ gameorebulia.<br />

211 teqstSia `Wvini~.<br />

212 xelnawers kide moxeuli aqvs.<br />

99


Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa. wunwub(o)Á<br />

TafliTa aWame.<br />

Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa dasdebdi<br />

gadrkebodes. RÂnisa Txle, qerisa fqÂli, mtkiced gacer, keciTa<br />

gaaTbe, SÂd jer(a)d asdev.<br />

Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos. miwa gaTxare da natkeni fexi<br />

axlos miudgi, im naTxarsa mrTeli ferÃi amoarTvi da natkensa<br />

ferÃsa qusli hkar da naTxarSida Caugde, Tu ver uSvelos mrTeli<br />

ferÃi naTxarSida Caukar da arbenie.<br />

Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos (93r) da amoigdos ... 213 Caudgi ... 214<br />

boZali or TiTi Semoeci, amoRma amoizidi.<br />

Tu cxensa qerm(a)n awyinos. r(a)Á Seityo safeTqeli gauÃsen.<br />

misT(Â)sve. Tu gindes asdeni civi wy(a)li asxi zurgzedan, rome<br />

nac(s) gascÂvdes qeri.<br />

Tu cxensa yurRena waekidos. cxÂris ZarRÂ mohkuÀTe SanTiTa,<br />

mgurguliv Seetyobis kuÀrcxiviTa, gaupe, amoarTÂ. degvardebi<br />

Seudev muxudos odeni anu mrTlad gautene.<br />

Tu cxeni gaiberos. yorWi gaupe, aturi da gesli gamouvides.<br />

Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari. palo gasCare<br />

barkalsa, Ã(o)rcsa daeÃsen virem davardebodes.<br />

Tu cxensa qaCaCi waukides. qaCaCis T(a)visa Sesayari daswÂ<br />

wurilad quslamdis.<br />

Tu cxensa miaWirvo. xuTi mutyali revandi wyliTa SeasÂ<br />

mowyureb(u)lsa, Wipsa quÀSeT nabadiTa koxiT qviTa daswÂ.<br />

Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas. T(ua)lTaca amoarTÂ da cxÂrTaca.<br />

Tu cxensa T(ua)lSi qoni Seeqnas. mTxunveli gaape, T(ua)lTa z(ed)a<br />

dasdev.<br />

Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa.<br />

menjTa Sua gaupe da daTÂs naRv(e)li CaiSÂ, da z(ed)a duguni daasÂ.<br />

Tu ajilRasa ala waekidos. CuCu g(a)mouy(a)v da dahfxane, asre<br />

rome gauwiTldes, merme maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa<br />

213 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide<br />

moxeulia).<br />

214 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

100


dabane, merme Jangi da (93v) anZaroTi, da urie ... 215 sadamdis<br />

dakodili iyos. misT(Â)sve. ormoci kbili pilpila CuCuSida Seudev,<br />

Tu arca m(a)n uSuelos, maranduliTa saponiTa naca Ã(e)li Seuy(a)v<br />

da mCore gamouyare.<br />

Tu cxensa aÃuÀlebdes. kowaxurisa xisa furceli moxarSe da<br />

mowyurveb(u)lsa as Tbili.<br />

Tu cxensa ofa waekidos. yveris Zirsa morCili Ã(o)rci rome<br />

aris, kuÀrcxiviTa amoarTÂ, sandliTa, mariliTa gautene da cxÂrisa<br />

ZarRÂ amoarTÂ SanTiTa.<br />

Tu cxensa m(u)nio 216 waekidos. cxuris tyavi daax(u)re T(a)vsa<br />

axal axali, sadamdis uSuÀlos, guvelis Zvali da anduzi uyrCole.<br />

Tu cxensa sarvasini waekidos. ama niSniTa ican: T(ua)lni<br />

gautydebian, orTave ukanaTa f(e)rÃTa daiwyebs Trevasa, amiT uSuÀle<br />

_ zedasa warbsa 217 SigniT Seec SanTi, Sublsaca wmida SanTi das da<br />

yuri ukuukazme, yelsa mgrguliv daRi Semoavle, kudis wuersaca<br />

SanTi Seec, ori winas ferÃisa nidayusa quÀSe SanTi das orori,<br />

orTave ukanaTa f(e)rÃTa abaveri dasw da oTxsave f(e)rÃsa, Tmisa<br />

da qaCaCisa Sesayarsa dasw w(m)idiTa SanTiTa.<br />

Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes. dedali kaRurti<br />

gaaÃme, danaye, gacar da ayare, rasaca adgilsa sdiodes. misT(Â)sve.<br />

arjaspi da umarilo karaqi dasdev da uTuod (94r) Seswydes,<br />

mariliansa rasaca miaxuÀdreb v(e)r SeswyuÀds, ucilod umatebs<br />

denasa.<br />

Tu gaRletisa wamali gindodes. mombali xe 218 , avJos Ziri iSrone,<br />

ese Tu gqondes mrTeli cxeni gaRlewilzeda gaucv(a)le.<br />

Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu yuÀris Ziri gausivdes.<br />

dileulad mar(i)l wy(a)lsa Sescxebdi da wavla wamovlaca kargad<br />

mouÃdebis. Tu misg(a)n ara sWirdes da sx(ua)Áferad tkiviliTa<br />

usivdes, zemoT rome sweria isi uy(a)v. Tu avadrosa Seeqnas igi,<br />

mJavesa mawonsa zeTiTa aaduRe da Sescxe.<br />

215 ramdenime sityva ar ikiTxeba (xelnaweris zeda kide<br />

moxeulia).<br />

216 teqstSia `mnio~.<br />

217 teqstSia `Carbi~.<br />

218 teqstSia `xi~.<br />

101


Tu Waksa ZuZu stkiodis. m(a)sca ese uSuÀlis.<br />

Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes. dadaRe da guerdebi<br />

SeSisa wuÀriTa Seudev.<br />

Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes, da<br />

gaSeSdes. lila da banba galese da cxÂrsa Causxi.<br />

Tu cxensa Culebi waekidos. brebi zeTiTa aaduRe da scxe.<br />

Tu Waksa ZuZu stkiodes. m(a)sca ese uSuÀlis.<br />

Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. iqiT aqaT ori SanTi daavle,<br />

merme garda g(a)rdmo gardaavle, asre rome daminiSnavs , merme<br />

rome ukaneT kunTsa Rari Casdevs orgniTve TiTo SanTi Caavle, asre<br />

rome SanTis wuÀri Seec. 219<br />

(95r) aq mestumreo 220 , aq wyalobiTa saxelTa mamaTisaTa, aq<br />

mestumre saxelTa mamaTisaTa, guri(e)li vkadreb, Cven ieasoni, mec<br />

mestumri daviTiani, gastaumrel q(riste) mest! q(ristes)<br />

saxeliTa, aq Senisa baxvisa monatre, SoSita vikadreb mestumreo. aq<br />

karabadini kargi da margebeli, wamliTa savse da ra mkurnebeli.<br />

q(riste) R(mer)To kargad amyofe k(aTaliko)zi evTimi<br />

(95v) evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa afxazeTisa k(aTaliko)zi<br />

mogaxseneb mestumra q. erisTavi. evdemon wyalobiTa R(mer)TisaTa<br />

afxazeTisa k(aTalko)zi mogaxseneb: mestumren Cven magivrad Cvensa<br />

didsa imedsa da didad imedad R(v)Tis wyalobad misaCenel<br />

misaxedavsa bedniers da R(v)Tisagan bednierad dabadebulsa<br />

saxelovansa da saxelganTqmulsa mravaljer gamarjvebulsa batonsa<br />

dadiansa leonsa winaSe mravalsa locva kurTxevas da naxvisa<br />

natvras vikadreb kurTxeul ars R(v)TiT odesca amad da bednierad<br />

brZandebodeT da ra gemizezeboden ra merme magaTi Wiri Cven.<br />

macxona evdemon.<br />

219 94v _ RorTelis locva, rituali. mxedruli minawerebi: 1.<br />

`dido imedo da didiaT imedi~; 2. `Seiwyale sabralo mona<br />

Seni friad codvili mose amin~; 3. `rom vikadreb mestumreo<br />

...~<br />

220 95r _ minawerebi mxedruliTaa Sesrulebuli.<br />

102


`abram mwerlis karabadini~<br />

103


104


karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti. (8r)<br />

r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes, Tafli da TeTri TuT(a)Á<br />

samsa dResa uzmasa as da ergos.<br />

Znelad SobisaT(Â)s, suÀ moxarSe da asÂ, da Tu gauZneldes<br />

ve(r)cxlis wyali asÂ.<br />

vis mZovari sWirdes T(a)vsa anu Tma wuersa, Savis cxuris Wliki<br />

daw da zeTiTa gaadgine da scxe.<br />

vis T(ua)lTa cremli sdiodes, dedak(a)cisa rZe gaaTbev da uwTve.<br />

misT(Â)sve. pitna danaye g(a)mowure da uwTve.<br />

visca ZaRlm(a)n ukbinos, niori, xax da boloki erTad danaye da<br />

z(ed)a dasdev.<br />

vis T(ua)lTa nisli efarodes, kapovetis Tevzisa nauRv(e)li<br />

T(ua)lTa Caudev.<br />

vis filenji daemarTos weros nauRv(e)li pilpilis naxevris<br />

swori (8v) zeTiTa gaayene da cxÂrTa uwTve da pirsa scxe.<br />

s(i)rsv(e)lisaT(Â)s. kurmuxa Ãmeli danaye da dedak(a)cisa rZiTa<br />

scxe.<br />

vis T(ua)lTa stexdes, mTaÃÂsa duma T(ua)lTa z(ed)a dasdev da<br />

ergos.<br />

r(omel)sa ara eZinebodes, niaxuris Tesli oris dramis swori,<br />

lemis Tesli, yayaCo da erTis dramis swori sZe, ese yuela erTad<br />

mogale da TafliTa da naxevriT TasiT wyliTa asÂ.<br />

vis mWameli sWirdes, mdog(v)i mogale da dawure da broweulis<br />

qerqi daw da mogale, pilpilis odeni uy(a)v da cota bavruki da<br />

marili iy(a)v TafliTa, dazile viTaca spaZli (!) Seqen da gaagrZve,<br />

brtylad daWer da z(ed)a dasdev J(am)iT (9r) J(a)m wylulsa hb(a)Ándi<br />

RÂniTa.<br />

vis welni stkioden qliavi S(av)i da marili dagale da RÂniTa<br />

asÂ.<br />

vis Ãuela sWirdes da balRamsa amohyrides wiTeli ospi, biaÁ da<br />

vaSli moaduRe, RÂniTa gawure da kuliTa asÂ.<br />

vis T(ua)li stkiodes iliTa mogale, dedak(a)cisa sZiTa gaadgine<br />

da scxebde. ymawvilis fseli da RÂno erTgan garie da miT<br />

ihb(a)Ánde.<br />

r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes nedli qondari mogale da<br />

g(a)mowure da TafliTa T(ua)lTa uwTve.<br />

105


vis sisxli sdiodes da ara swydebodes qinZi danaye da z(ed)a<br />

dasdev.<br />

ÃuelasaT(Â)s erbo da Tafli, samis kuÀrcxis g(u)li erTg(a)n<br />

Sezile da aWame samsa dResa, ese mrav(a)lisa senisa wamali aris.<br />

T(ua)lTa tkivilisaTvis (9v) dedali Txis tÂni scxe da ergos. 221<br />

visca yurTa stexdes Txis fsliT, Txis nauRv(e)li erTg(a)n<br />

garive, uwTve.<br />

r(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes irmis yueri gaaÃmos da<br />

daxuewos da RÂniT Sesuas. irmisave larTi gaaÃmev, daxuÀwe da<br />

kuÀrcxiT SeaWame, ufro iyos sificxe g(u)lisa misisa.<br />

r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos, wiTlis Txis RÂZli<br />

Sew da missa wvasa S(ig)an (10r) r(ome)li sisxli edinebis miT<br />

iolvebdes.<br />

Tu yurTa mZimed esmodes Zroxis nauRv(e)li da Tafli ubgevi,<br />

ZmriTa gaadgine da yurTa Caasxi.<br />

vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes vacis Txisa fseli<br />

uorTqle da S(ig)a CauwTev.<br />

vis yurTa stexdes kuÀrcxis cila da dedak(a)cisa rZe daasxi da<br />

ergos. Tu yurTa stexdes Txis fseli da T(xi)s nauRv(e)li erTg(a)n<br />

garive da uwTev. 222<br />

(10v) muclisa tkivilisaT(Â)s. qrTilis safuari kaTxis<br />

naxevari g(a)mowure da misive swori niguzis zeTi urTe da SesÂ.<br />

misT(vi)sve kuÀrcxi Seqen yuÀrbeul(a)d da gunda urTev da SeaWame.<br />

misT(vi)sve Zroxis cmeli da ZuÀli yveli erTga(n) Seagbev da<br />

SeaWame.<br />

r(ome)li sisxlsa fsemdes irmis rqa daw da w(mi)d(a)d danaye,<br />

pilpiliani SÂdis dramis wona mJave broweuli, ese y(ovel)ive<br />

kuÀrcxis g(u)liT Sezile 223 RÂniT gaayene da sami kovzi SeasÂ.<br />

r(ome)lsa muceli usivdes ardis Ziri TeTriT RÂniT Sebgole, da<br />

ZuÀli RÂno sjobs da asÂ.<br />

221 9v _ locva Tagvis sawinaaRmdego.<br />

222 10r _ locva Tu dedak(a)csa S(o)b(a)Á gaugrZeldes.<br />

223 teqstSi sityva `Sezile gameorebulia~.<br />

106


Tu SekrviT iyos Savi yurZeni, nedli (11r) iyos ginda Ãmeli,<br />

wyliT Sebgole, v(idrem)dis daCqules da erTi Tasi wyliTa as da<br />

misTuad gahÃsnis.<br />

ufsmelobisaT(Â)s. Txis nauRv(e)li gundruksa urTe da WinWris<br />

Tesli erTg(a)n erT feriT wyliT gaayene da asÂ. misT(vi)sve. Savi<br />

boloki g(a)mowure da SeasÂ. Sirimsa daadnobs. misT(vi)sve Sirimisa<br />

da uferulobisaT(Â)s. moixuÀn kirCxibni mTisa adgilis(a)ni xuTni<br />

gina equsni da qoTansa axalsa Cayaren, c(e)cxlsa z(ed)a moaÃurve,<br />

r(a)Á gaÃmes danaye da w(mi)d(a)d gacer da RÂniTa erTi kovzi asÂ,<br />

uzmasa da ergos. Sirimisa wamali askili gaaÃme, danaye da gacer.<br />

muxudo moxarSe asre rome TÂTan gadges, merme tiloT gawure.<br />

erTsa jamsa (11v) gawurvils muxudosa, erTi kovzi gacrili askili<br />

moayare da uzmasa Seaxurite mr(a)v(a)ljer, dReSiga erTxel(a)d<br />

suas. misT(vi)sve da ufsmelobisaT(Â)sve. moiRe mr(a)v(a)li Wiayela<br />

mindurisa da T(a)vi mo(a)kuÀTe da bolos Ã(e)li mohkide da dawure,<br />

asre rome ori mityali gamovides misi wueni da SeasÂ. Tu erTxel<br />

ar ergos kidev suas.<br />

cofis nakbenisaT(Â)s nuSi mware danaye, z(ed)a dasdev. ese muclis<br />

qarsaca uSuÀlis. misT(vi)sve leRÂ mkuaxe. moswyÂte da missa sZesa<br />

scxebde, Rrianklisa nakbensaca uSuÀlis da kbilis tkivilsac.<br />

satkburasaT(Â)s groSi marili qeris fqÂliTa Sezile da<br />

pilpiliTa (12r) scxe da merme z(ed)a acurvebdi.<br />

vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos WiaÁ r(omel)i gazafxul(s)<br />

curians dilas iarebis, Savi rqiani da saxeli misi daat, igi<br />

daiWire, T(a)vi da ferÃni mosWren qeris wona, da cxrisa wyaros<br />

wyliTa SeasÂ, moaSobinebs, Tu ese aT dRemdis ara hqen, lekuni<br />

daizdebian da k(a)csa mohklven.<br />

r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos, Sabi da Tafli erTg(a)n<br />

Sezile da gasav(a)lsa dasdev, gaih(x)snis, g(a)mocdili aris.<br />

g(u)lis tkivilisaT(Â)s TeTri mdog(v)i kovzi erTi danaye da<br />

TafliTa Sezile da samad gay(a)v da samsamsa CaanTqmevinebde uzmasa.<br />

muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da y(ovels)a<br />

texasa (12v) da vnebasa muclis(a)sa. nivris Tesli da Ziri, gunda da<br />

Zira, ese y(ovel)i danaye, rZiTa da RÂniTa asÂ.<br />

107


mucel g(u)lTa wamali. mWnavis qerqi moaduRe wyliTa da uzmasa<br />

asÂ. 224<br />

(13v) x(olo) Wamisg(a)n iqmn(e)bis y(ovel)Ta senTa aRtexa da<br />

sneb(a)Á. vis(a)ca am(a)s uzemde pativsa S(ig)a. ianvarsa v(idr)e<br />

das(a)srulamde RÂnosa SesuÀmde kaTx(a)sa TÂTosa da dagmundes<br />

r(a)Áca sWamo. feberv(a)lsa Wakuntelsa ekrZ(a)le. m(a)rtsa, tkbilsa<br />

saWmelsa sWamde da tkbilsa suemde. aprilsa, boloksa nu sWam.<br />

maissa, T(a)v-f(e)rÃsa ekrZ(a)le. ivnissa, uzma wyalsa suemde. ivlissa,<br />

dedakacsa T(Tues)a nu daecemi. agÂstosa, Ã(e)lsa nu gaiÃsni da<br />

boloksa ekrZ(a)le. sekdenbersa, sZesa sWamde. okdombersa,<br />

mwuanvilsa nu sWam. noenbersa, T(a)vsa nu daiban. dekenb(e)rsa,<br />

kalambsa nu sWam. am(a)T y(ove)lTa umjobesi, siwmide, gl(a)x(a)kT<br />

mowy(a)l(e)b(a)Á moigone da SiSi R(mrT)isaÁ. 225<br />

(14r) Tu mReri Zneli esxas pilpili da bavruki danaye da<br />

scxe.<br />

Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes, kamaÁ danaye,<br />

dedak(a)cisa rZiTa g(a)mowure da igi uwTve.<br />

buasilisaT(Â)s, qondari TeTri da mravalZarRuas Ziri wyliTa<br />

Seagbev da asÂ, ergos. 226<br />

(14v) Tu sisxli edinos da qari Seudges, qinZi danaye, dazile da<br />

dasdev, Tu gauZn(e)ldes k(a)cisa ganav(a)li scxe. sx(ua)Á, xax SewÂ<br />

dasdev. sx(ua)Á, kuÀrcxi SewÂ, gaape da dasdev, gaÃsnas. r(omel)i<br />

sisxlsa jdebodes, vaSli danaye da gamowure da Zmari urTe da<br />

SeasÂ. sx(ua)Á, vaSlis nabrcqueni gaaÃme da danaye da TafliTa<br />

Semgbari aWame. sx(ua)Á, kuercxi Sew da kuercxz(ed)a gunda moayare<br />

da aWame. sx(ua)Á, Zroxis qoni da Zueli yveli erTg(a)n moaduRe da<br />

aWame.<br />

Tu soko iyos, nigozis fiTri, anu RÂiisa da anu muxis<br />

pilpiloani mogale qviTa, miT r(omel)i (15r) n(i)guzis Zirsa Siga<br />

datanebuli iqnebis da RÂniTa SeasÂ.<br />

224 12v, 13r _ ramdenime rituali.<br />

225 14 r – rituali.<br />

226 14r _ sokos locva.<br />

108


(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes mWle<br />

Zroxis Ã(o)rci Sew da aWame, uk(e)Tu iyos, J(am)iTi J(a)m(a)d<br />

g(a)movides.<br />

Tu garegniT iyos, arestis Tevzis T(a)vi, guÀlis qerqi da<br />

bavruki dasdev z(ed)a.<br />

r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes fisi<br />

ax(a)li qoniT gaadnev da gaagrile, qaTmiT Seagbev, pilpili<br />

naxevr(a)d uy(a)v, g(a)mowure da samsa dilasa asÂ.<br />

r(ome)lsa RÂZli stkiodes, kamis Ziri danaye da wyliT<br />

g(a)mowure da SaqriT asÂ. y(ovl)isave wamali aris. sx(ua)Á. kuÀrcxis<br />

qerqi daw da danaye da RÂniT Seasvi. misT(Â)sve Tafli ZmriT<br />

gaayene da z(ed)a RÂZlsa scxe. sx(ua)Á, ardi bostnis(a)Á danaye da<br />

wyliTa g(a)mowure da SeasÂ. sx(ua)Á, Ziri TafliTaÁT (15v) daalbe<br />

da missa wuensa suemdi.<br />

tyirpisaT(Â)s, Zir(a)Á Seagbev wyliTa da asÂ. sx(ua)Á, tirifis Ziri<br />

gafxike w(mi)d(a)d da erTsa dResa wyalSiga daalbe da Seagbev<br />

wyliTa, gaanawile, iyos Ziri erTi nawili. munamdis aduRe v(idr)e<br />

sami erTad moiyaros da uzmasa asÂ. vis tyirpi gausivdes, veluri<br />

kurmuxa RÂniT Sebgove da SeasÂ.<br />

ÃuelisaT(Â)s, rva T(av)i niori berZuliT zeTiT Sew da samsa<br />

dilasa aWame. sx(ua)Á, Tafli mdari da zeTi nigozis(a)Á, pilpili,<br />

kuÀrcxis g(u)li gaTqÂfe, Siga Caurie da SeasÂ. sx(ua)Á, ospi wiTeli<br />

kargad Seagbev, erboÁT aWmevdi. sx(ua)Á, didguli ukmie cxÂrTa.<br />

ÃuÀlisaT(Â)sve, tkbili RÂnoÁ surneli b(i)aÁ da vaSli kargad<br />

daaCqulev (16r) da SeasÂ.<br />

Tu T(ua)lTa cremli sdiodes, pitna g(a)mowure da uwTobdi.<br />

Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li moakldes, dedali qondari g(a)mowure da<br />

uwTobdi.<br />

Tu T(ua)lTa stexdes, ... 227 matli T(ua)lTa Caudev. erbo ZuÀli<br />

da kuÀrcxis g(u)li, berZuli zeTi da Tafli ucecxlo garive<br />

erTad da z(ed)a dasdev. RÂnosa nu suams.<br />

Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes. kalambis<br />

furcelsa rome ... 228 daedebis, TeTris qaTmis nauRv(e)li da<br />

227 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

228 teqstSi erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

109


m(a)mlis(a)Á swor(a)d uy(a)v da iolvides. sx(ua)Á, goWas Tevzis<br />

nauRv(e)li, kalambis wyali g(a)mowuros, sworad uyos, g(u)lis<br />

Zuali daw da dagale, z(ed)a moamcqure, myuari r(omel)i Txilis<br />

furcelsa z(ed)a zis mwuane cota misiTa (16v) sisxliTa iolos. ZeZÂ<br />

g(a)mowure, uwTve da igive danaye RÂniTa, T(ua)lTa z(ed)a dasdev,<br />

Tma moscÂvdes.<br />

muclis simsivnisaT(Â)s, ardis Ziri, ZuÀliT RÂniTa moaduRe da<br />

samsa dResa asÂ.<br />

bednierisaT(Â)s, Tafli, Saqari, iaÁ da vardi, ayiros yuavili, es<br />

yuela erTad Seyare da scxebde. 229<br />

(17v) mRierisaT(Â)s, ardi bostnisa daw da mogale,<br />

w(mi)d(a)d gacer da ZmriTa scxe.<br />

gulis tkivilisaT(Â)s, niaxuris Tesli Seagbev da matylsa<br />

daawebdi da z(ed)a dasdebdi Tbilsa, da ergos.<br />

muclis tkivilisaT(Â)s, goWis Wliki daw da RÂnosa urTe, as da<br />

ergos. muclis wamali, lerwmis Ziri daw da RÂniTa s da daeyenos<br />

tkivili muclis(a)Á.<br />

martiT v(idr)e maisamde, p(irve)l Ã(e)lis gaxsna Ãams, merme<br />

wamlis aReb(a)Á. xolo sekd(e)nb(e)riT n(oe)nb(e)ramdis p(irve)l<br />

wamlis aReb(a)Á merme Ã(e)lis ganÃsnaT J(am)s. 230<br />

(18r) Tu WiaÁ esxas mucelsa, ardis Ziri danaye da wyliTa<br />

asÂ. sx(ua)Á, anakuÀTi misiT fsliT gaadgine da Sesdev. sx(ua)Á,<br />

pitn(a)Á moaduRe samsa dilasa asÂ. sx(ua)Á, Zroxis nauRv(e)li da<br />

irmis rqaÁ danaye da TafliTa Sezile da CaanTqmevine.<br />

Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes, tredis skintli<br />

ZmriTa scxe galesuli.<br />

Tu k(a)csa piri gaumruddes, RÂno aaTbev da TeriaSiga gaazave da<br />

pirsa scxe. 231<br />

(18v) TiaqarisaT(Â)s, furisulas Ziri danaye da z(ed)a<br />

RÂno daasxi da asÂ.<br />

Tu visme ÃuÀla sWirdes, Zirtkbila moxarSe da misi wveni<br />

nelTbili asÂ.<br />

229 16v, 17r _ locvebi bednierisa.<br />

230 17v, 18r _ rituali.<br />

231 16r, 18v _ locva tilisaTvis.<br />

110


Tu mjdomi Seeqnas, Savbalaxas Ziri, yÂTlis Rolos Ziri da<br />

lila wyliT as da ergos. 232<br />

Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili, ZirwiTela<br />

danaye, wyali daasxi, g(a)mowure, cot(a)Á cxensa qaCaCi mosTale,<br />

gaavle Siga da isi asÂ.<br />

Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes (19r) ayiros Tesli daarCie<br />

da patara comi urTe da igi umarilo axurite, kargsa oflsa adens,<br />

rome k(a)ci gamrTeldes. axlis ayiros g(u)lis wueni gamowure da<br />

sÂ. Tu ayiros Tesli ar iSovebodes, kitris Tesli da qinZi asÂ.<br />

Tu k(a)ci SekrviT iyos, kulnis Ziri daTalos da danayos. missa<br />

wuenSiga lila galesos da asos.<br />

Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas misi wamali: nexÂs Wiayel(a)Á<br />

samoci, qinZi, kakbis sakunetela erTad danaye da wyliTa gaayene,<br />

gawure da merme lila gaulese Siga, rome lilis feri hqondes asÂ<br />

da marjuenasa guerdsa z(ed)a dawves, m(a)namdis as vidremdis<br />

gamosces.<br />

Tu dedak(a)csa Svili moukudes (19v) mucelsa Siga, ladana<br />

danaye da RÂniT SeasÂ. balRamsaca moaqarvebs.<br />

Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes, naxevari mityali ladana<br />

danaye da TafliTa aWmevdi daulbobs da Tmasaca daumagrebs.<br />

Tu k(a)csa yuri stkiodes nuSis zeTis namcurevisa odeni ladana<br />

yursa CauwTve da ergos.<br />

mrav(a)lZarRuas xasiaTi, ese rome misi furceli danaye da<br />

vis(a)ca sicxisg(a)n simsivne sWirdes Semosdev da uSuÀlos.<br />

vis(a)ca yeli stkiodes, mrav(a)lZarRuas wuÀni samjer uRrRile<br />

da ergos, misi furceli Semosdev da m(a)nc uSuÀlos, misi Tesli<br />

dacoxne da kbilis tkivilsa uSuÀlos, misi (20r) furceli ga(a)Ãme<br />

da vis(a)ca kbili stkiodes da eZrvodes, Zirsa kbilis(a)sa TiTiTa<br />

Sescxe da gaamagros.<br />

Tu pirsa avi s(u)li udiodes da eZrvodes, m(as)taqi coxnos,<br />

uSuÀlis.<br />

bolokisa xasiaTi. uqerqod saWmelsa moandomebs. misis furclis<br />

wueni mucelsa gauÃsnis, Tu raÁme stomaqSiga ebas m(a)s(a)ca<br />

uSuÀlos. bolokisa Wama sisxasa da iarayansa uSuÀlis.<br />

232 18v _ rituali.<br />

111


Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos, boloki danaye da<br />

ZmriTa moaduRe da Semosdev.<br />

Tu k(a)ci msivnad iyos sakrwyile gaaÃme, danaye da RÂniTa<br />

moaduRe da Semosdev, uSuÀlis.<br />

da Tu k(a)ci erTob dasivdes, mr(a)v(a)li s(a)krwyile (20v) moadev RÂniTa<br />

da Rrmad welTamdis taStSiga CasÂ, S(ig)a ijdes sadamdis gacivdebodes,<br />

qv(a)Á daadnos, isreve ufsmelob(a)Ása uSuÀlis.<br />

Tu dedak(a)ci ar daorsuldes satacuris wuÀni SaqriT Seqnas<br />

SarbaT(a)d da r(a)J(am)s qmars T(Âs)a dawves, Sesuas da daorsuldes.<br />

iisa xasiaTi. iaÁ gaaÃme da danaye, misi won(a)Á qeris fqvili<br />

garie da kuercxis cila, da Semosdev, RÂZlis tkivilsa uSuÀlis.<br />

vis T(a)vi stkiodes axali iaÁ aWame da kidec umsunebdes,<br />

uSuÀlis.<br />

kamis Tesli moaduRe da asÂ, sisxis qarsa da balRamsa uSuelis,<br />

ufsmelob(a)Ása da Sirimsaca uSuÀlis.<br />

axali kamaÁ T(ua)lTa uwTve da sinaTlesa uSuelis.<br />

TeTris sakmlisa xasiaTi. TaflSiga (21r) garie, qarsa uSuelis<br />

da piris simyralesa, igi suas Wkuasaca da cnobasa umatebs.<br />

sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs, da sisxlsa<br />

uSuelis rome sdiodes stomaqsa, Z(a)lsa miscems, saWmelsa<br />

moaqarvebs.<br />

amave s(a)kmelsa Siga TeTr TeTri akr(a)vs, mastaqiTa igi danaye<br />

da Wame g(u)lis Zgerasa uSuelis.<br />

s(a)tacuris xasiaTi, kolinj(i)s qarsa da asos Siga rom<br />

iyv(e)ndes m(a)s uSuelis.<br />

satacuris Tesli danaye da c(e)cxliT uÃrCole, kbilTg(a)n Wias<br />

gamoayrevinebs.<br />

r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes, igive Tesli<br />

danaye da TafliTa aWame da ergos.<br />

Tu k(a)csa RÂZli stkiodes viris terfas Ziri, ardis (21v) Ziri,<br />

Savbalaxa da atmis kurkis g(u)li, ese y(oveli)ve danaye da wyliTa<br />

gawure da asÂ. misT(vis)ve, cxra ferÃas T(a)vi da frCxilni dasWren<br />

da kÂristaviTa danaye, wyliT gawure da asÂ.<br />

Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes, kamis Ziri Ãmeli da Savi boloki<br />

dafxike, san(e)nb(e)li da Tafli, samive erTg(a)n aduRe, majun(a)d Seqen da<br />

samsa lukm(a)sa uzmasa aWmevdi da orsa, wolisa J(ams)a.<br />

112


Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes, my(a)vis kuda hqÂan balaxsa, igi moxarSe<br />

da misiTa wu(e)niTa fafa Seqen da TafliTa aWame samjer.<br />

Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos, zianas Ziri moiRe, im Rames vaxSamsa<br />

nu sWam, meores dilasa danaye, RÂno daasxi, gawure da kargsa (22r)<br />

darSiga erTis kuÀrcxis naWuWi, savse asÂ.<br />

vis(a)ca tyirpi ekras, pitn(a)Á ZmriTa aduRe da marcxenasa mÃarsa<br />

daidvas.<br />

r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden, jinWris Tesli gaaÃme,<br />

dafqev, da dumis xaviwi Seqen da sadaca stexdes z(ed)a dasdev.<br />

vis T(ua)lTa sisxli iyos, kama, pitna da kuÀrcxis cila da<br />

frinvelisa nauRv(e)liTa T(ua)lTa uwTve.<br />

mowamlulisaT(Â)s, kirCxib(a)Á Seipyar, T(a)vi da f(e)rÃni dasWren,<br />

gaaÃme, danaye, gacer da RÂniT asÂ.<br />

RÂZlis tkivilisaT(Â)s, lila da marta mogale da RÂniTa as sam<br />

dilasa.<br />

vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos, Zuelis verZis Zuali<br />

daw da diacisa rZiTa gaadgine da z(ed)a dasdev.<br />

(22v) Tu muclis tkivili audges, Roris Wliki dawÂ,<br />

danaye, RÂniTa asÂ. WianisaT(Â)s, ardis Ziri danaye da asÂ. misT(vi)sve,<br />

WinWris Ziri danaye da rZiTa gaadgine da erTsa Ramesa dadgi, merme<br />

g(a)wure da asÂ.<br />

RÂZlisaT(Â)s, ardis Ziri danaye, gamowure da samsa dR(e)sa asÂ.<br />

vis T(ua)lTa sinaTle moakldes, nedli qondari danaye, gamowure<br />

da T(ua)lTa TafliTa Seudev.<br />

siyÂTlisaT(Â)s, endro danaye, gamowure da asÂ.<br />

Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da ÃorÃiTa xiodes,<br />

pilpili da qondari danaye, da gacer, da TafliTa aWame.<br />

ÃuelisaT(Â)s, solinji danaye da Roris qoniTa mkerdsa scxe da<br />

beWTa didad c(e)cxlsa ucxune.<br />

(23r) Tu yurTa akldes, mdog(v)i danaye da T(a)fli urTe<br />

da p(a)trukiTa yurTa uwTve.<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes, irmis rqa dawÂ, gacer da uzm(a)sa<br />

TafliTa aWmevdi.<br />

vis Cxuera sWirdes, rZe da Tafli aduRe da Tbili asÂ.<br />

muclisa tkivilisaT(Â)s, gunda mogale TafliTa, da ZmriTa aWame.<br />

113


vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos, sisxli gawmidos da<br />

RÂZli gaa(a)xlos. vinca ardis kaWaWi ZmriTa Wamos Ãurvebai<br />

dauwynaros.<br />

vinca danayos da misi wueni daiWiros da Saqari Caudos da<br />

Sesuas, iarayani da T(ua)lTa S(ig)a siyÂTle g(a)moiRos da RÂZlisa<br />

simÃurv(a)le daawynaros. aseve wamali vinca danayos da misi wueni<br />

yursa Siga CaiSuas Sakikis (23v) tkivilsa uSuelos.<br />

r(ome)lsa T(ua)lni stkioden, TxaT (!) suÀliTa xaWo T(ua)lTa<br />

dasdev, kideve ymis wulisa fseli da cota RÂnoÁ, ese samsa dilasa<br />

uwTve.<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes, vaSli danaye, g(a)mowure da missa<br />

sworsa Zmarsa T(Tues)a (!) Seazave, as da ergos. 233<br />

dakodilisaT(Â)s, Ã(o)rcmeti rome Seeqnas, boloki ZmriTa dasdev.<br />

RÂZli da tyirpi gausivdes, kiri Roris qoniTa gaadgine da<br />

z(ed)a Semosdev.<br />

Tu yeli SigniT stkiodes, carci dawÂ, danaye, gacer da cxariTa<br />

ZmriTa gaadgine, da yelsa Semosdev.<br />

visca sisxli Caeqces, qrTilis fqÂli RÂniTa gaadgine da asÂ.<br />

qavilisaT(Â)s, axali k(e)ci danaye ZmriTa (24r) scxe da mRiersaca<br />

uSuÀlis da qavilsaca.<br />

vis(a)ca kolinjis qari sWirdes, udanod xuarTqla daWras.<br />

Ã(e)liTa da sx(ua)Áca balaxi aris, k(a)cis x(e)lsa hg(a)vs, orive<br />

erTg(a)n moaduRe da misi wyali asÂ.<br />

isris piri anus x(ua)Á r(a)Áme ver gamoiRo, TeTri xax da Roris<br />

cmeli danaye da z(ed)a dasdev. sx(ua)Á, Tag gaape da z(ed)a dasde<br />

da g(a)moiRebs.<br />

vin simxurv(a)liT SekrviT iyos, Sabi da Tafli erT(a)d Sezile<br />

da gasav(a)lsa z(ed)a dasdev, gaÃsnas. ese g(a)mocdili aris.<br />

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas, Zroxis Ãorcsa Sabi moayare kargad<br />

da merme daw da dafSunite da z(ed)a moayare da ergos.<br />

balR(a)misaT(vi)s, wurilisa zianasa Ziri danaye, as da ergos.<br />

vis mucelSiga (24v) qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden,<br />

zaravandi galese as da ergos.<br />

233 23v _ rituali.<br />

114


vis pirsa guÀli CauZures, furis rZe aduRe kargad da<br />

(r)ogoraca adRdes, piri z(ed)a daadebine da orTqli didxani<br />

iorTqlos da wamoagdos guÀli, merme aduReb(u)li rZe as da<br />

darCes k(a)ci igi.<br />

Sakikis qarisaT(Â)s, r(ome)l(a)rs T(a)vis tkivili, qaTmis kuÀrcxis<br />

siyÂTle da gacrili nacari, erTg(a)n gaurive da qaRaldz(ed)a<br />

dascxe da Sublsa Semosdev.<br />

mWamelisaT(Â)s, mdogvi danaye da ucecxloTa TafliTa Sezile da<br />

dascxe.<br />

yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s, abzindaÁ danaye da<br />

ZmriTa Tbilad uwTev, ergos. yurTa arasmenisaT(Â)s da<br />

SxivilisaT(Â)s, selis zeTi uwTve. (25r) yurTa arasmenisaT(Â)s,<br />

tredis nauRv(e)li uwTve.<br />

Tu k(a)csa rwyeva undodes, bolokis Tesli danaye da ZmriT asÂ.<br />

Telemisa amogdebisaT(Â)s, qondari ZmriTa Seagbe da asÂ.<br />

ÃurvebisaT(Â)s, qeris qato mJaviTa doÁTa mozile da f(e)rÃTa<br />

Semosdev.<br />

mjdomisaT(Â)s, Zroxis funa dasdev.<br />

stomaqis tkivilisaT(Â)s, zeTi, cÂli da mdog(v)i mogale da<br />

stomaqsa dasdev, Ã(e)l-f(e)rÃTa scxe.<br />

tyirpisaT(Â)s, qato ZmriT Seagbe da Semosdev.<br />

stomaqisaT(Â)s, ardi ZneliT RÂniTa SeasÂ.<br />

Sakikisa qarisaT(Â)s, r(ome)li (a)rs T(a)vis tkivili, ori wili<br />

kalambis Tesli, mesamedi mdogÂsa, danaye da sZiTa gaadgine da<br />

safeTqelsa, Txemsa da kisersa scxe.<br />

fxanaÁ, vis sWirdes, diyi mogale da scxe.<br />

(25v) stomaqisaT(Â)s, ardi ZuÀliT RÂniTa asÂ.<br />

dedak(a)csa Tu rZe akldes, SroSani korkotiTa aWame.<br />

vis sisxli ara daswÂdebodes, qinZi danaye da z(ed)a dasdev. 234<br />

muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s, selis Tesli da Zira<br />

moÃale, danaye da asÂ.<br />

tyirpisaT(Â)s, endro danaye da RÂniTa scxe.<br />

RÂZli r(ome)lsa stkiodes bzis furceli danaye, wyliT<br />

gamowure, Tafli T(Tues)a urTe da uzma m(a)n Sesuas.<br />

234 25v _ rituali<br />

115


mWamelisaT(Â)s, ucecxlo Tafli dazile da z(ed)a dasdev.<br />

CxuerisaT(Â)s, ficxelisa RÂnisa Txle, qeris fqÂliTa Sezile da<br />

(26r) mucelsa Semosdev. 235<br />

Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s, moiRe ZRa(r)bi, gaaÃme, ty(a)vi<br />

misi da ekali misi dawÂ, merme misi nacari zeTiTa dazile da RamiT<br />

TafliTa T(a)vsa icxe mravaljer, da dilasa daibande.<br />

gaT(a)vda karabadini, amis mwerelsa moZRua(r)s abrams, Seundnes<br />

a(mi)n R(merTma)n. vinca mamiÃs(e)noT, Tq(ue)nca Segindnes, R(merTma)n,<br />

a(mi)n.<br />

(26v) am wignis furclebi oTxmocdaaTi aris, ese wigni ciquris naob (!)<br />

diakunisa aris, vinaca, ramac kacman moiparos anu wa(a)rTos, isimc SaiSleba<br />

Tavis rjulidam masamc daemarTeba risxva mRTisa, nuraTmca nu ixsneba misi<br />

suli jojoxeTidam 236 , numca ixsneba misi sabolo(o). Zvirfasad miyidnia. 237<br />

235 26r _ ritualebi.<br />

236 teqstSia `jojoxoTeidame~.<br />

237 26v _ warmodgenili minaweri mxedruliTaa Sesrulebuli.<br />

116


`saeqimo wigni~<br />

117


118


(9r) satkivari iyos mas wamali unda iyo ... 238 ni wvrilisa wamlebisa<br />

gasaÃsneli ... 239 gasaÃsneli wamlebi gamoiRebs svelsa ... 240 rome<br />

suli ugubdebodes. aiRe zanjafili ... 241 buTi da Saqari erTmanerTis<br />

odeni danaye da gacer da raÁ moundes miec ori drami TaflwyliTa.<br />

sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa. aiRe saymunia<br />

naxevari drami da afTimoni an misi sanacvlo erTi drami, TeTri<br />

xariyoni naxevari drami, ... 242 inji ori drami da naxevari yvela<br />

danaye, gacer da miec TbiliTa wyliTa rome Sesvas, Tu SeZlos<br />

srulad mieci, Tvaram naxevari.<br />

sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa da<br />

siyviTlesa tanisagan gaswmends. aiRe Saqari da saymunia TviTosgan<br />

oroli dangi, danaye da gasceri da civiTa wyliTa Seasvi. misTvisve:<br />

aiRe ia ori drami, danamastaki erTi drami, TurbuTi erTi drami 243<br />

da naxevari, saymunia erTi dangi da naxevari, yvela danaye da sami<br />

drami Saqari gaurie, daasxi wyali erTi unkia 244 gaurie da Seasvi.<br />

raÁ Camoxsnas aiRe bazrayatuni xuTi drami gar(e)cxili civiTa<br />

wyliTa asvi.<br />

(9v) sxva wam(ali) ... 245 ali mazarionisa rome gamoiRos Savi ... 246<br />

aiRe mazaraioni, ZmarSian daal(be) ... 247 erTsa dResa da erTsa Ramesa<br />

238 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

239 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

240 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

241 pirveli oTxi striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

242 ar ikiTxeba.<br />

243 teqstSia `darmi~.<br />

244 teqstSia `nukia~.<br />

245 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

246 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

247 pirveli sami striqoni srulad ar ikiTxeba, radgan<br />

furclis kide moxeulia.<br />

119


da merme Crdilsa gaaÃme da aiRe misgan erTi drami afioni an misad<br />

nacvlad TeTri TurbuTi TiTo drami yviTeli alila kurka<br />

gamoRebuli da qirmini da kuliavi, indouri marili TiTosgan<br />

naxevari drami, yvela naye, gaceri, erTmaneTSi gaurie da raÁ<br />

gindodes miec ... 248 drami.<br />

sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos: aiRe sabri<br />

erTi drami da saymuni naxevari drami, afTimoni da xariyoni TviTo<br />

dra... 249 yvela danaye da gascer da Tbelisa wyliTa Se... 250<br />

sxva gasaxsneli wamali: wiwmati oTxi drami ... 251 iliTa wyliTa<br />

Seasvi mucelsa gaxsnis da welSida qarsa yvelasa gamoswmeds,<br />

kolinjsa argebs. misi Tesli rom moÃalo da aWamo muceli Sehkravs<br />

da danayva ar unda, ospi qerqSeÃdili uwvnod aWamo gaxsnilsa<br />

mucelsa isica Sehkravs. Tu Semodgomani iyvnes saymunsa nu miscem<br />

Tvarem nawlevsa gaÃvrets (10r) da egebis. kolinji sWirdes, zafrisa<br />

sensac gamoaCens da yvanasa dauwyebs da Semodgomasa Tu miscemde<br />

asre unda: saymunia danaye da galese da galesulebis SarbaTiT anu<br />

vaSlis SarbaTiTa miec. Tu ese ara qna asre hqen: gaape vaSli, guli<br />

amoarTvi, merme raÁc saymunia undodes Sigan Casdevi, merme Tavzeda<br />

moawyve, comiTa moglise da cecxlSigan Cafal, imdon erT xans rom<br />

comi gamocxves. merme visTvisac gindodes aWame da saqmobas<br />

daawyebinebs da uziano iyos.<br />

awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa da orsuls<br />

dedakacsa. amaT saymunias nu miandob, Tu gindodes Setyoba asre<br />

Seityevi erTi antioquria, erTi jurmuRanulia. is rom antioquri<br />

aris misi niSani es aris: ferad momanCxo aris da ficxlad<br />

daifSvnebis da yviTelad da jurmuRanuli Savi aris da magari avi<br />

iqnebis.<br />

aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli, momsuqno raÁc feri<br />

tkbili iyos yvela kargi da uzianoa TafliTa Seqnili, magram<br />

tkbili da Tafliani kaJs kacsa ar unda rome Wamdes, raÁsaca<br />

248 ar ikiTxeba.<br />

249 ar ikiTxeba.<br />

250 ar ikiTxeba.<br />

251 ar ikiTxeba.<br />

120


miscemde subuqi da swori (10v) da orsulsa dedakacsa vaJisa kacisa<br />

saWmeli SeuwyeviTo.<br />

kari baTmuÃisa gasaxsneli. visac ama baTmuÃsa miscemde asre<br />

afareze, samsa dResa pursa nu aWmev, saRamosa TviTosa jamsa<br />

xarSosa aWmevdi, orsa da samsa dResa wyal Rvinos svemdes, wyali<br />

rasdenjerca undodes xvas, raJams wamali svas orni mklavni<br />

SeukariT, raJams qveSeT saqmoba dauwyos maSin mklavi SeuxseniT,<br />

raJams wamlisagan gamovides bazrayatunis Tesli Tbilis wyliT<br />

daalbevi da Saqari gaurive da gamowure da Seasvi, ziraqimaniTa<br />

varia SeqeniT da aWameT da im dRes Rvinos nu asomT, wyali asviT,<br />

Tu wamalman erTob Zali iyos da mwved gaxsnas asre rome erTob<br />

Seawyinos, misi wamali es qeni, rome feÃebi civis wyliT dahbane, Tu<br />

ar eSvelos Wipsa qveSeT dabaneT civis wyliT. merme bazrayatuni<br />

moÃale da anu siqangubiniTa, anu biis SarbaTiTa galese da gaurive<br />

da aWame, Tu amiT ar Sehkras kvercxis guli ZmriT moaduRe rom<br />

kargaT moixarSos, puriTa is aWame, Zalsac miscems da kidec<br />

Sehkravs. Tu ar Sekras Semkvreli yursi miec, Tu arc iman uSvelos<br />

erTi mityali giiliermni biis (11r) SarbaTiTa Seasvi. Tu is rom<br />

iyvandes is ganavali aseTi iyos, rome balRamsa gvandes. soiji<br />

moÃale da siqangubiniTa Seasvi. eseca icodeT erTsa dResa orjel<br />

wamali ar aiRebis, safaTerako aris ese.<br />

maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa, mravalsa avsa<br />

sisxlsa tanisasa. tanSiga rome satkivari iyos da RviZlzeda raÁca<br />

gamoesxas, tyirpSida raÁca seni iyos gamoswmeds stomaqs, Zals<br />

miscems da guls gaswmeds. avi wyali Sig raÁc iyos gamoiRebs da<br />

kaci rome mwved qSinvides uSvelis. gulis Zgerasa argebs. aiRe<br />

alilaÁ Savi da yviTeli, alila orive tyav gaÃdili, amaTgan<br />

SvidSvidi drami basvaiji, afTimoni da an misi sanacvlo anisoni an<br />

SasTara, amaTgan xuT xuTi drami, rva drami senemqebi, TxuTmeti<br />

drami CamiCi da yviTeli leRvi, aTi marcvali damwyavi, aTi drami ia<br />

da vardi, aslasuri, amaTgan TviTosgan xuT xuTi drami da xuTi<br />

drami mravalZarRvas Tesli da TurbuTi da gulnari TÂTosgan sam<br />

sami drami. ese wamlebi samiT litriTa wyliTa aduRe asre rome<br />

samoci drami darCes, maSin Tafli da indo- (11v) uri tyemali da Tu<br />

ar iyos indouri tyemali Savi qliavi, xiarSambari amaTgan samTavesgan<br />

aTaTi drami, ese samive Tbilis wyliTa gamoswureT. ese<br />

121


wyali ama naduRebsa wamlebs Sigan aduRe da gaurive da Tbilis<br />

wyliTa Seasvi.<br />

sxva gasaÃsneli wamali. cota maTbuÃi, xiarSambari, argebs raÁc<br />

simsivne SigniT aris yvelas uSvelis metad yelSigan rome iyos<br />

simsivne da nikrissa uSvelis, rome simsivnisagan iyos kajalfarasa<br />

uSvelis stomaqsa da welsa, yvelasa zafrasa da balRamsa gamoiRebs<br />

da kacsa rome muceli kolinjisagan Sehkrodes mas gaxsnis da<br />

uSvelis, rome TurbuTiTa Sesvas, Tu indouri tyemali anu Savi<br />

qliavi gaurie zafras gamoiRebs. TurbuTi balRamsa da sevdasa<br />

uSvelis, filenjsa uSvelis rome kaci gamrudebuli iyos masca<br />

uSvelis da stomaqisa sisustesa uSvelis, qarisagan da balRmisagan<br />

TeZo da feÃi stkiodes, orsave uSvelis da saymunia zafrasa<br />

stomaqisagan erTob gamoiRebs balRamsa cotasa gamoiRebs, iarayansa<br />

uSvelis. aiRe aTi drami xiarSambari, es maTbuxi aris da daalbe<br />

TbiliTa wyliTa, gamowure ori drami saymunia (12r) da naxevari<br />

mityali revandi. samive danaye sworad, Sigan gaurieT da Tbili<br />

SeasviT. ese maTbuxi argebs mjdomsa cxelsa, cxelebasa da<br />

Ãurvebasa. misi wamali semeneqi xuTi drami, banavsaji xuTi drami,<br />

lulufaris furceli oTxi drami, urnabi oci marcvali, kamis<br />

Tesli sami drami, moloqis Tesli ese wamlebiTa samariTa<br />

mityaliTa wyaliTa aduRe as mitylad moiyaros, merme SirxiSti<br />

TxuTmeti drami, TxuTmeti drami Tarangubini am wvenSigan<br />

mandiliTa dawureT, datyliseT da SeasviT erTi sasmeli.<br />

maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa, mÃurvalesac da<br />

grilsaca argebs, saxsari rome stkiodes masac argebs, qSenasa<br />

uSvelis, boyinsa daawynarebs, Tirikmeli rom stkiodes mas uSvelis,<br />

buasirs uSvelis, zafras daawynarebs. aiRe yviTeli alila, Savi<br />

alilaÁ, naxevari unkia 252 gul gamorTmeuli, abzinda, bazrayatunas<br />

furceli, Zirtkbila, anisoni, afTimoni, TviTosgan oTxoTxi drami,<br />

svintri, CamiCi aTi dramis Ãmeli leRvi aTi marcvali. es wamlebi<br />

raÁc (12v) gviTqvams erTpirad ors litras wyalSigan daalbe erTs<br />

Rames da dilasa aduRe. es wamlebi da es wyali sanamdis samoc<br />

dramad moiyrebodes mas ukan Svidi drami SirxiSti, Svidi drami<br />

Tarangubini, es orive Tbilis wyliTa cotaT daalbon da gaswuron.<br />

252 teqstSia `nukia~.<br />

122


imas samocisa dramisagan gaurion TeTri TurbuTi da marili,<br />

TviTosgan naxevar naxevar drami, dang naxevari saymunia, dang<br />

naxevari mastaqi es wamlebi danayeT da am sams drams wyalSian<br />

gaurieT. cota nel Tbili visca undodes Seasvi da orive mklavi<br />

Seukar. es aris rome guli ufro ara aeSlebis. merme kidev<br />

gauxseniT.<br />

maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa da sisxlis korZi rome<br />

tanzeda gamovides argebs da raÁc tyirpSian simsivne aris mas<br />

argebs da damwvari sisxli rome tanzeda wiTelwiTeli gamova mas<br />

argebs da daiWire. wiTeli alila da Savi alila da semeneqi,<br />

TÂTosgan aT aTi drami da danaye da orsa litrasa wyalSiga Cayare<br />

da erTsa Ramesa daalbe da meoresa Ramesa aduRe manamdisi, sanamdis<br />

samocsa dramzeda moiyaros, merme oci drami SirxiSti Tu ar iyos<br />

imdoni Tafli ama naduRebsa samocsa dramsa gaurieT da (13r) is<br />

wamlebi nuSis zeTsa gauriveT da SeasviT.<br />

niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa, romel ars naJvisa da<br />

ergebis yovelsa firtvis Ãvelasa, romelni iÃelden da amohyriden<br />

myralsa nerwyvsa da yovelsa Ãvelasa Zvelsa sargeblisa aris Tu<br />

R(mer)Tsa undes. aiRe qaTisa da naJvi gaqurcnili da Rvalo, amaTgan<br />

swori wona da selis Tesli da gomizi arabi da biis kurkis<br />

lbi(lobi). amaTgan wona ocdaaT ocdaaTis Ziri, Taflisa rubi,<br />

yurZnisa wona ocisa dramisa. Sehkribe ese wamalni da danayen da<br />

gacer yurZnis rubiTa SeskelebuliTa Sezilen TafliTa perul<br />

moÃdiliTa da ergebis es loyo. vis mkerdi Seviwrebodes didsa<br />

Ãvelasa da firtvis didsa xivilsa rome vera ergebodes daTmoba<br />

aiRos amisgan dila saRamosa kargi da gamocdili Tu R(mer)Ts<br />

undes. sxva loyo selis Teslisa, romeli iÃvelden da ara<br />

amoyriden Ãvelasa Ãmelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe selis Tesli,<br />

moÃaluli da qaTisa da gomizi arabi da Zirtkbila, amaTgan swori<br />

wona danaye da gacer, ZirtkbiliTa Sezile da dila saRamos<br />

ixmardi kargi (13v) da gamocdilia, Tu R(mer)Ts undes.<br />

Tarangubini loyoTa Seqnisa unda rome danayo wamalni Ãmelni<br />

da daalbe, romelTa labis gamoReba Ãams viTa biasa burka da<br />

babayuelisa Tesli, SambaliTisa Tesli da sxvani. erTiTa dRiTa<br />

uwin da cvili da zeTi orive cecxliTa zedan erTad Serivne, karga<br />

rome ar Seiyenne wamalni.<br />

123


abi sabrisa argebs tansa mqavansa. daiWire sabri da alila<br />

yviTeli, TviTosgan TviTo drami semeneqi, SasTris Tesli, qasnis<br />

Tesli TviTosgan TviTo dangi saymunia, masTaqi ar iyos TeTri<br />

sakmeveli da indouri marili TviTosgan TviTo dangi. es yvela<br />

erTad danaye kamis wveniTa daamrgvale da SesWamos fareziTa.<br />

abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa. ese wamali<br />

baxti Sua nasranisagan Seyrili aris baram mefis SvilisaTvis<br />

Seqnili es wamlebi ama mefisa Svilisa saxeli fazil mas mwve<br />

qavili sWirvebia. daiWire yviTeli alila, Savi alila TviTosgan<br />

TviTo mityali TurbiTi TeTri naxevari drami, erTi drami sabri<br />

saymunia aliqumusi orisganve dang naxevari es Caadvne wyliTa da<br />

asvi.<br />

abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari (14r) iyos da<br />

sisxlze iyvandes, azidvebdes, raÁca Signiv satkivari iyos. daiWire<br />

afioni erTi dangi da naxevari kamis Tesli danaye sadafis wyliTa,<br />

abi Seqen da pilpilis odeni miec da SeWamos xuTi drami da Tu ar<br />

uSvelos xuTi drami sxva miec da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

abi muclis tkivilis yvanisa. aiRe gunda uÃureteli krkos<br />

xeWeWo da Triaqi samive erTgan erTis wona rkos xeWeWi da gunda<br />

danaye, gacer Triaqi galese mravals ZarRvas wveniTa da<br />

erTmanerTSi gaurive da TviTo drami Seqen da Crdilsa gaaxme,<br />

mravalZarRvas wveniTa gaulese da Seasvi Tu Znelad sWirdes erTi<br />

drami, Tvarem naxevari drami, sanamdi ar eSvelos yovel dRe<br />

aZlevdi da asvemdi da yovelTvis uklos absa.<br />

kari yursebisa. alilas yursi argebs kacsa rome balRmianad<br />

iyos, stomaqs Zalas miscems, Wipis Cxveras argebs, rome qari Wipsa<br />

grexdes masac argebs buStis tkivils, TirkmelTa tkivils. daiWire<br />

alila da danamastaki, TviTosagan oroli drami da am wamlebSiga<br />

xuTi drami Saqari gau- (15v) rie sams dRes aWame.<br />

yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa, stomaqisa<br />

simsivnesa, Tavis tkivilsa, aiRe Toxmanqi, wiTeli vardi, qasnis<br />

Tesli, Saqari da samyi arabi, TviTosgan TviTo mityali naxevari<br />

naxevari dangi, qafuri Tu ar iyos TeTri sandali es yvela danaye,<br />

gacer, vardis wyliTa dazile, yursad Seqen da samsa dResa<br />

julabSigan iyos, rodesac undodes sWamdes.<br />

124


yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos, cxelebasa<br />

rome balRmisgan iyos, dRe gamoRebiT rome acivebdes da acxelebdes<br />

da gulis SekrviT iyos. aiRe sumbuli an misad nacvlad zafrana,<br />

yarafili, samyi arabi TviTosgan TviTo drami, ese jumlad danaye<br />

da Ziri pirdapirisi TafliTa erTmanerTSi gaurive, gamowure da mas<br />

aWmevdi.<br />

yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes,<br />

gulis cxelebasa, kacsa rome Ãel feÃi usustdebodes, daiWire ia<br />

erTi drami, erTi drami TurbuTi TeTri, TviTosgan dang naxevari<br />

da TeTri Saqari TxmazaraTi xuT xuTi drami es yvelas jumlad<br />

danaye julabSigan yursad Seqen (15r) da julabSigan amyofeT da<br />

merme SeasviT.<br />

yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes, rome mwved<br />

wyurvili sWirdes, dRe gamoSvebiT acxelebdes anu mesames dRes<br />

mouvidodes mas argebs. aiRe revandi erTi drami, yviTeli alila,<br />

TurbiTi, amaTgan naxevari drami Tuxmaqani, razianis Tesli, qasnis<br />

Tesli, saymunia TviTosgan TviTo dram naxevari, ese yvela jumlad<br />

danaye da julabiTa Seasvi.<br />

Targmani yursebisa. asre unda Seqna _ daalbeT wamali kargad da<br />

Semodgomad Sezelisa daeÃsen erTsa orsa Jamsa rome gafukdes,<br />

gaadvne maTi wona arabuli gomizi daiyvnen mas Sina gareuli erTad<br />

da vinca Sezeldes wina erTis JamiTa uwin Ãelsa zeTi Seicxos da<br />

merme Seqnas kveri kargi nebiTa R(mer)TisaTa.<br />

niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa. icodi rome<br />

weliwadi kacis bunebasa zeda dabadebuli aris. ese mogaxsenoT<br />

martsa, aprilsa, maissa sisxli aduRdebis da ymawvilisa buneba aris<br />

da rogorca am wylisa buneba mÃurvale da nedli aris, agreve<br />

samisa mis Tvis buneba mÃu- (15v) rvale nedli aris. sisxli duRs da<br />

saWmeli yoveli tkbili mieciT da Ãeli gauxsna unda, Tvis Tavsa<br />

saWamadi ospisa da tkbilisa broweulisa SeuwyeviT da urnabisa<br />

Saraba SeuwyeviT da urnabs isec sWamdes. eseca icodiT marcvali<br />

urnabi erTsa litrsa sisxlsa daawynarebs. da raÁ ivnisi dadgebis<br />

da agvisto yviTeli balRami aduRdebis, romel ars zafra, axal<br />

mowifulobisa buneba aris mÃurvali da Ãmeli amas saWameli mJave<br />

Zmriani da grili SeuwyeviT. muzafari Zmriani da cota<br />

wyalgareuli da zafris wamali aiRos, rome zafra daawynaros.<br />

125


ogorac sekneberi da oknoberi da noemberi dadgebis Savi<br />

balRami daiZvris da Sua kacobisa buneba iqnebis da siÃme da<br />

sigrile damarTebs kacsa rome saWmeli mÃurvali da mowve sWamos<br />

da Rvino kargaT svas da wamali aiRos, rome Savi balRami daakldes<br />

dedakacisagan ifarezos.<br />

rodesac dekemberi, ianvari da Tebervali ... 253 balRami daiZrvis<br />

da beris kacisa buneba iqnebis grili da nedli marTebs kacsa<br />

saW[meli] ... 254 (16r) yoveli mÃurvali da Ãmeli Seiwyos, kargi (Rvin)o<br />

svas, balRami gamoiRos, balRmis wam(al)i aiRos, rome balRami<br />

dakargos da zeda arwyevdes wamlebiTa. da dedakacisagan (if)arezos.<br />

Tu amas iqs kaci da saWmliT Ãels (i)wyobs da asre gafrTxildebis<br />

kaci mrTlad ... (pir wiTlad iqnebis, Tu ar gafrTxildebis da<br />

saWamads ar Seiwyobs maSin avad da senianad iqnebis. ianvarsa<br />

dileulad wyalsa nu svamT; Tebervalsa Wakuntelsa nu sWamT;<br />

m(a)rtsa tkbilsa saWmelsa nu sWamT; aprilsa boloksa nu sWamT;<br />

maissa Tav feÃsa nu sWamT: ivnissa, dileulad wyalsa SesmidiT;<br />

ivlissa diacTan nu dawvebiT; agvistos moloqasa nu sWamT;<br />

seknebersa rZe sWameT; oknobersa mwvanvilsa nu sWamT; noenbersa<br />

tansa nu daibanT; dekembersa kalambasa nu sWamT; aprilsa, maissa ese<br />

sjobs: furis Zroxis Ãorci, batkani, kokobi, qaTami eseni SeiwyoT,<br />

kvercxi Toxlo, karaqi, erbo, samarxoT brinji, wiTeli libio,<br />

muxudo, Warxali (16v) selis zeTi, Wakunteli, nuSi. aw es saWmelebi<br />

k(argis) (Zm)riTa da zogi TafliTa moatkbe da SeviwyeviT, rome<br />

sitkbo hqondes. xelTagan: tkbili broweuli, tkbili vaSli da<br />

sxali, mbali da Jola da urnabi, yurZeni, bostneulTagan stafilo<br />

da satacuri. ivanobisTves, kvirikobisTves, mariamobisTvesa yovlis<br />

feri Ãorci da samarxo Zrmiani da grili da muzafari Rvino wyal<br />

gareuli. enkenisTvesa, mwifobisTvesa, giorgobisTvesa Ãorci,<br />

romelic iyos mÃurvale pilpiliTa da ZiriTa gakeTebuli.<br />

frinveli, romelic iyos Semwvari. samarxoT: muxudo, Warxali,<br />

wiTeli lobio, brinji, niguzisa da selisa zeTi. bostneulTagan<br />

253 erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

254 sityva `saWmeli~ aRdgenilia Cvens mier, Semdeg ki azri<br />

wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia garkveuli<br />

nawili.<br />

126


xaxvi, boloki, prasi, mdogvi, tarxuna, wiwmati. xelTagan: yurZeni,<br />

leRvi, xurma, nesvi. mÃurvale ar aris magram ver davsTmobT da<br />

bevrs nu sWamT. qristeSobisTvesa, ianvarsa, Tebervalsa Ãorci ZiraT<br />

gakeTebuli da CamiCiTa WameT. mÃurvale ufro mfrinvelsa Semwvarsa<br />

sWamdeT. Tu damarilebuli Ãorcia Ãmeli, magram bevrsa nu sWamT.<br />

samarxo, romelica mÃurvali mwvave iyos da xili- (17r) ca is aWameT<br />

da Rvino Zalzed svas. puri da Rvino yovelTaTvin saWmelia. aw<br />

romelsa erTad ar unda Wama. da romelsa unda vinca nedlsa Tevzsa<br />

da kvercxsa erTaT sWamdes misgan barasi da filenji daibadebis.<br />

vinca Ãeli gaixsnas da merme bevri mlaSe Wamos, misgan bayi<br />

daibadebis, vinc Ãeli gaiÃsnas, merme bevri wyali svas, misgan<br />

yolinji daibadebis. vinc maZRrad sWamos da merme ibanos misganca<br />

yolinji daibadebis. vinca marcxenasa gverdzeda qalTan dawves<br />

misgan nikrisi daibadebis. vinca rZe da Rvino erTad Wamos misganca<br />

nikrisi daibadebis da barasi. vinca rZe da kvercxi _ misgan varami<br />

da qSinva daibadebis. vinca abanos Sigan qalTan dawves misgan diya<br />

da iarayani daibadebis. vinca qalTan dawves da merme fsma moundes<br />

da ar mofsas ficxla, misgan qva daibadebis. vinca fsmas iWirebdes<br />

ar mofsemdes Sirimisgan saSiSi aris.<br />

kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis R(mer)TiTa<br />

SexedviTA pirisaTa kacisaTa. rodese pirsa kacisaTa Sexedo da<br />

Savad Zlieri iyos da feri (17v) uvlides da sqeli guamiTa ese kaci<br />

sisxlisa bunebazeda danerguli aris da rodes kaci, Savi kaci<br />

ficxlad mZraxi iyos. mWle da qerq sveli da mWle es kaci kvercxis<br />

gulis navRelsa zeda danerguli aris. odes Sexedo kacsa mwyazarsa<br />

da ususurad mzraxi iyos da qerqi Txeli sxvili ese Telgamsa zeda<br />

danerguli aris ese bunebani Tavad arian ukeTu orTa bunebaTgan<br />

iyos ganzogebuli yofadi, romelsaca miemsgavsebodes, masca<br />

amsgavsos cnobiTa.<br />

aw raÁc R(mer)Tisa dabadebuli aris, romlisagan izrdebis is<br />

mogaxsenoTY babilovnelTa brZenT da filasofosTa asre uTqvams<br />

viTa maRali buneba oTxi aris: mÃurvali, Ãmeli, nedli da grili.<br />

da yoveli feri dabadebuli raÁc aris kaci an pirutyvi an raÁc<br />

miwiT amova xe ana balaxi es Tu nergi, yovelsa ese oTxni bunebani<br />

zrdian, romeli ars qari, sicxe, da miwa, da wyali. amaTgan<br />

izrdebian oTxni kuTxeni qveyanisani.<br />

127


awe sisxlisa vTqvaT, balRmisa da zafrisa da Savis balRmisa<br />

amaTiTa gareviTa da gasworebiTa gaizardos tani kacisa da yovlisa<br />

dabadebulisa.<br />

(18r) awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da sisxli<br />

misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis. cecxli mÃurvali aris da<br />

zafra aris miwa grili da Ãmeli da Savi balRami misgan aris.<br />

kideve brZanebs didi ganilie: viTa maSa hkurnebde mas, romelsa<br />

daemarTos Serevna ... seni 255 mÃurvalsa griliTa wamlebiTa da<br />

grilsa mÃurvaliTa, romel iyos siÃmisagan, hkurno nedliTa da<br />

nedlsa ÃmeliTa. hkurne mas romelsa wylulebisagan anu gapoba<br />

ZarRvisa wamlebiTa SemkvreliTa rome daayenos sisxli, gaaxmos<br />

wyurvili da romeli iyos seni da satkivari, da anu simsivne, da<br />

simsivnisa da sigrilisa gziTa rome iyos, mas cerecosa zeTi scxe,<br />

aWame saWmelTagan mÃurvaliTa, romel ars marTve tredisa, wiTelisa<br />

Txisa Ãorci Semwvari da wamalTagan guariSini ambrisa da gvariSini<br />

muSkisa da Rvino asvi kargi SewyobiT svintri da stafilo da<br />

hkurne sensa mÃurvalesa wamlebiTa griliTa iisa zeTiTa, vardis<br />

zeTsa gareT scxebdi da Savisa tabaSiri da mravalZar- (18v) Rva<br />

wyliTa griliTa yoveliT da aWame bia gamozrdili da amalaji<br />

Seasvi, broweulisa avmarji yovels mJavesa suemdiT marge aris.<br />

bagrat aqimi ityvis: qeris wyalman gaasubuqos ganwmidos da<br />

wyurvili daawynaros. Tu TeTri qeris korkoti arc Zveli iyos da<br />

arc axali aiRe TxuTmeti zoma wyali da erTi qeri. manamdis aduRe<br />

TxuTmetisagan erTi darCes, kacis guneba nedli da balRamiani iyos,<br />

mouÃdebis rome sWamos. kaci dids xans avadmyofi iyos da mwved<br />

dasustebuli iyos da stomaqi sustad hqondes, Wama marTlad ar<br />

undodes, kidec acxelebdes, misi saWmeli es aris: momcro varia<br />

brinjiT moxarSeT, cotad dariCini urTe Sid gamoxarSe, moitane<br />

nedli kvercxi gastexe, cili jamSiga Caagde, gaqen, gamomcxvari<br />

puris guli erTad aurive, dafSven qaTami brinjiTurT, kvercxis<br />

guli, puris guli erTad aurie da aWame, swori aris stomaqs Zals<br />

miscems.<br />

aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo, romeli<br />

grili aris da romeli mÃurvali. es asre icodi, romelic saWmeli<br />

255 ar ikiTxeba.<br />

128


mwvave aris, raÁc feri yvela mÃurvali aris samarxo xvarblis<br />

korkoti, zanjafiliTa (19r) da qondriTa Senelebuli mÃurvali<br />

aris. Tafli qaf moÃdili moduRebuli Taflwyali kamaSi da<br />

moduRebuli iyos mÃurvale aris.<br />

saxsnilod msuqani cxvris Ãorci muxudoTa, dariCiniTa anu<br />

ZiraTa anu zanjafiliTa Seqnili 256 metad mÃurvali aris. Citi<br />

kakabi muxudoTa Seqnili mÃurvali aris. visica stomaqi grili da<br />

susti iyos imisTvis kargi aris lalisferi Rvino tkbili kargia,<br />

xili leRvi kargia da nakidebi yurZeni da tkbili broweuli da<br />

xurma da nesvi kargia.<br />

aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT: puri isrimis SarbaTiTa grili<br />

saris anu yivnulianisa wyliTa dambali qeris korkoti grili aris<br />

raÁc mJave aris yvela grili aris, varia, qeris korkoti, Tiknis<br />

Ãorci, qeris korkotiTa Seqnili, grili aris goWis Ãorci grili<br />

aris, qasnica grilia, mravalZarRvas wyali TuxmaqniTa grili aris,<br />

mawoni da Zmari yvela grili aris da mÃurvalesa stomaqsa argebs.<br />

Tevzi yvela grilia erT saxed.<br />

aw vinca ... 257 amas uyurebdes (19v) da icodes wesi saWmlisa, TveTa<br />

da JamTa, Tu romeli saWmeli sjobdes ama Tvesa da ama Jamsa, mas<br />

zeda saWamadi SeuwyeviT da Seirgos. kargsa surnelsa isunebdes,<br />

qveiTad iarebodes subuqad da xan xan mxiarulad cxensa<br />

Sejdebodes. da marTebs kacsa rome uzma abanosa Sevidodes da<br />

TafliTa gazrdilsa alilasa da zanjafilsa sWamdes anu kargsa<br />

majunsa. merme moisvenos da daiZinos. cotad daadges Zilisagan Tavi,<br />

tani da feÃebi Seimwnas vardisa zeTiTa, anu sxviTa kargiTa zeTiTa,<br />

anu kargiTa karaqiTa daizilos tani, Tavi da feÃebi da asoebi,<br />

merme daulbes yoveli aso da tani daizilos, argebs. eseca<br />

mogaxsenoT meti Sezela daasustebs asoebsa da tansa wesierad unda<br />

Sezela da saWmeli raÁ moundes maSin Wamos, zedac kargi Rvino svas<br />

da marTebs kacsa, rome zamTris grili da civi saWmeli sWamos da<br />

zafxulis cxeli da mÃurvali saWmeli sWamos. vinca amas asre<br />

Seityobs da Seiwyobs iqnebis kaci mTlad da karga wamosadegad da<br />

Sesaxedavad pir wiTlad iqnebis.<br />

256 ar ikiTxeba.<br />

257 ar ikiTxeba.<br />

129


aw ese mogaxsenoT zamTris guneba grili (20r) da nedli aris da<br />

kacsa daemarTebis seni Ãuela da muclis tkivili, yuris tkivili da<br />

sxva raÁc sigrilisa seni aris yvela zamTar gamoaCndebis. icodiT<br />

aw zafxulis guneba vsTqvaT zafxulsa mÃurvale da Ãmeli aris da<br />

kacsa daemarTebis. seni mÃurvale da Ãmeli wyurvili da RviZlis<br />

tkivili da tyirpi da cxvirTa gaÃmoba.<br />

xasiaTi Rvinis. Rvino mravalferi aris yovelsa fersa yurZnis<br />

Rvino sjobs yurZnis Rvino rom daZveldes ukeTesi da usu ... buqe 258<br />

iqnebis stomaqi daRma modnobis qarsa gastexs, stomaqisa ZarRvebsa<br />

moafarToebs da raÁca aso aris yvelaSiga aris SekrviT iyos,<br />

gaxsnis zafrasa da balRamsa uSvelis qarisgan kolinji iyos<br />

gastexs, milaxulasa uSvelis guli gaamxiarulos da sxvas<br />

mravalsa sensa argebs.<br />

aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb: erTi rome<br />

yeli gausivdebis da mouWairebs, meore nikrisi, mesame filenji,<br />

ÃelfeÃi auTrToldebis da Tavi, majaSi waaÃdinos, RviZlis sneba<br />

Seuqnas, meoTxe iarayani, isTisiya, Tavis tkivili, kbilebisa<br />

mÃurvali simsivne, ferad (20v) feradi civneba da Ãurveba, eseca<br />

egebis rome erTis Tvalis wuTs gaxeTqos, icodi rome Rvino, rome<br />

mÃurvale da nedli. kaci Rvinos daCveuli iyos da ara svas, raÁca<br />

kargi sweria isdoni erTi seni Seeqnebis, kacsa gaumZlavrdebis da<br />

moklavs. kacsa raÁca Rvinisagan Zali hqonebia da seni gayria kidev<br />

gauZaliandebis, da kaci aRar darCebis. rasac kacsa andaziTa Rvino<br />

esvas da T(a)vi Seenaxos misgan da simrTele hqondes. Tu merme<br />

daiwyos Warboba Rvinisa imaT andaza zeda raÁca wineT simrTele<br />

yofil iyos is yvela senad Seiqnebis. bevris Rvinisa mTaguli<br />

aivsebis da ZarRvebSidan senad Seiqs da kaci ara raTi Rarizi ... 259<br />

moarCos. asre rome cecxli enTebodes, kacman bevri SeSa daayaros<br />

nedli daivsos, isre bevri Rvino stomaqsa da gulis sinaTlesa<br />

daavsebs. kaci mokvdebis raÁ bevri Rvino Cava, stomaqi damZimdebis<br />

da RviZli waÃdebis. is avi xilTi kacsa kidev moumatebs Sigave,<br />

SerCebis sneba da siSmage daema- (21r) rTebis gulmwyrali Seiqnebis,<br />

TvalSiga mReri dauwyos da ZilSigan SeSineba Seaqnas da Zili ara<br />

258 ar ikiTxeba.<br />

259 ar ikiTxeba.<br />

130


dia moekidos, did Rvinosa svams, tvinSigan Sevardebis da iqi daRma<br />

Seiqnebis yvelaÁ da sxvaca mravalsa sensa Seiqs. magram ar<br />

dagviweria, rome sicocxle sulisgan aris. is suli aqimTa Tqves<br />

rogorca qari asre aris ... 260 gulSigan da rogorca bevrs Rvinos<br />

svamso is yelSi gaerevis da merme is sisxli wava, RviZlsa da<br />

ZarRvebsa yvelasa aavsebs da aRara Cava ra, merme wamova gulisaken,<br />

da is suli gulSigan aris da raÁ Rvino mimarTebs sulsa gza aRara<br />

eqnebis, merme gamova is suli missa adgilsa Rvino Cadgebis da kaci<br />

mokvdebis da Rvinisagan sikvdili amas hqvian. asre Rvinisagan<br />

mkudari kaci bevri naxula. suli firtvisagan gamova da raÁ kaci<br />

aivsebis RviniTa ima sulisa saxlsa moiWiravs da firtvi ÃvneSasa<br />

daiwyebs, asre gonia viTa movisvenebo dawvebis da daiWiravs Rvino<br />

sulisa gzasa da kaci mokudebis. stomaqi Tu grilad iyos da<br />

saWmeli ver moidnos (21v) da suli niadag mJave aboyinos Tu vera<br />

moidnos amisTana satkivari sWirdes, wyali svas, qarsa Seuqs da misi<br />

ise sjobs, cocota Rvino svas. sxva Rvino rac feris aris Rvino mxe<br />

da momJao iyos da kaci suemdes stomaqidama ficxla dacalos, merme<br />

tvinSi gaujdebis da ficxla simrTelezeda miagdos da raÁ<br />

moimxizlos Rvino TeTri, Rvino erTob mÃurvali aris da Tu kacica<br />

mÃurvali iyos misgan misi sma argeebis da kacisa Sardisa alagsa<br />

gaswmeds. Rvino wiTeli ufro mÃurvali aris TeTrisagan. Rvino<br />

lalisferi ufro mÃurvalea yviTlisagan da lalis ferisagan<br />

ufro wiTeli iyos, es umÃurvalea ese amisTana Rvino man svas visca<br />

balRami sWirdes. Rvino cecxlisferi, raÁc Rvinoa yvelas<br />

umÃurvalea. Rvino myrali misi suli kargi ar iyos da Txeli Rvino<br />

iyos gvian gava stomaqidaRma, amisi sma mÃurvales kacs argebs.<br />

Rvinos rome kargi suli udiodes, Tu kacsa xafanayi sWirdes mas<br />

argebs da kaci rome bndebodes masca (22r) argebs, kaci rome<br />

stomaqzeda avad iyos masca argebes. Rvino rome kargi suli ara<br />

udiodes, isi tvinsa awyens da raÁca tanSigan misgan daemarTos,<br />

stomaqsa avad mouÃdebis. Rvino rome gemod moTxe iyos da gemod<br />

morCili mÃurvalesa kacsa argebs. Rvino tkbili kacsa gaaÃurvebs<br />

da stomaqiT gvian gava, mucels Sehkravs da tyirpsa gaadidebs,<br />

gulsa da gulis pirsa daalbobs, kacsa gaasuqebs. Rvino mware,<br />

260 ar ikiTxeba.<br />

131


mÃurvali da stomaqisa marge saWmels moadnobs, Tu SekrviT iyos<br />

kacsa gaxsnis da msuqansa kacsa uked mouÃdebis. Rvino, rom pirsa<br />

eWvdebodes is ufro Zneli da mZime aris. Rvino, rome auduRebelad<br />

dadgomil iyos isi maSvnea da ficxla moidnobis, kacsa ficxlad<br />

daaTrobs, maxmuroba cota iyos da guli gaumxiarulos da sisxli<br />

dawmidos da gulsa da tansa Zali misces. Rvino moduRebuli<br />

orferi aris, erTi mware da erTi tkbili da uduRebelisagan ufro<br />

mÃurvali da Ãmeli da kaci gvian daiTrobis, guls gaamxiarulebs<br />

(22v) da bevrsa kacsa argebs, msuqani grili rom iyos, stomaqiT gvian<br />

gava kacsa gaaÃurvebs, gulisaTvis kargia, mucelsa gaxsnis, gulisa<br />

da RviZlisa gzasa gaxsnis, buStsa da Tirkmelsa Sigan qva<br />

gamoaCinos. Rvino axali stomaqzeda qariani aris, gvian gava, ferad<br />

feradsa sizmarsa aCvenebs, tvinsa daalbobs, tansa da mucelsa<br />

daalbobs. Rvino Zveli, mÃurvali da Ãmelia, stomaqsa argebs, qarsa<br />

gastexs amisi sma msuqansa kacsa argebs. Rvino CamiCisa mis<br />

simÃurvale da sinedle yurZensa cotad CamouÃdebis. kaci rome<br />

simÃurvalisa da siÃmisagan iyos kacsa moawyurvebs da Sehkravs da<br />

sevdasa gaerevis da sisxlsa gaaSavebs da stomaqsa Zalsa miscems da<br />

gaasuqebs da yolinjsa argebs da tilsa daasxams. Rvino barisa<br />

ufro mÃurvale da umaZRresia vire mTisa. Rvino Waobisa ufro<br />

Txeli iqnebis da kacisa tanSigan ufro rbilia da kacisa guneba da<br />

stomaqi mÃurvali da Ãmeli iyos, mas argebs. Rvino rome kldianisa<br />

da qvianisa alagisa iyos ufro mZimea, misi sisvele ufro cota<br />

ariso.<br />

xasiaTi wylisa. wyali (23r) mravalgvari aris. misi xasiaTi didsa<br />

karabadinSidan swerian. aqimTa da brZenTa asre uTqvams: wyali<br />

TeTri da wmida sjobs tkbili asre rome an Wia ara sxdes<br />

sasworSigan subuqi iyos, stomaqidaRman adre gava. aseTis adgili<br />

daRma modiodes, rom mze amovidodes da Suqi misi pirveli mas<br />

Seadgebodes, an wiTelsa miwasa zedan diodes da anu qviSasa zeda<br />

Tu gaaTbo ficxlad gaTbes da Tu gaacio, ficxla gacivdes. kacman<br />

uRonobiT mlaSisa da mRvriisa wylisagan wyali svas, zeda kargi<br />

Rvino Sesvas, rome misi ziani man waiRos. wyali kacisa gunebasa<br />

gaagrilebs da gaanedlebs, mucelsa gaarbilebs. da yovels grilsa<br />

da bal(R)miansa kacsa marTebs, rom civs wyalsa eridos sasmelad,<br />

Tu uRonoba iyos _ moaduRos. rom moaduRos. naxevari rom moiyaros<br />

132


gaacios da ise svas. wyali wvimisa sxva wylisagan ufro nedlia da<br />

rbilia, zafxulis wvimisagan, Semodgomisa da zamTrisa ufro rbili<br />

da nedlia da amisTvis rom ava zafxulis wvimis wyali, rome<br />

zafxulis miwa mtveriania da qari (23v) mtversa RrubelSigan<br />

gaiRebs da wvima mRvria mova. Tu erTsa wamsa WurWelSid Seinaxo<br />

masve wamsa ayroldebis, Tu moaduRo da isre Seinaxo ara<br />

ayroldebis. wyali Tbili saWmelsa stomaqidaRma moaqcevs, erTob<br />

Tbili iyos, qarsa da yolinjsa gastexs, rwyevas moumatebs, nazlasa<br />

da bilasulasa da Tvalis sinaTlesa argebs, Sardsa gaxsnis. civi<br />

wyali, rac marTebuli kaci iyos yvelas ergebis, ZarRvebSian<br />

sisxlsa kargaT amyofebs, ar waaxdens. wyali uzmaman an abanodaRman<br />

gamosrulman anu maSvralman svas azianebs. saWmelzeda wyali civi<br />

Tu svas, isic ziania. visac buStSian hqva edvas, xandaxan wyalsa<br />

svemdes uzmad. kamis wyali wyurvils mohklavs.<br />

kari tleebisa. ese tle argebs kacisa Ãorci rome rbilad sivdes<br />

anu sisxa sWirdes. aiRe ZaRlis yurZeni da sabri, orive danaye,<br />

kvercxSian gazilos da vardis wyliTa da vardis zeTiTa da ZmriTa<br />

da nacxiTa yvela erTad aurie da tled Seqen, sadac stkiodes<br />

dasdeviT. tle grili argebs mÃurvalsa varamsa, rome kacsa Ãelsa<br />

swvevdes. (24r) TeTri sandali, wiTeli vardi, sami wiTeli wamali,<br />

TviTosgan sam sami drami da naxevari dangi qafuri. yvela danaye,<br />

tirifisa wyalSiga gaurive, misi tle hqeniT kargi aris. tle<br />

xaTmisa. sicxisaTvis kargi aris. sicxe rom iyos, gulsa da RviZlsa<br />

kargad argebs. guli rom stkiodes da RviZlis simÃurvalisagan mas<br />

uSvelis. wamlebi misi: xaTmi erTi peSvi, da erTi peSvi qeris<br />

fqvili, samive erTad gaurie, tirifis furceli danaye, cota wyali<br />

gaurive, ZaRlis yurZena gaurive, samoselzeda gascxe da gulzeda<br />

gaakari. tle grili argebs mÃurvalesa varamsa, rome kacsa Ãelsa<br />

swvides. daiWire alisarCuli, TeTri sandali da wiTeli sandali,<br />

vardi, tuxti da wiTeli wamali. TviTosagan sam sami drami da<br />

naxevari dangi. ese yvela danayo da tirifis wyalSia gaurieT da<br />

misi tle uyaviT kargi aris.<br />

kari majunebisa. majuni CofiCinisa mÃurvali aris, kacsa tanSi<br />

dauvlides uSvelis. aiRe CofiCini razomica gindes wona. ori wona<br />

CofiCini daqlibe, ori wona CofiCini qeni. ra erTic gindodes wona.<br />

erTi (24v) wona jaozi, erTi wona dariCini erTi wona zanjafili,<br />

133


koWi erTi wona, zafrana Tu iSoebodes, darififili erTi wona,<br />

eseni yvela calke calke dafxike da gasceri, merme ugbili Tafli<br />

aduRe bevrs xans da qafi kargaT arTvi. merme ese wamlebi yvela<br />

Cahyare, aduRe da urie rom gawmdes gardmoiRe da gaacive da raÁ<br />

mogindes iÃmare dilasa da saRamosa Wamde. falasufa majuni.<br />

maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris kacsa sikudilamdis<br />

mrTlad amyofebs, raÁc balRmisa seni aris yvelasa uSvelis,<br />

saWmels moandomebs, azimsa Zalsa miscems, boyinsa amoaRebinebs,<br />

slokinsa daawynarebs, Wkua gonebasa Zalsa miscems, bersa kacsa<br />

ymawvilobisa gunebasa da Zalsa moiyvans. kacsa Seugebelad fseli<br />

sdiodes mas uSvelis, mamacobasac moumatebs, kbilebi rom eZrodes<br />

imas daamagrebs, welis tkivils uSvelis, saxsarTa tkivilsa<br />

uSvelis. amisi wamali: aiRe pirpila, darifilfili, zanjafili,<br />

dariCini, amila, svintri, Zimware indouri, niguzis guli, babunajis<br />

Ziri, xasiaTi sal- (25r) iba, amaTgan TviTosgan TviTo unkia asre<br />

qnan, rome CamiCi kurka gamoRebuli daalbon, rogoraca dalbes es<br />

wamlebi gacrili, danayili, CamiCiTa dambali Sezile da merme<br />

yvelasa perul moÃdili Tafli gaurie, Sezilon da ori drami<br />

aWamon. xasiaTi saliba surosa hqvian. TriyiRaT (!), romel ars<br />

yovelisa senisa wamali TaviTgan vidre ferÃamdis raÁca seni<br />

Seeqnebis yvelas uSvelis R(mr)TiTa. wamali misi: aiRe afioni<br />

oTxisa dramisa wona, sumbuli da yayula da TeTri pilpila, TeTri<br />

Ãaris Zira, TeTRi ayiryara, lemis Tesli, amaTgan wona orolisa<br />

dramisa, zafrana wona erTisa dramisa, danayen ese wamalni calke<br />

calken da merme gascer, erTad Seurive, oTxi drami samyi gaurive<br />

da an qaTisa gaurie, merme moiRe am wamlebis wona perul moÃdili<br />

Tafli da imaSida Cayare da Sezile da visac Tavi stkiodes ... 261<br />

Sesma misgan mitylisa naxevari da aris ese ... 262 neTa RviZlisaTa da<br />

amaTianisa tkivilisaTvis, (25v) ÃvelisaTvis da stomaqisa<br />

tkivilisaTvis, Ãvela surdosa, fawlisa da guerdisa tkivilisa da<br />

RviZlis tkivilisa da Semoklebisa sulisasa. cnobisa imis sulisa<br />

zisxisa da didisa widovnebisa da kaci mucelSid avad iyos da<br />

buasirisaTvis.<br />

261 ar ikiTxeba.<br />

262 ar ikiTxeba.<br />

134


vis Tavi stkiodes uwveTe misgan cxvirTa qeris naxevris zoma<br />

Semgbari qondris wyliTa.<br />

visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili. revandisa zoma<br />

RrjilTa sacoxnelTa daiWiros da wvensa missa CanTqmides.<br />

Ãvelasa 263 axalsa da Zvelsa qeris zoma kamis wyliTa da<br />

ÃvretiTa erTiTa.<br />

tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa qeris zoma Ziras<br />

wyliTa.<br />

tkivili fawalisa qeris zoma civis wyliTa da ZmriTa da<br />

ekrZalos Svidsa dResa sasmelsaWmelsa, aiRebdes mas Svidsa dResa.<br />

marjuenisa gverdis tkivilisaTvis qeris zoma civis wyliTa,<br />

marcxena gverdis tkivilisaTvis marcvlisa zoma niaxurisa wyliTa<br />

xvretiTa erTiTa.<br />

tkivilsa RviZlisasa. marcvali erTi TeTri var- (26r) dis wyliTa<br />

da TeTris TafliTa.<br />

visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa, marcvali erTi TeTri<br />

ospis wueniTa TbiliTa.<br />

dedakacsa odes eSobos da welni ma... 264 Wiremdin da sisxli<br />

gavidodian marcvali Semgbarisa SabaliTisa wyliTa ÃvertiTa<br />

erTiTa.<br />

vis buasiri sWirdes. marcvali prasis wyliTa Svidsa dResa<br />

asviT.<br />

vis enaSigan simZime iyos _ marcvali TuTubos wyliTa.<br />

Ãvela, surdosaTvis _ marcvali Ziras wyliTa.<br />

cxrosaTvis _ marcvali qinZis wyliTa ÃuretiTa erTiTa anu<br />

Ziras wyliTa.<br />

Tu amaT wyalTagan ver iSovnoT vinc svas Tbilis wyliTa da<br />

vinc vin svas ama wamalTagani daidvas Tavsa is zeTi da Sexvritos<br />

civi wyali. sami Ãvreta sargebliania nebiTa R(mer)TisaTa. es wamali<br />

rodisac SehqnaT uwin balazinis zeTiTa unda Sesvaro, merme aswone<br />

da misi wona Tafli hqen perul moÃdili da imiT Sezile da ese<br />

razomsaca daZveldebis isi sjobs.<br />

263 teqstSi `Ãvelasa~ orjeraa gameorebuli.<br />

264 ar ikiTxeba.<br />

135


stafilos majuni argebs kacsa, stomaqis tkivilsa rome<br />

sigrilisagan iyos, bloyins daawynarebs, saWmeli ver moiqaros<br />

moaqarvebs, mucelSidan qari iyos moaqarvebs da uSvelis buStsa<br />

rome (26v) sigrile moreodes mas gaaÃurvebs, TirkmelTa rome<br />

sigrile moreodes mas gaanÃurvebs ... 265 mamacobasa matebs da<br />

nametnavad Zals miscems da balRmisagan rome pirsa wyali<br />

moadgebodes mas uSvelis, Tesli rome undomad sdiodes mas<br />

uSvelos. Tu gindes wamloba misi aiRe Tafli erTi litra iyos,<br />

erTi litra stafilo, dafxike da Siga Cayare naxevari Careqi da<br />

niSastagi gaurie, Tu is ar iyos imdonerTi fqvili gaurive da<br />

aduRon sanamdis Seskeldebodes. merme misi wamlebi, yarfili,<br />

dariCini TviTosgan xuT xuTi drami, indouri niguzis guli erTi<br />

unkia, javazi sami mityali, darifirfili ori mityali, Savi<br />

pilpila ori mityali, stafilos Tesli aTi mityali. es yvela<br />

danaye da gacer. rogorca majuni Seiqnas ukmodgi da gaacive da ese<br />

wamlebi Siga gaurive da dazile rome gaswordes, misgan SeWama<br />

yovelTa dReTa TiTo niguzisa odensa Wamdes umaTa.<br />

majuni qamunia. argebs stomaqisa tkivilsa sigrilisagan qari<br />

rome Cavardnodes, Zvelsa cxrosa meti sigrile rom moreodes. aiRe<br />

Ziraqimani (27r) aTi drami, kargiTa ZmriTa daalbe ... 266 erTs dResa da<br />

Ramesa, Zmari gawure, Ziraqimani gaaxme da moÃale. aiRe zajafili<br />

oci drami, pirpili xuTi drami ... 267 lulufaris furceli aTi<br />

drami, Ãmeli dariCini ese yvela danaye, gacer da erTmanerTSiga<br />

gaurie da ama wamlebisa wona sami Tafli qeni, wmidis WurWliTa<br />

aduRe, qafi moÃade vidremdis dawmdes, merme es wamlebi gaurie da<br />

Sezile kargaT wmidiT WurWliTa Seinaxe da raÁ mogindes raÁ<br />

erTica undodes da merme erTi kvanCxi Rvino Seasvi.<br />

majuni svintrisa mÃurvali aris da nedli, stomaqsa da RviZlsa<br />

mÃurvlad amyofebs raÁca balRamia yvelasa gaaqarvebs, kaci<br />

gasivdes da zisxa Seeqnas mas uSvelis, Sardi rome SekvriT iyos mas<br />

gaxsnis, raÁc Sxamiani kacs ukbens mas argebs Svids weliwads<br />

xasiaTi aqvs. moitane svintri razomica gindes maril wyalSidan<br />

265 ar ikiTxeba.<br />

266 ar ikiTxeba.<br />

267 ar ikiTxeba.<br />

136


daalbe erTsa dResa da Ramesa da merme amoiRe da civiTa wyliTa<br />

garecxe da umarilo wyalSi moxarSe, amoiRe da gareT qerqi daniTa<br />

(27v) Sefxike. moiRe naxevari Tafli da naxevari wyali da dafxekili<br />

svintri Sin Cayare da xarSe, sanamdis wyali SeaSres, Ãeli rom<br />

Cayos ewebodes da merme Seinaxe da aWame.<br />

majuni kamisa mÃurvale aris da Ãmelad muclis tkivilsa<br />

uSvelis. aiRe kama Ziri gamÃmari, raÁ erTi gindes wvrilad dasWeri,<br />

moiRe Savi boloki, dafxike kamis odeni, sanelebeli amaTi mesamedi<br />

danaye wmidad, ama wamlebis sami zoma Tafli qeni, aduRe, majunad<br />

Seqeni da ros mogindes iÃmare. sam sams dilasa uzmos SeaWmevdi da<br />

sams dawolis Jamsa.<br />

majuni siqangubinisa argebs siÃamisagan tyirpisa tkivilsa, qarsa<br />

da stomaqisa tkivilsa, gulzeda rom damJavebuli iyos mas uSvelis,<br />

stomaqzeda maZRrad iyos, stomaqs saWmels moaqarvebs; Tu uzmoman<br />

Wamos saWmels moandomebs. aiRe xaxvi, ocdaaTi Tavi, naxevari litra<br />

ZmarSida moaduRe, merme gawure, moiRe kamis Ziri, anisuris Tesli,<br />

mTis tarxuna ar iyos Sinauri, mindoruli qondari ar iyos Sinauri,<br />

TviTosagan xuT xuTi mityali pilpila, niaxuris Tesli, ziraqimani,<br />

TviTosagan rva rva mityali, stafilos Tesli, cerecos Tesli,<br />

TviTosgan sam sami mityali, (28r) es yvela danaye, gascer, naxevari<br />

litra Zmari sxva daasxi, sami litra Tafli da is Zmari erTad<br />

aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, peruli moÃade,<br />

merme is wamlebi Sigan gaurie da dawure, sinamdis Seskeldebodes<br />

aduRe, merme kolofiTa Seinaxe, Svidsa dResa qerSi Cadgi, merme raÁ<br />

mogindes uzmad Wamdi, saWmels moandomebs, Wamas ukan Tu Wamos<br />

saWmeleuls moaqarvebs, stomaqs Zalas miscems. es siqangubini<br />

S(a)rbaTad ewera, magram majunad dagviweria Cven, sqeli aris da<br />

urwyulad unda Wama.<br />

majuni Tvalmargalitisa. xasiaTi misi mÃurvale aris. kaci<br />

stomaqSi grilad iyos mas argebs, saWmeli ar Seergebodes mas<br />

argebs, balRamsa da zafrasa argebs, Tiaqarsa da welis tkivilsa<br />

argebs, kacobas Zals moumatebs. aiRe Saqris yinuli nuTi nukia,<br />

dolbandSi gaaxvive, wyalSi Casdevi, rom gindes ori unkia da<br />

naxevari wyali, imdoni vardis wyali Caasxi, wmidas ... 268 Tangirasa<br />

268 ar ikiTxeba.<br />

137


aduRe manamdis, sanamdis naxevrad moiyrebodes, merme gaswure.<br />

moitane erTi (28v) mityali iagundi, mityali da naxevari lali, erTi<br />

mityali feroza, ori mityali qarva, ori mityali margaliti, yvela<br />

erTad danaye, asre wmidaTa, rom meti ar iyos da gacari wmidiTa<br />

sacriTa. im gamowurvilsa SarbaTSi Cahyare, aduRe rom Sesqeldes,<br />

majunad Seiqnas, ori unkia revandis wyali gaurie da sklad<br />

moaduRe, Seskelebamdi joxiT urevdi rome gaswordes da Seskeldes,<br />

sami jaozi, ori mityali mixaki, aTi mityali dariCini, xuTi mityali<br />

CofiCini. es wamlebi danaye, gasceri, im TvalmargalitSi gaurie,<br />

erTi mityali zafrana daalbe, imisi wyali ori mityali vardis<br />

wyali ama wamlebs ukan Caasxi.<br />

majuni narinjisa mÃurvale aris, kacs muceli gaeberos raÁsaca<br />

wamsa sWams gaaqarvebs, cudaT kacs sigrile eces, muceli astkivdes<br />

imisTvis kargia, mavalis muclis tkivilisaTvis gaxsniT iyos da<br />

iyvandes imisTvis kargia. moiRe narinji raÁ erTic gindes oTxad<br />

gasWeri, guli srul gamoarTvi da tyavi wyalSia Casdevi, mesame<br />

meore 269 dRes wyals ucvlidi, manamdis wyalSi idvas, sanamdis<br />

TeTri Ãorci (29r) tyavs ar gaeyaros, merme amoiRe is tyavi, gafxike,<br />

asre rome TeTri guli yvela gaacale, yviTelze daayene, merme<br />

moiRe is qerqi, wvrilad dasWer, Cahyare erTs tilos tomaraSi da<br />

asre gaswure, rome wyali aRara hqondes qerqsa, merme moitane tafa<br />

ori wona narinji, uwylo Tafli erTi wona Sedgi cecxlzeda da<br />

aduRe bevris cecxliTa neliTa, rom ar daiwvas da narinji da<br />

Tafli gasinje, ra erTica iyos da sanelebeli amdeni erTi CaurTe,<br />

rom Seetyobodes Sig moaduRe sanelebeli, raxan gasveldes<br />

gardmodgi da Tbilzeda cota Saqari moayare da WurWelSia Seinaxe,<br />

es majuni wlamdis gasZlebs.<br />

majuni afilonia. majuni bednieri, majuni aris uSvelis surdosa<br />

Tavisasa da yovelsa satkivarsa nebiTa R(mer)TisaTa. raÁc feri<br />

kolinji aris uSvelis piridaRma, rome sisxlsa amoiRebdes,<br />

sisxlzed rom iyvandes masac uSvelis, dedakacsa metad wesi<br />

daemarTos masac uSvelis da bevris Wamisagan namyenad iyos da<br />

iyvandes masca uSvelis, buasiris qarsa uSvelis, Ãeli uTrTodes<br />

uSvelis, sarasamca uSvelis, romeli (29v) ars Tavqedi. tyirpis<br />

269 teqstSi sityva `meore~ gameorebulia 2-jer.<br />

138


qarsa da RviZli, rom sigrilisagan stkiodes uSvelis, Wipzeda rome<br />

metad sCxverdes gardugdebs, martvils yveri usivdes, Tiaqarsa<br />

uSvelis. wamlebi misi: aiRe bazrunbanji, romel ars melcofis<br />

Tesli da TeTri pirpila, TiTosgan oci mityali, afioni aTi<br />

mityali, zafrana xuTi mityali, niaxuris Tesli sami mityali,<br />

subuli oTxi mityali, sadajindi abulbalasini da ayirya,<br />

TviTosagan TviTo mityali, farfioni erTi mityali, es wamlebi<br />

yvela danaye, calcake gasceri da Tafli moaduRe. am wamlebis sami<br />

wona peruli moÃdili da gaaneleT da gaurieT. es wamlebi<br />

dazileT, eqvssa Tvesa qerSi CadgiT, merme Wamasmisgan didman kacman<br />

erTi mityali, cotaman naxevari misgan, umrosman erTi dangi,<br />

martvilma naxevari dangi, yolinjisaTvis kamis Tesli moaduRe da<br />

miT Seasvi. tyirpisaTvis siqangubiniTa, RviZlisaTvis anisuliTa,<br />

Tirkmlis tkivilisaTvis, buStis tkivilisaTvis kamis TesliTa,<br />

pirdaRma, rom sisxls amoiRebd- (30r) es TuTuboTi Seasvi. visac<br />

muceli stkiodes marjveniT alagsa icvlides. Ytkivilisagan<br />

Txilisagan umcrosi SeaWamon da zedan sami ylanti civi wyali<br />

dalios.<br />

sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa, romeli yolinjsa gaxsnis,<br />

tibrsa sevdasa gaiRebs, raÁc garda saxsari aso stkiodes mas<br />

argebs, ferdis tkivilsa da tyirpis tkivilsa argebs, rasac ZarRvi<br />

stkiodes mas argebs. wamali misi: aiRe saymunia sami mitli da<br />

javzaboa yayula, Zira, sanelebeli, dariCini, yulfa yarafili, Savi<br />

pilpila amaTgan TviTo mityali da naxevari TurbiTi oci mityali<br />

danayeT, gacariT da meoTxedi Tafli moaduRe, peruli mohÃade da<br />

es wamlebi gacrili Sigan gaurieT da dazileT. amisgan SeaWame sam<br />

sami mityali da ori dangi, asre rom erTs dRes ifarezos, merme<br />

dileulad uzmad sWamos.<br />

majuni itrfialisa. ese majuni sadRegrZelo majuni aris. argebs<br />

TirlkmelTa tkivilsa da buStisasa, gaaÃurvebs tansa kac- (30v)<br />

isasa da daaSvenebs fersa gaasworebs Sezavebulobasa kacisasa da<br />

Sematebs zurgis wyalsa da moandomebs saWamadsa da gaswmeds<br />

stomaqsa da gaiRebs qarsa da ga(a)qarvebs Tuxmasa da uJamod Tma<br />

wversa ara gaaTeTrebs. uTqvams ZvelTa mkurnalTa viTa rad vin<br />

ixmaros itrfali umfrosi ese zamTris umcrosi zafxulisa da<br />

amazed abanoSi Sevidodes da siqangubinsa svemdes raÁ moswyurdes,<br />

139


ome ar mo(e)matos sxva guneba gunebasa zeda karga Seiqnas yovlisa<br />

salmobisagan da gaugrZeldebis mze simrTeleze da darCebis<br />

mSvidobiT, vidre sikvdilamde. misi wamlebi es aris: aiRe yviTeli<br />

alila da Savi alila da balila kurkisagan gamowmedili da<br />

pilpila Savi amaTgan wona ocdaaTisa dramisa darifirfili wona<br />

ocdaxuTisa zanjafili da abuzadani da javazi, sitraji Tu ar<br />

iyos ziraqimani svintris Ziri es yvela wona aT aTisa dramisa<br />

leRvi da mJave broweulisa gamÃmari marcvali, qujinTi gafcqvnili.<br />

eseni yvela wona dramisa ormoc ormocisa bamiani TeTri da bamiani<br />

wiTeli (31r) xuTis dramis wona Sekriben. ese wamalni danayen da<br />

gacer wmidad. erTobiT Sesvare nuSis zeTiTa da anu erboTa perul<br />

moxdilis TafliTa Sezile, Tafli rom sWarbobdes da iÃmare,<br />

rodisac gindes wona dramisa orisa nelTbilisa wyliTa galese<br />

Seasvi sargebeli yovelTaTvis, romelica gviÃsenebia nebiTa<br />

R(mer)TisaTa.<br />

majuni guariSnisa Saqrisa, romeli ergebis qarsa wakidebulsa<br />

stomaqsaSian moanelebs, saWmelsa da sasmelsa zedan Wamos<br />

sargebeli aris, moadnobs da Trobasa ara miuSvebs Tu R(mer)Tsa<br />

undes. aiRe sumbuli, yarafili, dariCini, zafrana, selis Tesli,<br />

javazi amaTgan wona orolisa dramisa pirpila Savi, darifilfili<br />

wona orisa dramisa da naxevrisa zanjafili wona dramisa oTxisa,<br />

suqTi muSkisa wona naxevar dramisa ese wamlebi danaye da gascer da<br />

Saqari TeTri baRdadurisa nitriTa ori litra, Tavi rasa Casdevi<br />

da daasxi zedan vardis wyali da aduRe. cecxli Tavi remdis<br />

Seskeldebodes merme ukmodgi cecxlTagan. ese wamlebi Sigan Cahyare<br />

da kargaT urie rome gaiqnas. merme sainzeda gafine da gafine da<br />

(31v) daexsen sanamdisi gaÃmebodes, merme uwin sainsaca da danasaca<br />

zeTi scxe, rome ar daekras da daniTa dasWari da Wiqisa<br />

WurWelSida Casdevi da sinotiesa akrZale ergebis nebiTa<br />

R(mer)TisaTa.<br />

niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa, romel ergebis<br />

qarsa buasirisasa da Seulbobs mucelsa da gahkazmavs stomaqsa da<br />

daaSvenebs fersa da mowame arian, romelTa gamoucdian pirvelTa<br />

mamaTa rad siberisa bunebisagan kacsa gare Seaqvs. ese itrfiali<br />

siWabukisa bunebasa daadgens egebis dedaTa yrmaTa wvrilTa,<br />

romelTagan feri misrul iyos da Seaqcevs fersa viTa pirvel<br />

140


simrTelesa yofila da Svenebasa ÃorcTa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe<br />

alila, kvercxis guli da balilaji da amlaji, amaTgani swori<br />

swori woniT danaye da gacar, nuSis zeTiTa Sesvare da amaTganisa<br />

erTisa wamlisa wona hqen nuSis zeTi da perul moÃdili Tafli<br />

Sezile da WurWelsa Casdevi, rodesaca gaÃmes iÃmare Ses ... 270 misgan<br />

Txilis zoma wyliTa TbiliTa.<br />

niSani subulisa majunisa, romel ergebis yovelsa tkivi- (32r)<br />

lsa, tyirpisasa da qarTa, romeli SeiZvrian misgan vinca Seityobs<br />

tkivilsa, romeli Seeqnas marcxeniT kerZo yovelsa salmobasa,<br />

romel daewyebis tyirpisagan da gaaZebs qarsa stomaqisagan da vis<br />

gasivebodes tyirpi da avsebodes muceli da daswvrilebodes asoebi<br />

da damWlobil iyos tani ergebis kargaT. aiRe zafrana xalasi ori<br />

dramis wona da naxevrisa da Tesli niaxurisa da zareuandi<br />

mrgvali, amaTgan wona dramisa orisa da naxevrisa da vaSaqi wona<br />

dramisa samisa da naxevrisa quStibari wona dramisa ToTxmetisa da<br />

akarkara wona dramisa aTisa da saliba 271 wona dramisa orisa da<br />

naxevrisa sumbuli tibi wona dramisa samisa Sekriben ese wamalni<br />

danaye da gascar, varayisa gareSe vaSayi daalbe ZmriTa perul<br />

moÃdili Taflisa CaurTe da merme Caurien yovelni wamalni mas<br />

Taflsa da WurWelsa Casdev, Ãmarebisa Jamamdi da Sesma amisgan wona<br />

orisa dangisa da didis kacisa erTi mityali.<br />

sxva majuni gasaxsneli, wamali Seqna uskufisa, romeli ergebis<br />

balRamsa, romeli welTa Sina damkvidrebul (32v) iyos da buasirisa<br />

qarsa da romel ficarni stkioden, rome SekrviT yolinjsa da<br />

stomaqsa gaswmeds, qarsa gaiRebs muclisagan da cotas mucelsa<br />

raÁca sWirdes yvelas ergebis, fersa gaukeTebs da raÁc sixaSme<br />

sWirdes mucelSiga yvelas ergebis R(mer)TiTa. aiRe saymunia da<br />

TurbiTi oTx oTxi mityali pilpila da kakula sam sami mityali<br />

zanjafili da kilamoni TiTo mityali da naxevari balilaji,<br />

amilaji orive kurkisagan darCeuli yarafili javza bora babasa<br />

yovelasagan TviTo mityali da naxevari yvela calcalke danaye da<br />

gascari da yvela erTgan Seurie, naxevari litra Saqari danaye<br />

TxelTa sacariTa gascer da yvela erTad Seurie da dascrime<br />

270 ar ikiTxeba.<br />

271 teqstSia `salisa~.<br />

141


ÃeliTa rome SeerTden, merme Tafli perul moÃdili wmida daasxi<br />

da urive da igulve da Tu gasaxsnelad aiRebde xuTis dramis wona<br />

aWame, cota RviniTa irRven Tu sxva gindodes puris Wamisagan<br />

winadana ukana SeaWame. TviTosa dramisa wona.<br />

sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa. aiRe mastaqi,<br />

yarafili, zanjafili, pilpila da jaozi TiTosagan aTi drami<br />

mJavis broweulis wyali da mis (33r) odeni Tafli, orive gaurive<br />

aduRe manamdis naxevari darCes, merme es wamlebi danaye gacar ... 272<br />

mag TaflSigan gaurive da kargad Sezile da miec raÁc SeeZlos da<br />

Tu gindodes rome gaxsnas yolinji mag wamlebisagan aTi drami<br />

saymunia gaurive da egre miec.<br />

sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da uSvelos stomaqsa,<br />

rome gasustebuli iyos da saWmeli arwyios da saWmeli ver<br />

moidnos, kacsa ferica moumatos. aiRe gafcqunili kurka<br />

gamoRebuli qoTanSigan Cayare zed Zaliani Rvino daasxi aduRe<br />

viremdis dadnes da merme aiRe Sewure, merme bia sanelebelSiga<br />

wmidad danaye da magisodeni Tafli gaurive da cecxlze dadev. da<br />

cota aduRe da merme aiRe pilpila, darifilfili da zanjafili<br />

TiTosgan xuTi drami barambo rva drami, yayula da yarafili,<br />

dariCini da zafrana TviTosgan ori drami, yvela danaye gacer da<br />

mag Taflians biaSian gaurive da Sezile naxevari drami muSki<br />

danaye da amoyare, WurWelSi Seinaxe raÁ mogindes miec sami drami,<br />

zed Tbili wyali Seasvi.<br />

(33v) ese majuni Saqrisa argebs stomaqSi undomad da<br />

sustad rom iyos kargad mouxdebis, stomaqs Zals miscems, sicxes<br />

mouÃdebis, wyurvils daawynarebs, kaci rome oflisagan<br />

dasustebuli iyos imas mouÃdebis. aiRe Ãmeli vardis furceli<br />

Tormeti drami, Zirtkbila Tormeti drami, dariCini sami drami,<br />

yarafili, zanjafi, sulinjali, sumbuli, jaozi, kakula, niaxuris<br />

Tesli, amaTgan TviTosagan naxevari drami eseni danaye da gacer<br />

ocdaTxuTmeti drami Saqari moaduRe rom wyalSi SeSres da kovziTa<br />

amoiRe da wveTe aurive rom Seskeldes, kolofSian Seinaxe, raÁ<br />

mogindes iÃmare.<br />

272 ar ikiTxeba.<br />

142


sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba. aiRe<br />

wiTeli vardi, gawmide da raÁc furceli vardis wversa TeTri iyos<br />

moswyvite da aiRe mag vardisagan erTi litra da aiRe wmida Tafli<br />

erTi litra da vardi Cahyare wmida WurWelSiga ÃeliTa karga<br />

Sezile da gaerTdes merme Seinaxe ormoc dRes qerSi Casdgi da mas<br />

ukan (34r) meoTxes dRes asvemdi. sigrilisagan Ãmelad Ãvela kacs<br />

Seeyaros dasWirdes, anazdad Seeyaros zanjafili farvana da majuni<br />

Wamos da argebs. gulyandisa gakeTeba asre unda: moitane vardi<br />

razomica ginda, danaye, damwe da moiRe Saqari. Tu magdoni Saqari ar<br />

iyos ori wili qeni, Saqars cota wyali daasxi da cecxlzed dadgi<br />

da aduRe, qafi moÃade da merme danayili vardi imav aduRebulsa<br />

SaqarSi Cayare da kargaT gatyliase da aurive, pirfarTos TevSida<br />

dasdev. Tu gasZleblad gindodes ormocs dReSi mzeSi gadgi da Tu<br />

maSinve saxmareblad gindodes ixmare, raÁ mogindes aWame da Tu<br />

Saqari ver iSovno da TafliTa gindodes ra rigaTac SaqriT sweria,<br />

iseve TafliTa qeniT, balRamsa argebs. avi sisxli kacsa tanSida<br />

hqondes imas dafantavs. kaci rom gayviTldes Tvalipiri da tani<br />

imas argebs, kacs guli uZgerdes imas argebs, Ãvela surdosaTvisca<br />

kargia, dilaobas Wama sjobs da rodisac mogindes, momcro sWamo<br />

Tu bevri (34v) ara icis ra TeTri vardisas iq gaxsnis. es icodi<br />

pirveli mkurnalni Saqris alags Tafls Ãmarobden, esreTi gvari<br />

iqnebis qveyanas notioTa ergebis gvamTa, ese didsa karabadinSida<br />

sweria vardisa SarbaTSidan. Tafli Saqrisagan ufro mÃurvalia<br />

uÃme aris. misi xasiaTi es aris, rome kaci danayili iyos anu<br />

cxenidaRma Camovardnili, anu maRlidama Camovardnili iyos anu<br />

cemisagan kidec sWamos da kidec Seicxos mas uSvelis. kaci rom<br />

beri iyos da msuqani Wamos, karga mouxdebis, magram RviZls awyens,<br />

zedan Turinjisa anu broweulisa wveni Sesvas arsawyens.<br />

aqimbaSas majuni es aris: moitane wiTeli sandali, wmindad<br />

danaye yviTeli zafrana amaTgan umcrosi, Ãmeli ia da dariCini.<br />

eseni wmindad danaye, gaceri, Saqari da cota vardis wyali gaurive<br />

da moaduRe, merme es wamlebi Sig Cayare, kargad aurie da raÁ<br />

Sesveldes ukmoiRe. wamlebi razomica gindes Seaswore da isre qeni,<br />

kaci rom maZRrad iyos, saWmeli ver moinelos dilas Wamos, saWmeli<br />

moanelos, kidec moandomebs.<br />

143


kari SarbaTebisa. SarbaTi iisa grili da rbili argebs varami<br />

RviZlSian iyos mas gaiRebs. aÃve- (35r) lebdes, acxelebdes, aqSendes<br />

mas uSvelis, gulis piri stkiodes mas uSvelis, RviZlsa<br />

satkivridaRma gamoiyvans, mucels Seulbobs. aiRe ia, nedli iyos Tu<br />

Ãmeli, Rerisagan darCeuli da biis guli aTi drami an xuTi, samyi<br />

arabi xuTi drami, tuxtis Tesli aTi drami. es wamlebi naxevarzeda<br />

daayene, sams litras wyalSiga daalbe erTsa dResa da Ramesa<br />

uZravad, merme moaduRe asre, rome naxevrad moiyaros Sewure da<br />

w(a)mlebi SetyliJe da gardayare. mas ukan naxevari litra Saqari<br />

gaurieT, aduReT wynarad da Sesqelebamdi Caasxi Wiqasa raÁ<br />

mogindes Sesma TxuTmetisa dramisa wona qeris wyliTa iis<br />

SarbaTisa uwamlod amave SarbaTisa xasiaTi ama SarbaTsa aqvs<br />

rogorac imas aqvs isre amas aiRe erTi litra ia darCeuli misis<br />

Rerisagan da Casdevi WurWelsa, daasxi wyali mduRare, dabure<br />

sarqveli, iyos erTsa dResa da Ramesa uZravad, merme aiRe xuTi<br />

litra baRdaduriTa da Tu gindodes aTi, razomica umcro iyos<br />

Saqari da egdenica da uZliere iyos. (35v) TeTri Saqari viTa niSani<br />

migvicemia da 273 CasdvaT WurWelTa wmidaT.<br />

vardis SarbaTisa xasiaTi. argebs simÃurvalesa RviZlisasa,<br />

stomaqis, Tavis tkivilsa, rome zafrisagan da sisxlisagan iyos<br />

orsave uSvelis. aiRe vardi wiTeli, gamorCeuli, misis kurkisagan,<br />

Teslisagan oTxi litra da axalsa qoTansa Casdevi, daasxi zeda<br />

mduRare wyali rom dafaros da iyos erTsa dResa da Ramesa, merme<br />

waswure, m(a)isis vardisagan aiRe Saqari xuTi litra da Tangirasa<br />

Casdev, rome vardisagan wagewuros, Seugze wynarad cecxli da<br />

aduRe vidremdis Seskeldebodes da iÃmare.<br />

SarbaTi lulfarisa grilia da rbili xasiaTi misi, rome kacsa<br />

Tavi stkiodes mas uSvelis R(mer)TiTa. Rvino nawyensa kacsa<br />

uSvelis da ÃvelisaTvis kargia, SigniT rom mjdomi ajdes mas<br />

argebs, raÁc stomaqsa Sina manki aris yvelas gamoiRebs. zafrisa da<br />

ÃurvebisaTvisac kargia. da firtvis tki(vi)lsa argebs da<br />

wyur(v)ilsa daawynarebs. aiRe lulufarisa furceli da SuaSigan<br />

rom yviTeli guli aqvs is ar varga, gamosWeri, gadaagde asi<br />

mityali, oTxasiTa mityliTa wyaliTa aduRe sanamdis (36r) naxevrad<br />

273 teqstSi `da~ orjeraa gameorebuli.<br />

144


moiyrebodes merme waswure, im wvenis naxevris odeni Saqari gaurie<br />

da aduRe viremdis Seskeldebodes viTa Txeli Tafli Seinaxe<br />

WurWelSida da anu qaSanurSida. Tu marto lulufarisa Sesvemde<br />

Svidi mityali da Tu sxva SarbaTiani waurio ori mityali qeni,<br />

lulufaris xasiaTi es aris raÁc SarbaTia tkbilia zafrad<br />

Seiqnebis da lulufari zafras ar gauSvebs da arc zafrad<br />

Seiqnebis es lulufari.<br />

isrimis SarbaTis xasiaTi. moiRe isrimi, gamowure, dadgi sanamdis<br />

dawmdes, aiRe misgan aTi litra Saqari, xuTi CaurTe Tana cota<br />

zafrana da cota yarafili, Sehkar TxeliTa mCuriTa da Sian Casdev<br />

da virem Seskeldebodes aduRe viTa julabi da WurWelsa Caasxi da<br />

iÃmare snebisaTvis sargebel aris R(mer)TiTa. es SarbaTi grilia da<br />

Ãmeli, xasiaTi misi argebs rwyevasa, yvanasa da zafrasa, vis ar<br />

adgebodes arc sasmeli da arc saWmeli, Ãsniloba iyosa mis<br />

mucelSiga da gardawyveds wyurvilsa ... 274 R(mer)TiTa.<br />

SarbaTi broweulisa. ÃasiaTi ese SarbaTi swori aris, ese<br />

ergebis cxroTa, Tavis tkivilTa, ficxelTa SemTxueulsa, kvercxis<br />

gulisa, navRlisasa (36v) sisxlisagan da gardaswyveds wyurvilsa<br />

da daalbobs mucelsa nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe broweuli tkbili,<br />

darCeuli, misis gamowurvili qerqisagan gamowure misi wveni xuTi<br />

litra da mJave broweulisa wveni ori litra, aiRe Saqari xuTi<br />

litra, qoTansa Casdevi axalsa, daasxi broweulisa wyali, rome<br />

niSani mogvicemia da aduRe, peruli moÃade vire Seskeld(e)s viTa<br />

julabi, ukmodgi da urie, rome gaswordes da Seinaxe da iÃmare.<br />

SarbaTi vaSlisa, radgana xasiaTi misi, vin mucelsa Sigan<br />

agznebulisa msgavs iyos da rwyevasa didsa daamebs, stomaqsa<br />

ergebis. ymawvilsa rome stomaqi garyvnodes, stomaqi da Ãsniloba<br />

iyos da wyurvili sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe vaSli<br />

mJave da mwife da vaSli tkbili, guli gamoarTvi da danaye,<br />

gamowure da dadgi, rome dawmdes, merme gawure, aiRe misi wysli, raÁ<br />

erTic gindes, aduRe, rome Seskeldes viTa yurZnisa rubi da zogi<br />

CaurTven Saqarsa im wvenis odensa da Seinaxe Wiqisa WurWels Sida,<br />

raÁ mogindes iÃmare, ergebis.<br />

274 ar ikiTxeba.<br />

145


SarbaTi biisa xasiaTi misi ergebis stomaqsa dafoleÃuebulsa,<br />

stomaqisa simxurvalesa vinca Ciodes, mamani yrmani, Sehkravs<br />

mucelsa, daa(a)mebs stomaqsa. (37r) aiRe bia, razomica ginda guli<br />

gamoarCie da merme daWar wvrilad danaye da gamowure da aduRe<br />

sanamdis Seskeldebodes, amisi sayofi Saqari Cayare.<br />

TeTri sandlisa SarbaTi da xasiaTi misi grili aris da rbili<br />

RviZlisaTvis kargia, gulis ZgerisaTvis kargia. moiRe samoci drami<br />

sandali dafxike, daqlibe da parkSi Cayare, ori wili wyali qeni da<br />

erTi wili Zmari. daalbe erTsa dResa da erTsa Ramesa, merme aduRe,<br />

rome naxevrad moiyaros, merme isi sandali daWylite, merme<br />

razomica wyali iyos imodeni Saqari Cayare, moaduRe da ukmodgi<br />

Sesvi.<br />

SarbaTi urnabisa. xasiaTi misi ergebis tkivilsa firtvisasa da<br />

Ãvelasa argebs sisxli sWarbobdes, mas argebs gverdis tkivilsa.<br />

aiRe urnabi samoci mityali kurka gamoRebuli ocdaTxuTmeti<br />

mityali iis Ziri naxevarzeda moiyaros, merme wamlebi gamoWylite<br />

da daayare wamlis wona Saqari da Seskelebamdis aduRe da raÁ<br />

mogindes iÃmare.<br />

muSkis SarbaTis xasiaTi argebs stomaqisa tkivilsa da raÁc aso<br />

stkiodes, garda saxsari, ZarRvebisa tkivilsa daamrTelebs da<br />

argebs. aiRe (37v) erTi litra Saqari, ori litra wyali daasxi,<br />

aduRe sanamdis Seskeldebodes, peruli moÃade da raÁ Seskeldes<br />

ukmodgi erTi dangi muSki da erTis dangis naxevari ambari da ori<br />

dangi zafrana es danaye wmidad da ama Seskelebulsa SarbaTsa Sin<br />

gaurive da orive rom gaswordes ors mutyals civs wyalSida<br />

galesevdi da uzmad SeasmidiT ama SarbaTsa.<br />

SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa da xasiaTi misi.<br />

xasiaTi misi ergebis tkivilsa yiisasa, simsivnesa missa da<br />

xunagsa marCobelsa, sargebeli aris nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe<br />

mJola Savi msxvili da mwife, gamowure da misgan aTi litra da<br />

wmindis qoTanSi Caasxi, Caurie sami litra Tafli perul moÃdili<br />

da CaurTe samis dramis wona niSaduri, xuTi drami TuTubo, danaye<br />

es yvelani, gascer da Seurive, dagbe cecxliTa wynarad rom<br />

Seskeldes da WurWelSid Caasxi da odes mogindes iÃmare. aiRe<br />

misgan xuT xuTisa dramisa wona da RarRara hqenmiTa, mravaljer<br />

gamocdilia R(mer)TiTa.<br />

146


(38r) SarbaTi mJavanasi grilia da Ãmeli. xasiaTi misi:<br />

safrisagan kaci rom arwyevdes mas uSvelis, stomaqsa Zalsa miscems,<br />

zafrasa da sisxlsa daawynarebs, gulis Zalsa miscems. Tavsa bru<br />

esxmodes uSvelis, sisustes uSvelis. aiRe nedli mJavanas furceli,<br />

wvrilad dasWer da naxevarzeda danaye rasdenica iyos misi ori<br />

zoma wyali ... 275 da aduRe, rome naxevrad moiyaros, merme gamowure,<br />

misi wona Saqari gaurie, aduRe, peruli moÃade, sanamdi TafliviTa<br />

Seskeldes da misgan Sesma civiTa wyliTa erTiTa mityaliTa.<br />

xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi. argebs kacsa, rome aÃvelebdes da<br />

nazlsa, da surdosa uSvelis Tavisasa, rome TavidaRma firtvsa Sina<br />

Camovidodes da aÃvelebdes da sisxls amoiRebdes. misi wamali<br />

daiWire, asi Tavi xaSxaSi rome xezedanve esxas da naxevari zeda<br />

gamxmari iyos is mokrife, naxevarzed daayene merme is ors dResa da<br />

ors Ramesa wvimis wyalSi daalbe anu wyaros wyalSi daalbe da Tu<br />

ar (38v) dalbes erTs dRes da Rames kidev albe da aduRe raÁ<br />

naxevrad moiyaros merme gawure, oris litrisa wylis Tavzeda<br />

ocdaaTi unkia Tafli da ise badagi gaurie, aduRe asre rome<br />

Seskeldes da aiRe zafrana, farfaraÁ TiTo drami amis wvenSiga<br />

gaurie, amisgan uzmoman svas Taflis wyliTa badagi asre unda sami<br />

litra erT litrad unda moiyaros.<br />

amu SarbaTebs maTi Targmani yvelas Tan uweria, gaCeniT Tav<br />

Tavisa da guneba maxvilTa gonierTa da brZenTa kacTagan advili<br />

misaxTimia Tu R(mer)Tsa undes.<br />

SarbaTi, rome wyurvili daawynaros. aiRe mJavisa broweulisa<br />

wveni, tyemlisa, sazamTrosa wveni, narinjisa da isrimis, yvela swor<br />

swori, amdeni Saqari gaurie, rom simJave gastexos, amisgan aduRe<br />

rome Seskeldes amisgan sma xuTi mit(y)ali.<br />

SarbaTi broweulisa siqangubinisa, romel ars da uSvelis erTob<br />

cxelebasa, piris simÃurvalesa, zafrasa da sisxlsa daawynarebs da<br />

yovelsa sensa argebs, rome simÃurvaliT sWirdes yvelas uSvelis.<br />

aiRe broweuli mJave, gastexe, marcvali Seayrevine, danasa nu<br />

miaxleb, merme ÃeliTa kargaT Sezile, samosliTa wmidaT gawure<br />

(39r) kargad merme aiRe mag broweulisa wylisagan oras ormocdaaTi<br />

drami WurWelSida Caasxi, erTi litra Saqari gaurie da Zmari<br />

275 ar ikiTxeba.<br />

147


ocdaaTi drami da aduRe nelad, merme aduRebaSi da vardis wyali<br />

daasxi eqvsi drami, qafi mohÃade raÁ Seskeldes gaacive, WiqaSid<br />

Seinaxe raÁ mogindes iÃmare aTi drami Tu SeeZlos oci drami,<br />

civiTa wyliTa.<br />

SarbaTi kowaxurisa, romeli uSvelis RviZlsa, rome<br />

simÃurvalisgan stkiodes da Ãvelasa, rome RviZlisagan iyos<br />

tkivili da yovelsa fersa sensa rome RviZlisgan iyos, da stomaqi<br />

rome gacxelebuli iyos wyurvilsa uSvelis. aiRe kowaxuri, ÃeliTa<br />

dawure, merme samoselsa gawure da dasdgi, rome dawmdes. merme<br />

kowaxurisa wylisagan orasi drami da gaurie kargi Zmari ocdaaTi<br />

drami da erTi litra Saqari da wmidasa tafasa aduRe, qafi Ãade da<br />

cota vardis wyali daasxi eqvsi drami da manamdi aduRe, gaskeldes<br />

da raÁ mogindes miec aTi drami, Tu SeeZlos oci drami, ori wili<br />

wyali gaurie da Seasvi.<br />

SarbaTi qliavisa uSvelis erTob cxelebasa, gunebasa<br />

Searbilebs, wyurvilsa daawynarebs. aiRe Savi ayiros Tesli Tu Te-<br />

(39v) Tri mwife qliavi raÁzomica gindes kurka gamoRebuli da<br />

wmindasa qoTanSida Cayare wyali daasxi, rome qliavi aRara Candes<br />

cecxlzeda miadgi erTi aaduRe, merme ukmodgi da kargaT gawure<br />

samosliTa da eg wyali WurWelSida Caasxi da aduRe rome oTxis<br />

wilisagan erTi darCes, kidev gawure, WurWelSida Caasxi, raÁ<br />

mogindes sneulsa miec misiTa wesiTa.<br />

SarbaTi TeTris xaSxaSisa uSvelis sevdasa, milaxulasa,<br />

varamisasa, nametnavad Ãvelasa rome sisxlsa amoatandes, sustad<br />

iyos Zalsa moumatebs, sneulsa uZiloba sWirdes Zilsa mogvris,<br />

rwyevas daawynarebs, sneuli rome ferad feradsa sizmarsa naxvides<br />

mas uSvelis, ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian mas uSvelis. aiRe<br />

TeTri xaSxaSi naxevari litra, naxevari danayili oriTa litriTa<br />

wyaliTa moaduRe, sanamdis mesamedad movidodes, merme gawure da<br />

naxevari litra Saqari gaurie da aduRe sanamdis Seskeldebodes<br />

qafi moarTvi, Seinaxe raÁ mogindes ixmare aTi mityali civiTa<br />

wyliTa miec uzmoT.<br />

SarbaTi qerisa. Ãvela simÃurvalisagan sWirdes uSvelis,<br />

simÃurvalisa nazlasa uSvelis, Tavi simÃ- (40r) urvaliTa stkiodes,<br />

surdus, Ãvelasa, cxelebasa da sicxesa aSfoTebulsa, zafrasa<br />

daawynarebs, nametnavi wyurvili iyos mas daawynarebs da piri rom<br />

148


uSrebodes mas uSvelis. aiRe danayili qerqi SemSrali qeris aTi<br />

unkia da zeda ori litra wyali daasxi da aduRe, rome is wyali<br />

SeaSres, merme gamowure litra naxevari wyali sxva daasxi im qersa<br />

erTi unkia mwyaui naxevari unkia aslis susu, naxevari unkia Ãmeli<br />

ia, ormoci marcvali fSati, avSnarsa rqvian purs gamoerevis, erTi<br />

mityali mravalZarRva Cayare ima wyalSi da manamdis aduRe, sanamdis<br />

dadnes is wamlebi merme gamowure da wmindis WurWelSia Caasxi oci<br />

drami Saqari gaurie da raÁ mogindes yovelTa dReTa civiTa wyliTa<br />

galesevdi da svemdi.<br />

tyemlis SarbaTis xasiaTi. argebs zafrasa nametnavsa<br />

simÃurvalesa da cxelebasa, RviZlisasa, navRlisasa, metsa sisxlsa<br />

daawynarebs. aiRe tyemali mwife, Svidi litra, aTsa litrasa wyalsa<br />

Sida moaduRe, asre rome tyemali dadnes da merme wyali gamowure<br />

da aTi unkia Saqari gaurive, (40v) aduRe, rom Seskeldes TviTo sma<br />

Svid Svidi mityali civiTa wyliTa.<br />

SarbaTi (siq)angubinisa Taflisa aris, argebs Royvasa, filenjsa,<br />

rabasa Sixussa, rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia<br />

ewyinos. aiRe Tafli erTi litra samiTa litriTa wyliTa aduRe<br />

qafi moÃade amdoni aduRe, rome erT litrad moiyaros, merme erTi<br />

drami zafrana da erTi drami yarafili mityal naxevari sumbuli<br />

naxevarzeda daayene da Sigan gaurive es danayili wamlebi. kideve<br />

aduRe rome Seskeldes TviTosagan oroli unkia.<br />

niSani xaSxaSisa SarbaTisa, argebs surdosa. aiRe xaSxaSisa<br />

Tesli samoci drami oTxsa litrasa wyalsa Sigan daalbe, erTsa<br />

dResa da Ramesa da merme amoiRe xaSxaSisa Tesli, naxevarzeda<br />

daayene, amasve wyalSidan moaduRe sadamdisi rome naxevarzeda<br />

moiyaros da merme ÃeliTa datyliJe, da dawure, merme erTi litra<br />

Saqari gaurie manamdisi, rome gaskeldes, kolofSigan Seinaxe, raÁ<br />

mogindes iÃmare, marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />

niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis, mkerdsa (41r) Ãvelisagan<br />

gamoswmeds. aiRe urnabi marcvali, mwyavi ormocdaaTi marcvali<br />

ukurko, CamiCi aTi drami, Ãmeli. leRvi aTi marcvali, sosanis Ziri<br />

naxevarzeda danayili, aTi drami qeris korkoti, cali peSvi TeTris<br />

xaSxaSis Tesli, Svidi drami ÃaTmis Tesli da qaTira xuTi drami,<br />

komSis guli xuTi drami gazrdili ia erTi dangi. es yvela ors<br />

litras wyalSigan moaduRe, rome erTs litrazedan moiyaros, merme<br />

149


dawure, raÁ mogindes ama wylisagan yovelTa dilaTa ormocsa<br />

dramsa gaaTbobdi da Sesvemdi. asre rome xuTsa dramsa gazrdilsa<br />

iasa aurevdi da sami drami nuSis zeTi gaurie da Seasvi, raÁ<br />

moixarSos seni, maSin unda Seasva xaSxaSis SarbaTi.<br />

urnabis SarbaTisa xasiaTi argebs Ãvelasa, tyirpis tkivilsa,<br />

sevdasa gaiRebs, firtvis tkivilsa argebs da sisxlsa daawynarebs.<br />

gazrdili ia amas qvia, rome Saqris wyalSiga Ãmeli ia Cahyare,<br />

cecxlispirsa dasdgi bevrsa xans, merme gamowure, merme gaurie im<br />

zufis SarbaTSian. aiRe urnabi gulgamorTmeuli asi drami, CamiCi<br />

gul gamorTme- (41v) uli ormocdaaTi, iis Ziri naxevarzeda<br />

danayili oci drami, xiaSambris guli ormoci drami, ama wamalsa<br />

zeda sami litra wyali daasxi da aduRe, virem naxevrad<br />

moiyrebodes merme datyliase da gamowure, da ama wvenisa wona<br />

Saqari gaurive da aduRe, virem Seskeldes, peruli moÃade da<br />

raJamsac gindes miec da Seasvi Svidi mityali uzmosa civiTa<br />

wyliTa. didsa kacsa Svidi mityali, uzmaT, civiTa wyliTa. cotasa<br />

kacsa xuTi mityali, ymawvils sami, ama SarbaTsa oTxs wlamdis<br />

xasiaTi aqvs icodi.<br />

SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs. aiRe mJave ÃarTuTa, gaqen,<br />

misi wveni gamowure da aiRe misgan naxevari litra wveni, asi drami<br />

Rvino, ormocdaaTi drami Tafli, misgan gaurie, yvela erTad aduRe,<br />

qafi moÃade da Seasvele, merme aiRe muri da ayayia ori drami,<br />

zafrana, pilpila TviTo drami, gunda, muylisa Tesli dram naxevari.<br />

yvela danaye wmindad, gascar da ama SarbaTSian gaurive, WurWelSian<br />

Seinaxe da raÁ mogindes miec da iRarRaros.<br />

SarbaTi sandlisa. xasiaTi misi. raÁca senia mÃ- (42r) urvale<br />

yvelasaTvis kargia. gafxike TeTri sandali samoci drami, sams<br />

litras wyalSidan Cahyare, erTsa dResa da Ramesa sandali CaqvSidan<br />

Cahyare da agre daalbe. merme aduRe, rome ori wili dalios da<br />

mesamedi darCes, merme sandali SetyliJe da amoiRe da im wvenis<br />

wona Saqari gaurive, aduRe nelad Seskeldebamdis, merme ukmodgi,<br />

urie uked gaswordebis. misgan Sesma didis kacisagan Svidi mityali<br />

da cotasagan xuTi mityali, ymawvilisa sami, uzmad civisa wyliTa,<br />

yovelis simÃurvalisa senisaTvis kargia.<br />

SarbaTi sxlisa, xasiaTi misi ergebis rome zafrisagan guli<br />

eSlebodes da wyurvilsa gardaugdebs. misi Seqna sxlisa da<br />

150


vaSlisa, da mJave broweulisa wveni, isrimis wveni, licvisa wveni,<br />

swor swori qen, aiRe TuTubo, moaduRe. am yvelas wvenis odeni<br />

kowaxuris wveni, broweulis wvenis odeni gaurive da erTi dRe da<br />

Rame dasdgi. rome dawmdes dilasa dawure da am yvelas odeni<br />

Saqari gaurive, aduRe (42v) da qafi moÃade, vidremdis<br />

Seskeldebodes. merme ukmodgi da urTe, misgan Sesma uzmaTa civiTa<br />

wyliTa. didis kacisaTvis Svidi mityali da cotasa xuTi, ymawvilsa<br />

sami, qoTanSi unda Seqna, spilenZi gaamwarebs, ama SarbaTsa oTxs<br />

wlamdis xasiaTi aqvs.<br />

SarbaTi pitnisa, misi xasiaTi. stomaqs Zals miscems gulis<br />

revasa da rwyevasa orsave daawynarebs, grili aris, snebiansa esmis.<br />

aiRe tkbili broweuli da mJave broweuli, gamowure da dadgi erTs<br />

dResa da Ramesa dawmdes. merme pitna moaduRe, broweulis wvenis<br />

naxevari, qeri Sig gaurie, erTi piri aduRe, merme pitnis wveni<br />

naxevaris odeni Saqari gaurive, aduRe nelad, sanamdis<br />

Seskeldebodes, peruli moÃade, ukmodgi, urie, gamowure, misgan<br />

uzmad Svidi mityali didsa kacsa, momcros xuTi, ymawvils sami, ama<br />

SarbaTsa oTx wlamdis xasiaTi aqvs, amas jalinozi ityvis.<br />

SarbaTi julabisa argebs cxelebasa, guli rome simÃurvalisagan<br />

uZgerdes, Ãvelasa uSvelis, gulis pirsa daalbobs. aiRe TeTri<br />

Saqari naxevari litra, sami litra 276 wyali moaduRe manamdis (43r)<br />

rome Seskeldes, qafi moÃade, merme sami unkia 277 vardis wyali<br />

gaurie, WurWelSi Caasxi. TviTo sma aT aTi drami civiTa wyliTa.<br />

yurZnis rubi argebs ... 278 tkivilsa. sxvas wamalSi gaurios<br />

iRarRaros, romeli ergebian yiasa martosaca iRarRarebdes,<br />

mrTelisaTvis iÃmarebis da Taflwyalisa adgilisa Sesmisa misgan<br />

RifTa (!) cxroTaTvis da Telgmis, ufalTa ergebis, odes Seiqnas<br />

wyurvili dauwynarebs. aiRe yurZnis gamowurvili tkbili razomica<br />

gindes, Caasxi qoTansa, aduRe, merme ukmodgi, acale rome dawmdes,<br />

TefSSi Caasxi, Txles ZirSi daigdebs, merme gawure, merme wamali<br />

yarafili, zanjafi, dariCini, zafrana, sumbuli, amaTgan swor swori<br />

gasinje, amaT tkbili, ramdenica undodes, imdoni CaurTe da aduRe<br />

276 teqstSia `nitra~.<br />

277 teqstSia `uknia~.<br />

278 ar ikiTxeba.<br />

151


Seskelebamdis. es wamlebi gacrili Caayare, raÁ mogindes ixmare<br />

kargis Rvinis S(a)rbaTi. ergebis stomaqsa, gril Tavis stomaqi<br />

gagrilebodes da ganoti jiÃdes (!) d avis sto- (43v) maqSi saWamadi<br />

damJavdebodes, daSvndebis, vin iÃmaros abanosa Seslvasa, gina mas<br />

ukan, gaaTbobs tansa, gaamÃurvalebs, iÃmarebs Wamasa ukan viTa<br />

Rvino, Tu R(mer)Tsa undes. aiRe Rvino Zveli da kargi aTi litra da<br />

wyali wmida xuTi litra, dariCini, yarafili da darififili,<br />

sumbuli, zanjafili, zafrana, amaTgan wona samsamisa dramisa, didi<br />

javazi, amaTgan wona TviTosa dramisa, Tafli perul moÃdili,<br />

danaye es wamali, gacar, Rvinosa da wyalsa Taflsa Tana CaurTe da<br />

qoTansa Caasxi, aduRe virem wavides ori nawili gaswure WiqaSi,<br />

Caasxi da Tu mzesa dasdgam sjobs, ixmare Wamamdisac da sWamis<br />

ukanisac raÁ rigaca gindes ixmare kargi aris R(mer)TiTa...<br />

kari siqangubinisa. niSani argebs RviZlisa sisustesa, kacsa rome<br />

ara emSiodes, saWmelsa mondomebs. aiRe ori litra kargi Zmari,<br />

Tafli erTi litra. moaduRe sanam Seskeldebodes, misgan Sesma<br />

civiTa wyliTa eqvsi mityali uzmaT, Tu kapris wveni daasxi igi<br />

sjobs. siqangubini usuli argebs ferad feradsa cxrosa, uSvelis<br />

Savi wyali, romel Tvalsa Sigan. (44r) Camova, misi niSani gamoCenili<br />

iyos. mas uSvelis iarayansa, Ãafayansa, uSvelis qSinvebasa da<br />

stomaqisa sensa uSvelis. wamlebi misi: kamis Ziris qerqi, niaxuris<br />

Ziris qerqi, TviTosagan TviTo unkia 279 gaaxme da danaye, naxevarzeda<br />

ese yvela samsa litrasa Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa da<br />

Ramesa, merme erTi Ãeli aduRe kargaT, merme gamoawure da erTi<br />

litriTa SaqriTa aduRe, qafi xade, erTi unkia 280 vardis wyalic<br />

CaurTe, Seskelebamdis aduRe, merme wmindas WurWelSi Caasxi da<br />

TviTo Wama misgan ocdaaTi drami, naxevari drami revandi yursiTa<br />

Seasvi.<br />

sxva siqangubinis xasiaTi. RviZlisaTvis kargia, tyirpisaTvis<br />

kargia, zafrisa da balRmisaTvis kargia. aiRe naxevar(i) litra<br />

Zmari, ori litra wyali, erTmanerTsa gaurive, moiRe niaxuris Ziris<br />

qerqi da kamis Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali da Tesli,<br />

orsave ori mityali da kapris Ziris qerqi, TviTosagan aTi mityali,<br />

279 teqstSia `uknia~.<br />

280 teqstSia `uknia~.<br />

152


vardkaWaWas Tesli orsave orm... 281 Ziris qerqi sami mityali, es<br />

wamlebi am Zmarsa wyalsa Sigan gaurive, erTsa dResa da Ramesa<br />

daalbe, dilasa aduRe, asre rom sami wili da- (44v) rCes da erTi<br />

wili daiduRos, mas ukan wamlebi amoWylite da gawure da erTi<br />

litra Tafli gaurie da dileul sanamdis Seskeldebodes peruli<br />

moÃade da yovelTa dReTa TiTos kovzs asmevdi uwylod.<br />

siqabgubini buzurgi argebs RviZlsa, rome zafrisagan<br />

gaTxelebuli iyos da cxlad edgas, guli rom namtavad stkiodes.<br />

zafra rome sWarbobdes da sisxlsa daawynarebs, piri rom<br />

uSrebodes mas uSvelis. aiRe qasnis Ziri xuTi drami, kapris Ziris<br />

qerqi sami drami, kamis Ziris qerqi xuTi drami, qasnis Tesli xuTi<br />

drami, niaxuris Tesli xuTi drami, kapris Tesli ori drami,<br />

revandi sami drami, saymunia dram naxevari, Ãmeli kowaxuri sami<br />

drami, moiRe ori litra wyali, erTi litra Zmari, gaurie da merme<br />

ama wyalSigan daalbe, erTsa dResa da Ramesa. merme saymunia da<br />

revandi danaye, es wamlebi da is wyali da is Zmari manamdis aduRe,<br />

sanamdis ori wili waÃdes da mesamedi darCes, merme (45r) gaswure da<br />

is wamlebi moayare, merme naxevari litra Saqari gaurive da aduRe<br />

sanamdis Seskeldebodes. is revandi da is saymunia qaTnis CaqvSida<br />

Cahyare, da ima duRilsa Sigan Caagde, da xandaxan ÃeliTa<br />

SetyleJdiT. Tu balRami Warbobdes odeni erTi Tafli gauriveT,<br />

gunebasa gaamÃurvalebs da saWamasa moadomebs. aTi drami Wamis<br />

farazi amis meti ar unda uzmama Wamos. Tu saRamos Wamos dasTmos,<br />

sjobs da kargia da es siqangubini oTxs da xuTs Ãels gaiyvans.<br />

siqangubini zafrisaTvis. uSvelis zafrasa, cxelebasa,<br />

gulistkivilsa, xafayansa, sicxesa da stomaqsa Zals miscems. aiRe<br />

TeTri Saqari ori lit(r)a, sams litras wyalSidan aduRe sanamdis<br />

Seskeldebodes, peruli moÃade, erTi unkia Zmari, ori unkia vardis<br />

wyali Sian gaurie, cota kidev aduRe, gaacive da Seinaxe TviTo<br />

Sesma, aT aTi drami da uSvelos.<br />

siqangubini Sesakravi. uSvelis zafrasa, meoTxisa dRisa da<br />

Ramisa cxrosa da rome gaxsniT iyos gulis tkivilisagan mas<br />

uSvelis. aiRe ori litra Saqari, sami litra wyali, (45v) aduRe,<br />

281 ar ikiTxeba.<br />

153


qafi moÃade, sami unkia 282 isrimis wveni da erTi unkia da naxevari<br />

gunda danaye, gacari, sami unkia 283 broweulis wveni, erTi unkia 284<br />

vardi, erTi mityali wiTeli wamali cota aduRe rome Seskeldes,<br />

merme Seinaxe da misgan Sesma xuTi mityali civiTa wyliTa.<br />

siqangubini gasaÃsneli uSvelis kaci rome SekrviT iyos.<br />

cxelebasa uSvelis, zafrisagan SekrviT iyos gaxsnis, avsa wyalsa<br />

ewyinos da navRlisa sicxesa daawynarebs, xafayansa da iarayansa<br />

uSvelis, tyirpsa uSvelis. aiRe erTi litra tyemali, nedli iyos<br />

Tu Ãmeli, tylapa da gamÃmari, samis litriTa wyliTa moaduRe,<br />

manamdis rome dawmdes, mityal naxevari TurbuTi, ise saymunia danaye<br />

da qaTansa gamohkar, da erTsa litrsa Saqarsa Sigan aduRe, qafi<br />

moÃade, rom Seskeldes, WurWelsa Caasxi da TviTosa micemazeda xuT<br />

xuTsa dramsa miscemdi.<br />

siqangubini usuli ergebis ferad feradsa cxrosa, Savi wyali,<br />

rom Camosuli iyos iarayansa da Rafayansa, ziyinafazsa uSvelis,<br />

rome stomaqi aSlodes. aiRe kamis (46r) Ziri, niaxuris Ziri,<br />

asalasuri TiTosgan TviTo unkia, gaaÃme, danaye samsa litrasa<br />

ZmarSida daalbe, erTsa dResa da Ramesa, merme gawure da erTsa<br />

litrsa wyalSida moaduRe da Saqari erTi unkia vardis wyliTa<br />

aduRe, gaurie raÁ mogindes iÃmare TiTos smazeda aTi drami.<br />

siqangubini buzurgi. uSvelis sevdasa, gulis Zgerasa, Savsa<br />

wyalsa da cxrosa, ferad feradsa qarsa. aiRe anisoni, kamis Tesli,<br />

Ziraqimani, niaxuris Tesli, qasnis Tesli, xaSxaSi TiTosagan TviTo<br />

unkia, naxevarzeda danaye da Zvelsa ZmarSida daalbe erTsa dResa<br />

da Ramesa. merme gawure da misi wona TeTri Saqari gaurie, moaduRe<br />

da ori unkia vardis wyali WurWelsa Seinaxe, moduRebuli da<br />

TviTos Sesmazeda aT aTi drami civis wyliTa. ama SarbaTsa yvelasa<br />

maTi ganaCeni Tan gverds uwerian Tavis Tavisad guneba maxvilisa da<br />

brZenisa kacisagan advili misazdomia Tu R(mer)Tsa undes.<br />

SarbaTi Tesuli. argebs rome SigniT gvamSidan raÁc satkivari<br />

iyos da Zvelsa satkivarsa da nametnavad rome (46v) qSinvides,<br />

ziyinaTssa uSvelis, dedakaci Znelad Sobdes mas gaadvilebs, raÁc<br />

282 teqstSia `uknia~.<br />

283 teqstSia `uknia~.<br />

284 teqstSia `uknia~.<br />

154


asosa Sina satkivari iyos stomaqisa tkivilsa, zafrasa, sevdasa,<br />

amaT yvelasa uSvelis, daawynarebs. wamlebi misi: niaxuris Ziris<br />

qerqi, kamis Ziris qerqo, orisave anisonis Tesli, Ziraqimani<br />

TviTosagan oTx oTxi drami, Saitra sami drami, ulbo da<br />

farsiauSni TviTosagan oTx oTxi drami, sinjiti qiSmiSi, CamiCi,<br />

leRvi Ãmeli TiTosgan oc oci drami ese erTpirad samiTa litriTa<br />

wyliTa aduRe sanamdis naxevrad moiyrebodes, maSin gamowure da<br />

erTi unkia nuSis zeTi Caasxi, merme Seinaxe da raÁ mogindes miec<br />

mityali oci. misgan Sesma Tbilis wyliTa mas ukaniT erTi mityali<br />

ziraTa zeTiTa galese da Saqari gaurive TbiliTa wyliTa Seasvi.<br />

frangni SarbaTsa ase gaakeTeben. TxuTmetis marCilis wona<br />

wyali, TxuTmetis marCilis wona ia nedlad aduRe. rogorca<br />

moduRdes gaswure, im moduRebulsa iasa wyali da Saqari aswone<br />

swori qeni ... 285 is Saqari uwin (47r) sxvas wyalSida Cahyare, rom<br />

gindes da aduRe nelad perulsa mohÃdide, misi moduRebis niSani is<br />

aris gaskeldebis, merme is wyali gaurie, merme kidev aduRe<br />

gaskeldes.<br />

kari cxrosa. cxro yovlis ferisagan waekidebis kacsa. cxro<br />

nametnavis sicivisagan da civis wylisagan rom waekidos kacsa, misi<br />

niSani es aris cxro mouvides Tbilad daxuron, raÁ gaÃurdes da<br />

ofli aRar gamouvides da ukueyaros wamali misi: aiRe alila Savi<br />

da marcvali wiTeli CamiCi oci mityali, babasa xuTi mityali,<br />

wyliTa aduRe, raÁ naxevrad moiyaros gamowure da wiTlis SaqriTa<br />

Saqris wyalsa gaurevdi da asvemdi cxel cxelsa da arwyios,<br />

Taflwyali asvi mudam Tbil Tbili wyliTa. da tani daibanos da<br />

uSvelis R(mer)TiTa.<br />

cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos. misi niSani es iyos<br />

RamiT yovelni tani stkiodes. wamali misi: nel Tbilisa abanosa<br />

Cajdebodes da nel Tbili wyali isxas, tani wyalsa Sina daizilos,<br />

raÁ gamovides, iis zeTi, vardis wyali, cota Zmari gaurios, yovelsa<br />

tansa Seicxos gacive- (47v) buli julabi siqangubini Seasvi, saWmeli<br />

Semwvari varia, axali Tevzi mieciT.<br />

cro zafrisa, romelsa rhqvian libi. misi niSani es aris erTsa<br />

dResa mouva meoresa ara, mas ficxlad gasaxsneli wamlebi miec<br />

285 ar ikiTxeba.<br />

155


zafrisa cxeleba adre ukueyaros egebis kidec arwyevinos wyurvili,<br />

nametnavad iyos, Tvalis TeTri gauyviTldes da naRvlianad iyos<br />

amisi patroni, raÁ ese cxro zafrisagan Seiqnebis amiT niSniTa<br />

SeityeviT ese zafra anu dalpebis, maSin movides, ese cxro erTob<br />

siciviT daburZlgliT aRtydes da Tu SigniT ZarRvTa dampali iyos,<br />

maSin movides umizezod daburZgvli ara aRdtydes. amisgan metad<br />

rome erTsa dResa mouvides, meores ara da ars ese cxro, nametnavad<br />

mÃurvali da Ãmeli da damwveli hgavs cecxlsa, odes gamova gareT,<br />

astexs burZvlasa. ese cxro iqnebis rome kvercxis gulsa<br />

arwyevinebdes da hyofs ese cxro gvamsa Sina Jamsa Tormetsa.<br />

kacisasa mova ese cxro Svidjer da iqnebis eseca rome Tormetjer<br />

mouvides, da iyos diaR wyurvili, da (48r) didad cxlad iyos, da<br />

Tavi stkiodes, da saubari aras dia moundebodes, da arc saWmeli,<br />

arca daiZinos, Tavi subuqad edgas da zogjer Ãelni da ferÃni<br />

daucivden, amisTvis rame sicxe SigniT moeqcevis da gaSvebis Jamsa<br />

ofli gamouva. didi da Sardi iyos cecxlis msgavsi da majaSi<br />

misTvis iyos moslvamdis, cota da raÁ movides merme da merme<br />

gaZlierdes da scemdes maled, da ese cxro ufro daemarTebis axal<br />

mowifulobisa Jamsa, dReTa zafxulisaTa da vin iyos simÃurvalisa<br />

bunebaTa, anu Seeqnebis ese cxro. vis SewyeniT yofa gaugrZeldes da<br />

saWamadisa mÃurvalisagan da ese aris mizezi amisi cxro, romeli<br />

gviTqvams da ese cxro kvercxis gulis navRlisagan Seiqnebis, da mas<br />

cxrosa SiSiT da krZalviT ukurnoT, wamalTa garigebiTa da<br />

saxsneliTa, aramca mÃurvali rame giqnia. Tu wamali mÃurvale raÁme<br />

miec stomaqSigan simsivne daemarTebis da anasdad mokvdebis. kaci<br />

moiWirveT rome ara gaugrZeldes ese cxro Tvarem amas mravali seni<br />

moyvebis. wamali misi: (48v) asre unda jereT muceli daulboT<br />

qliavis wyliTa da ZmriTa da doTa da xiarSambriTa davnayoT ia<br />

Ãmeli, davasxaT wyali gamowurvili Tarangubinisa. cxrosa gaSvebas<br />

ukana yviTlis alilas wveni. ama wesiTa aiRe yviTeli alila<br />

kurkisagan gamowmendili, dambali da moduRebuli, xuTi drami.<br />

didsa kacsa aTi drami. Tu danayili, gacrili misce ori drami,<br />

didsa kacsa, sami drami, romelsa dResa mouvides cxroÁ, mas dResa<br />

nu miscem gasaÃsnelsa wamalsa da ara SeulboT muceli, romelsa<br />

dResa mouvides cxroÁ mas dResa vasvemdeT qeris wyalsa, da<br />

broweulisa wyalsa, da qliavis wyalsa. rodisac cxroman gauSvas,<br />

156


maSin SevasvaT wamali gasaÃsneli, anu RamiT, anu dRisiT. da Tu ar<br />

undodes qeris wylisa sma, maSin SevasvaT ayirosa wyali, amave qeris<br />

xasiaTi aqvs. cxrosa moslvisa Jamsa kaci mSurad unda iyos da raÁ<br />

cxro gauSvas maSin vaWamoT: varia tyemliT Seqnil anu Temrzndi (!)<br />

da samarxod TaTmi da ayiro, esec mucelsa Seulbobs daawynarebs<br />

simÃurvalesa moslvis ukanis moslvasa ukan || vasvaT ... 286 (49r) da<br />

Rames iyos, da dilas oci drami Saqari CaurTe da gamowure, da<br />

naxevari drami zafrana gaurive. da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

gulis tkivilisaTvis. brinjis fqvili wiTlis Zroxis sisxlTa<br />

Sezile da mziTa gaaxme, merme danaye TafliTa da iasamnis zeTiTa<br />

Sezile da majunad Seqen, da aWmevdi, tkivils argebs.<br />

Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri. vardis zeTi da<br />

vardis wyali, alisarCuli, saxamebeli, kvercxis cili eseni erTad<br />

Seurive, tled Seqen, wminda tilo an dolbandi daasvelebdi da<br />

sadaca stkiodes dasdebdi da ara gaSrebodes, axal axalsa<br />

ucvlidi da tkivili daawynaros da ergos R(mer)TiTa. sxva wamali<br />

simÃurvalisagan Tavi an yuri stkiodes. lulufari da xevarta<br />

moxarSe da ia Ãmeli imasTana. amaT wvenSi TeTri (49v) da wiTeli<br />

sandali galese vardis ZmriTa da imaT wvenSi gaurive tled qeni da<br />

Semosdebdi, sadaca stkiodes ergebis R(mer)TiTa. qari rome kacsa<br />

stexdes. erTi muWi moloqi, erTi muWi marili, sami muWi ifqlis<br />

qato, sami muWi selis Tesli ZmriTa moxrake da daadevi. kacsa rome<br />

yuri stexdes. cerecos Tesli da qalis rZe erTad yurSi CauSvi da<br />

ergos. yuris tkivilisaTvis. batis navReli misi zoma zeTi erTad<br />

Seqen da yursa Caudevi da siyruesac argebs R(mer)TiTa. matli rome<br />

yurSid usxdes. xaxvis an furceli da an yvavili nedli danaye,<br />

gamowure da yursa Caasxi da matlsa mohklavs da smenasa moumatebs.<br />

rom stexdes. Txis fseli da Txisave navReli erTaTa gaurive da<br />

yursa Causxi da ergos R(mer)Tis ZaliTa. misTvisve. nuSis (50r) zeTi<br />

CauwveTe. misTvisve. xaxvi Sewvi da yurTa uwueTe, Tu wyali sdiodes<br />

kacis fseli Tbili CauwveTe mravalZarRva wvimis wyliTa daalbe da<br />

yurzeda daadev, tkivilsa daacxrobs. Sakikisa, Tavis tkivilisaTvis.<br />

qinZi danaye da cxvirTa Causxi, marjuÀniT stkiodes marcxeniT<br />

286 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />

garkveuli nawili.<br />

157


Causxi da Tu marcxena stkiodes, marjuÀnas cxvirSi Causxi. sxva<br />

Tavis tkivilisaTvis. iis Ziri, daTvis navReli, ospi erTad danaye<br />

da cxvirTa CauwveTe. misTvisve. abzinda da niori, Roris poxiliTa<br />

anu erboTa moaduRe da Tavsa Semosdev da ergos. misTvisve.<br />

Wakuntlis Ziri danaye wyliTa, gaurive da gawure vardis zeTiT,<br />

gaurive da cxvirTa CauwveTe.<br />

kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes. irmis rqa (50v)<br />

ZriTa pirSida igubos. misTvisve. Sabi daswvi, pilpila da Sabi<br />

erTad danaye da Zvelsa ... 287 banbasa daaxvive da mtkivansa kbilsa<br />

dasdev da masve mÃarsa miawvine da ergos.<br />

visac qarcecxli sWirdes alizi miwa dazile da zedan qasni<br />

kargad da svelad gascxe da zedad dasdev, samsa dResa zedad edvas<br />

da Tu ar eSvelos kidev ise qnas.<br />

visca suli ukeTuri daemarTos ZRabsa cocxalsa gul RviZli<br />

amoarTvi, firtvianad da Seinaxe. da rodesaca daemarTos, maSin<br />

RviniTa galese da asvi, da tyavi misi kacsa rome sWvalvides imiT<br />

mouCxvlite, sadaca stkiodes. sxva kidev misi wamali. cxra Tavi<br />

futkari danaye da kanafis tiloSi gamowure da asvi.<br />

anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes. iordasalebi anu<br />

galese da anu danaye, Saqris yinuliTa moaduRe (51r) da asvi, Tbili<br />

asvi.<br />

kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes.<br />

mravalZarRvas furceli bevri xarSe, diaR wveni gamosdiva, imaSi<br />

brinji fafad qen da umarilo aWame. naxarSi furceli gulis<br />

pirzeda daayare da ergebis.<br />

kacsa rome muceli sCxverdes. Zvelisa cxvrisa duma fafad Seqen<br />

ra rigaTac Ãorcman iSnos, isre mucelzeda Semosdevi. misTvisve.<br />

sami Ziri prasa, sami Ziri niori, sami kakali, Ãmeli nigozi, Zimware.<br />

eseni erTad danaye, sadaca stkiodes samjer Semosdevi.<br />

Tu frCxili wavardes. risac mizeziT aiRe ina da selis zeTi<br />

gaurive da Semosdevi da erTob kais frCxilsa gamoiyvans. asre unda<br />

vecxrlisa da anu sxvisa rame TiTi Seqna da winaT cota Ãvreli<br />

uyo da TiTi Sigan Casdva, rome ar gaÃurdes.<br />

287 ar ikiTxeba.<br />

158


Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos Siganve edvas.<br />

Tagvi (51v) gaape da Semosdev anu grZeli zrevandi daanayon<br />

TafliTa, Sezilon da Semosdvan isris pirsa amoiRebs. marto<br />

lerwmis Ziri danayo da Semosdva margi aris. Tu Zvalzeda<br />

damagrebuli iyos _ grZeli zrevandi, lerwmis Ziri, fazamuniSi<br />

danaye da gacer da TafliTa Sezile da dasdev ra ginda magrad<br />

iyos amoiRebs isris pirsa, gamocdilia ese da gaamrTelebs<br />

brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />

Tu kacsa acivebdes da acxelebdes. aTi, Tormeti marwyvis<br />

furceli moaTxrevine, Zir furclianad da im Ramesa wyalSigan<br />

Cahyare, dilas danaye, gamowure, moitane fazari muxudos odeni,<br />

marmarilos qvazeda galese da im gamowurvilsa wyalSigan gaurive,<br />

asvi da ergebis R(mer)TiTa.<br />

visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos, saWmeli ar<br />

daadgebodes. wamali misi: aiRe mwvane gunda, qeris puri, swor swori<br />

dawvi, danaye da aWame, zeda erTi piri Zmari Seasvi. Tu iman ar ga-<br />

(52r) ugdos, kanafis Tesli wyliTa galese danayili, merme rome<br />

gawmdes Seasvi da Tu arc iman gardugdos, aiRe vaSli Ãmeli iyos<br />

Tu nedli, ramdenica gindodes danaye da wyliTa aduRe, rome<br />

naxevarzeda moiyaros da gamowure da Seasvi da gardaugdebs<br />

R(mer)TiTa. eseni dacdili aris.<br />

kaci rome avad iyos, mesamesa da meoresa dResa da an Rames Ãeli<br />

da feÃi ucivdebodes, da merme gaacxelebdes, arc metad sicxe iyos<br />

da arc metad sicive, gunebazeda aSliT iyos da guls eyrebodes, da<br />

xandaxan arwyevinebdes, piri ugemurad da mwared hqondes, saWmeli<br />

ar moundebodes. misTvis es wamali kargi aris, gunebazeda moiyvans,<br />

gulsa Zalsa miscems, gulis revasa da rwyevasa daawynarebs,<br />

saWmels moandomebs: moiRe bia cecxlisa nakvercxliTa Sewvi da<br />

erTi drami Triaxfaruxi, ori drami Saqari, erTi marClis wona bia<br />

is Semwvari erTad (52v) aurie, Sezile da Svidsa dResa yovels<br />

dilasa aWmevdi da kargaT mouÃdebis, Tu ara Rone iyos da bia ver<br />

iSovno sxali hqen misad sanacvlod, bolosa imave biasa ecadeT<br />

Sovnasa.<br />

kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos xandaxan serans<br />

gavidodes, Tvarem ufros xans SekrviT iyos gaxsnis, ujobs. da uked<br />

moÃdebis. moiRe semeneqi da indouri tyemali erTmanerTis swori,<br />

159


aduRe, gamoswure, revandi wmindad danaye, gacer da im wvenSi<br />

gaurive, da sneuls asvi, meeqvse, meoTxe dReSi asvemdi. frangni<br />

aqimni revandsa asre asmeven _ orsa an samsa dramsa danayven, da<br />

gascrian wmindaT raTime da wyalSigan Cayrian, ra erTic wyali imas<br />

unda da erTs kvirasac dayofen. ara gavara Saqarsa gaureven,<br />

viTarca moatkbobs. magisTvis awe gasinjeT karabadinSi sxva rigaT<br />

sweria da rogo- (53r) radaca sjobdes ise qeniT. me es mejobinebis<br />

viTarca revandi kacis gunebaSiga Sigan darCebis stomaqsa gaxsnis.<br />

visca stomaqsa soko sWirdes. fisi moaduRe qaTmis naxarSiTa<br />

Tormetis dramis wona pilpila mogale da saxvretad Seqeni da<br />

Seasvi amave fisisagan ori Wiqa, ori kovzi SeaWame Wakuntlis<br />

naxarSi, sami kovzi fisi pilpilas gaurevdi. sams dilasa asre viris<br />

terfi, kacis Tmasac gaurevdi, daswvi, zroxis rZiTa dazile da<br />

kverad Seqen, kidev danaye da keci gaaÃurve, da amazeda daayare, da<br />

Rvino daasxi, da uorTqle, da kidec aWame uzmaT, sokosa daadnobs.<br />

kidev buasirisaTvis. Roris birkai moTxare, danaye da kargaT<br />

gamowure, da kvercxis RenWebiTa samsa dilasa uzmaT asvi, TviTos<br />

kvercxis xeWebsa, (53v) mravalZarRvas Teslsa danaydi da imas<br />

wyliTa iqmodi, imas aWmevdi da ergos.<br />

muclis tkivilisaTvis. qatos wveniTa Wakunteli moxarSe, misiTa<br />

wveniTa niguzis zeTi da Tafli erTad Sehyare, da Seasvi. cxvris<br />

tvini gaaÃmne da danaye, gina galeson. Tvalsa CauwveTe, cremlsa<br />

daayenebs.<br />

pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis. cxvris rZesa Tbilsa<br />

svemdes da ergos.<br />

ÃunagisaTvis. axlisa mSobiarisa cxvrisa rZe iRarRaros da<br />

ergos R(mer)TiTa.<br />

buStis tkivilisaTvis. baklis fqvili Txis sisxliT Sezile da<br />

SeaWame da ergos.<br />

diynalis _ sulis gubebasa hqvian. Txis navReli furis rZiTa<br />

gaurive da asvi, cota Tbili wyali urTve da asvi.<br />

mkerdisa da yiis tkivilisaTvis. Txis rZe tabrazisa wveniTa<br />

gaadgine, nuSis zeTi urTve da Seasvi, da ergebis.<br />

Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes. Txis nawlevi daswvi da<br />

wyliT gaadgine (54r) asvi da aRara wauvides.<br />

160


Tu erTsa martsa wiTelis Txisa rZe yvelad Seqna da Seinaxo da<br />

samsa dilasa cxroiansa kacsa aWamo, cxrosa uSvelis.<br />

sxva yuris tkivilisaTvis. zroxis tviniTa yuri Seusvare da<br />

yurSidan kidec CauwveTe, da zroxis navReli TvalSigan gamoivlon<br />

da TvalTa akldes, sinaTle moumatos.<br />

zamTris cxrosaTvis. kurdRlis qoni, Ãmeli sudabi ziraqimani,<br />

gaurive erTis kovziTa TafliTa Sezile da aWame.<br />

svintris majuni cofianisa nakbensa aWamo mouÃdebis.<br />

zeTi babunajisa vinc icxos Zvelsa cxroiansa uSvelis.<br />

simsivnisaTvis. kargi aris rom tled Semoidvas yovelsa<br />

satkivarsa mouÃdebis, misi gakeTeba zeTebis karSiga sweria.<br />

naWami kbili rom gamoirecxo da merme vardis zeTi kbilsa da<br />

RrZilsa waisva, karga mouxdebis kbilsa (54v) da RrZilsa.<br />

icodi rome buasiri samyuri aris. TiTosa buasirisa niSani<br />

TviTo aris: erTi yurZnis marcvalsa hgavs, erTi leRviviTa aris,<br />

iqnebis rome TagviviTa Camoukidos, erTi xvarblis marcvalsa.<br />

samsave wvril wvrili abia. is rom xvarblis marcvalsa hgavs is<br />

ufro satkivaria, is ufro fslisa gzasa Sestacebs, ar gamouSvebs<br />

asre rome gasivdebis da Zneli aris. sxvanica erTob mowyinari aris.<br />

wamali misi: pirvelad basaliki gauÃsen, merme kotoSi mohkide,<br />

orTave menjTa Sua mohkide ... 288 gaxsnis da gamowmindos saWmelad<br />

muxudos wveni SeuwyeviT nigvzis zeTiTa, Tu cxlad ususurad iyos<br />

varia moxarSe biis wveniTa da imas aWmevdi. misTvisve. cereco danaye<br />

wyliTa Sezile da Semosdev zanduki ... 289 (55r) vasvaT qeris wyali da<br />

ayiros wyali, da romelsa dResa cxro mouvides, mas dResa nuras<br />

aWmev, stomaqi carieli daaxuedre, saWamadisagan 290 qSinva daemarTos.<br />

maSin daufSven puris ÃaliviTa da movayaroT Saqari, davasxaT civi<br />

wyali, zeda davasvaT da vaWamoT. icode rome gulis Zgera, qSinva<br />

agsebulobisagan iqnebis, rome stomaqi avsebuli iyos simÃurvalisagan<br />

da orTqlisagan amova, gulsa Semoadgebis da amisgan<br />

daemarTebis, anu metis carielobisagan, rome stomaqi dacarieldes,<br />

288 aklia ramdenime striqoni.<br />

289 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />

garkveuli nawili.<br />

290 teqstSi `saWamadisagan~ orjeraa gameorebuli.<br />

161


anu didis sisxlisa denisagan, anu nametnavad Ãsnilobisagan, anu<br />

dedis oflisagan, anu didis tkivilisagan, anu anasdad tanisa<br />

Sezavebulobisagan da cvalebisagan, anu abano daRma sicivesa<br />

gamokides, anu abanod siciveSid Sevides. amisi Zgeris da qSinvis<br />

wamali es aris, rome uwin gasinjeT, Tu risgan aris da<br />

carielobisagan iyos, avavsoT stomaqi da davendoT gulis Zgerad<br />

qSenas. Tu rwyevisagan iyos anu gaxsnisagan dauyenoT rwyeva da<br />

gaxsna. Tu iyos avsebulobisagan anu Semokrebu- (55v) loba vnaxoT,<br />

Tu stomaqisa iyos avsebuloba, maSin vhkurnoT sarwyeveliTa<br />

wamliTa da Tu welTa Sina iyos, maSin gasaxsneli wamliTa vkurnoT<br />

rbiliTa. da Tu tansa yovelTasagan iyos maSin saSualisa<br />

gasaÃsnelisagan wamliTa ukurnoT.<br />

aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi avsebuli iyos<br />

anu Semokrebuli iyos. misi niSani es iyos: TvalTa wina saceriviTa<br />

moeSviros da mwaresa aboyinebdes, arwyevinebdes da guli uZgerdes<br />

da stomaqsa Sina yviTeli gamoCndes da Tavi win kerZo stkiodes. Tu<br />

wveni welTa Sinagan iyos misi niSani ama niSniTa Seityevi<br />

mucelSigan yovelgan tkivili da gvrema iyos. Tu Telgma iyos<br />

mucelsa Sigan da misgan uZgerdes guli da mucelsa Sigan simZime<br />

iyos uberavad. Tu Savisa navRlisagan iyos mucelsa Sigan simZime<br />

iyos, qari gaberva da Wyvirili muclisa. Tu avsebuloba tansa<br />

yovelgan iyos, misi niSani es iyos: astkivebodes tani, yovelgan<br />

astkivebodes da elewebodes welni da iyos tkivili saxsarTa.<br />

wamali misi: Tu gulis Zgera stomaqisa avsebulobisgan iyos asre<br />

ukurnoT: uwin SeuqnaT sarwyeveli (56r) wamali, vasvaT qeris wyliTa,<br />

siqangubiniTa, Toxmaqanisa wyliTa da ayiros wyliTa cxeliTa<br />

SevasvaT da Zumela vaWamoT da ayiro, tyemliTa anu Toxmaqnisa<br />

wyliTa, da cerecosa wyliTa, cxeli SevasvaT da mciredi marili<br />

CaurToT, da SevasvaT da wavayrevinoT. da Tu iyos muclisa da<br />

tanisa avsebulobisagan eseT gavwmidoT: aviRoT xvarTqli nedli da<br />

davnayoT, da gavswuroT litrisa mesamedi, da CavyaroT sami drami<br />

ia danayili da gacrili, da SevasvaT anu qliavisa wyali, da<br />

xiarSambari, da Temerindi Tarangubini eseni asre vqna.<br />

visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro, mas ukan<br />

vasvaT abzindis wyali da Tu ginodes ganwmeda kvercxis gulis<br />

navRlisagan, anu welTa da RviZlisagan, mas ukanis, rom cxro<br />

162


m(o)akldes, vasvaT yviTeli alila, TarangubinisaTana da qliavisa<br />

wyalsa Tana SevasvaT. da amaTi mzgavsi Tu gindodes qvemo welTa<br />

gawmenda aiRe erTi mjiRi qeri qerq gayrili, gar(e)cxili, erTi<br />

mjiRi sifistoni da xuTis dramis wona xaTmi, samis dramis wona<br />

Ãmeli ia da erTi mjiRi fSati. es yvela qoTansa Cahyare (56v) da<br />

oTxi litra wyali daasxiT da aduReT, rome erTs litrazed<br />

moiyaros, merme gaswureT da xuTis dramis wona iis zeTi da erTis<br />

dramis wona baruki, aTi drami Saqari gaurioT da oynad CaasxiT<br />

ukanas karsa.<br />

Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos rome an<br />

didi rwyeva damarTebodes, an didis oflis denisagan, an didiTa<br />

gaÃsnilobiTa, amad rome am cxrosa Sidan ese rom gviTqvams amas<br />

ufro daemarTebis. awe aqimsa ese marTebs uwin rwyevis wamali uyos,<br />

rome rwyeva daawynaros vasvaT martivisa fSatis wveni, anu mJave<br />

broweulisa wyali davscxoT tansa, stomaqsa, isrimisa wveni, anu<br />

Turinjisa guli, anu fustukisa tyavi, rome qerisa garegniT aris da<br />

vasvaT alva, masTaqi, vaSlis wveniTa da Trunjis wyali vasvaT aRar<br />

denisa Ãali, vaSlisa Ãali tled SemovsdgaT stomaqsa. amiT<br />

wamliTa aiRe murti Ãmeli da vaSli, davnayoT, gavcrneT, TviTo<br />

mjiRi vardis wyliTa, anu RviniTa SevziloT (57r) da stomaqsa<br />

SemovsdvaT. sxva tle. aviRoT vardi dafqvili, xuTisa dramisa wona,<br />

zafrana, qafuri, vardis wyliTa SevziloT da stomaqsa SemovsdgaT.<br />

Tu iyos gulis Zgera didis oflisagan ase ukurnoT, asre rome<br />

vityviT. aw ese mogaxsenoT, romeli wamali ukuayenebs oflsa, rome<br />

sdiodes ama cxrosa Sina, ese vqnaT: pirvelad rbiliTa mandiliTa<br />

tani gauwmindoT, merme anu murtis zeTi, anu vardis zeTi vscxoT<br />

tansa da es ukuayrevinebs oflsa brZanebiTa R(mer)TisaTa. sxvave<br />

sacxebeli, romel scxo tansa da ukuayenos ofli: aiRe bia da<br />

vaSli TviTosagan litra naxevari, Ãmeli vardi litris mesamedi da<br />

davasxaT zed wyali xuTi litra da SevadgaT cecxlzeda, da<br />

vaduRoT sanamdis ors litrazeda moiyaros, merme gavswuroT da<br />

vardis zeTi zed davasxaT naxevari, vaduRoT wynarad, viremdis<br />

wyali wavides da zeTi darCes, merme gavwuroT da WiqaSid<br />

SevinaxoT, da rodisac (57v) gvindodes tansa vscxoT yovelgan da<br />

oflsa ukuayenebs R(mer)TiT. davawvinoT sneuli grilsa alagsa da<br />

win wyali daudgaT gobebiTa, gareSemo Zewnisa furceli movayaroT,<br />

163


vardisa da sxlisa, da vaSlisa furceli garSemo vayaroT,<br />

qveSagebelsa zeda movayaroT. da Tu yvana daemarTos, maSin erTi<br />

drami tabaSiri vardis wyliTa, tabaSiris yursiTa, aiRe bankama<br />

erTi drami, iasa hqvian, TurbuTi TeTri, dang naxevari, Saqari da<br />

TaxbazariTi TiTosagan xuTxuTi drami. es yvela danaye jumlad da<br />

julabSigan yursad Seqen da julabSigan amyofeT. merme SeasviT<br />

Rvalos Zmarsa, Teslian Seqnil isrimisa wveniTa SevasvaT, anu biis<br />

wveniTa SevasvaT da vaWamoT qeris Ãali, da rko CaurToT danayili<br />

da vaWamoT. Rvali da Wakunteli, moxarSuli kupati da comi<br />

gamomcxvari, anu broweulisa mJavisa Tana moxarSuli. Tu amas<br />

cxrosa Tana iarayani daemarTos avi aris. bolod gasinjva unda, Tu<br />

Svidsa dRes uwin daemarTebis saSiSi aris da Svidsa dResa ukan<br />

daemarTebis siyviTle uziano aris. amisi niSani (58r) es aris. es<br />

cxro nametnavad mÃurvali aris. Tu am cxrosa Sigan gayviTldes mas<br />

SevasvaT kamis da vardis kaWaWas wyali gawurvili SaqriTa margi<br />

aris eseca. saWmeli samarxod: Ãavarta da an ardis furceli, nuSis<br />

zeTiTa qeris korkoti. ÃorcTagan: Tikani, ÃoÃobi. ZmriT aWame<br />

wyali Rvino asvi. daiWire fseli, dadgi, naxe, Tu yvavili iyos da<br />

sveli, icodi rome simÃurvale da zafra sWarbebia. amas asre unda<br />

aiRe niaxuris Tesli, kamis da cerecos Tesli, samive swor swori<br />

qen da moaduRe, da gamowure, da yovelTa dilaTa Seasvi. Tu iyos<br />

mwaris nuSis zeTi gaurie. ima sens es daalbobs. saRamos es sarwyevi<br />

miec, erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis Teslis<br />

guli, naxevari mityali niaxuris Tesli. es yvela siqangubinsa Siga<br />

Cauyare da Seasvi, da merme arwyios, marge asris. erTi mutyali<br />

Wakuntlis furceli danayili siqangubiniTa miscemdi, dilasa marge<br />

aris, Sekrulsa gulsa gaxsnis. Tu cxrosa gaSvebas ukan siyviTle<br />

darCes uwin basalikisa ZarRvi gauxseniT (58v) marjvenisa Ãelisa da<br />

ese maTbuxi vasvaT: aiRe yviTeli pil(pi)la kurkisagan ganwmedili,<br />

aTisa dramisa wona da alila Savi, TiTosa dramisa wona, da<br />

SaSTara wona dramisa oTxisa, da xiaSambari gamowmendili, wona<br />

dramisa samisa, niaxurisa da kamisa Zirisa qerqi Svidisa dramisa<br />

wona, anisoni orisa dramisa wona, CamiCi, kurkisagan gamorCeuli<br />

aTisa dramisa wona da abajara, samisa dramisa wona, davasxaT zedan<br />

sami litra wyali da vaduRoT manamdis, sanamdis rome erTs litrad<br />

moiyaros, gauwuroT da erTisa dramisa wona da naxevarisa Taraji<br />

164


fiyara gaurioT da SevasvaT Tbili, farezsa erTsa dResa winaT da<br />

meores ukaniT. Tu ar wavides siyviTle, ese gasaxsneli miec. aiRe<br />

yviTeli alila aTi mityali da saymunia dangnaxevari, aTi mityali<br />

Tarangubini, oTxi drami niaxuris Tesli, kamis Tesli erTi mjiRi,<br />

semeneqi xuTi mityali, xiaSambari asi mityali, wyali daasxi da<br />

daalbe, merme aduRe, rome mesamedi moiyaros, alila danayili da<br />

gacrili gaurie (59r) da saymunia sxvilad danaye da danis tariTa<br />

asre gaurie da Seasvi, asre rome farezi eqnas. Tu siyviTle Tvalsa<br />

anu tansa darCes misi wamali es aris. aiRe erTi mityali bora,<br />

bolokisa wvensa da kargsa Rvinosa Siga gaurie da kaci abanosa<br />

Siga CasviT da SeasviT da ofls adens da siyviTlesa gaiRebs.<br />

yursi revandisa. siqangubini buzurgiTa mieci, daiWire revandi<br />

Cini erTi drami, TaxbaSi, alila, yviTeli TurbuTi, samisaganve<br />

naxevari drami, Tuxmaqani da razianis Tesli, da qasnis Tesli, da<br />

quSumi, anisoni, saymunias gareT TiTosagan dram naxevari da<br />

saymunia naxevari drami, es jumlad danayeT da julabiTa SeasviT.<br />

Tu wyurvili mouvides wyali qasanisa siqangubiniTa buzurgiTa<br />

miscen, marge aris. Tesli qasanisa da wyali Toxmaqanisa, da<br />

bolokisa furclisa, da wyali narinjisa siqangubiniTa, Seasvi,<br />

margi aris. cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda. ama cxrosa<br />

sparsulad TabiCarum hqvian. misi niSani es iyos. erTsa dResa miec<br />

da orsa gauSvebs, meoTxesa (59v) kideve mova ama niSniTa, ama<br />

cxroebasa Sigan amisi uaresi cxro ar aris. Tu ZarRvTa Sigan<br />

damagrdes da daZveldes Znelad gamoiRebis, es cxro egebis ors<br />

weliwadsa ar gaeyaros, iqnebis erTsa weliwadsa gagrZeldes da Tu<br />

erTob kargaT uwamlon naxevar wlamdis miyvebis.<br />

afTimonis maTbuxi es aris: aiRe afTimoni aTi drami, alila<br />

xuTi drami, CamiCi sifistoni mwyavi aris, amaTgan TxuTmet TxuTmeti<br />

drami, semeneqi Svidi drami, aslasusu da ia TviTosagan oTxoTxi<br />

drami, eseni orsa litrsa wyalSiga CahyareT da erTsa Ramesa<br />

daalbeT. merme aduReT, virem samocsa dramzeda moiyaros, cota<br />

Tafli gaurieT, rome moatkbos xiaSambari da indouri tyemali, Tu<br />

ar iyos Savi qliavi TviTosagan aTaTi drami. ama naduRarsa<br />

wyalSigan gaurive. Tu SirxiSti ar iyos ocdaxuTi drami Tafli<br />

gaurive, dangnaxevari saymunia Sigan gauriveT da SeasviT, da ÃSirad<br />

abanos ebanebodes, da maWarsa svemdes, anu Rvinosa. dRisiT farezi<br />

165


unda, saRamos momsuqnos saWmels aWmevdiT. Tu zafra iyos mÃurvale<br />

maju- (60r) ni miec. Tu zafxuli iyos, anu Semodgoma es miec. ama<br />

niSniTa icodi kiborCxali cxrafeÃas hqvian.. erTi dedali da erTi<br />

mamali. dedlis niSani es aris, rome zurgi nemsiT mouCxvlite,<br />

romelsa rZe amoua dedali aris da romelsa sisxli gamouva mamali<br />

aris. dedali asre unda misi feÃebi dasWra, merme Sua Sua dasWer,<br />

marilwyliTa gaacxele, merme marilwylisagan amoiRe, Cahyare, zed<br />

Rvino daasxi an iseve marilwyali da piri mouglise, amdoni aduRe,<br />

rome dadnes, merme ukmoiRe, piri moÃadeT da gaaneleT, naxe da raÁc<br />

simsuqne zeiT moegdos is moÃade da sxva daasxi, da is simsuqne<br />

qoniani RviniT SeasviT. misiTa wesiTa Svidsa dResa dileulad<br />

SeasviT. vardis zeTi da vardis wyali, da Zmari erTmanerTSigan<br />

gaurieT, da gulis pirsa scxebdiT da uSvelis. ese cxro mudam<br />

erTsa Jamsa mova, daiqcios is Jami da sxvasa Jamsa movides, icodi<br />

gaSvebis niSani aris. ese cxro Savis navRelisagan (60v) odes sisxli<br />

da yviTeli naRveli, da balRami daiwvnes, da Savad navRlad Seiqnes,<br />

misgan Seiqnebis, ese cxro scan. SeSlili cxroni movlen oTxisa<br />

dRisa cxro gamoCndebis, diaR stanjavs tansa, sanamdis ar<br />

gaaÃurvebs dahyofs tansa. ese cxro ocdaaTsa Jamsa Tu Seqnil iyos<br />

damwvrisa, misgan umcrossa dahyofs. Tu iyos marto Savis<br />

naRvlisagan, Sardi TeTri da wminda, Tu iyos yviTlisa<br />

damwvrisagan, Sardi yviTeli, raÁ gagrZeldes cxro, Sardi<br />

gauwiTldes da cxro gaSvebasa lamodes, Sardi gauSavdes. raÁ<br />

gagrZeldes, gasxvildes ZarRvis cema, RviZli gaudiddes da feri<br />

gauSavdes, viTa tyvia, ganavali gauSavdes, ofli ara dasdiodes,<br />

ufro daemarTebis vaJkacobisa Jamsa. vinc Wamdes zroxisa xorcsa,<br />

Tevzsa da kalnabsa, mudam amaTgan Seiqnebis ese cxro, sisxlisa,<br />

sevdisa, damwvrisa balRamisagan Seiqnebis, niSani calcalke<br />

gviTqvams. Tu iyo kaci moyrili da Semodgomani balRmisa<br />

damwvrisagan Seiqnebis, uwamlod mas. uwin vasvaT qeris wyali,<br />

siqangubini, (61r) kamis wyali, vardkaWaWis wyali, anu niaxuris wyali<br />

vasvaT, marcxena Ãelis basaliki gauxsen mklavisa qveSe, napirsa<br />

aris. mas ukan ese maTbuxi SeasviT: aiRe yviTeli alila da Savi.<br />

orive cxra drami, kurkisagan gawmendili, indouri tyemali, Tu ar<br />

iyos Savi qliavi wona aTisa dramisa, xiSambari Svidi drami,<br />

niaxurisa da kamisa Ziris qerqi oc oci drami. yvela movaduRoT da<br />

166


Seasvi erTi litra baRdaduri. Tu zafrisgan iyos, uwin SeasviT<br />

qeris wyali da mJavisa da tkbilis broweulisa wyali da wyali<br />

indaurisa tyemlisa da kamisa, siqangubiniTa, buzurgiTa: saWmeli<br />

maSi Seuwyon, farezi sjobs, rom cxro ar gagrZeldes, Wamdes<br />

xilsa, tkbilsa broweulsa, nesvsa. Tu waekidos Tavis tkivili,<br />

vasxmideT Tavsa babunajisa wyalsa da iasa da qeris wyalsa. Tu<br />

uZiloba daemarTos cxvirTa CauwveToT iis zeTi da vasvaT<br />

siqangubini, SaqriT Seqnili. Tu waekidos rwyeva, ukuyenebis wamali<br />

sweria, is uyaviT. Tu Zalianad iyos sneuli, raodensaca imarxavs,<br />

moakldebis cxrosa, samsa kvirasa ukaniT vaWamoT varia, qaTami,<br />

ÃoÃobi, (61v) moxarSuli Tu Semwvari, romelic Seirgos. asre iyos<br />

da ormocsa dResa ukan sxva Ãorcica Wamos, romelic Seergos. Tu<br />

iyos ese cxro balRamisa damwvrisagan, asre ukurnoT: aviRoT<br />

niaxurisa da kamis wyali, naxevari litrisa wona da uwin vaWamoT<br />

aTis dramisa wona vardis mwnili da merme SevasvaT ese wamali, da<br />

muceli amiT gauxsnaT: aviRoT naxevari litra xuarTqlis wyali da<br />

xuTis dramisa qerqenCofisa Teslisa guli, da aTis dramisa wona<br />

Saqari, ese SevasvaT da vaWamoT xvarTqla Seqnili da CamiCi<br />

kurkisagan gamorCeuli, Wakuntlis furceli da misi Ziri,<br />

broweulis zeTiTa. cxrosa moslvisa Jamsa SevasvaT Tbili wyali,<br />

Sig cereco moduRebuli iyos, Tafli gaurioT da arwyios. romelsa<br />

dResa cxro mouvides nurasa sWams, Tu gaugrZeldes da mwifdes ese<br />

cxro, aiRe aTi drami soinji, niaxuris Tesli Svidi drami, pirpila<br />

ori drami, oTxi drami zanjafili, aTi drami wylis tenco, (62r) aTi<br />

drami salixa, Svidi drami anisoni, Svidi drami sumbuli, amaTiTa<br />

zomiTa TafliTa, perul moÃdiliTa, ese wamali erTad davnayoT da<br />

im TafliTa SevziloT, dacrili vasm yovelTa dReTa niaxurisa,<br />

kamisa ZiriTa wyliTa, TviTosa dramsa. sxva wamali cxrosa, romeli<br />

ergebis brZanebiTa R(mer)TisaTa: aviRoT Zvali Rorisa, gamovkraT<br />

mCvarsa da cxroiansa yelsa SevabaT, ergebis R(mer)TiTa. sxva: kacisa<br />

Txis wverisa Tma, rome jere saZovarsa ara gamosrul iyos mCvarsa<br />

gamohkar da cxroiansa saTagvesa Seabi. da uTqvams visme mkurnalTa,<br />

viTa kacman cxroianman misi tanisamosi dedakacsa mSobiaresa tansa<br />

Caacvas da raJams Sobos dedakacma, is tanisamosi manve kacma Caicvas<br />

tansa, gauSvas cxroman.<br />

167


cxro balRamisa, romelsa hrqvian anafeloes, misi niSani es aris:<br />

raÁ pirvelad gaacxros, erTob cxlad ar iyos da xel feÃi<br />

stkiodes. da tanzeda mudmisad civad iyos. da mZimed da sicxe,<br />

Ãurveba da cxro sworad iyos, ara swyurdebodes, qSinvides da<br />

majaSi (62v) savsed da gvian gvian scemdes. ese cxro zogjer<br />

Seipyrobs meSvidesa dResa, xan meeqvsesa, xan meaTesa dResa da<br />

TeTrsa arwyevinebdes. mas sarwyevi vasvaT, Wamis ukaniT bolokis<br />

wyali, wiTlis lobios wyali, cerecoTa da tencoTa moduRebuli<br />

da arwyios. vasvaT sabri dambali erTi drami dReTa mravalTa da<br />

samsa dResa julabi vasvaT. saWmeli: erTi wlis cxvari da erTi<br />

wlis qaTami, moxarSuli Tu Semwvari, romelica Seirgos da<br />

wyalRvino. samarxod: brinji, muxudo, eseni. ese cxro grZelia,<br />

SemodgomaTa Seipyrobs da gazafxul gauSvebs. Tu gagrZeldes ese<br />

cxro SeulbeT muceli amiTa: mivsceT Wakuntelis Ziri da vasvaT,<br />

niaxurisa da kamisa wyali gulangubiniTa da balRmis gasaRebi<br />

gasaÃsneli vasvaT. cxro uxarSavisa balRmisagan waekidos. misi<br />

niSani iyos: RamiT iyos, Tu dRisiT mova, ar miaCndes wamali misi,<br />

yoveli tani misi iisa zeTiTa daizilos da siqangubini gasaÃsneli<br />

julabiTa, wyliTa oTxi mityali galese, cota qeris wyali gaurive<br />

da (63r) Seasvi. Tu ar uSvelos, niaxuris Tesli wyliTa aduRe,<br />

naxevrad moiyaros, siqangubinSigan eqvsi drami galese da Seasvi.<br />

cxro diyisa pirvelTa aqimTa grZlad Tqves da Cven<br />

dagvimoklebia eseca da sxva cxroca. diyisa niSani es iyos, arca<br />

dia civi tanzeda, tani umWldebodes, Tma scvivodes, feri zogjer<br />

da zogjer yviTlad iyos, feÃebi da mklavebi, cxviris wveri da<br />

yeli dauwvrilden, Tvalni Rrmad ukucvivden, Tma, wveri, orad<br />

gayofili iyos, mucelSiga rbilad iqnebis. wamali Semkvreli<br />

saWmlisagan, mudam qeris korkoti, variaTa, wyalRvino, frinvelis<br />

Ãorci vaSlis wveniTa Seuwyon da sxva wamali misi: aiRe alila<br />

yviTeli da Savi Svidi drami, senemqemi da CamiCi TuTxmeti drami,<br />

yviTeli leRvi da mwyavi aTi drami, ia da vardi, mravalZarRvas<br />

Tesli xuTxuTi drami, TurbuTi, gulnari samsami drami. ese wamlebi<br />

samsa litrasa wyalTa asre aduRe samoci drami darCes. moiRe<br />

xiarSambari, indouri tyemali da Tafli, (63v) amaTgan aTaTi drami<br />

Tbilis wyliT daalbe, gamowure da es wyali im naduRebs wyalSida<br />

gaurie. mastaqi da marili naxevarnaxevari mityali, saymunia dang<br />

168


naxevari da gacer da erTmanerTSiga urie, Tbil Tbilis wyliTa<br />

Seasvi da broweulis SarbaTiTa asvemdiT. xuT xuTi mityali gaurie<br />

siqangubini, raÁ gaswordes isre asvemde. kideve saWmeli: qeris<br />

korkoti moxaluli, isrimis wveniTa, anu TuTuboTa, anu kowaxuris<br />

wyliTa, wveniTa Ãorcsa, ÃoÃobsa da qaTamsa aWmevdiT. Tu Sardi<br />

wiTeli iyos, broweulis SarbaTs asvemdiT. kowaxuris wvensaca<br />

asvemdi. Sardi ferTeTri iyos, sigrile morevia, yovelTa mesamesa<br />

dResa zanjafilisa majunsa aWmevde, yovelTa dReTa uzmaT<br />

mastagiTa, anisoniTa, gulangubiniTa sWamos, Ãurveba da cxeleba<br />

daswynardes, Tu rigi iqcios, Semwvari qaTami aWame.<br />

cxro _ mutbiR hrqvian. misi niSani es iyos: mudam acxrovebdes,<br />

dRiv da dRiv dnebodes. ese cxro sxvis cxrosagan uaresi cxro<br />

aris, amisi siyviTle iarayansa hgavs, Tvalebi ukuscvi- (64r) vdes, Tma<br />

wveri scviodes, Ãel-feÃi gauwvrilden. wamali misi: mudam<br />

broweulisa SarbaTsa asvemdes, amisTvis rome SekrviT amyofos. Tu<br />

gaxsnas, avi niSani aris. saWmeli misi: ÃoÃobi, qaTami Semwvari.<br />

samarxo: qeris wveni, moÃaluli qerisagan, isrimi, tyemali, kowaxuri<br />

mieci. es m(u)tbiRi cxroÁ Tu zafrisgan iyos, misi niSani: Wkua<br />

Sesclodes, piris saxe gauyviTldes, didi xnis na(a)vadmyofesa<br />

hgavdes. wamali misi: mJave broweulis wveni julabSia gaurieT da<br />

qeri wyliTa samive erTad Seasvi da mis adgilsa TavisTvis iyos.<br />

TeTri sandali, vardis wyali, Zmari samive erTad galese da Sublsa<br />

Sescxe. saWmeli misi: danayili ospi, broweulisa da tyemlis wveni,<br />

ayiro da qinZi, Wakuntlis furceli. eseni saWamadad moxarSe,<br />

danayili gaurie da sWamdes. cxro, rome yviTlisagan iqnebis, misi<br />

niSani: erTbili tani cecxliviTa, Tvalni gauwiTlden, Tavi<br />

astkivden, tanma qavili dauwyos, Wkuac Seecvalos, gulSi SiSi<br />

Cavardnodes, wyurvilica daawyebinos, samsa dResa (64v) ukleblad<br />

zurgi da weli stkiodes da asre iyos, icodi yvavilia. raÁ ese<br />

Seityo Ãeli gauÃsen, anu kvatuSi mohkide, limo S(a)rbaTi asvi,<br />

qafuri da yursi asvi, es aris aiRe Tuxmaqani, wiTeli vardi, qasnis<br />

Tesli, samyiarabi, Saqari, TviTosgan TviTo mityali da qafuri, Tu<br />

ar iyos TeTri sandali naxevari dangi. es yvela danaye da gascer,<br />

vardis wyliTa dazile, yursad Seqen, samsa dResa julabSigan iyos,<br />

rodesac undes sWamdes, broweulisa wvenica vasvaT. manamdis yvavili<br />

gamovidodes xilTa wyali Sesvan, SirxiSti TabrindiTa, CamiCi<br />

169


aWamon. ospi moaduRon da Seasvan. Tu sicive iyos xurma aWamon,<br />

yvavilsa yvelaÁ gamoiyvans.<br />

jalinoz brZanebs: viTa yvavilisa mizezi sisxlisgan iqnebis.<br />

ymawvili dedis mucelSigan sWams, RamiT izrdebis, is sisxli aris,<br />

rome dedak(a)ks wesi waekidebis, tani miT gaiwmidos. sxva brZenT<br />

ubrZanebia: rogorca yurZeni daswuro da qvevrSi Caasxa, aduRdes da<br />

dawmdes, da qafi zed moigdos, da Txle Zirs wavides, ama wesiTa<br />

yvavili iqnebis, aduRdebis (65r) sisxli da dawynardebis, da yvavili<br />

gare gamova. zogs axal mowifulobaSigan, zogs berobaSigan, zogs<br />

ymawvilsa. raJams Seityo yvavili gamoesxas, ficxla Ãeli gauÃsen,<br />

yifali mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris, anu basaliki queSe<br />

napirsa aris, raÁc SeeZlos sisxli adine, gamosvlamdisi gauÃsen,<br />

gamoCenas ukan qeris wyali miec, urnabiTa da ospiTa moduRebuli<br />

siqangubini miec, kitris Tesli da cerecos Tesli SaqriTa, anu<br />

TafliTa Seqen da aWame. Tu bevri sisxli adino qeris wyalsa, diaR<br />

sagrilosa nuRar aWmev, tirifis furcelsa zeda dawvine, merme es<br />

wamali miec, srulad gamohyaros. danayili ospi aTi drami, qaTira<br />

ar iyos, misad sanacvlod da lablabisa Tesli sami drami. eseni<br />

qoTanSia Cayare, wyliTa aduRe, rom samisa wilisagan erTi darCes.<br />

gaswure wmindad, Sigan cota erbo gaurive da Seasvi. magram<br />

yvavilisagan uwin amas moiWirve, rome TvalSigan ara mouvides.<br />

wamali misi es qen: aiRe TuTubo, vardis wyliTa da ZmriTa daalbe<br />

da cota mJave brow- (65v) eulis wveni gaurive da TvalSigan<br />

CauwveTe. merme yvavili aRara gamouvides. sxva wamali missive: aiRe<br />

gar(e)cxili TuTa, wmidad danayili da gar(e)cxili nedlisa qinZisa<br />

wueni gaurive da cota moaduRe, da TvalSigan amoavle da Tvali<br />

Seinaxos, rome TvalSida yvavili aRara amouvides. Tu TvalSiga<br />

yvavili amovides, merme es wamali hqen: aiRe aspanuji, Ãurmisa qvaÁ<br />

da salesavzeda dafSvnite, merme aiRe Ãmelisa qinZisa Tesli da<br />

sxvilad danaye, TbiliTa wyliTa daalbe da gamowure, cota qafuri<br />

gaurive da an TeTri sandali, da ama salesavzeda daawuÀTe da<br />

kargad galese da TvalSigan uwueTe da muceli gauÃseni<br />

TarangubiniTa, anu xiaSambariTa da urnabiTa da Savi qliaviTa<br />

Svidsa dResa ukaniT muceli asre Seunaxe, rome ar gauxsna, Tvarem<br />

mokvdebis da raÁ ese sneuloba gaTavdes, TviTan gaixsnis mucelsa,<br />

Tvalisa yvavili ara gamovides da SigniT darCes, bolosa is<br />

170


gaÃsnis gonebasa. Tu gaxsnas miec bia da vaSli da broweuli, Tu<br />

gamagrdes, miec tabaSirisa yursi, mJavianasa Teslisa (66r) Tana, ama<br />

wesiTa: aiRe tabaSiri da TeTri abalari, Ãmeli vardi da kowaxuri,<br />

samyi arabi da moxaluli da wabli, TviTosagan samsami drami,<br />

somxuri TiÃa da berZuli TiÃa, TviTosagan xuTi drami, mJavanas<br />

Tesli eqvsi drami da danaye, gacer, biisa wveniTa yursebi Seqen da<br />

Crdilsa gaaÃme, raÁ mogindes miec erTi drami, anu erTi mityali,<br />

raÁca sneulsa SeeZlos sxlisa, anu mJavisa vaSlisa wveniTa.<br />

saWmelad ospi da wirani, ayiro saWamadad hqnan da aWame, yovlis<br />

feris Ãorcisgan farezi qnas, nuras fersa Ãorcsa nu sWams,<br />

sanamdis tani ar gawmdes cxrosagan. raÁ yvavili gaÃmes, es tle<br />

Seqen da dasdev: Ãuarblis fqvili, qeris fqvili, fetvis fqvili,<br />

zafrana da niSastagi erTad danaye, gacer da vardis wyliTa tled<br />

Seqen da nelTbili sadac gindodes dasdev.<br />

Tu pirSi gamoayaros an cxviris wverSigan, pirSigan biis gulis<br />

labi daaWirvine, anu mravalZarRvasi, anu cxviri SigniT vardis<br />

zeTiTa gamouwminde da aramc yvavilianisa tanisaTvis zeTi<br />

mogixvedrebia ara pirvel, arca ukanis, Tvaram ziani aris. Tu<br />

zamTris (66v) iyos yvavili da erTob sicive iyos, wina cecxli<br />

daugzeniT mayulisa SeSisa, anu tirifis SeSisa, anu muxis SeSisa.<br />

icodiT rome yvavili ferad feradi aris: iisa feri, Savi, wiTeli<br />

da magari, brtyeli erTman erTisa mokidebuli da yviTeli da kalis<br />

feri da TeTri. romeli iisferi iyos da an Savi, avi aris da<br />

safaTerako. Tu wvrili iyos da magari, iisfersa da Savsa ese kidev<br />

uaresi aris, misi wamali zemo dagviweria, is uyaviT. Tu erTob<br />

ÃSirad erTmanerTisa mokidebiT gamoesxas pirSiganc da yovelgan,<br />

erTob ziani aris. Tu pirsa nayvavilevi daaCndes aiRe qalbana da<br />

wiTeli wamali, danaye, ZmriTa gaqen da pirzeda Semosdev da<br />

gawmidos. misTvisve senisaTvis: aiRe taxisa Rorisa mZRneri, dawvi da<br />

danaye, vardis zeTiTa gaqen da pirsa Sescxe da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

Tu pirzeda Savi iyos ospis odeni yviTeli sakmeveli da zurma<br />

danaye, erTmanerTSi gaurive da pirzeda Semosdev. zogsa siberisa<br />

Jamsa, zogsa vaJkacobisa Jamsa da zogsa ymawvilobisa, rom<br />

gamoesxmis, es amisTvis, rome Tu ymawvilsa guneba Zalian iyos da<br />

sisxli sveli, gvian aduRdebis da ar gamoesxmis siberisa dromdis,<br />

Tu ymawvilisa gune- (67r) ba da sisxli Txeli iyos ficxlad<br />

171


aduRdebis, ymawvilobasave gamoesxmis. awe visaca ara sxmodes, amas<br />

kaci unda eridebodes, g(a)rdamdebia.<br />

cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis, wamali misi: aiRe<br />

broweulis wveni da siqangubini gaurive da xuTxuTi drami asvi da<br />

vardis wyliTa qafuri an TeTri sandali da Zmari gaurive, galese<br />

da gulispirsa da Sublzeda scxe da abanosa ibanos, Tvaram Ãeli<br />

gauÃsnas da ergos R(mer)TiTa. cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan<br />

daemarTebis. wamali misi es aris: gasaxsneli wamali aaRebine raÁc<br />

seni iyos gamiRos alilas wveniTa da semeneqi, indouri tyemali an<br />

Savi qliavi da xiarSambris guli, Tarangubini. es wamlebi<br />

gasaÃsneli TviTosgan xuTxuTi drami alilas wyliTa Seasvi da<br />

nuSis zeTiTa tani daizilos, Ãelic gaixsnas. cxro Ãuelisa da<br />

surdosa, isi rome molurjo moSao cotad kalis ferad iyos isi<br />

avi da mklveli aris. misi niSani. wamali es aris gasaxsneli miec<br />

yviTlisa alilasa wveni, Tarangubini, xiarSambrisa guli,<br />

TviTosagan xuTxuTi drami galese, gamowure, erTi dangi saymunia<br />

gaurive (67v) da Seasvi, raÁ saqmoba daiwyos misgan gamovides.<br />

mesamesa dResa Ãeli gauÃsen raÁc tkbili iyos yvelasgan ifarezos,<br />

Rvinisagan ifarezos, gaxsnas ukan qeris korkotiTa julabi sesvas.<br />

Ãurveba ukuayenos, abanosa ebanos da raÁ gamovides abanodaRma Ãeli<br />

da feÃi kitris wyliTa daizilos, tirifis furceli da xaTmis<br />

mudam sagebelTa daiyaros da vardis zeTiTa da niaxuris wveniTa<br />

erTobil tani daizilos da saWmeli maSi da axali ayiro saWamadad<br />

Seqnan anu axali ispanaxi da maSasa kvercxis guli Sigan gaurion.<br />

Tu emwarebodes Saqari gaurion eSvelebis R(mer)TiTa. cxro rome<br />

SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas, misi wamali: qeris wveni Seqnan<br />

mÃurvalisa julabiTa Seasvan samsa dResa cxeli, samsa dResa<br />

gulba Saqari Seasvan julabiTa moduRebuli iis wyaliTa gaaTbon<br />

da Seasvan ÃoÃobisa da qaTmisagan ÃorciTa saWamed Seuwyobden.<br />

Zira, qarva, kama da TeTri Saqari da sandali qasnis wyliTa<br />

galesuli Sigan gaurive, kidec Seasvi da kidec SescxeT, misi niSani<br />

iyos: Tu zafxuli iyos wisqvilisa ruSigan ibanos da Tu zamTari<br />

iyos abanoSigan ibanos. cxro rome meaTerTmete dResa movidodes<br />

misi niSani da mi- (68r) izezi: sevdisa navRlisa siskisagan iqnebis:<br />

misi nivTi sxvis cxrosagan ufro sveli, magari, zomisagan misTvis<br />

grZlad izidvis da gvian mova misi damwifeba. Tu cxro mRieri iyos,<br />

172


misi nivTi gvian mova da cota wamali misi: sneulobasa winaT<br />

muceli gaurbiloT am wesiTa: aiRe afTimoni anu misi sanacvlo,<br />

romelic iyos ori drami, moaduRe oTxis dramis wyliTa nuSis<br />

zeTi, qaTira anu misi sanacvlo gaurie da Seasvi orjer samjer. Tu<br />

cxroÁ Zlieri iyos, imisi TrTola sicive cota iyos. pilpilas<br />

majuni raÁc amaT Seeferebodes aWameT da mesames da meoTxesa dResa<br />

abanos iqmodes. isak brZanebs: Tu ama cxrosa Tana Zrwola ara iyos<br />

da cxroÁ erTob iyos basaliki gauxsen mklavsa qveSe napirsa aris.<br />

Tu ama cxroÁsaTana tanSiga cxeleba iyos da moslvisa drosa pirsa<br />

qafi movidodes, qalbanis majuni miec. Tu ege niSnebi ar iyos rome<br />

vTqviT, ese cxro cxelisa sneulobisa bolosa Seeqnas. misi TaTbiri<br />

es aris, rome guneba niadag gaxsniT Seinaxos. ama wamliTa rome<br />

sevda gawmidos da frTxilad Seinaxos yovlisa ferisa saWmlisagan,<br />

romelica Seergos.<br />

(68v) kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes, Tu<br />

abano iyos ibanos, Tu ara Tbilsa wyalsa Sigan tanisa zeliTa<br />

daizilos. sazrdeli misi es aris: qaTmis qoniTa cvili sworswori<br />

erTmanerTsa gaurive, ori Tavi ÃaÃvi Sewvas da Sigan gaurios, ese<br />

Tbilad unda Seizilos. ulbo da xurma moxarSe da miec, rom<br />

sWamos. Tu ar uSvelos alTiri, javSiri da zira or ori drami<br />

danaye da majunad Seqen, da TafliTa aWame, da raÁc rbili saWmeli<br />

iyos ziraTa aWame, variaTa da msuqnisa Toxlisa ÃorciTa xarSo,<br />

qeris korkotisa wveni da julabi nuSis zeTiTa gaurive, da aWame.<br />

Znelad Sobisa mizezi erTi misgan iqnebis, rome didi avadyofna<br />

gardeÃados da sustad iyos, da erTi misgan, rom sxva mis meti ar<br />

eSobos da dedakaci cota iyos, misgan saSiSari aris. erTi misgan<br />

iqnebis, rome ymawvili didi iyos an Tavi gasdidebodes. erTi mis-<br />

(69r) iTa rome ymawvili cota iyos subuqi da misiTa bediTa Zali ver<br />

misces da Znelad Camovides, erTi misgan rome ymawvili uZlurad<br />

iyos da an mkvdari da misi gamoslvisa Rone ar eyos, erTi misgan,<br />

rome ymawvili ukuRma movidodes ferÃisaken anu muÃlisaken, anu<br />

guerdiT. wamali Znelad Sobisa, raÁsac mizezisagan iyos ese aris:<br />

aiRe ulbosa da moloqisa naduRebi da selis labi da Sirbaxtis<br />

zeTi erTman erTSiga gaurive da zurgsa da saparsavsa da barkalsa<br />

173


gare Semosdev da 291 babunajis zeTiTa da cerecosa zeTiTa isre<br />

dauzile da ulbosa da seli naduRebsa Sigan Casvi, asre rome<br />

Wipamdi Sig Cajdes. ubrZane rome cota ise(i)rnos, merme muÃlzeda<br />

ukujdes da erTa ferÃsa zeda aRdges berjel, wesiTa iqceodes da<br />

Sobdes, dajdebodes da Tavisi sulTqma Seizidos, gaRma aWirvebdes<br />

da cxvirTa dacemis wamali aÃmare. pilpila da abutarati danayeT<br />

da isunos, rome cxvirTa dasces da oTxi mityali kitris tyavi<br />

danayili da gacrili miec da masve wamsa gamova ymawvili. (69v) sxva<br />

wamali: dariCini, Taxvis yveri, tyiuri, romelica ama dedakacisa<br />

gunebasa uked daSvendebodes miec da advilad Sobs. sxva abi, rome<br />

ama saqmisaTvis gamocdili aris, aiRe dariCini da fufuli aT aTi<br />

drami da salixa Svidi drami, yurfa da muri da mrguali zaravandi<br />

da yusti, amaTgan xuT xuTi drami, Savi sakmeveli, afioni, muSki<br />

dangnaxevari, yvela danaye da abi Seqen rogorc wesi aris, misi<br />

SarbaTi sami mityali Teqvsmeti mityali RviniTa, Tu am abSiga erTi<br />

drami afioni gaurios ukeTesi iqnebis. majuni Znelad Sobisa. aqimni<br />

amazeda gamonaxulan, rome amis swori ara wamali aris, dedaTa<br />

Znelad SobisaTvis. muri, Taxvis yveri, Savi sakmeveli TviTo<br />

mityali, dariCini naxevari mityali, (f)ufuli naxevari mityali,<br />

yvela danaye da TafliTa Sezile, SarbaTi ori mityali Zvelis<br />

RviniTa miec. sxva Znelad SobisaTvis. dafis wveni, Samindalis<br />

naduRariT matylis WoTi daasole da aRebine, da uSvelos. sxva<br />

grZeli zarvandi danayili matylis WoTiTa aaRebine. sxva aiRe Savi<br />

sabrayi, javSiri, Zroxis navR- (70r) eli swor swori qen da Savad<br />

Seqen da aRebine, mkudaric da cocxalic advilad gamoiyvanos.<br />

ymawvili queSe Seukmio. misi wamali qoTanSida cecxli Cayare, Sid<br />

tredis skintli Cayare da Seukmie da ymawvils gamoiyvans. gogirdic<br />

da guelis perangic ukmie, ymawvils ar moklavs isre gamoiyvans,<br />

Zowi marjvenasa mklavsa, anu bark(a)lsa isic kargia, viris qaCaCi<br />

dawvi da saparsvelzeda tled, isic kargia. cxenisa da viris qaCaCi<br />

da mlaSis Tevzisa Seukmovle ymawvils gamoiyvans, yovelis feri<br />

ukeTesi is aris, rome dedas Zali misces kargiTa SarbaTebiTa,<br />

Ãorcis wveniTa da Torxlos kvercxis guliTa da msuqnis qaTmis<br />

wveniTa. misTvisve. xvadis daTvis navReli cercvis zoma Sezile<br />

291 teqstSi `da~ gameorebulia.<br />

174


wyliTa, ufro RviniT galesuli svas da Sobs. misTvisve, Soba<br />

gaugrZeldes. soinji moxarSe da misi wveni asvi da vercxlis<br />

wyalic asvi cota. orsuli, qinZi, nesvis Tesli, sazamTros Tesli,<br />

xvarbali moxarSe, gaaxme, merme dafqvi da xaviwad Seqen da TafliTa<br />

aWame. (70v) Tu saSo gaumagrdes naxevari ladana danaye da TafliTa<br />

aWame, saSo daulbos. Tu Svili mucelsa Sina momkudari iyos, masac<br />

daagdebinos, Tmasac daamagrebs.<br />

sxva erTi balRmis wamali es aris. abusalaTini xuTi iyos Tu<br />

eqvsi da afTimoni kakali danaye, Tevzis wamali, danayili gunda,<br />

umarilo TaTruli cota azavi, irmis rqa, xelis saRebavi gamÃmari,<br />

gacrili, irmis tyavi damwvari, gacrili, cota TeTri sakmeveli,<br />

jaozi, ori koWi sanelebeli, es yvela danayili gacrili siona,<br />

Skamunia, Tu iSovno isinic gacrili, danayili, Skamunia rkina<br />

wildas hgavs, tafazed unda gaaxmo isre danayva unda. Tu es ori<br />

ver iSovno es qeniT, sxvaÁ zeiT am ors gareT rom sweria. moiRe bia,<br />

gasTale, moxarSe da danaye da es gacrili wamlebi Sig Cahyare,<br />

daSuSe, amoiRe da kolofSi Seinaxe. Tu visme balRmis wamali<br />

undodes oTxs danis pirs miarTmide. Tu Saqari ar iyos bia ar unda.<br />

(71r) es wamlebi TafliTa dazile da isre aWame, wina Rames<br />

daaTmenine xinkila brinjis wyali moaxruretine. Tu brinjic sWamos<br />

xarisZira mouyare zeda oTxi kovzi is moaxvretine oTxi, merme<br />

Ãaris Ziras nuRar urev, isre carieli moaxruretine. meore dRes es<br />

wamali miec, mze rom moefinos isaqmebs, raÁ rom Sua saqmobazeda<br />

mivides Zvelis qaTmisa msuqnisa naxarSi daalevine Tbili umarilo,<br />

Tu beri iyos, Tbili sveli daalevine, rom saqmoba gaaTaos, Zveli<br />

qaTami brinjiT gakeTebuli ori kakali niguziTa, makidonis<br />

furcliTa, kamis ZiriTa aWame, an kargis RomiTa, Tvaram kargis<br />

purisagan Sig Cautexe, wyalRvino asviT, mesamesa dResa mklavi<br />

gauÃsen, meeqvsesa dResa abano qnas.<br />

kari wyliT orsulobisa. wyliT orsuloba Tu daemarTos<br />

dedakacsa, bevrsa dedakacsa hgonia marTali orsuloba aris. magram<br />

ar aris marTali orsuloba asre brZanes brZenTa da filasofosTa<br />

(71v) viTa raJams gaususurdes RviZli sigriliTa da tyirpi<br />

Seekrvian, maTni savalni ZarRvni da merme sisxli daSavdebis,<br />

sigrileman da simyraleman balRmisagan garyunas, da rogoraca rZed<br />

gardaiqced, da wylad, da yovelman asoman ese ars rome ZarRuman<br />

175


wyali Sobos da maSin gaasivebs buStsa da merme Semovals mucelsa.<br />

misi niSani es aris: gausivden ferÃni da wvivni da mucelni,<br />

rogoraca sisxlisa ufalsa. icodi wyliTmakoba xuTgvari aris,<br />

saxeli maTi: erTisa axtice, meorisa saxeli tibanica, mesamisa<br />

saxeli kawarsarke, meoTxisa saxeli kulegamatos, mexuTisa saxeli<br />

deuefonos. es ars saxelebi wyalT makobisa. niSani axticesi, TiTebi<br />

dauwvrilden, mklavni da nidayvni da barkalni da mkerdni gamÃmar<br />

iyos, asre rome Zvlebi da saxsari Cndes da muceli didisa<br />

orsulobisagan ufrosi iyos da mucelzedan ZarRvebi, simsivnisagan<br />

gaSavebulni. niSani tibanicesi ese iyos, rome didad gaberili iyos<br />

TaviT ferÃamdisin da tkivili erTob iyos wylis notiobisagan.<br />

niSani diofvnesi ferÃni da wvivni gasivebul iyvnes, (72r) suli<br />

ugubdebodes. niSani kawarsarkesi is aris, rome naxevrobamdis<br />

avsebul iyos. ese arian niSani wyliT makeTa uwin Setyoba unda da<br />

merme wamloba. sxva niSani. Ãel ferÃni dausivden da tuta wTobili<br />

asvi da ergos brZanebiTa R(mer)TisaTa da raÁc sisxlsa wamali<br />

ergebis, isve amas ergebis. wamali misi aiRe aqlemis rZe erTi litra<br />

da qoTansa Caasxi da imdoni wyali gaurive da aduRe virem wyali<br />

wavides da rZe darCes da Tafli perulmoÃdili ocdaaTisa dramisa<br />

wona da pilpila samisa dramisa wona, darifirfili eqvsisa dramisa<br />

wona ese CaurTe. urie didad da Seasmidi, viTarc uSvebdi yovelTa<br />

dReTa TviTos litras asvemdiT amiT sazavebliTa saWamads<br />

mÃurvalsa miscemdiT pursa mÃurvalsa mfuansa, kvercxsa<br />

Segorvebulsa da Svid dRemdisi mosjobdes Tu R(mer)Tsa undes.<br />

wyliT makobisaTvis. aiRe saqbinaji, qalbanasa hqvian da gomizi<br />

arabi, sabri, Rariyoni, eseni sworni, sworiTa danaye da wyliTa<br />

Sezile da marcvlad Seqen da Seasvi oris dramisa wona RviniTa.<br />

(72v) wyliT makobisaTvis. aiRe qalbana da sabri TviTosa dramisa<br />

wona, saymunia orisa dangisa wona, jinWris Tesli oris dramis wona.<br />

es yvela asre marcvlad Seqen, misgan Sesma oris dramisa wona<br />

wyliTa TbiliTa. misTvisve. aiRe bostanTa SroSnis Ziri saSuarsa<br />

hqvian, wvrilad danaye da TafliTa ugbolveliTa aWame samsa dResa<br />

sam sami kovzi. misTvisve. Txis kurkli Txisave fseliTa anu<br />

ymawvilis fseliTa Seagbe da mucelsa erTsa Jamsa Semosdev da<br />

ucvlidi mravaljer. da vaci walisa fseli asvi. misTvisve.<br />

saTxevari wamali asvi, boloki mwuxrsa Zmarsa Cahyare cxarsa da<br />

176


dileul TafliTa Seagbole da aWame da raÁ gaaTaos Tbili wyali<br />

svas da anTxios. wyalT makobisaTvis. veluri niori CasWer erbosa<br />

zroxisasa da kargaT Segbole, rome daCvildes erT Jam asvi xuTi<br />

WaSagi da mwuxrsa ori WaSagi damarxe Tu ususurad iyos da<br />

dileulad asvi da mwuxramde amarxe da aWame spetagi Ãorci, niori<br />

(73r) da boloki da ergos Tu R(mer)Tsa undes.<br />

sxva niSani orsulobisa. Tu dia sagonebelsa Sigan iyos da Tu<br />

ara dedakacsa hkiTxe, maSin rom qmari dagiwvebis barkalsa Sina da<br />

saSvilesa gareSemo sinedles Tu arao, Tu ase Tqvas icodi<br />

orsulia. sxva niSani: Tu pirisa saxe Sescvalebodes icodi<br />

orsulia da Tu Sublsa Sina niSani raÁme gamoCndes icodi rome<br />

orsulia. niSani orsulisa dedakacisa qalsa Sobs Tu vaJsa<br />

dedakacsa pirsa daxede. Tu piris saxe wminda iyos qaRaldiviTa da<br />

Rawvi wiTeli, icodi vaJi aris. agreve siarulSida. Tu marjvena<br />

feÃi uwin wasdgas icodi vaJia, da Tu marcxena uwin wasdgas da<br />

qalia. naxe da Tu ZuZu marjvena ZuZu naTlad iyos da Zvra subuqad<br />

iyos vaJia.<br />

kari ymawvilis gazdisa. ZiZa aseTi gamoarCion, rome kargis znisa<br />

iyos, beri ar iyos da tanSida mizezi ara iyos, Wkuiani iyos,<br />

siarulzeda mZime ar iyos, yovlis tanisagan umizezo iyos, (73v)<br />

rome aras asoSida mizezi ar iyos, arc msuqani iyos da arc mWle<br />

isre swori iyos, raÁ eseTi iSovno da isi farezad dayos. arc avi<br />

saWmeli da arc mwvave ara sWamos, Tvarem rZe daakldebis. Tu rZe<br />

daakldes zroxis rZiTa Saqari galese da asvi xuTs dRes. Tu rZe<br />

moske da nadgomi iyos da avi suli udiodes siqangubini aWamon<br />

niadag, rom rZe gawmindos. mudam rZesa naxevdi ZiZisasa, aramc ferad<br />

avi ar iyos da molurjo. Tu molurjo iyos, suli udiodes da<br />

mlaSe iyos, es yvela ymawvils awyens. dedasa da ZiZas Ãeli unda<br />

gauÃsna, yifali da basaliki. Tu rZe mZime iyos korkotsa aWmevdi<br />

ZiZasa, cxvris rZe SaqriTa moatkbon da imasac asvemden. rZe TeTri<br />

unda iyos, wminda, kargi suli udiodes. dedakacsa Tu rZe daakldes.<br />

misi niSani es aris: an guneba mÃurvale iqnebis an nametnavad guneba<br />

grili. niSani es aris: Tu simÃurvalisagan iyos, ZuZus feri wiTeli<br />

iyos, anu yviTeli, Ãeli dasdva cxeli iyos. Tu ese naxo wamali<br />

misi: mudam iisa zeTsa scxebdi, ZuZu- (74r) sa zeda da nelTbilsa<br />

wyalsa ZuZusa da mkerdsa asxemdi, mumarRani rome wmindasa civisa<br />

177


wyliTa da iis zeTiTa Seqnili iyos nedlisa qinZis wveniTa daasxi<br />

zedan avansa Sid kargaT dazile, rom malamaviTa Seiqnas da tled<br />

ZuZusa Semosdev. qinZis furceli da Tuxmaqanis furceli danaye da<br />

tled Semosdev, margia. sxva. Zmari da vardis zeTi erTmanerTSi<br />

gaurie da ZuZusa tled Semosdev. Tu sigrilisagan iyos an stkiodes<br />

misi niSani es iyos: ZuZus feri TeTri iyos da Ãeli dasdva civi<br />

iyos da tkivili ufro rbili iyos. wamali misi: mumrRvani,<br />

yviTlisagan cvilisa xaTmis zeTiTa mumrRvani Seqen da Semosdevi.<br />

sxva. aiRe Ãmeli, danayili pitna, merme RviniTa kargaT moaduRe da<br />

ima mumrRvansa Sigan gaurive, kargaT dazile da ZuZusa zeda<br />

Semosdev.<br />

kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa, Tavqedisa,<br />

Sakikisa da uZilobisa, rome avadyofasa da sibereSia daema || rTebis<br />

... 292<br />

(74v) vis Tavi sisxlisagan stkiodes misi niSani es aris:<br />

Tvalebi, Subli, yurebi gaswiTlebodes da pirzedan wamoWexebiT<br />

iyos. Ãeli, rom dasdva ZarRvebi Cqarad da savsed scemdes. raÁ es<br />

niSani naxo icodi sisxlisagan aris. amas ficxla Ãeli gauÃsen anu<br />

safeTqeli, anu Subli, anu Tavsa kvatuSi mohkide. sxva wamali misi.<br />

Tu SekvriTac iyos gaxsna unda subuqiTa da griliTa SarbaTiTa.<br />

merme yifalic gauxseni. vardis wyliTa da vardis zeTiTa sandali<br />

galese da civad Tavsa, Sublsa da gulis pirsa scxe. Tu vardis<br />

wyali ar iyos Zewnis arayi anu misi wveni hqeni, saWmeli yvela<br />

grili SeuwyeviT, ospis saWamadi kargia. Tu Tavi simÃurvalisagan<br />

stkiodes misi niSani es iyos, waRma ukuRma ubnobdes da kunesodes,<br />

Tvali an wiTlad da an yviTlad hqondes, sinaTlis naxva<br />

ewyinebodes. amasac Ãelis gaÃsna da kvatuSi mouÃdebis. Rvino cota<br />

svas da nurca rasa mÃurvalsa sWams. saWmeli da tleebi grili<br />

SeuwyeviT da SemosdebdiT. marTebs rome frTxilad iyos, tkbilis<br />

saWmlisa- (75r) gan da mJavis Zalianis Rvinisagan da saWmeli zubuqi<br />

Wamos. marxvaSida Wamos ayiro da Wakuntelis. da xsnilSida varia,<br />

qaTami, kravi, Tiknis Ãorci da wyliani Rvino svas. vis Tavi Tu<br />

zafrisagan stkiodes misi niSani es iyos, rome nametnavad Tavi<br />

292 azri wydeba, Sinaarsidan Cans, rom teqsts aklia<br />

garkveuli nawili.<br />

178


stkiodes da Subli cxlad hqondes, da damWldes da gauyviTldes,<br />

piri gaumwardes da uSrebodes da swyurdebodes da ZarRvebi<br />

wvrilad da Cqarad scemdes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris.<br />

wamali misi: Tu Zali hqondes gasaxsneli wamali miec, grili aseTi<br />

S(a)rbaTi miec, rom guli da stomaqi moulbos. sxva wamali misive:<br />

tyemlis lavaSi wyliT daalbe, zeda marili moayare da Sublsa<br />

Semosdevi. sxva qeris fqvili, zroxis mawoni, kvercxis cili, cota<br />

ZmarSi erTad gaurion da Semosdvan da ergos. Tavis tkivilisaTvis<br />

Tu sevdisagan iyos, misi niSani es aris, Tavis naxevari stkiodes<br />

marcxeniT, piris feri moSaod scemdes da Zili ar mouvides da Wkua<br />

Sescvlodes, Tvalsa Sigan wyali uÃmebodes, cxviri SigniT Ãmelad<br />

hqondes, esec iqnebis, rome piri cecxli- (75v) viTa Seeqnebodes,<br />

TvalSiga cremli ugubdebodes, Sublisa ZarRvebi aRdgomili iyos,<br />

mucelSi SekrviT iyos, Tavi xan stkiodes, xan ara. wamali misi:<br />

mudam dedakacisa rZesa Tavsa zeda iwveldes, TbiliTa wyliTa<br />

feÃebsa ibandes. sxva aiRe: Wakuntlisa Ziri danaye, wyliTa gawure,<br />

merme vardis zeTi gaurie da cxvirSigan CauSvi. sxva misTave. aiRe<br />

gaxvretili gunda, dalewe, guli gamoarTvi, wyliTa gaqen da<br />

cxvirSigan CauSvi. TavdaRma qnas da raÁc seni iyos. ama kefasa Sigan<br />

mogrovdes, merme kotoSi mohkidos. Tavi sigrilisagan stkiodes,<br />

misi niSani es aris: pirisa saxe TeTrad iyos, Tavi ZarRvi, rome<br />

yurs winaT aris, rbilad scemdes da sustad, da swyurdebodes.<br />

wamali misi: aiRe asi marcvali pipili, asi marcvali mdogvi, aTi<br />

kbili niori danaye da TafliTa Sezile da Tavsa Semosdev.<br />

misTvisve: ospis fqvili da broweulis qerqis fqvili Tavsa<br />

Semosdev, vardis wyliTa. (76r) Tavis tkivilisaTvis. rome mgzavrsa<br />

misWirvebodes, sicxisa da mzisagan. misi wamali es aris, mudam<br />

tirifis furcelsa dawvebodes, tirifis Crdilsa. da tirifis<br />

furclisa wveni, Zmari da vardis wyali, qafuri, TeTri sandali<br />

erTad gaurios da Sublsa scxos da yifalica gauxsnas. mklavisa<br />

sadrekisa zedaT aris napirs da Sublica gauxsen. Tu kaci waiqces<br />

anu an maRlidama Camovardes, anu cxeni waeqces da misgan Tavi<br />

stkiodes, misi wamali: vardis zeTi tled Sublsa Semosdev, yifali<br />

gauÃsen, mklavis zeda napirs aris, Tavs kotoSi mohkide da xili<br />

Wamos, rom muceli daulbos.<br />

179


Tu kacsa bru esxmodes. brus sxma es aris, rome asre eCvenos,<br />

viTa mTa bari yvela brunavs. da raÁ adgebodes, retad iyos,<br />

waqcevisagan eSinodes. TvalTa sinaTle ara qondes, saWamadi ara dia<br />

moundebodes. ese samis ferisagan aris: erTi sisxlisagan, (76v) erTi<br />

zafrisagan, erTi sevdisagan. Tu sisxlisgan iyos misi niSani es<br />

aris: Tvalis pirisa saxe yvela wiTeli iyos da yursa wina<br />

safeTqlis ZarRvi savse iyos da Cqarad iyos. raÁ ese niSani naxo,<br />

icodi sisxlisagan aris. misi wamali: yuris winaT ZarRvi aris, Tu<br />

is feTqdes, is gauxsen, Tu ara feTqdes nu gauxsni, Tavzeda kotoSi<br />

mohkide, yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris,<br />

urnabis SarbaTsa asvemdi, mrTels urnabsac aWmevdiT, rom sisxli<br />

daawynaros, broweulisa S(a)rbaTsac asvemdiT. Tu zafrisgan aris,<br />

Tavi da Subli metad cxlad hqondes da piri umwardebodes da<br />

swyurdebodes. raÁ es niSani naxo zafrisagan aris. wamali misi: uwin<br />

xilTa wyali asvi, rome muceli Seulbos, merme aiRe broweulis<br />

wyali da Sigan cota saymunia gaurive da Seasvi, rome gaxsnas. Tu<br />

amazeda kidev arwyios, sjobs mas ukaniT rbili saWmeli aWamon,<br />

rome muceli rbilad (77r) hqondes da saWmeli kowaxuriTa,<br />

TuTuboTa da broweuliTa SeuwyeviT. ÃorcTagan varia, qaTami,<br />

ÃoÃobi, Tiknis Ãorci SeuwyeviT. Tu sevdisgan iyos, misi niSani<br />

iyos: uZiloba iyos, feri moSaod tyis ferad iyos, Tavi cxlad ara<br />

hqondes, arca swyurdebodes. raÁ es niSani naxo icodi balRamisagan<br />

aris. aiRe muSki erTi qeris odeni, kalis Tesli, mariam sakmeveli<br />

aris qeris odeni da zafrana erTi dangi. es yvela WurWelsa Cayare,<br />

zeda gemrieli Rvino daasxi, cotaT aduRe da merme sneulma<br />

cxvirTa wina daiWiros, rome misi suli ecesa cxvirsa da Tavsa, misi<br />

suli Sevides, merme Sesvas da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

niSani Tavqedisa: raJams kacsa Tavqedi Seeqnas misi niSani es<br />

aris, rome pirvelad Zrwola moua da kbilis RrWena, merme<br />

dasustdes da cecxliviTa gacxeldes, Tavi, weli da zurgi<br />

stkiodes da enazeda Savi rame gamoaCndes da regvnad ubnobdes. raÁ<br />

es ni- (77v) Sani naxo icodi Tavqedi aris. erTi Tavqedis niSani es<br />

aris: mrTelma kacma anazdad zaxili, da kivili daiwyos. es seni<br />

simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisganc. Tu SekrviT iyos<br />

patrukiT gaxsnas da Tu SekrviT ar iyos pirvelad ZarRvi gauxsen<br />

da qeris wyali Seasvi da Sigan danayilsa xaSxaSsa gaurevdi, dRiv<br />

180


ororjel asvemdi, dilas saRamos. Tu guneba SekrviT iyos qeris<br />

wyals aTi drami julabi, ori drami nuSis zeTi gaurieT da<br />

SeasviT. Tu SekrviT ar iyos siqangubini Seasvan da nuras gaurev.<br />

raÁ sami dRe gamovides, merme Subli gauÃsen. misTvisve: aiRe Zmari<br />

sami litra da vardis wyliTa ... 293 aTi litra da erTmanerTSida<br />

gaurie da yovelTa dReTa Tavs dabandi da enasac gauwmendi<br />

wamliTa aiRe mravalZarRva da biis guli da samoselSigan gamohkar,<br />

daalbe, miT enasa gamouwmendi.<br />

niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes, icodi simÃurvalisagan<br />

aris da sigrilisaganaca. Tu simÃurvalisagan iyos misi niSani es<br />

iyos: romelic kerZi (78r) stkiodes, is kerZi, Tav Subli, piri Tvali,<br />

yvela wiTlad iyos. rasa civsa daidebdes iamebodes. yursa winaT<br />

safeTqelTa ZarRvebi savsed da Cqarad scemdes. wamali misi: qafuri,<br />

sandali, vardis wyali, ZmriTa galese da Tavzeda Semosdev da miTve<br />

tledac gardafendiT. da dileulad mravalZarRva julabsa Siga<br />

gaurie da asvi. saWmelsa kowaxuriTa, TuTuboTa da tyemlis mJaviTa<br />

aWmevdiT. Rvinisa da Ãorcisagan ifarezos. Tu sigrilisgan iyos,<br />

misi niSani es iyos: ama zemosa ar gvandes, siwiTle ar iyos, Tavsa<br />

da pirsa tkivili cota iyos. ama simÃurvalisa sensa ara gvandes,<br />

piri da Subli TeTri iyos. raÁ es niSani naxo, icodi sigrilisagan<br />

aris. wamali misi: aiRe iis zeTi, kvercxis cili, Saqari swori<br />

gaurios da sadac stkiodes, im kerZos cxvirSida CauSvi. sxva<br />

wurbeli mokidos, TviTo dRe Sua gamouSvi da kidev mokide, misive<br />

kerZisa yifali gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, merme<br />

kuliavis (78v) zeTi Sescxe TiTiTa da uSvelos R(mer)TiTa. vis Tavi<br />

cxlad ebas aiRe moloqi da kama, wyliT moxarSe da Tavi dabane da<br />

... 294 Tavzeda daadev. Tavi Tu simÃurvalisagan iyos, wamali misi es<br />

iyos: wyliTa bolokisa da cerecos Tesli moaduRos da gawuros,<br />

da siqangubinisa wyali gauriveT da svas TbilaT, pirsa waagdebinos.<br />

merme tkbilis broweulis wyali Seasvi, rome muceli rbilad<br />

daiWiros, Tu saymunia gaurio muceli gaxsnas uwin da Tu erTob<br />

SeaSinos gaxsnaman. babunaji moxarSos da Zilis Jamsa feÃsa<br />

dabandes da azelinebdes. sxva wamali maxmurisa: qasnis Tesli,<br />

293 ar ikiTxeba.<br />

294 ar ikiTxeba.<br />

181


kowaxuri gamowurvili da samye da ospis qerqi gamZvrali, vardi<br />

wiTeli, es yvela swor swori danaye, gacar da sami mityali mJavis<br />

broweulisa wveniTa Sesvas da vardis wyalsa anu qafursa anu<br />

TeTrsa sandalsa isunebdes, kargia. kaci Tu RviZlisagan wyenasa<br />

maxmursa, Tavis tkivilsa moelodes, mware nuSi Rvinis smaSida cota<br />

cota sWamos, arc Rvinosa mohkidebs da arc Tavis tkivili mouva. Tu<br />

zroxis erbo Wamos, merme Rvino svas, Rvino aRar mo- (79r) ekidebis.<br />

erbo Tu iyos axali sjobs Zvelsa. sigrilisagan romelsa Tavi<br />

stkiodes: aiRe baruki, dawvi da wyliT mogale da Zalianis RviniT<br />

Sezile, abanosa Siga Tavsa scxe. misTvisve: ospis furceli da<br />

broweulis qerqi orive Tavsa scxe, danaye da TafliTa Sezile.<br />

misTvisve: Wakunteli danaye da gamowure, cxvirTa uwveTe. sxva:<br />

venaÃis morCi da furceli danaye da Subls Semosdev. sxva: alila<br />

civiTa wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. misTvisve: cota Zmari,<br />

erbo da Tafli erTmanerTsa gaurie da Tavsa Semosdev. sxva: cereco<br />

moxarSe ZmriTa da erTi mjiRi marili gaurie da miT dabane.<br />

misTvisve: boloki danaye, ZmriTa gamowure da Sublsa scxe.<br />

kari uZilobisa. visac uZiloba sWirdes, orjel daemarTebis:<br />

erTxel siberis drosa da erTi avadyofisagan. Tu siberisagan<br />

waekidos, rome Zili ara mouvides saWmeli Seuwyevi, msuqani qaTmis<br />

Ãorci xarSo da WivWavis xarSo, wvrilsa Tevzsa (79v) ZmriTa<br />

Seqnilsa aWmevdiT, batkansa aWmevdiT, cota CamiCsa urevdi da<br />

mlaSisa da mJavisagan ifarezos. uZilobisaTvis wamali: TeTris<br />

xaSxaSis SarbaTi asviT. Tu umfro Zili undodes naxevari dangi<br />

afioni gauriveT da SeasviT. Tu kidev ufro Zili undodes erTi<br />

dangi gaurion da Seasvi. Tu saZilos wamalsa miscemde da Seiqmode,<br />

niaxurisa Tesli oris dramisa wona, TeTrisa xaSxaSisa Tesli<br />

erTis dramisa wona, lemisa Tesli xuTis dramisa _ ese danaye da<br />

TafliTa Sezile da rodisac gindodes erTis dramisa wona Seasvi<br />

wyliTa. da Tu gaRviZeba gindodes cxari Zmari Tavsa daasxi da<br />

gaiRviZebs. Tu kacsa avadyofisagan uZiloba daemarTos, misgan<br />

iqnebis rome tanSigan seni rame SerComodes anu tvinSigan buxari (!)<br />

raÁme SerComodes, pirvelad wamali aWamos, rome isi seni gaiRos,<br />

merme raÁc amis zemoT sigrilisa saWmeli swerian is Seuwyon da<br />

Zilis drosa barkali SeukariT, merme ulo- (80r) con da eubnon,<br />

rome ar daiZinos, moRalon kargaT, laparaki gaaxS(i)ros, raÁ xani<br />

182


gamovides da moiwyinon barkali gauxsen da daexseni, rom moisvenos<br />

da daiZinos.<br />

Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos, misi niSani es iyos: warbi<br />

mZimed iyos, ufeTqden da Tavi stkiodes, yurTa Ãma gamosdioden,<br />

dileulad TvalTa cremli sdiodes, ver fersa sulsa ver<br />

Seityobdes, es niSnebi icodi maRis qarisagan aris, romel ars<br />

Telgami da surdo. gana ase sweria didsa karabadinsa Sigan. surdu<br />

nazlisgvari aris, nazla maRis qarisagan aris. awe meca amisTvis<br />

davswere nazla suravandad, rome ese yvela erTgvari aris, marTebs<br />

rome maRisa wamali uyo. kacma mudam RarRari qnas, rome Tavisagan<br />

maRasi gamoswmindos. misi RarRara: mdogvi, qondari danaye swor<br />

swori, erTmaneTSida gaurion Tafl wyliTa, cota Zmari gaurive da<br />

amas iRarRarebdes, Tavi gawmindos (80v) uSvelis maRassa, magram<br />

Tavsa nametnavad Tbilad Senaxva unda. awe visica, visac amisTana<br />

seni daemarTos da amisTana niSani naxo, wamali TavSidan ara qnas<br />

da Tavi ar gaiwmindos Jamzeda mas TvalSi mRieri daemarTos, yurTa<br />

dauyenebs, Tu yelzeda gamouvides, tvini gardmoubrundes, ÃaÃa<br />

uÃmebodes da kbilis tkivili waekidos, Tma gascvivdes. da rodes<br />

kaci avad gaxdes maRas qarman RviZli gaugrilos da RviZlis<br />

cecxli dauvsos da stomaqsa saWmeli vera moidnos, undomi darCes,<br />

muceli gaxsnas, yvela balRmad Seiqnas axlad, igi ZarRvTa da<br />

yovelTa asoTa daifantos da igi filenji, layva da yolinji<br />

Seiqnas, pirsa waagdebinebs.<br />

Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos, igi<br />

zafrisa naRvlisagan iyos. Tu satkivari RviZlTana darCes, naRveli<br />

gasivdes da stomaqi dauZlurdes, dasneuldes, feri yviTlad da<br />

mowiTanoT da ucemdes da pirsa waaRebinebdes, da Tu tyirpi<br />

zafrasa Tana movides, gadiddes da kaci gasivdes (81r) da damWldes<br />

da muceli gausivdes.<br />

RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides, yovelsa asoSigan daifantos<br />

Svidive erTad da Stod. Seiqnas isi ZarRvebi arc iZvris, arca<br />

kunesis, mas ZarRvebsa Sua RviZlis ZarRvebi aris, rome basaliki<br />

gauxsnas mas zeda ZarRvsa kaTolike hqvian, zemos kefali hrqvian,<br />

qvemosa basalike hrqvian. RviZli sisxlisa bude, RviZlisa patroni<br />

muSaraTi aris, eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris.<br />

183


R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa sisxlisa<br />

undomisa, misi guneba grili da Ãmeli aris. RviZlisagan erTi<br />

ZarRvi mova tyirpsaTana, yoveli sisxli raÁc aris damwvari da<br />

undomi tyirpsa Seeyaros, rome gulma sigrile aiRos, rome RviZlisa<br />

sisxli gulsa ara gaumravldes da ara Seawyinos, rodisac sisxli<br />

dawvas, damwvaei sisxli da balRami tyirpsa Seeyaros, tyirpi<br />

gadiddes, mas sevda hrqvian. Tu qari imasTana Seamxanagdes yvelaSi<br />

da isi daifantos misgan gamoesxas muni, Tagvisa yvavili (81v) aris,<br />

qavili, qawipari, mReri, yvavili, quTubo. mReri rome gaskeldes da<br />

gasxvildes da Cauides misi saxeli daufala hrqvian, rome<br />

gamoesxmis ferÃTa. Tu qari gaumravldes da sevda Ãeli daukvanCxos<br />

da guli ufeTqdes. Tu damwvari sisxli Seamxanagos ucnoboT<br />

Seiqnas da Wkua wauvides, Tu tvinSiga gavides, qveSeTsa waekidos da<br />

avi sizmari ezmanebodes. Tu qari da sisxli erTgan Seiyaros,<br />

RviZlsa Tana mivides, RviZli da tyisar gasivden, stomaqi<br />

gagrilden da yovelni tani gausivden. Tu zafra da damwvari<br />

sisxli erTad Seiyaros, gverdsa da wibosa tkivili waekidos da<br />

guerdi dausustden. R(mer)Tman tyirpi dahbada grili da Ãmeli.<br />

R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli tanisa Zali<br />

gunebaTa da SeZleba gulSigan Cadva, marTlad simÃurvale. ymawvili<br />

mag gunebiTa daibados, mag gunebasa baraTxazi rqvian, miemsgavsa<br />

kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi ZarRvi gamova.<br />

yoveli ZarRvi ocdaTormeti Sto Seiqnebis da yovelTa asoTa Sigan<br />

daifantvis. igi ZarRvni arian mZ- (82r) vrelni ZarRvni, romelni<br />

tansa sZravs yoveli gulisagan gamova. mag oTxisa ZarRvisagan ori<br />

quemoT tanSidan Cava da ori zedaT tanSida gava, rome tani<br />

mÃurvlad da Zalzedan amyofos. rodesac guli Tamamad da<br />

mosvenebiT iyos, yoveli ZarRvi Tamamad da mosvenebiT iyos da<br />

raJams guli SeWirvebiT iyos, yoveli ZarRvi SeWirvebiT iyos da<br />

sarjelSidan. aqimman maja daiWiros da miT Seityos kacis simrTele<br />

da avadyofna. guli mefe aris kacisa, tanisa da misiTa brZanebiTa<br />

aris erTi ZarRvi tvinsa Tana miva, rome gulisa simÃurvaleman<br />

tvinsa uSvelos, erTi ZarRvi tvinidaRma gulsaTana, rome tvinisa<br />

sigrileman gulsa uSvelos. gulisa Zali R(mer)T(ma)n dabada zemoT<br />

naTlad.<br />

184


R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa.<br />

Tesli yoveli misgan gamova. Tirkmeli Suazeda misTvis Caujdebian,<br />

rome arc erTob mÃurvali aris, rome Zali misWirdes. arca erTob<br />

grilni, Teslni erTob Cvilni arian. Tu tyirpisa siÃme, sigr- (82v)<br />

iRe tyirpisa TirkmelTa mourios Tesli gauÃmes, rome fseli<br />

uwavdinelad wavides. da Tu navRlis simÃurvaleman da siÃmeman<br />

ajobos, TirkmelTa qoni daadnos da gaaÃmos da Tirkmeli<br />

dasneuldes da mucelSigan yviTlad gavidodes. es iyos TirkmelTa<br />

qoni damdnara dedakacTana wolasa sisxli ar hyvebodes. yovlisa<br />

ZarRvisa Tavi tvinsa saxvevi aris, ZarRvebi tvinsaTana aris, grili<br />

da rbili aris da raJams tvinsa sigrile misWirdes igi tvinSigan<br />

gavides da maRasa qari Seqnas. da Tu Tvalisa sinaTlesa mixudes<br />

Tvali dauyenos, amas Savi wyali rqvian. da yurSigan Cavides da<br />

umRerdes da dauyenos. da Tu kbilisa ZarRvsa maRasi piri atkinos,<br />

kbilebi daayrevinos da anu uJamoT gaaTeTros. Tu Ãorcsa da tyavs<br />

Sua Siga Cavides Tma daayrevinos. Tu safeTqlis majasa mixudes da<br />

feTqdes da firtvi gamRerdes misgan fSvinva da ÃvneSa waekidos. Tu<br />

gulsa mixvdes, guli dausustos, qaSveTisa slokini waekidos. (83r)<br />

Tu tyirpsa mixvdes, sevda gaerios, TavSi da sisxlSi gamowoos da<br />

kaci SfoTad amyofos. Tu RviZlsa mixvdes ZarRvebSida Cavides. da<br />

Tu gareT tyavsa mixudes qertli waekidos. da Tu ZarRvebSigan<br />

gavides da sisxlisagan gaerios gonji waekidos, mReri gamoesxas.<br />

Tu stomaqsa mixudes Zali wauvides da RamiT Tavi wyalSigan naxos<br />

da talaxsa da wvimaSigan misi ena daumZimdes, mikrisi Ãelsa da<br />

ferÃsa waekidos. ima satkivrisa patroni WamaT dajdes da ver Wamos,<br />

Tvalsa Siga Tma gamouvides, Tvali gauTeTrdes da xami qari<br />

tanSida Cauvides.<br />

kari suravandisa. nazla da suravandi erTmanerTsa mogavs. visca<br />

suravandi sWirdes kbili, Tavi, anu loya stkiodes. wamali misi:<br />

xebalaxa bevri cota wyalSida moxarSe kargaT da mis wvenSida<br />

Roris qoni Caagde, Sig qeris fqvili Cahyare, fafad Seqeni da Ãelis<br />

saÃocsa (83v) gaakari da cota Roris qoni pirzeda moscxe Tbili,<br />

sadac stkiodes iq Semosdev. Tu simÃurvalisgan stkiodes da grili<br />

iamebodes damwvari irmis rqa, lila, ZaRlis yurZena foToli danaye<br />

da imis wvenSida galese da sadac stkiodes Semoscxebdi, rasdensa<br />

gaSrebodes, axalsa ucvlidi.<br />

185


Tu suravandisagan kbili stkiodes broweulis qerqi da yvavili<br />

danayeT da ZmarSida CahyareT da pirSi igubebdes mravaljer.<br />

Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos pirSidan Caxeden, Tu nakbeni<br />

iyos, ospis odeni dacdili jadvari sanTelzeda miakar da im<br />

nakbens kbilzeda dasdevi. sanTeli mTelis kbilisaken qeniT da<br />

jadvarisa wvensa nu CanTqams, gaufrTxildi, Wias mohklavs, ergebis<br />

tkivilsa.<br />

Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos xebalaxa wyliTa<br />

moxarSeT da misis wveniTa Tavsa bevrjel Seisvas da ibandes da<br />

isxas. sxva wamali suravandisa: endro, kerezi, ZaRlis yurZena,<br />

Ziramo, lila (84r) danaye, erTmanerTsa aurios, wyliTa gaxsnas da<br />

Sescxos. misTvisve: viris mCoro mawonSida Cayaros da Ãelis<br />

saÃociTa daidvas. sxva: mSala moxarSos da TbilTbili Semoikras.<br />

Savbalaxa kvercxis cilaSida tafiTa moÃalos da jerT ixrColos<br />

da merme Semoidvas. kamis wvenSida Saqris yinuli da lila galesos,<br />

Tbili Seicxos, selis zeTiTa qeris xaviwi Seqnas da Tbili<br />

Semoidvas. Tu usivdes, Savi uniSno qaTami daakvlevine da Tbili<br />

sisxli Seicxos, merme gaapos da zeda Semoidvas. cercvi daafqvevine<br />

da TafliTa mozilos da Semoidvas.<br />

kari surdosa. icodi, rome surdosa da nazlasa gvari erTi aris.<br />

orive sasiTa gziTa Cava. aqimTa da brZenTa raÁca sasiTa Caua<br />

yvelasTvis nazla daurqmevia. raÁ cxvirTa gamova surdo daurqmevia.<br />

surdo mravlisagan daibadebis: erTi simÃurvalisagan, meore<br />

sigrilisagan. Tu simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: Tvali<br />

da piri gauwiTldes da ... 295 (84v) cxviridaRma gamosdiodes, cxeli<br />

iyos da mwvave, yviTeli da Txeli iyos, cxvirTa swveTdes da<br />

SewyeniT amyofos. Tu ama saqmesa Siga cxeleba mouvides, surdo,<br />

Tavis tkivili moematos, amisTvis rome cxeleba sasasa<br />

gaamÃurvalebs da mÃurvalesa sensa Semozidavs da Tavis tkivili<br />

sasisgan iqnebis. wamali misi: surdo mÃurvali moxarSos. senis<br />

momxarSavi is aris, rome feri da guneba iqcios, asre rome Tu<br />

cxeli da Txeli iyos gaskeldes. Tu TeTri da skeli iyos<br />

gaTxeldes. missave wessa zeda mÃurvalesa surdosa mwifoba qeris<br />

korkotiTa unda, asre rome Sigan urnabi, xaSxaSi da yifistoni unda<br />

295 ar ikiTxeba.<br />

186


moduRebuli iyos. xaSxaSisa SarbaTsa unda sma. Tu erTob mÃurvale<br />

surdo iyos ficxla Ãeli gauxsen mesame dResa, unda rome senis<br />

gvari moxarSuli iyos. surdo mÃurvale iyos Tu grili orsave<br />

surdosa Sina piraRma wola ar varga. amisTvis rome senis gvari<br />

mkerdSigan ar Cavides. pirdaRma unda wola, rome seni cxvir- (85r)<br />

Ta wamoedinos mÃurvalisa surdosa ufalman pirveliT dRiT<br />

mesamemdis Ãorci ifarezos da Rvinoc. sxva saWmelisagan es ufro<br />

sWamos qeris korkoti, didis cercvis, nuSis zeTiTa. kitris Tesli<br />

amaT fqviliTa tyavgaxdiliTa maSaTa, aspanaxiTa, nuSis zeTiTa,<br />

karaqiTa sWamdes. raÁ gindara surdo mÃurvale iyos Tavsa Tbilad<br />

unda daxurva, civsa wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu<br />

surdo sigrilisagan iyos. moÃaluli fetvi mandiliTa kefasa zeda<br />

Semoikar manamdis, rome, sanamdis siTbosa Sigan mixvdes. manamdis<br />

SeeZlos idebdes. saWmeli da Rvino ifarezos. wyurvili moiWirvos,<br />

wyalsa nu svams, dRisiT nu daiZinebs. Tu amas iqs, sams dReSi<br />

gamrTeldebis. wisqvilis qva gaaÃurve, RvinoSi Caagde, Tavi zed<br />

wauSvire da orTqli cxvirSida Sevides. da muSkisa, da Taxvisa<br />

yversa usune, da amasve wamsa uSvelis, saWmelad qatos wveni da<br />

Tafli da moÃaluli danayili seli (85v) cota pilpila gaurive<br />

saxvreteli Seqnan xvarblisagan Tu iSovon tredis Ãundi da WivWavi<br />

marge aris.<br />

Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes misi gasaÃsneli SeuwyeviT. SirxiSti,<br />

xiaSambris guli, Tarangubini, eseni galese da Seasvi da yifalic<br />

gauxseni, yovlis mJavianisagan ifarezos, abanosa mudam ebanos. merme<br />

aiRe sxvili cercvis wveni cxeli Seasvi Tafl wyliTa dazeliTa<br />

gulispiri daizilos, ukurko CamiCi aduRon da nuSis zeTi gaurion,<br />

da uzmaT aWamon saWmeli. fuSruki (!) Seqnan, rZis julabic gaurion<br />

da kvercxis yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan anu<br />

simRerisagan Ãma Cavardnili iyos aiRe tkbilis broweulis qerqi da<br />

yviTeli alila, orive danaye da fuSrukad Seqen da Sigan gaurion<br />

da aWamon, qasnis wyliTa RarRara aqnevinon.<br />

Tavi visac cxlad hqondes aiRe moloqi da kama wyliT moxarSe,<br />

Tavi misis wveniTa dabane da misi foCi Tavzed daadevi. visca<br />

simÃurvalisagan Tavi stkiodes aiRe Ãelis saRebavi da qinZis<br />

Tesli swor swori ZmriTa ga- (86r) adgine, Tavsa scxe da ergebis.<br />

misTvisve: ina ZmriTa mozile da Tavi moparse da yursa zeiT Tavsa<br />

187


icxos da ergos R(mer)TiTa. Tu sigrilisagan Tavi stkiodes ospis<br />

furceli broweulis qerqi orive TafliTa Sezile, Tavsa Semoscxe<br />

TafliTa. misTvisve: Wakunteli danaye, gamowure da cxvirTa uwveTe<br />

da venaÃis 296 morCi da furceli danaye da Sublsa Semosdev. alila<br />

civis wyliTa galese da cxvirTa uwveTe. cereco moxarSe ZmriTa,<br />

erTi mjiRi marili gaurive da imiT dabane, boloki danaye, ZmriT<br />

gamowure da Sublsa scxe da ergos.<br />

kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes, xan feÃsa iqiT<br />

aqeT stexdes, moiRe sakmeveli razomica gindes, wmidad danaye raxi<br />

rasac alagsa stkiodes sakmeli daayare, merme raxi Sescxe, kargaT<br />

dauzile da ergebis R(mer)Tis ZaliTa. Tu mklavi stkiodes uwin<br />

mklavi gauxsen, merme es wamali uyav. Tu is (86v) ar iyos an samyi<br />

arabi, an tyemlis webo erTad gamdnari scxe da gunda ZmariTa scxe.<br />

sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne sdeus balRamis<br />

guari iyos. misi wamali grili nikrisis swori aris, Tu sartari<br />

iyos rkusa rqvian. mas asre Senaxva unda. rome ar daifantos, Tvarem<br />

mohklavs, Tu gaugrZeldes kaci maSin ufro mSvidobiT morCes,<br />

gasaxsneli wamali Jamsa unda saWmeli Seuwyon, qeris korkoti nuSis<br />

zeTiTa, Torxlo kvercxiTa da ospi, nigozi, aspanaxi Tu diaR<br />

cxeli iyos axali do asviT rome jereT ar damJavebul iyos.<br />

ukeTesi am senis wamali es aris wisqvilis qva galese salesis qviTa<br />

da ama nalesavsa Siga TuTia umarilo wyalSiga gaurive da Sescxos<br />

pirvelsave gamoslvazeda.<br />

sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian. niSani<br />

es aris, rome raÁ gamova rbili iqnebis, merme raÁ dazilon,<br />

daifantos da kidev Seiyaros. wamali misi es aris, rome yviTeli<br />

nura da ukurko CamiCi ÃorciTa danaye da (87r) samsa dResa edvas<br />

ZiriTurT da amoagdebs, Tu kidev darComil iyos amave wesiTa kideve<br />

dasdevi.<br />

kari da xasiaTi TeTrisa malamosa uSvelis mRersa da damwvarsa,<br />

damduRvrilsa, dakodilsa, yvelas adre mosdis. xoresa aiRe<br />

umaruli aTi drami, TeTri sakmeveli sami drami, murdasagi erTi<br />

drami danaye, gascer, moiRe TeTri sandali da qaTmis qoni Svid<br />

Svidi drami da berZuli zeTi, eseni yvela erT pirad daadnve,<br />

296 teqstSia `venasÃis~.<br />

188


malamad Seqen da ra mogindes dasdev da uSvelis R(mer)TiTa. malama<br />

ungrisa. aiRe ungra da fiWvis fisi, TeTri sakmeveli da sanTeli<br />

amaTgan swor swori qeni, jangara ZmriTa daalbe da sxvani wamali<br />

calke danaye, berZuli zeTiTa gaadnev razomica eyofodes da es<br />

yvela avanSida erTad Seurie, kargad gaswure da Seinaxe, raÁ<br />

mogindes ixmare, uSvelis R(mer)TiTa. Zvelsa da axalsa wylulsa<br />

mosWams da gaamrTelebs da yursa rome bayli sdiodes da patrukiT<br />

Seudva, masaca uSvelis. (87v) sxva Savi malama rome Cauqad<br />

gaamrTelebs. aiRe sakmeveli da anZruTi, jangara da muri, Savi kevi<br />

da Savi fisi TviTosagan samsami drami, Zimware da Zimware grZeli<br />

da soinji TviTosgan naxevari mityali raÁc sanayeli iyos danaye,<br />

raÁc sadnobeli iyos daadnev, zroxis qoniT moaduRe, raÁ mogindes<br />

iÃmare marge aris. es malama gaamrTelebs yovlis fersa wylulsa<br />

da nakbensaca R(mer)TiTa. ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa<br />

fersa axalsa wylulsa, mRersa. aiRe umaruli, anZruTi, Sabi, cvili,<br />

TviTosagan sam sami drami, berZuli zeTi, zroxis Wlikis tvini,<br />

yvela erTmanerTsa SeaduRe da ixmare. malama singurisa, wiTeli.<br />

ergebis yovelsa mjdomsa garegniT rome iyos, wylulisa gareSemo,<br />

rom simsivne iyos wiTlad, kbilis tkivilsa, rome piri gasivebodes,<br />

mas uSvelis, nebiTa R(mer)TisaTa. aiRe murdasangi aTi drami<br />

singuri da speti tyviis wona ocisa dramisa, cvili eqvsi drami da<br />

iis zeTi ocisa dramisa wona, ese wamalni Ãmelni avanSigan danayen<br />

da ZmriTa, cviliTa da iis zeTiTa gaadnev, zed daasxi da urige<br />

kargaT, gaswure, Seinaxe da raÁ (88r) mogindes, ixmare gamocdilia<br />

R(mer)TiTa. Zvelis wylulis mosaWmeli wamali. aiRe sabri, Jangara<br />

da murdasangi swor swori danaye, gasceri TafliTa, dazile da<br />

ixmare.<br />

basaliyonisa malamoman uSvelos, raÁc Zveli da avi dakodili<br />

wyluli iyos. aiRe zroxis Wlikis tvini, zroxisa qonsa da cvilsa<br />

gaurive, da iis zeTi, da vardis zeTi swori da merme aTi drami<br />

zardaCubi danaye, Sigan gaurie. xilonisa malamaman uSvelos<br />

dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa simsivnesa. aiRe murdasangi<br />

Svidi drami, xaTmi xuTmi qaTana, kvercxisa cili yvela erTad<br />

gaurie da mzesa qveSe ... 297 merme moiRe ocdaaTi drami zeTisa xilisa<br />

297 ar ikiTxeba.<br />

189


zeTi da TaflSida Cayare da erTob aduRe, murdasangi danaye da is<br />

da wamlebi gacer da Sigan gaurie yvela da ixmare. xoSqardani _<br />

mosaSrobeli malama, rome wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe<br />

anZruTni, xeni siauSni, danamastaqi, sabri, yvela moyare, danaye,<br />

swor swori, moayare zedan da moaSrobs. (88v) Tu kacis Tavi<br />

dakodili, gaxeTqili iyos, Caayaro, gaamrTelebs. raÁc gakueTili<br />

iyos Sigan Caayaro, gaamrTelos, gaaSros. malamaTa Seqna asre unda:<br />

raÁc Ãmelia danaye, calke gacer da cvili, zeTi da fisi<br />

erTmanerTsa gaurie. merme dambali, danayili wamali erTad gaurie<br />

kargad da aduRe, raÁ gaswordes Seinaxe, raÁ mogindes iÃmare, margia<br />

nebiTa R(mer)TisaTa. kacsa rome hyrides da qaodes, afxaninebdes es<br />

malama mouÃdebis: aiRe TxuTmeti mityali Roris qoni, xuTi mityali<br />

sanTeli, xuTi mityali berZuli zeTi, Tu ar iyos niguzis zeTi qen,<br />

xuTi mityali Zmari. eseni aduRe, merme rom dawynardes moiRe xuTi<br />

mityali murdasangi, xuTi mityali gogirdi, danayili, gacrili, am<br />

moduRebulsa malamaSida Cahyare, kargad gaurie, Seinaxe da raÁ<br />

mogindes ixmare, bevrjel iqmodes. ese malama argebs kacsa, rome<br />

yrides kacsa, diaR qaodes. es muwuki rome dawylul- (89r) des da ar<br />

gamrTeldes imazed daagde, moiRe dariSxana xuTi drami, Tormeti<br />

drami murdasagi, eqvsi drami vercxlis wyali, eqvsi drami gogirdi,<br />

oci drami berZuli zeTi, aTi drami Zmari, da sanayeli wmindad<br />

danaye, zeTsa da ZmarSida aurive, gaswure karga da iÃmare, bevrs<br />

xans Ãels usmidi. raÁ muwuki gaZneldes da ar gamrTeldes malama<br />

dolbandsa gascxe da gardaakari, diliTgan saRamomdisi edvas da<br />

gamoucvlidi axalsa da axalsa da raÁc wyluli da avia bayls<br />

mosWams da moswmends da gaamrTelebs.<br />

kari da niSani sara sqedasi. sara amas rqvian ara sWirdes ra<br />

anazdad waiqces, daeces, dabndes da pirsa wyali da loSki<br />

waedinos, Tu fselic wauvides ver Seityos. raÁ es niSani naxo<br />

icodi sara aris. visac es seni daemarTos yovlis tkbilis<br />

saWmlisagan ifarezos, rZisa da mawonisagan, raÁc saWme- (89v) li<br />

Seiqnebodes yvelasgan ifarezos da bevris Wamisganc. wisqvilsa nu<br />

naxavs Tvaram mogvris raÁc brunevdes, yvelas eridos, maRalzeda nu<br />

gardixedavs, bevrjel abanosa nu Seva, qariansa adgilsa nu<br />

dasjdebis da nurc bevrjel qalTan dawvebis. cxelis wyliT Tavs<br />

nu ibans, meti sicivec avia, maRali zaxilic avia, Rvinis sma Zvelisa<br />

190


da axlisa yvela ziani aris. saWmeli Roris Ãorci, qalami, ospi,<br />

Talgami, boloki, xaxvi, niori, bakila. raÁc mwvanvili iyos, ufro<br />

niaxuri, es yvelaÁ mazianebeli aris, raÁc soveli da nedli xeli<br />

iyos yvelasgan ifarezos da raÁ dRisiT daiZinebdes, Tavs qveS<br />

mdogvsa daiyrides da isunebdes. da visac ara sWirdes Txis Ãorcis<br />

Wamas eridebodes, rome es seni ar daemarTos. bevri Tbili wyali<br />

tvinda awyens da daasustebs. bevri civi wyali stomaqs awyens da<br />

raÁc wamali brusa Tavisa da gviweria, igive amas ergebis da pitnis<br />

S(a)rbaTsa asmevdiT, eZinos Tu eRviZos niadag sadafsa isunebdes, Tu<br />

(90r) niadag arwyevdes isi sjobs da iordasalebsa Seibemdes, kargia.<br />

niSani sqedasi. sqeda amas hqvia mrTeli kaci waiqces samisagan<br />

iqnebis da daemarTebis sisxlisagan, zafrisagan da sevdisagan. am<br />

senisa niSani pirvel es aris: kaci mrTeli iyos da araÁ sWirdes ra<br />

ZilSida kbilis xrWena mouvides da tansa TrTola mouvides, Tavi<br />

da tani daumZimdes, yuri Semoyiodes. es niSani rodisac naxo da<br />

gamoCndes icodi, rome sevdisagan aris. niSani sqedasi. ama<br />

sneulobasa Sigan Tu piri gauwiTldes da merme iis ferad<br />

gardaeqces icodi rome sisxlisagan aris, Tu ese niSani gamoCndes,<br />

ferÃis ConCxi gauxsnan da kotoSi mohkidon da marjvena da marcxena<br />

yifali orive gauxsnan kargia. Tu piri moyviTlod daucemdes da<br />

merme zafranis ferad gardaiqces zafrisagan aris da Ãelsa Sua<br />

ZarRvi gauÃsen da yovelTa TveTa kvatuSsa moikidebdes da Tavsa<br />

zeda grilsa tlesa Semoidebdes. (90v) Tu fersa zeda moSaod iyos<br />

da momwvanod dascemdes, is sevdisagan iyos. Tu sisxlisagan iyos<br />

imave wams Ãeli gauxseni yifali marjvena da marcxena orive, Tavsa<br />

kvatuSi mokide da grili wamlebi Semosdevi. Tu zafrisagan iyos<br />

Sua ZarRvi gauxseni, kvatuSi mohkide da Sublzeda ese wamlebi<br />

Semosdevi. aiRe Ãmeli vardi sami mityali danayili, erTsa kovzSigan<br />

vardis zeTSigan gaurion da Sublsa Semoscxon da gulis piri imiT<br />

dauzilon. Tu piris saxe daucemdes isi sevdis niSania. es seni<br />

miyrilTa, berTa da sevdianTa ufro daemarTebis. Tu sevdis niSani<br />

gamoCndes metis sigrilisgan da siÃmisagan iqnebis. wamali misi: aiRe<br />

Ãaris Zira da aputrati Ãmeli, danaye, gacer erTmanerTis swori da<br />

cxvirSida stviriTa Seayare da Tavsa qveSa muSksa, sadafsa da bzis<br />

furcelsa moiyrides rome misi suli ecemis, uked moiyvans. Tu<br />

pirisa saxe iseve missave saxesa zeda iyos Rvivis kakali danaye,<br />

191


ZmarSida gaurive da Tavzeda Semosdevi. Tu aseTi satkivari<br />

mouvides, rome iRrWe- (91r) ndes piri gauRe, vaSlis SarbaTi gaqen,<br />

nuSis zeTis zeTiTa gaurive da pirsa Causxi. Ãeli anu feÃi gauxsen.<br />

Tu sasicocxlo aris da iZvris Tvara wasuli aris da aRara<br />

moegvrebis ra, amas gareT, ama sensa Sigan, Tu ara sxva niSani<br />

gamoCndes mkudari iqnebis, ese seni daemarTos. Tu ar eSvelos,<br />

mkudarsa gvandes misad Sesatyoblad raÁc ZarRvebi aris kacis<br />

yvelazeda daiWireT Ãeli, Tu cocxali aris da iZvris, da Tu ar<br />

daiZvris, momkudari aris. sxva Setyoba kacisa. pirdarma gardaiqce,<br />

Tu ornive mjiRi gaixsnas da piri zurgisake qnas icodi mkudaria.<br />

sxva Setyoba es aris: rome wamsa kaci waiqces, Tu xrinva<br />

daawyebinos icodi mokuda, Tvaram Tu xrinva ar daiwyo, wamliTac<br />

ganikurnebis R(mer)TiTa. Tu ver SeityoT mkudaria, Tu cocxali,<br />

rkina gaaÃurve, Tavsa daadevi, Ãorci ar moswvas isre da Tu<br />

sasicodcxlo aris da Tma moswvas (91v) Seityobs. Tvaram mkudari<br />

iqnebis Tu ar daiZvris. ÃSirad Tavs iparsvides, TeTris ÃardlniTa<br />

da ZmriTa tle qnas da Tavsa Semoidvas. Ãardali mdogvi aris, Tavsa<br />

Tbilad Seinaxvides. didi Teriayi pirsa Caasxan TafliT galesili,<br />

rogorc Wkuazedan movides, gasaxsneli S(a)rbaTi miec. sxva sevda<br />

kidev aris. misi niSani, misi sikudili da sicocxle Seityobis da<br />

bolod amiT Seityobis. patara mdogvi danayon, Taflsa Sigan<br />

gayrion da Tavzedan SemosdeviT.<br />

sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs. amisi<br />

niSani es iyos: ama sneulsa ar daeZinebodes. wamali misi: babunaji<br />

vardis wyliTa da ZmriTa tled Seqeni da yovelTa dReTa Tavzeda<br />

SemosdeviT da razomica undodes iisa da lulufarisa SarbaTsa<br />

asvemdiT. saWmelad qerisa korkoti SeuwyeviT.<br />

erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs, saxelad asafrayi<br />

rqvian. misi niSani es iyos: mudam ZilSidan iyos da ar gaiRviZebdes,<br />

wasaubrobdes, waRma ukuRma ubnobdes. wamali misi: (92r) pitna ZmriTa<br />

moaduRe, amdoni erTi tlis magierad qnas, zed mosdvan tansa da<br />

siqangubini aWameT missa ferÃsa TbiliTa wyliTa dabandiT.<br />

erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian: mrTeli kaci anasdad<br />

waiqces, dabndes da didxans mkudariviTa idves da raÁ wamodges<br />

viTam Zilisagan moumxizlebia isre adgebis da isre Wkuiansa<br />

saubarsa daiwyebs, viTamc ara sWirebia ra, esec iqnebis rome<br />

192


gaSmagdes da Tavi moiklas an kldes gardavardes, an cecxlSi, an<br />

wyalSi Cavardes da amas Senaxva unda. wamali misi: vardis zeTi<br />

ZmriTa gaacxele, swori Tavsa Semoscxe, merme rogorca cnobas<br />

movides, ayiros Teslisa zeTi, Saqris julabiTa. qeris korkotisa<br />

wyliTa Seasvemde. Ãeli gauxseniT, rome yifalis qveSeT ZarRvi aris<br />

da aseTs rasme aWmevdiT da asmevdiT, rome guls Zali moumatos.<br />

kari da niSani layvasi, piris gamrudebasa hqvian. misi niSani es<br />

aris, rome duJva da Seberva ewyinebodes. pirveli (92v) niSani es<br />

aris: rome pirisa Zvali astkivdes da piris tyavi bruSad hqondes da<br />

emRerdes, eseca icodi Tu piri marjueniT gaumruddes da Tvalebman<br />

daizidnes, isi sevdisagan iqnebis. wamali misi: mudam bnelsa saxlsa<br />

dasvemdiT, sarke mieciT ÃelTa, ÃelT qondes da Sid imzerdes da<br />

mudam Tbilad amyofeT, zamTari iyos, Tu zafxuli daweros. navReli<br />

Wakuntlis wyliTa galeseT da cxvirSigan CauSviT, merme mastaqi da<br />

TeTri sakmeveli, vaSli da bia cecxlSigan dawvi, Tavi zed waaSvire<br />

da Tavzeda gardmoibure da ixrCole, rome imisi suli cxvirSida<br />

Sevides. mucelic gauÃseni afTimonis maTbuxiTa da afTimonis<br />

majunsac aWmevdiT. aiRe maSa da gareuli pitna, qondari, eseni<br />

ZmriTa moaduRe da ybasa da pirsa Semosdevi siTec stkiodes. sxvaÁ.<br />

meli(i)sa da irmis Ãorci asre moxarSon 298 , rome Zvalisagan<br />

daiyaros da isi 299 zeTis xilis zeTiTa malamaviTa Seqnan da Tavsa<br />

Semosdvan, marge aris. mamad zaqarias Svilma (93r) asre Tqvan: visac<br />

seni sWirdes, saWmels cotas miscemdiT, rome tani gauxurdes, misi<br />

Zvalebi gaxalvaTdes. sxva wamali: babunaji da gareuli pitna<br />

kargad moxarSon, merme Tavi zeda waaSviron, ixrColon, rome<br />

cxvirSi Sevides. saWmeli: muxudos wyali, anu nuSis zeTiTa, anu<br />

berZulis zeTiTa, anu niguzis zeTiTa, tredis Ãundi, WivWavi 300<br />

xarSoT kargia, Taflwyals asvemdiT, jaozsa pirSida idebdes, aseTi<br />

saWmeli mieciT rome raÁc seni iyos gaiRos isi, Tafli aris, rome<br />

uzmaT Wamos. merme moiRe es wamlebi: dariCini, zanjafili,<br />

zarambandi, niaxuri, ziraqimani, yvelaÁ swori qeni da sxva feri<br />

layvas wamali aiRe: lila, gareuli tarxuna TiTosagan oroli<br />

298 teqstSia `moxarSeon~.<br />

299 teqstSi `da isi~ gameorebulia.<br />

300 teqstSia `WavWavi~.<br />

193


dangi, Tayvis yveri ori drami, yvela danaye da xaTmisa zeTsa<br />

gaurive da TafliTa majunaT gaakeTe da ixmare.<br />

raSa - Ãelis TrTol(a)sa hqvian. (93v) mas SimSili, wyurvili da<br />

uqmoba kargaT argebs, TrTolas argebs, mouklebs, mlaSes wyalsa<br />

da gogirdsa Sigan Cajdebodes. es seni ufro didis Rvinis smisagan<br />

waekidebis, Rvinisaganac farezi qnas da vardis zeTi, cotaTa<br />

ZmariTa Tavsa moidvas. misi saWmeli: Semwvari Ãorci da Citi iyos,<br />

Tu Citis xarSo, da ospi, da qalami erTad Seqnili da Semwvari<br />

kurdReli da misi tvini kargia.<br />

niSani aRvikafaji. ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis,<br />

rome vera idnobdes. misi niSani es iyos: rome cota wairos daSvres<br />

da piris saxe gauwiTldes da mxiarulad iyos, ficxlad anu Ãeli<br />

gauxsnas, da anu wamali aaRebinos, rome zafra moakldes. Tu kaci<br />

ese mxurvale iyos, misi mosveneba ÃmeliTa qinZiTa da civiTa wyliTa<br />

iqnebis da SaqriTa iyos da sigrilisagan ixlaTi (!) veRar isaqmebs.<br />

kari, niSani filenjisa es aris, rome kacsa naxevari tani<br />

daubruJdebis, dausustdes da daumWldes (94r) ese seni layuasa,<br />

rabasa, Tasujnsa migavs. esec iqnebis Wkua wasvlodes ese misgan<br />

iqnebis rome zafra tvinisa savalsa ZarRvasa Sigan Cajdebis da<br />

tvinisa gza Sehkras mamad zaqarias Svili amas ityvis viTa ufrosic,<br />

ese seni balRmisagan da sinedlisagan iqnebis. raÁ ese seni<br />

daemarTos kacsa naxe Tu naxevari dasustdebodes eSvelebis<br />

R(mer)TiTa. Tu orsave mÃarsa damarTebodes da asoebi moebandebodes<br />

arRara eSvelebis ra da mokudebis kaci igi. wamali misi: Tu<br />

naxevari mÃari mobandebodes asre swamle Svidsa dResa wamalsa<br />

nuras fersa nuras miscem. saWmelad muxudosa da mdogvis saWmeli<br />

SeuwyeviT zeTis xilisa zeTiTa anu nigozis zeTiTa Svidsa dResa<br />

ukanis RarRarasa iqmodes, mdogviTa da qondriTa, TafliTa da Tbi-<br />

(94v) lis wyliTa, amas ukaniT Tu saWmeli moundes tredis Ãundi an<br />

Citi Semwvari erboTa wylisa magierad Taflwyalsa asvemdiT. Tu<br />

zamTari iyos, Tu zafxuli niadag Tbilad unda Senaxva, sasmelad<br />

Taflwyali.<br />

Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes anu<br />

maRlisa adgiliTa, anu ÃrmliTa, anu argniTa, anu isriTa, ese<br />

wamali hqen da ima adgilsa zeda dasdevi. aiRe batis qoni<br />

ormocdaaTi drami, daadvne da gaurie Svidi drami berZuli zeTi,<br />

194


aiRe lulufaris Ziri danayili da gacrili aTi drami da balis<br />

xili danayili da gacrili TiTosgan aT aTi drami gaurive. batis<br />

qonsa da zeTsa Sigan ima adgilsa, rome dakruli iyos Sescxe da<br />

uSvelis R(mer)TiTa. sxva wamali, rome cxvirsa Sigan Cauberven: aiRe<br />

erTi drami qalbana, muri, naxevari drami muSki, bora da zafrana,<br />

TviTosgan TviTo dangi, Taxvis yveri, weros navReli da yornis<br />

navReli TviTo (95r) dangi, Saqari erTi drami an orori drami da<br />

dangi danaye kargaT, rom fqviliviTa Seiqnas, aiRe qalis rZe da<br />

imiT gaurie da cxvirSida CauSvi da uSvelos R(mer)TiTa. misTvisve.<br />

aiRe Ãaris navReli, Saqari, zafrana, muSki erTmanerTis swori yvela<br />

danaye da g(a)sceri da ZveliTa erboTa cxvirSida CauSvi.<br />

kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa. raÁc iyos<br />

aqimTa uTqvams Tvalis tkivili ufrosi sisxlisagan iqnebis. misi<br />

niSani is aris: TvalSida ZarRvebi dausxvildes da kidec<br />

dauwiTldes, Tavis tkivili gamouCndes da TavqedianiviTa ubnobdes.<br />

misi wamali: uwin gasaxsneli wamali miec raÁc feri iyos, merme<br />

Ãeli gauÃseni, yifali zeiT mklavisa sadreksa zedaT napirsa aris,<br />

vardis zeTi Tavzeda Sescxe, da grili tleebi ferÃis terfsa da<br />

gulsa zeda (95v) Semosdevi, Tavzedac qalis rZiTa da vardis<br />

wyliTa galeson da TvalSigan amoivlon. icodiT raÁsac kacsa<br />

Tvalis tkivili daemarTebis oTxisagan iqnebis: sisxlisagan,<br />

zafrisagan, sevdisagan da balRmisagan. Tu sisxlisgan iyos, niSani<br />

es iyos, Tvali wiTlad hqondes da cxlad. wamali misi: Ãeli<br />

gauÃsen pirvelsa dResa da mesamesa dResa kvatuSi mohkide, Tavsa<br />

sisxli gamoiRos, saWmelsa zubuqad sWamdes Ãorcisa Rvinisagan da<br />

yovlis mÃurvalis saWmlisagan ifarezos, rasac sWamdes qinZsa<br />

gaurevdes da bnelsa saxlsa Siga da jdebodes, metad nu daiZinebs,<br />

broweulisa da iisa Sarabsa miscemdi.<br />

Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis: aiRe<br />

spilenZi damwvari sami drami, kargi 301 murdasangi erTi drami,<br />

gacrili samyiarabi, afioni, zafrana TviTo drami es yvelaÁ<br />

Seajumle da danaye da gaceri wmind[ad] 302 ... (96r) ...Rma sisxlman<br />

divili dauwyos, nu SeukravT, daexsen. rome erTsa kvirasa sdiodes,<br />

301 teqstSia `karagi~.<br />

302 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

195


mas ukan dayenebis wamali uyavi. wamali misi: mravalZarRvas wveniTa<br />

ayiya galesos da yurSigan CauSvas da ergebis.<br />

Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos, prasis wveni nelTbili<br />

ZmriTa CauwveTon, moalbobs da gamoayrevinebs.<br />

niSani rome yurTa bayli sdiodes. wamali misi: aiRe mwaris nuSis<br />

zeTi cotad gaaTbe da yurSida CauSvi, merme abane ba... 303 (96v) guls<br />

eyrebodes iordasalebi an danaye da an galese Saqris wyliT<br />

moaduRe TbiliT asvi, brewouli gamowure Saqari Cayare da wyliT<br />

moaduRe, asvi Zals miscems gunebaze da(a)yenebs. narijic ise qeni<br />

guls eyrebodes sakmevli danaye kvercxis cilSi galese da<br />

qaRaldze sascxebelis kobze da(a)kari, guls rom eyrebodes niSos<br />

qveS funCxaT imis Ziri mwvane gunda sanenebeli moaduRe da asvi<br />

Zmari SaqriT gatexilzeda asvi xuT feri Zirian furcliana danaye,<br />

RviniT asvi guls eyrebodes saWmeli gadegdos, duJs ayriebdes<br />

galeas (!) furceli dakrefe da Reri moxarCe kobziT umarili nuSis<br />

zeTi da(a)sxi, marilis magireraT dariCini, yarafili aWame.<br />

suravandis wamali: gundruki, danamasaiqi, TeTri sakmevli,<br />

kowaxuris cili, breweulis qerqi, qondari, Savi pitna Zirian<br />

furcliana 304 (97r) ZmriT moxarCe da pirSi igube.<br />

tylipis wamali urTxelis furceli danaye da karga mo(xa)rCe<br />

RviniT Semosdevi or dRes nu Sem... 305 banbasa RviniT moxarCe da<br />

qondari wa(a)yare, Semosdevi kuna, puris qato sami kobzi mozile da<br />

gamoacxve, Semosdevi tylip[ze] ... 306 qeris mqvili, puris mqvili<br />

RviniT ... 307 Semosdevi. xmeli nioris Reri ... 308 moxarCe da Tafli<br />

gaurie, xSiraT Semos[dos] TbilaT inCxlais Ziri danaye puris ... 309<br />

303 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

304 am gverdze teqsti gansxvavebuli kaligrafiiT aris<br />

dawerili.<br />

305 ar ikiTxeba.<br />

306 ar ikiTxeba.<br />

307 ar ikiTxeba.<br />

308 ar ikiTxeba.<br />

309 ar ikiTxeba.<br />

196


Txeli moxrake da Samosdevi, kargi ... 310 Tiaxmarexi gayles(e), xSiraT<br />

asvi. 311<br />

...riSvamdis (!) Zilisagan davardes, veRar gasZlebs da mokudebis<br />

kaci.<br />

ama yurisa simsivne zogjer buranSigan gamoCndebis da zogjer<br />

simrTeleSigan. Tu ÃSirsa buranSiga gamoCndes kargis niSani aris.<br />

ese oTxisagan iqnebis: sisxlisagan, balRmisagan, sevdisa da<br />

zafrisagan. (97v) Tu sisxlisagan iyos misi niSani es aris: feri<br />

wiTlad iyos, ZarRvebi savsed scemdes da Zalianad amaRlebul iyos<br />

da tanzeda axlad da mZimed iyos. Tu zafrisagan iyos misi niSani es<br />

aris tani misi sisxlisagan ufro cxlad iyos da tanSida simZime<br />

ara hqondes da mwve stkiodes. Tu balRmisagan iyos is adgili<br />

rbili iyos da moTeTro iyos ferzeda da tkivili wynarad iyos. Tu<br />

sevdisagan iyos ferzedan moSaod iyos da is adgili magari iyos da<br />

savsed da tkivili wynari. amisi wamali es aris, rome nuras fersa<br />

wamalsa aseTsa nu Semosdeb, rome is simsivne dasZras da dafantos,<br />

Tu simsivne buranSida gamoCndes Zneli aris, magram asre uwamlod<br />

rome ar dafantos, raÁc Rone iyos aseTi tleebi Semosdevi rome<br />

seni iqave moxarSos da simsivne gaaqarvos. da Tu buranSigan iyos da<br />

gaugrZeldes, maSin Ãeli gauÃseni, rom tkivili ausubuqdes. (98r) da<br />

Tu tkivili wynari iyos, wynarad uwamlebdi gamorCeuliTa wamliTa<br />

amisTvis rome satkivarisa simwvavisagan cxrod ar gardaeqces. Tu<br />

simsivne erTob tkiviliTa iyos rbili tleebi SemosdeviT, rogoraca<br />

ia da tuxti daulbosa magieri mulasaliTa. pirvelad rome simsivne<br />

gamoCndes da mwved stkiodes mCvari TbiliTa wyliTa daasole da<br />

Semosdev da Tu erTob stkiodes marili gaacxelos tafaSigan da<br />

SemosdeviT. Tu tkivili saSualo iyos, icodi rome Tavsa gamoiRebs<br />

selis Tesli danaye mulasaliTa Semosdev, sxva tuxti. da babunaji<br />

ulbosa wveniTa dazile da Semosdevi. siwynariTa daulbos. Tu<br />

Seityo dabaylebodes, mas dasalbobeli wamalebi Semosdev, rome<br />

Jamzed daalbos. aiRe sxvilis cercvis fqvili, qalmisa wveniTa, iis<br />

Ziris wveniTa, yvela erTad aduRe, manamdis rome gaskeldes, cota<br />

310 ar ikiTxeba.<br />

311 aq mTavrdeba gansxvavebuli kaligrafia da iwyeba<br />

teqstiseuli kaligrafia da Sinaarsi grZeldeba.<br />

197


vardis zeTi (98v) gaurive da Zvelis banbiTa zeda dasdevi da ra<br />

daJamdes nu gaagrZeleb, ficxlav aiRe cxvris Zveli nexvi, danaye da<br />

an batisa da an qaTmisa qoniTa dazile da Semosdevi. kidec<br />

gamoswmeds, kidec gaamTelebs. sxvave. Jola marili wyliTa moxarSe<br />

da dadnes, dazile da Semosdevi da daauamebs. Tu erTob gagrZeldes<br />

damwvari sadafi cota Tafli gaurie da Semosdev. an Tu simsivne<br />

sevdisgan iyos misi wamlebi SeuwyeviT grili wamlebi, qafuri<br />

malamos magieri, ZaRlis yurZenas wvenSidag marili daasolon da<br />

Semosdev. amisTvis rome simsivne ar imatebs da ori TeTri salesavi<br />

qinZis wyliTa galese da erTmanerTzedan Sescxe da afTimonis<br />

maTbuxica Seasvan rome tani sevdisagan gaswmidos.<br />

da araferi wamali yuris tkivilisa mis ukeTesi ar aris nel<br />

Tbili erbo furisa yurSigan CauSva erTob kargi aris R(mer)TiTa.<br />

Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes anu matli<br />

dabadebuli iyos, misi wamali: tenco danaye, gamo- (99r) wure da misi<br />

wveni yurSida CauSvi da uSvelos atmis furceli danaye gamowure<br />

da misi wvenica CauSvi, cota saymunia galese da yurSida CauSi da<br />

masve wamsa mohklavs. sxva. bolokisa da xaxvis wveni Caawure da esec<br />

mohklavs navReli risac aris isic mohklavs an cota sabri gaadgine<br />

wyliTa da yurSida CauSvi da ficxlav mohklavs.<br />

kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa. Tu kacsa<br />

cxvirSigan buasiri gamouvides misi niSani es aris rome cxvirisa<br />

naxevari Seekras da cxviris satkivari daRma ÃorciviTa gamova, xan<br />

gamova da xan wava. wamali misi. uwin yifali gauxsen, sideTec<br />

sWirdes, merme CqifiTa gamoglije merme wamali iyav, aiRe jangara<br />

ori drami, fiWvis gomizi xuTi drami danaye gaceri, merme aiRe<br />

berZuli zeTi da cvili Tormet Tormeti drami erTad aduRe, rom<br />

cotad gamovides, es danayili wamlebi Sigan gaurive da dazile<br />

malamos wesiTa, raÁ mogindes banbis patruki Sehqen da Sescxe (99v)<br />

yovelTa RameTa Seudev sanamdis gamrTeldebodes. Tu cxviridaRma<br />

sisxlma dauwyos divili unda Seityos aqimman romliTa gziTa<br />

modis da anu ramdeni feria. erTi es rome sisxlman wveTa daiwyos<br />

da ficxlad dadges is cxros sisxlis buxrisagan aris iqnebis rome<br />

uwin wynarad sdiodes da merme gaÃSirdes da guvian dadges ese<br />

sisxlis buxrisagan aris. da iqnebis erTpirad da ÃSirad warmosces<br />

198


sisxlma ... 312 ese oTx feri aris: erTi rome sisxli dasWarbdes tanis<br />

ZarRvebisgan, meore rome ZarRvi gaxsniliyos, mesame sisxli sasasa<br />

ZarRvebSigan gacxelebuliyos, misgan xSiri sisxli sdiodes da<br />

erTob Tavis tkivili gamoCndes amas Znelad eSvelebis. sxva niSani<br />

rome sisxli Tavisa, cxvirisa, da sasisa ZarRvebisagan edinos<br />

sisxli, amis niSani es aris: sisxli Txeli, wiTeli da cxeli iyos,<br />

iqnebis pirvelad Cqarad sdiodes da merme iklos da dadges, kargis<br />

niSani iqnebis rome avic iyos. kargis niSani es aris (100r) raÁ<br />

sisxlis dena gaTavdebis daswydes kaci zubuqad da fer wmidad<br />

iyos, Tu tanzeda damZimdes da fer yviTlad iyos avis niSani aris.<br />

rome kidec uwamlo maSinc avia.<br />

awe cxviris sisxlis denisa sargebeli mogaxsenoT axlad<br />

snebians rome simÃurvaliT iyos da yvavilisa quSuTosa imisTvis<br />

kargi aris da bednieri da sisxlisa dayeneba ar unda Tu ar<br />

nametnavad misWirdes da Tu ama saqmesa Sina sneuli damWldes da<br />

dasustdes da gayviTldes avis niSania. buranSigan rome sisxlman<br />

dauwyos dena ar unda dayeneba. amisTvis rome sensa gaswmeds da Tu<br />

erTob dauwyo dena da dasustdes, maSin unda daayenos isi, rome<br />

sisxlis daWirvebisagan sdiodes arca mas unda dayeneba. amisaTvis<br />

rome sensa gamoswmeds da maSiga Ãelisa gaxsna aris ukeTesi wamali,<br />

magram ZarRvsa wvrilad unda gaxsna. ama cxvirisave unda gaxsna<br />

cota idinos. kacsa rome cxvirTa sisxli sdiodes misi wamali:<br />

ficxlad Ãeli gauÃsen (100v) Tu marjuenas nestvsa sdiodes<br />

marcxena Ãeli gauxsen, Tu marcxenasa sdiodes marjuÀna gauÃsen da<br />

sisxli cota gamouSvi da RviZlis anu tyirpisasa kvatoSi<br />

mohikidos. misTvisve: Sublsa qafuri, vardis wyali da sandali scxe<br />

da cxvirTaca CauwveTe. cota qafuri. misTvisve: moiRe ospi, qeris<br />

fqvili, gunda, isrimi, murti, mayvlis furceli, amaTgan sworswori<br />

danaye da gascer da an ZmriTa da an vardis wyliTa mozile da<br />

Sublsa Semosdevi da SevasvaT mJavis broweulisa wyliTa, an<br />

narinjiTa an ZmriTa da wyliTa gazavebuli. misTvisve: patruki<br />

daiWire da gunda da qeriTa bagi danaye da ZmriTa Sezile 313 da<br />

patruksa Sescxe. da cxvirSigan Seudev anu CauwveTe cota qafuri<br />

312 ar ikiTxeba.<br />

313 teqstSia `SeZile~.<br />

199


sazamTros wyliTa da SeuxvieT Ãeli da feÃi mCvriTa Tu es<br />

cxvirTa sisxlisa dena snebisa oflisa denisa Jamsa daemarTos<br />

kargis niSani aris, Tu erTob sdiodes es wamlebi uyav rome<br />

dagviweria.<br />

cxvirTa dacemisawamali, rome cxvi- (101r) rTa dacema ukuayenos.<br />

vardis zeTi dawnioris furclisa zeTi cxvirSigan CauSvi da<br />

ukuagdebs. nel Tbili erbo orTave yurTa CauSvi da Tbili<br />

saxvretelic ukuagdebs, Tbili rame Tavzeda Semosdva, rome siTbo<br />

tvinSida Sevides marge aris. TavSubli, Ãeli erboTa daizilos,<br />

merme ufro karga yuris Ziri daizilos erboTa da cxvirTa dacema<br />

ukuayenos.<br />

kacsa Tu bage gausqdes misi is aris, rome yovelTa RameTa Wiasa<br />

ukanasa karsa iisa da lulufarisa zeTiTa izeldes. merme kitri<br />

Sua gahkueTe, erTmanerTsa Seusvi. raÁc orgniTve wyali gamovides<br />

aiRe is wyali da Sescxe gaxeTqilzeda. misTvisve: aiRe danayili<br />

gunda saxamebeli da umaruli da qaTira erTmanerTisa sworad.<br />

swori qen da jumlad danaye, moiRe qaTmis qoni, vardis zeTi, wminda<br />

cvili, cota erbo, eseni yvela malamad Seqen da zeda dasdev<br />

kvercxisa xeWepca SigniT rome Txeli (101v) apki akravs isi<br />

gaxeTqilzedan daidvas. daikras da qafurisa malamoc kargia da<br />

yovlTa RameTa juRabsa svemdes mravalZarRviTa. misTvisve. batis<br />

qoni, Ãbos qoni, qaTmis qoni erTad dazile da tled Semosdev marge<br />

aris. saWmelad moxarSuli Wakunteli da Toxlo kvercxi da ispanaxi<br />

qeris wyliTa Seqnili aWame.<br />

kari kbilTa tkivilisa. Tu kbilis Ziri gasqdes misi wamali uwin<br />

Ãeli gauxseni merme kvatuSi mohkide kiserzed da ospi da samyi<br />

pirSida daiWiros da mercxali danayili ZmriTa moaduRos da<br />

pirSigan igubebdes.<br />

kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili TuTubo an kawaxuri ZmriTa<br />

mozile samjer oTxjer zeda dasdevi da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

kacsa piri uyardes. misi wamali tkbilis saWmlisagan da<br />

niguzisagan ifarezos. Tu tkbili rame sWamos julabiTa piri<br />

gamoibanos. Tu niori sWamos kbilis Ziri an TafliTa an qaTiriTa<br />

daibanos. pirsa mudam (102r) vardis wyliTa da ZmriTa gamoibandes.<br />

kbilebsa zeTis xilis zeTiTa gamoikazmides, aseTi wamali hqeniT,<br />

rom kbilebi gaTeTrdes da suli gamoiRos es aris rom aiRe zRvis<br />

200


peruli, Cinuris natexi marili TviTosgan samsami mityali damwvari<br />

qeri, damwvari sumbuli da mocxari da Sabiamani. es yvela damwvari<br />

da ZmriTa dambali TviTosagan ororoli mityali da sandali ori<br />

mityali. es yvela erTad danaye da imiTa kbilis Zirsa daizeldes.<br />

da tyemali moxarSuli, moxarSuli atami, nesvsa uzma sWamdes marge<br />

aris, qeris anakveTic civis wyliTa da SaqriTa rome kbilsa Zirsa<br />

da pirsa imiTa izeldes kargia da kbilisa gaxeTqisa ZirisaTvis<br />

iseve. amas SeuwyeviT.<br />

Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes misi<br />

wamali ese qen: aiRe Ãmeli soinji da Ãmeli saSur ... 314<br />

(102v) (m)jdomisagan xvela SWirdes ielesameai, ia, kostai,<br />

Sarvalai, mariam sxalai, osopintro, Roris Caimela, mrava ZarRvai,<br />

tabela, matatela, cota TeTri sakmoveli, tabelai Ziri, oxatuveis<br />

Ziri, mTeli oxatuva Tu sicxe 315 q(o)ndes wyaliT asvi, Tvara RviniT<br />

moaduRe da asvi.<br />

(m)jdomis RviZlis wamali: danergili vardis Ziri, ekalis Ziri<br />

wiTeli wamali danaye da wyliT moxarCe, asvi guls uxTebodes<br />

vardis wyalSi niSaduri dadne da asvi.<br />

tylipisaTvis _ xizalarali wyliT motafe, Semosdevi.<br />

yverisaTvis _ damwvari irmis rqa ... 316 danayed, TaflSi gazile da<br />

Samosdevi. (103r) wiTeli vardi, broweulis yvavili, gunda, Sigan<br />

rome SigniT sxva gunda iqnebis da TeTri sandali, gaqlibuli<br />

TuTubo yvela sworswori wmindad danaye, vardis wyliTa aduRe,<br />

gamowure da imiT RarRara aqnevine. misTvisve aiRe TeTri Sabi oTxi<br />

drami, broweulis yvavili, qafuri da niSaduri. TviTo drami yvela<br />

danaye da gacer da rkinisa kovzi daasvele da ese wamali zeda<br />

daafare da piriSigan Seyare da aziden miTa. Tu zandikisa simsivne<br />

Tu zafrisgan iyos misi niSani es aris: piri rome mware ebas da ena<br />

yviTeli da cxeli iyos da swyurdebodes. misi wamali es aris: aiRe<br />

yviTeli alila xuTi drami da erTs Ramesa daaRbe da dilas<br />

moaduRe asre rome naxevrad moiyaros da gamowure da Seasvi. Tu<br />

danayili da gacrili misce TbiliTa wyliTa ori drami anu sami<br />

314 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

315 teqstSi `Tu sicxe~ gameorebulia.<br />

316 ar ikiTxeba.<br />

201


drami mieci. misTvisve. aiRe indiouri tyem- (103v) ali, Tu ar iyos<br />

Savi qliavi, xoSambris guli, ZaRlis yurZenas wveni, qeris wveni,<br />

amaTiTa gaqen da gamowure, da RarRara aqnevine marge aris. Tu<br />

balRmisagan, misi niSani es aris rome zandiki gaugrZeldes,<br />

rogoraca Tagvis kudi grZeli iyos, moTeTro da rbili, simwvave da<br />

sicxe ara hqondes, magari da mZime iyos. wamali misi: aiRe mdogvi da<br />

gunda da danaye da ZmriTa tled Semosdev. Tu zandikisa simsivne<br />

sevdisagan iyos misi niSani es iyos, simsivne magari iyos da piri da<br />

ena moSavo iyos, da esec iyos piris gemo momJao iyos, rome senisa<br />

simsivnesa hguandes. wamali misi, ese uyav rome pirSi daigubos da<br />

kidec iRarRaros, qinZis wveni qarfqinis wveni pirSida daigubos,<br />

kidec iRarRalos, rome simsivneman ar imatos da sartanad ar<br />

gadaiqces.<br />

niSani xunayisa xunayi amas rqvian, rome ÃaÃa stkiodes da<br />

saWmelsa ver CanTqmides, yelic gausivdes, ese avi seni aris,<br />

yelidaRma rome sisxli mosdiodes masac xunayi hqvia. (104r) Tu<br />

xunayi daemarTos yeli stkivdes sulsa vera irquemdes orisagan<br />

iqnebis: erTi sisxlisagan, erTi zafrisagan. Tu sisxlisagan iyos<br />

misi niSani es aris wiTeli iyos da raÁ Ãeli dasdva Signi iZrodes<br />

raÁ es niSani naxo ficxla Ãeli gauÃsen da sisxli metad bevri<br />

adine. Tu zafrisagan iyos ferzedan yviTeli iyos da nametnavad<br />

cxeli iyos da maja wvrilad da Cqarad scemdes. Tu cxvirSigan<br />

Cauvides da cxviri gausivdes imasac Ãeli gauxsen. aseTi SarbaTebi<br />

da saWmeli miec rome sisxli daawynaros. Tu zafrisagan iyos<br />

wamali misi: aiRe SirxiSti anu mJaviTa anu tkbiliTa broweulisa<br />

wyliTa anu qasnisa wveniTa xiaSambari daadnos da imisgan svas, rome<br />

muceli daulbos da gamowmindos da mere RarRala qnas. ama wesiTa<br />

aiRe muri wminda ori mityali da zafrana erTi mityali es orive<br />

tuxtisa wveniTa Caadnon amisgan iRarRaros rome muc- (104v) (y)ili<br />

daulbos da xiaSambari axliTa rZiTa daadnon da bora tuxtisa<br />

SarbaTiTa araadnon da isi iRarRaros da yeli daulbo. orive ori<br />

sworad moaduRon da am wyliTa xiaSambari gaqnan, da iRarRaros, da<br />

zroxis erboTa da RviniTa moduRebulTa, xaTmis wyliTa,<br />

iRarRaros da misi saWmeli qeris wyaliTa iyos, da anakuÀTis<br />

wueniTa saWmlad Seuwyon. da Tu sustad iyos, yifali gauxseni,<br />

amisTvis rome sisxlis daWarbebisagan aris da misgan daemarTebia.<br />

202


Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos simrTelis niSani<br />

aris amisTvis rome Zali da mamacoba misave adgilsa aris. Tu<br />

xunayisa ufalsa feri gaumwvandes da Tvalisa gareSemo gauSavdes<br />

masve wamsa mokvdebis. pirvelad rom xunayi gamoCndes yifali<br />

gauxsen da amdoni sisxli adine rome Sesustdes da masve wamsa<br />

uSvelis. da Tu susstad iyos maSin erTpirad nu aden, sam dResa<br />

aTaTi, anu xuTi drami, an amisaTvis rome ar (105r) dasustdes, da Tu<br />

dasustdebis sulis gubeba daerTvis da sisustisagan sulis gubeba<br />

avi aris, avis niSania da enis ZarRvi Zirsa Tu savse da gaziduli<br />

iyos ficxla gauxsen, yovneba ar unda erTob margi aris da Tavze<br />

da kvatuSis mokidebac kargi aris. Tu yeli asre SekrviT iyos rome<br />

aras CauSvebdes mumrRvani Seqen, pirSigan igubos da cotas<br />

CanTqmides, da agreve qafuris malama kvercxis gulSigan gaurieT da<br />

isic pirSidan iqonios da CanTqemdes, Triayi sWamos, isic kargi<br />

aris, nebiTa R(mer)TisaTa da Jolis SarbaTsa iRarRarebdes. Tu<br />

amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes avi seni aris.<br />

welTa Sua kvatuSsa moihkidebdes, merme es wamali SeuwyeviT. aiRe<br />

wiTeli wamali, samyiarabi, alisarCuli, TeTri sakmeveli,<br />

TviTosagan TviTo drami wvrilad danaye, merme biis SarbaTi<br />

gauriedve, ororoli mityali miec, rome sWamdes. Tu man ar uSve-<br />

(105v) los, zufis SarbaTi rZiTa SeuwyeviT. aiRe revandi da afioni<br />

TviTo drami, broweulis yvavili erTi drami da naxevari berZnuli<br />

Tixa, da kanafis Tesli xuTxuTi drami, sakmeveli naxevari drami<br />

danaye da gaceri, da qaTirisa wyliTa gaurive. kverebi Seqen da<br />

Crdilsa gaaxme. raÁ mogindes miec civiTa wyliTa sami drami<br />

saWmeli, fuSruki. miec nuSis zeTiTa. Tu movides slokiniTa,<br />

duJiTa, farezad Seinaxe da wamali es uyav. pirvelad RarRara<br />

aqnevine, amiTa rome xaxisa tkivilsa sweria. Tu zedasa xaxasa<br />

sdiodes anu duJsa hyvebodes igi avia da saWmels nu aWmev, da Tu<br />

slokiniTi amovides igi sjobs da nu geSinian. wamali es qen. pirvel<br />

ZarRvi gauxsen, merme aiRe TeTri sakmeveli, broweulis yvavili,<br />

TeTri xaSxaSi, samyiarabi, TviTosagan samsami drami, xaSxaSi ori<br />

drami danaye, gacer da raÁ mogindes miec sami drami, zeda biis<br />

sasmeli Seasvi (106r) civiTa wyliTa, aTi drami da saWmeli isrimiTa,<br />

anu TuTuboTa, an kowaxuriTa SeuwyeviT.<br />

203


niSani Ãmis Cavardnisa oris ferisagan iqnebis erTi sinedlisagan,<br />

erTi siÃmisagan. Tu sinedlisagan iyos misi niSani es iyos rame raÁ<br />

Ãmis amoReba undodes wvrilad amoiRos, asre rogorc patara<br />

lekvisa. ese balRmisagan iqnebis icodi Tu siÃmisagan iyos, Ãma<br />

weros Ãmasa ugvandes. wamali misi Ãmis Cavardnisa es aris. ficxla<br />

uwamlo Tu xani gamova Znelad gawmdebis da ewamlebis. Tu seni<br />

siÃmisagan iyos misi wamali. mravalZarRvis labi Seqeni daaWmevdi,<br />

nelTbili qaTmis xarSo, msuqnis cxvris guli, SaqriT, marge aris.<br />

kitris da aspanaxis xarSo, cxeli rZe, SaqriTa, karaqi SaqriTa,<br />

saxamebeli SaqriTa, abano bana ÃSirad, nelTbilis wylis sma marge<br />

aris, da tkbili broweuli cxelsa mCvarSigan gaxviveT da cxelsa<br />

nacarSida Casdev, rome Seiwvas merme Tavi (106v) moÃadon da misi<br />

guli SeSiTa datyliJon. merme iis zeTi cota anu nuSis zeTi ima<br />

broweulzedan daasxan, merme julabi Seqnan, da ama broweulis<br />

wvenSidan gaurion da gaaTbon nelad, da SeaWamon erTob margia. Tu<br />

sinedle da balRami sWarbobdes qalmisa loyia argebs, wamali misi.<br />

aiRe qalmis Sto da furceli, wyliT moxarSe, merme datyliJe da<br />

gamowure, da Tafli gaurive, da manamdisi aduRe rome Seskeldes,<br />

aWame margi aris. misTvisve. aiRe anguJati aTi drami, zafrana oci<br />

drami, Tafli erTmanerTSida gaurie da erTad galese, da aduRe<br />

manamdis, rome gaskeldes, merme pirSida daiWirebdes da wovdes, amas<br />

anguJatsa loyia hqvia. misTvisve. aiRe Ãmeli leRvi da pitna Ãmeli<br />

iyos, Tu nedli, ese swori wyliTa aduRon manamdis, rome dadnes,<br />

leRvi TafliviTa Seiqnas da gamowure, merme danayili samyi gaurive<br />

da cota kidev aduRe, sanamdis gaskeldebodes, da pirSida Ca- (107r)<br />

idebdes. Tu simÃurvalisagan iyos Ãmis Cavardna qeris korkotis<br />

wveni nuSis zeTiT erTob marge aris. Tu balRmisagan da<br />

miWirvebisagan iyos misi wamali qaTmis xarSo, cxeli rZe, Torxlo<br />

kvercxis guli, sxvilis cercvis fqvilis saxvreteli, yvela<br />

SaqriTa da Rvino ifarezos da julabs svemdes. Tu Ãma uTrTodes<br />

misi niSani da wamali didsa karabadinSida sweria.<br />

Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan<br />

Camovardnisagan stkiodes uwin mumia Seasvan erTi drami Tbilis<br />

wyliTa da SaqriTa, da mas ukan cxeli cxvris rZe Seasvan, da mas<br />

ukan es tle Semosdvan. aiRe mravalZarRvis furceli da cota qeris<br />

204


fqvili, Zmari da kvercxis yviTeli guli. es wamlebi amaSigan<br />

gaurive da Semosdevi marge aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />

Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali misi wamali es<br />

aris rome Ãorcsa abreSumi moabi magari maxvi (!) miec rom CanTqas<br />

da wynarad amozile, da kidev (107v) CaanTqmevine, da kidev amozide,<br />

manamdis qen rome amoiRos an CaiRos wminda iakob, wminda vlasi<br />

moixsenie.<br />

kari Ãvelisa ziyinafasi iyos Tu raÁc feri Ãvela rasden rigi<br />

im brZenTa aqimTa yvela Seutyvian, kargad unda Setyoba. Tu<br />

axvelebdes da balRams amoiRebdes daiWire mware vaSlis mware<br />

wveni marilSida gaurive da miT RarRara aqnevine, rom stomaqis Tavi<br />

gamowmindos. Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes daiWire CamiCi,<br />

TeTri sakmeveli, ra erTic gindodes wyalSida moaduRe, gamowure,<br />

cota nuSis zeTi gaurive da Seasvi cxelcxeli da ergebis<br />

R(mer)TiTa. Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos daiWire bambis<br />

kurkis guli xuTi drami, erTi drami Zira, sanelebeli, danaye da<br />

nesvis Teslisagan saxvreteli fuSruki Seqen, da erTmaneTSida<br />

gaurive da Seasvi. Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad<br />

amoatanos, guli eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes, kidec<br />

aÃvelebdes, Tavi stkiodes da qSinevdes, magra cxeleba ara sWirdes,<br />

(108r) Tu saxe ferzedac TeTrad iyos. Tu Ãmelad aÃvelebdes qeri<br />

gamoswure, amdeni qafuri, an TeTri sandali cxvirSidan CaawveTe.<br />

Tu swyurdebodes mJavanas wveni SaqriTa gaatkbe da vardis wyali<br />

gaurive, da Seasvi. misi wamali. Tu SeeZlos gasaxsneli miec, Tu ar<br />

SeeZlos es zufis SarbaTi miec, rom sxvas wamlebSida sweria, kidev<br />

arwyevine da saWmelad aspanaxi Seuwyevi, nuSis zeTiTa da Tbili<br />

wy(a)li mudam iRarRaros. erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan, misi<br />

niSani es iyos, rome xan grZlad aÃuÀlebdes da qSinva sWirdes, da<br />

uZilobac. misi wamali es iyos, mudam cxelcxelsa julabsa svemdes<br />

da nurafersa mJavesa nu aWmevT, saWmeli maSa SeuwyeviT. nuSis<br />

zeTiTa imasWamdes. Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos,<br />

misgan rame uSvelos gamocdili es majuni broweulisa uSvelis,<br />

mkerdis simagresac da sisxlsac daawynarebs, uzmasac miecemis da<br />

naWamsac. (108v) aiRe tkbili da mwife broweuli da qerqisagan<br />

gamoiRe, merme ÃeliTa gamowure, wmindasa WurWelsa Seinaxe, merme<br />

samosliTa gamowure da qvabSida Caasxi, da ori zoma Saqari gaurive,<br />

205


da nel Tbilad aduRe, da qafi moÃade, da raÁ gaskeldes, aiRe samyi<br />

arabi da qaTisa, TviTosagan xuT xuTi drami da merme wamalSida<br />

oci drami Tafl wyali gaurive. gaqen, rome dadnes da broweulis<br />

wyali zed daasxi, cecxlzed midgi da aduRe, rome gaskeldes aiRe<br />

da gaacive, da wmindasa WurWelSida Caasxi, da raÁ mogindes miec<br />

erTi drami. Tu SeZlos amaze da nuras aWmev, ese gamocdilia da<br />

uSvelis R(mer)TiTa. sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome<br />

kacsa awyendes. aiRe TeTri sakmeveli, qarTisa da samyi arabi, rubi,<br />

suri, yvela swor swori danaye da amisgan miec erTi mityali. (109r)<br />

Tu aman ar uSvelos aiRe anduzi, soinji, swor swori danaye, Tafli<br />

gaurive da miec es gamocdilia. Ãmelis ÃvelisaTvis. anakuÀTis<br />

wyali Seasvi, nuSis zeTi erTi drami, Saqari oTxi drami, Tbili<br />

Seasvi uzmaT. misTvisve. wamali rome naÃveli amoiRos, da<br />

Tirkmelisa da guerdis tkivilisa, da buStis tkivilisa, mkerdisa<br />

da muclisa, da stomaqisa tkivilisa, raÁc feri seni rome<br />

stomaqSian iyos yvelas uSvelis. aiRe pilpili oci drami, samyi<br />

arabi Teqvsmeti drami 317 , niaxuri, anduzi TxuTmeti drami, eseni<br />

danaye da gacer, TafliTa gaurive, merme gaerTdes, miec erTi<br />

gundis odeni, zeda cota Tbili wyali Seasvi da uSvelis. misTvisve.<br />

wamali kargi da gamocdili. aiRe muri da sadafi, Savi sakmeveli,<br />

Tafli, gaurive da cota pirSida daiWire. (109v) niSani nedlis,<br />

grilisa Ãvelasa rome uSvelis. misi majuni. rome mkerdi<br />

gamoiwmindos da sveli seni daamwifos. aiRe Ãmeli zufa, iis Ziri,<br />

mdogvis Tesli, anisoni, swor swori danaye da gacer, Tafli<br />

aaduRe, rogorc marTebs, majuni Seqen da axmare, TviTos Wamazeda<br />

TiTo kovzi unda. sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos. misi<br />

niSani is aris, rome Ãvela gauwyvitlad iyos da cxelebac sWirdes,<br />

da mWldebodes, da dRiv da Ram balRamsa sisxli hyvebodes. misi<br />

wamali: qeris korkoti, kirCxibiTa moduRebuli, xaSxaSisa<br />

SarbaTiTa Seasvas. daiWire TeTri xaSxaSi naxevari mityali, ayiros<br />

Teslis guli, kitris Tesli, TviTosgan naxevar naxevari mityali,<br />

gacrili fqvili, TeTri qaTira, rubisi, TiTosgan TviTo drami (110r)<br />

da naxevari drami, wiTeli wamali da niaxuris Tesli erTi drami,<br />

afTimoni, dariCini, naxevar naxevari drami. es yvela danaye da sams<br />

317 `Teqvsmeti drami~ teqstSi gameorebulia.<br />

206


dRe qliavis wyalSida gaurive, da Seasvi aw xaSxaSis SarbaTiTa. Tu<br />

es seni Zveli iyos misi niSani: duJis magierad balRamsa amoiRebdes.<br />

Tu am sensa swamlobde, asTe unda. wyliTa jami Tavsa da imisi<br />

bayli wyalSigan Caagdo da Cavardes, nurafers wamals nu miscem,<br />

sasikvdilo aris, da Tu wyalma zeiT moigdos, simrTelis niSani<br />

aris, da asre uwamle, qeris korkoti mieciT. Tu es seni Ãmeli iyos<br />

misi niSani: balRami iyos sisxlSida icodi firtvi dadnebis. misi<br />

wamali axali rZe aris, Seasvas cxelcxeli da Saqaric gaurive, da<br />

qeris korkotic Seasvas, da saWmeli axliTa rZiTa, brinjiTa, nuSis<br />

zeTiTa (110v) gaurive da aWame. sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali:<br />

aiRe erTi jami Tafli, ori jami wyali, cali pevSi cerecos Tesli,<br />

cota masTaqi, cota TeTri sakmeveli, cota sanelebeli danayeT da<br />

eseni asre moaduReT rome Seskeldes. sami jami erTzeda unda<br />

moiyaros, rodesac moundes TbilTbili svas da uSvelis. Tu<br />

Ãvelisagan Ãma Cavardnodes mas gasaxsneli SeuwyeviT. SirxiSti,<br />

xiaSambris guliTa, Tarangubini, ese galese da Seasvi, da yifali<br />

gauxseni, mklavis sadreks zedaT napirs aris, yovlis mJavianisagan<br />

ifarezos, da abano mudam ibanos. merme aiRe sxvilis cercvis wveni,<br />

cxeli Seasvi TaflwyliTa, da sazeliTa gulispiri daizilos,<br />

CamiCi ukurko aduRon da nuSis zeTi gaurion, da uzmosa aWamon, da<br />

saWmeli fuSruki Seqen da rZis julabic gaurion, da kvercxis<br />

yviTeli guli SaqriTa aWamon. Tu zaxilisagan an simRerisagan (111r)<br />

xma Cavardnodes. aiRe tkbilis broweulis qerqi, yviTeli alila,<br />

orive danaye da fuSruki Seqen, da Sigan gaurive, da aWame, qasnis<br />

wyliTa RarRara aqnevine. silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni<br />

aris. amisi niSani da wamali es aris. da mkerdis tkivili oTxisagan<br />

iqnebis. da aris erTsa sensa SavasaSavas hqvia. avi seni aris da<br />

misgan iqnebis mkerdis tkivili. amaTi niSani da wamali yvela didsa<br />

karabadinSidan swerian.<br />

kari da niSani stomaqis tkivilisa. mravlisagan iqnebis misi<br />

niSnebi da wamali yvela didsa karabadinsa hkiTxeT. Tu stomaqis<br />

simsivne sisxlisagan gamoCndes misi niSani es iyos rome sadnobelis<br />

Zali gauZlurdes da cxeli cxeleba mokidios, da enasa prke<br />

mokidos misi wamali. basaliki mklavisa qveSe napirsa aris, igi<br />

gauxseni da merme araferi. gasaÃsneli sarwyeveli wamali ar unda,<br />

rwyeva safaTariko aris, stomaqsa biis furclisa wvenisa (111v) unda<br />

207


Secxeba da misive danayili furceli massave stomaqsa zeda daadev,<br />

da vaSlis wveni, da vardis wyali, sandali Sig galesuli, amas unda<br />

Secxeba, da mumruRani vardis zeTiTa, da tkiviliTa Seqnili iyos,<br />

mCuarzeda gaaprtyele da stomaqsa zeda dasdevi. misTvisve aiRe bia<br />

da vaSli, Seswvi da danaye, da nedlisa ayirosa naTali Sigan<br />

gaurive, da Tusmaqanisa furcelic Sigan gaurive, yvela erTman<br />

erTsa gaurive, da stomaqzeda Semosdevi, da sasmelad mJavisa da<br />

tkbilisa broweulisa wveni, da biisa da vaSlisa wveni, da saWmeli<br />

ifarezos, saWmeli qerisa korkotisa da wveni broweulisa, unda<br />

dajereba da wyali swyurodes, iisa da lulufaris SarbaTi asviT<br />

wyliTa, da meoTxes dResa zeda mravalZarRvas wveni, ZaRlis<br />

yurZenis wveni, TviTosagan unda oTxisa dramis, xiaSambris guliTa<br />

galesuli iyos, da gamowurvili, erTi dangi zafrana gaurive, samsa<br />

dResa zedas zed asvi da es tle stomaqzeda Semosdevi. wamali<br />

mistlisa (!) aiRe qeris fqvili da sanda- (112r) li, da nedlis<br />

ayiros naTali, cota zafraniTa, ZaRlis yurZenas wveniTa tle Seqen<br />

da stomaqzeda Semosdev. Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes, misi niSani<br />

es iyos, rome stomaqisa Tavi usivdes, da piri da ena gauyviTldes,<br />

piri umwardebodes, da erTob cxlad iyos, da SewyeniT da erTob<br />

swyurdebodes. es simsivne sisxlis simsivnesa axlos axlavs. es tle<br />

Semosdev, ayiros naTali, xaTmi da qeris fqvili, kitris wveni,<br />

mravalZarRvas wveni da furceli, da xaTmi, danaye da tled<br />

Semosdevi erTob marge aris. Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos,<br />

misi niSani es aris, rom saWmeli ar undodes da pirsa dorbli<br />

sdiodes, cxeleba wynari iyos da simsivne rbili iyos, da wyurvili<br />

ara dia iyos, raÁ amisTana simsivne gamoCndes, yovelTa dReTa kamis<br />

wveni, niaxuris wveni, oroli unkia nuSis zeTiTa gaurive da miec<br />

Svid dRemdis da mas ukan aqlil- (112v) maliqi, kamis Tesli, aTaTi<br />

drami, oTxiTa litriTa wyliTa moaduRe, asre rome erTs litrazed<br />

moiyaros, da yovelTa dReTa oTxi unkia amisgan da sami drami nuSis<br />

zeTi gaurive, da miec, margi aris. misi saWmeli Wakuntlis furceli<br />

nuSis zeTiTa da zeTis xilis zeTiTa miec, da wylis magier<br />

mulasal (!) asvi. erTi sxva magari stomaqis simsivne aris, misi<br />

niSani da wamali yvela didsa karabadinSidan sweria. erTi sxva<br />

stomaqis tkivili aris SigniT mjdomi gamoua, isica didsa<br />

karabadinSi sweria.<br />

208


kari bloyinisa da slokinisa mravlisagan iqnebis. aris rome<br />

cxeleba da wyurvili daemarTos, es SeuwyeviT, dileulad Tbilsa<br />

wyalsa asvemdiT da arwyevinebdiT, da yovelTa dReTa saWmlad qeris<br />

korkotsa aWmevdiT, da julabiTa cota niguzis (113r) zeTi gaurive,<br />

da bazrrayatunsa Seasvemdi, da broweulis wvensac asvemdi SaqriTa.<br />

slokinisa niSani da wamali. majuni ziraqimanisa da Triayi arabia<br />

ergebis, saWmeli raÁc grili iyos is SeuwyeviT. Tu swyurodes da<br />

piri umwardebodes nuSis zeTsa Sexvretdes, da naxevari mityali<br />

Taxvis yveri ZmriTa miscen marge aris. egeba wamali aeRos Ãmeli<br />

slokini daerTos. wamali misi axali rZe, qeris wyali SaqriTa,<br />

nuSis zeTiTa, tkbili broweuli, qasniTa, bazrayatunisa labi, es<br />

yvela erTad miscen margi aris. iis zeTi cxvirsa icxos, kiseri da<br />

beWi zeTiTa daizilos. sxva slokinSi da stomaqidaRma, bevri<br />

satkivari daerTvis an rwyeva, an stomaqis TrTola. amis wamali<br />

didsa karabadinSida swerian.<br />

niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da sasmelsa Znelad<br />

CauSvebdes. misi wamali cvili erboTa (113v) da iis zeTiTa Seqnili,<br />

malayurisa da maxmurisa, da laviwisa beWamdis amiT izeldes.<br />

niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes, asre unda, rome<br />

iarebodes, anu saqmarsa iqmodes, muxudos furcliTa tansa ibandes<br />

da argebs. qabri ZmriTa da TalgmiTa, da mdogviTa galesuli, da<br />

ZmriTa Senaxuli, da xaxvi ZmriTa Senaxuli, da qaTmi sadafiTa da<br />

nioriTa. eseni Tu sWamos da usunos, maSin moundebis saWmeli. misi<br />

broweuliTa da ziraqimaniTa Seuwyevi, da Semwvarsa batkansa da<br />

Tbil(i)sa purisa suli saWmelsa moandomebs.<br />

niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes da esec iqnebis gulsa<br />

saWmeli undodes da stomaqsa ara CauSvas, misi niSani wamali didsa<br />

karabadinsa hkiTxeT.<br />

kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos. misi niSani es iyos<br />

civi qari da civi wyali iamebdes, da Tbili, da mÃurvali<br />

ewyinebodes. wamali misi grilsa saxlSidan daawvine da gareSemo<br />

(114r) marili oTxi drami, zanCafili ori drami, pilpili oTxi<br />

drami. es yvela danaye da gaceri, da erTmaneTSi gaurive, da perul<br />

moÃdiliTa TafliTa Sezile, da majdunad Seqen, da raÁ mogindes,<br />

amisagan miec erTi mityali Tbili wyliTa. ama wamalsa micemasa<br />

209


ukanis gasinjeT, Tu muceli daucxres eSvelebis, Tvarem karga ar<br />

eSvelebis icodiT.<br />

meores isyisa tablisa qvian rogorca ziyisa sisxa agreve amisi<br />

iqnebis, asre rome RviZli gauÃurdebis da wyalsa moandomebs,<br />

dasvams, RviZlsa ara mouxdebis. arabulad sisxa amas ityvis, viTa<br />

wyali masvio, magram ziyisagan amisi wyali ufro iqnebis. amisi<br />

niSani es aris muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces. asre<br />

gaumagrdebis, rome Ãeli dakra tablsaviT Ãmas amoiRebs, da<br />

iberodes. ese qarisagan iqnebis da bloyini undodes, da ver<br />

aboyinos, Tu aboyinos, moisvenos. ese seni simÃurvalisagan iqnebis<br />

da sigrilisaganaca iqnebis. Tu simxurvalisagan (114v) iyos axlisa<br />

kamisa da niaxurisa wyali vasvaT, kargi aris. babanujisa da aqlal<br />

maliqisa moxarSevdiT da imas tled SemosdebdiT. Tu sigrilisagan<br />

iyos mavali, usuli miscen mwaris nuSisa zeTiTa da TeTri<br />

sakmeveli, nana, sxva Ãmeli sadafis furceli danayon, gacran da<br />

TafliTa gaurion, da bamba daasolon, da sajdomsa daidvas, da<br />

gulangubini mostagi miec, da fetvisa anakveTisa moxalva da<br />

Semodeba mariliTa margi aris, da naxevari mityali aSayi galeso<br />

wyliTa TbiliTa, gaadno da Seasva samsajer zisxasa uSvelis, da<br />

saWmeli amasca ziyisa sisxisa SeuwyeviT. merme lamis zisxisa es<br />

aris kacsa miT waekidebis buasiri sWirvebodes da bevri sisxli<br />

sdenodes da dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes. ama senisa niSani<br />

es aris, rome sigrile moreodes da RviZli gagrildes. pirvelad<br />

ferÃni dausivdnen da mere muceli, da yuri, ukanis piris saxe da<br />

Ãelni, da sxva adgilica, sadaca TiTi daaWiro (115r) Sin daeflas<br />

da erTsa wamsa iseve darCes. merme missa alagsa amovides, da ziyisa,<br />

da tablisa sisxTaSigan piri da Ãelni ara gausivdnen, Ãeli<br />

gauwvrilden da ZarRvebi mSvildisa sabeliviTa gazidul iyos, da<br />

Tvalni ukuscvivdnen amisa da sxvisa ziyisa gvari erTi ar aris.<br />

wamali misi es aris. Tu fseli wiTeli iyos da skeli niSani<br />

simÃurvalisa aris, da amas pirvelad Ãeli gauÃsen, da upriane aris<br />

da marge. merme gasaÃsneli unda da rwyevac kargia, sams dReSigan<br />

erTxel. Tu am senSigan civeba da Ãurveba iyos maSin arc Ãelis<br />

gaxsna varga da arc wamlis aReba gasaÃsneli. sanamdis civeba da<br />

Ãurveba ara wava, da rwyeva da RarRara erTob marge aris. sxva<br />

wamali misi. abi da revandi, abi mazarioni, erTob margi aris. abi<br />

210


evandisa mamadis Svilis zaqarias nusxisa aiRe revandi, Rafitis<br />

wveni da qasnis Tesli samsami drami, Rariyoni aTi drami, SarbaTi<br />

ori (115v) drami da naxevari, Seqnilisa SarbaTebSida yovelT<br />

kvireTa erTxel miscemdi, margi aris. ufmro Zlierisa abisa _ aiRe<br />

abi mazarioni danayili, naxevar naxevari drami da tkbili nuSis<br />

guli, erTi drami qaTira, ama wamlebisa wona Saqari gaadnev da es<br />

wamlebi danayili, da gacrili, da gamdnari, SaqarSida dazile da<br />

abebi Seqen ese yvela, erTi SarbaTi aris, xan iyos rome am abis<br />

Wamisagan stomaqi gamoCndes, nuSis zeTma wva daawynaros, Tu gulis<br />

reva gamouCndes bia gamowoos da is daawynarebs, da Tu absa ukaniT<br />

simÃurvale gamoCndes, da rasdensa dResa qasnis wvensa da<br />

kowaxuris wvensa tabaSiriTa miscemde, margi aris.<br />

wamali sisxisa moiRe Zeranas furceli da samsa dResa ZmarSigan<br />

daalbe, da merme amoiRe, ormocsa dResa CrdilSida gaaxme, mere<br />

danaye da gaceri, da misgan Seasvi yvelTa dReTa TviTo drami,<br />

RviniTa kargiTa da gamocdili aris. misTvisve. ori dangi farfioni<br />

danaye, yovelTa diliTa Toxlo kvercxiTa aWame. grilsa sisxa ... 318.<br />

319<br />

(116v) pirwmindi, matantela, marwyvis furceli, samferi ombali,<br />

pawai dedalperais Ziri, TeTri Ziri, wiTeli qinZi, kamis devi, iqi<br />

maliqi, axeul daxeulis cxrai Tavi niori, qalis umaruli, irmis<br />

rqai, Tiaxmaruxi, agini yvela asvi, xaris Ziraic, liqorieis nawuri<br />

asvi naxevari iqinei gamzane da naxevari nakbenze dadevi.<br />

slokinisaTvis isdorisaTvis. dedal mamali ia, kostei mariam<br />

msxalai, elusamelai, kurmuxa, TeTri da Savi pitna, saro, orferi,<br />

TeTri sakmoveli, jaozi, Savi bJolis cili, kopitis qerqi,<br />

taxtoxai, qveS nigziris Ziri, siqilanjis Ziri, es(e)ni kas RvinoSi<br />

TafliT moxarCe da TbilaT asvi dila saRamos, jaozi sakmoveli<br />

Cadev ... 320 (117r) ... drami es yvela danaye erTad, gaurive, da yovelT<br />

kvireTa orsa dramTa asvamdi, siqangubini usuli Sigan gaurive. Tu<br />

amas vera gauZlos daiWire erTi mityali mazarioni, Zvelis<br />

ZmarSidan Casdev erTs kvirasa, merme Zmrisagan gardmoiRe, aseTs<br />

318 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

319 116r, 116v – locvebi.<br />

320 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

211


alags gaaxme rome arca grili iyos da arca cxeli. raÁ gaxmes mas<br />

ukaniT daiWire RafTis wyali ori drami, kitris Tesli mityal<br />

naxevari, qasnis Tesli aTi drami, es yvela danaye, da qasnis wveniTa<br />

yursebi Seqen, da erTsa kvirasa, yovelTa dReTa, ama yurssa<br />

miscemdi, saqangubiniTa usuliTa, da saWmlad, uSobelisa Zroxisa<br />

Tav-ferÃi ZmriTa moxarSe, aWame, kargaT mouÃdeba. misTvisve. daiWire<br />

Tuxmaqani, ayiros Tesli, da xiaSambris Tesli, wvrilad danaye,<br />

wyliTa Sezile da wveni gamoÃade da patara qeri gaurive, da<br />

moaduRe, da fuSruki Seqen, da Sigan TeTri (117v) Saqari gaurive da<br />

aWmevdi. raÁc qariani iyos yvelasagan ifarezos, Tvaram tyirpsa<br />

awyens da saqmesa daamZimebs. satacursa, da nesvsa, da kitrsa<br />

sWamdes, kargad mouÃdebis, siqangubinsa bevrsa nu aWmev, ziania,<br />

mJaviTa Seqnili saWmeli kargi aris. ama senSigan saWmeli _ qaTami<br />

da ÃoÃobi xan Semwvari da xan moxarSuli, da samarxo _ ospi, nuSis<br />

zeTiTa, margi aris, kvawaxuriTa, ZmriTa da tkbiliTa broweuliTa,<br />

Ãmeli xili, wiflis guli da nuSis guli, Ãmeli leRvi sWamos da<br />

zeda 321 siqangubini Sesvas, wyurvils mouklavs. kvawaxurisa yursi<br />

erTob margi aris. ama wesiTa rome yursebSigan swerian kvawaxuris<br />

yurssa bevrsa nu miscem, amisTvis mucelsa Sekvra ar unda, Seqna<br />

kvawaxuris yursisa. aiRe kowaxuri, gawmedili rubisusi, vardi,<br />

kitrisa da nesvis Teslisa guli samsami drami, mastaqi da sumbuli,<br />

revandi da zafrana, oroli drami qasnis Tesli sami drami,<br />

tabaSiri erTi drami da naxevari, (118r) gawmedili Tarangubini. eqvsi<br />

drami gaadvne, da es danayili wamlebi Sigan gaurive, dazile da<br />

yursebi Seqen. TviTos mitylis siqangubiniTa da broweulis wveniTa<br />

miec. misTvisve aiRe Ãmeli Zroxis nexvi da misis meoTxedisa wona<br />

qasnis furceli gaurive, danaye vaJis fseliTa, anu Txis fseliTa<br />

da ZmriTa dazile da tled Semosdev. is sxvaÁ tle. aiRe Txis Zveli<br />

nexvi da zroxis nexvi Ãmeli, danayili qerisa da fetvis fqvili,<br />

amaTgan TviTo pevSi, es yvela ZmriTa Semosdev, margi aris.<br />

sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans simÃurvalisa<br />

RviZlisa tkivilsa sweria, ise iÃmare mudam, mucelzeda es tle<br />

Semosdev da Seiwyos. daiWire spilenZi damwvari da farifoni,<br />

wiTeli wamali, fetvis fqvili, cxvris nexvi Zveli da bora,<br />

321 sityva gameorebulia.<br />

212


TviTosagan TviTo mityali danaye, anu RviniTa, anu Tafl- (118v)<br />

wyliTa dazile, tled Semosdev.<br />

Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos, misi niSani.<br />

imave RviZlisa sigrilisa niSani iyos da wamalica iq monaxe, sadaca<br />

RviZlis sigrilisa sweria. ama wamlebiTa RviZli simrTelezeda<br />

moiyvane, merme sisxisa wamlebi uyavi am wesiT, rome swerian wamali<br />

misi. saWmelsa arafersa ar unda Wmeva, wyalsa nu asmev, misi saWmeli<br />

es iyos: puri gamoacxon kargaT, am wesiTa rome kamis da niaxuris,<br />

da anisonisa Tesli, da ziraqimani Sigan erios. ama pursa da<br />

yovelTa dReTa ama purisagan ormocdaaTi drami SeuwyeviT<br />

saWmelad, da muxudos wvenSida Cahyrides, daalbobdes da agre<br />

sWamdes, niadag boloksa Wamdes, margi aris. didi Triayi da araba<br />

Triayi, da raÁc amaT gvandes didrovani majunebi yvela kargi aris<br />

da TbiliTa wyliTa ibandes da Tornezedan oflsa idendes, margi<br />

aris. sxva sisxisaTvis. wamali kargi da mSveleli R(mer)TiTa. aiRe<br />

yviTeli aliloÁ, TurbuTi, danayili, gacrili, aT aTi drami,<br />

balila oci drami ... 322 (119r) ...sa sisxasa uSvelis. mere tleebi<br />

Semosdev. tle sisxisa. aiRe bora, zroxis qoni, TeTri sakmeveli da<br />

vaSayi. yvela danaye da kitranas wveniTa tled hqen da Semosdev,<br />

ergebis. misTvisve. aiRe vazis nacari da muxis nacari, da Ãmeli<br />

Txis kurkli, da Ãmeli zroxis nexvi, danaye da gaceri ZmriTa, da<br />

simsivnezeda tled Semosdev, yovelTa dReTa zRvisa wyalSida<br />

ibanebodes, rbilsa miwazeda siaruli, qviSazeda da mzisa pirsa<br />

jdoma margi aris. da saWmelad saero puri, asre rome kamisa da<br />

niaxuris Tesli, soinji, ziraqimani da anisoni, yvela danayili<br />

comSida gaurive, gamoacxve da aWame. saWamadsa muxudosasa<br />

Seaqnevinebdes, Sigan dariCini, pilpili, ziraqimani da niaxuris<br />

Tesli gaurive, danayili, ÃorcTagan ÃoÃobi da qaTami, da maTi<br />

mzgavsi romelic iyos. Tu ama lamisa sisxaSida kaci erTob<br />

damZimdes, da ZilSigan krTebodes, da uZiloba daemarTos. mas<br />

araferi wamali ar uSvelis. Tu (119v) ese ara sWirdes, maSin<br />

imedulad iyav.<br />

322 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

213


samive ferisa sicxisa. ori dro erTob Zneli aris, erTi wyaldidobisa<br />

da erTi Semodgomisa. Tu ama drosa wamloba gindodes, amisi<br />

wamloba saimedo aris.<br />

Tu Rone ar iyos ese subuqi da uziano, wamlebi SeuwyeviT. aiRe<br />

siqangubini usuli buzrgi da cota revandi, cota SasTaras Tesli,<br />

cota qasnis Te(s)li, gaurive da Seasvi, rome ima sensa ar ematos.<br />

sasmeli da saWmeli is rom gviTqvams isre SeuwyeviT.<br />

kari iarayanisa, iarayani amas hqvian rome kacsa tani da Tvalis<br />

siTeTre gauyviTldes, oTxisagan iqnebis. erTi Znelis zafris<br />

cxrosagan. ese cxro mÃurvale aris, erTsa dResa mova da meoresa<br />

ara, da aSfoTebs. im cxrozeda Tu meSvidesa dResa siyviTle<br />

gamoCndes, saSiSari aris. amisi niSani da wamali ima cxrosa<br />

karSigan werian. Tu waekidos ese samÃurvalosa, saWam- (120r) lisagan<br />

anu Rvinisagan. misi niSani es aris, rome RviZlsa simÃurvale<br />

sWarbobs, da aduRdebis sisxli RviZlSigan, da gayviTldebis isi<br />

kaci, naRvlisa da RviZlisa simÃurvalisagan aris. misi wamali.<br />

yvelaÁ RviZlisa simÃurvalisa uyaviT. SarbaTi da tle yvelaÁ<br />

grili SeuwyeviT da Rvinosa nu asmev. grili SarbaTebi ese aris:<br />

tkbilisa da mJavisa broweulisa, da qasnisa, da ayirosa wyali,<br />

mJaves kitrisa da sazamTrosa wyali, da Tuxmaqnisa wyali SaqriTa,<br />

da siqangubini ZmriTa Seqnili, Tesli qasnisa siqangubinSigan<br />

gaurive da moaduRe, sasmelad qasnis Tesli qeris wyliTa<br />

moduRebuli iyos, satkivars gamoiRebs da gaswmends, da zeTis xili<br />

ZmriTa Seqnili sWamos, margi aris. axali qinZi Taras furcliTa<br />

sWamos, argebs da saWmelad Tiknis Ãorci isrimiTa, anu ZmriTa<br />

Seqnili sWamos. (120v) Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos is<br />

ufro avi da mZime aris. Tu RviZlis Sekrvisagan iyos, misi niSani es<br />

aris: piri umwardebodes da swyurdebodes. raÁ es niSani naxo<br />

icodo, rome qveSe savali gza Sekruli aris, zedaT iarebis da<br />

misgan aris siyviTleo. Tu zeda savali gza Seikras da iarebodes<br />

qvemosa gzasa, misi niSani es aris, rome misi fseli wiTeli iyos<br />

viTa Tixa da moSaod dascemdes, da navali yviTeli iyos. Tu Sevides<br />

nawlevTa aSfoTebdes da Seqnas Zneli kolinji, da ese Sekura<br />

iqnebis navalisa. sisqisagan dajdebis pirsa savalisasa da Caqrebis.<br />

miT iqnebis nasqeloba. awe daiWire Sardi, dadgi da naxe, Tu<br />

yviTeli iyos da sveli, icodi rome simxurvale da zafra sWarbebia.<br />

214


amas asre unda: uwin wamlebi daalbo, asre rome aiRo niaxuris<br />

Tesli da kamisa, da cerecos Tesli, samive swor swori hqen,<br />

moaduRe da gamowure, da sami mityali mwaris nuSis (121r) zeTi<br />

gaurive Sigan, da yovelTa dilaTa asvemdi, da ima sensa daalbobs.<br />

da saRamos erTi mityali bolokis Tesli, erTi mityali nesvis<br />

Teslis guli, erTi mityali anisuri, naxevari mityali cerecos<br />

Tesli, naxevari mityali niaxuris Tesli, es yvela siqangubinSigan<br />

Cauyare da Seasvi, da merme arwyios marge aris, da Sekrulsa<br />

RviZlsa gaÃsnis da gamoswmends. erTi mityali Wakuntlis furceli<br />

miscen siqangubiniTa erTob marge aris da Sekrulsa RviZlsa<br />

gaxsnis. sxva gasaÃsneli wamali: aiRe yviTeli alila aTi mityali,<br />

saymunia dang naxevari, aTi mityari Tarangubini, asi mityali wyali<br />

daasxi da daalbe, gamowure da alila danayili, da gacrili Sigan<br />

gaurive, da saymunia sxvilad danaye danis tariTa da gaurive, da<br />

Seasvi. mucelsa gaswmeds da siyviTlesa gaiRebs da gaxsnis<br />

mucelsa. Tu siyviTle darCes tansa da TvalTa, misi wamali: aiRe<br />

erTi (121v) mityali bora da bolokis wvensa kargsa Rvinosa Sigan<br />

gaurive, da kaci abanosa Sigan Casvi, da isre Seasvi, da erTob margi<br />

aris, oflsa adens da siyviTlesa gamoiRebs, da naskusa gaxsnis<br />

brZanebiTa R(mer)TisaTa. yursi revandisa, siqangubini buzurgi, eseca<br />

margi aris da misi saWmeli yvelaÁ ZmriTa Senaxuli, qabri da<br />

bolokis furceli variiTa Seqnili da kombostos furceli, zeTis<br />

xilis zeTiTa, margi aris. Tu wyurvili mouvides, wyali qasnisa,<br />

siqangubiniTa buzurgi miscen, marge aris. Tesli qasnisa da wyali<br />

Toxmaqanisa, da bolokis furclisa wyali, mJavisa Turinjisa<br />

siqangubiniTa Seasvas, erTob marge aris. Tu es seni welSida<br />

Cauvides da yolinji gamoCndes, mas maled oyna uyon da gasaÃsneli<br />

wamlebic uyon, rome seni gaiRos, yvelis wyali da aqlemis rZe<br />

Seasvan, eseca margi aris. Savi iarayanisa niSani ese aris.<br />

RviZlSigan sevda darCebis da (122r) tyirpma ver gazidna misken,<br />

naskvisa bediTa. naskvniloba ese aris, rome RviZlsa da tyirpsa Sua<br />

gza aris da gza Seikrvis da imiTa gamoCndebis Savi iarayani. Savi<br />

iarayani erTi sxva aris, amisgan waekidebis, rome RviZli rome<br />

nametnavad cxeldebodes da isre gaÃurdes RviZli, rome sevda<br />

imaSigan daiwvas da isi damwvari sisxlSida gaurios da yovelsa<br />

asoSida mivides. erTi sxvave amisgan waekidos isi rome RviZlSida<br />

215


damwvari aris, isi sevda Seiqnebis da misganac Savi iarayani<br />

gamoCndebis. Tu ese satkivari tyirpSigan gamoCndes da tyirpSigan<br />

iyos siSavisagan yviTlad eqces, Sardi wiTladaca Seiqnas. Tu mzesa<br />

uCveno, yviTlad gardaiqces. Tu ese satkivari tyirpisgan sWirdes,<br />

marcxenisa Ãelisa saRviZle gauÃsen. Tu RviZlSigan iyos, marjvena<br />

saRviZle gauÃsen. yvelis wvenSigan siqangubini, afTimoniTa<br />

Sekazmuli gaurive da Seasvi.<br />

Tu ama satkivar- (122v) Sigan civeba anu cxeleba gamoCndes, wyali<br />

qasnisa Seasvi, da saWmelad misTvis qasniTa ZmriTa da niaxuriTa,<br />

anu Tiknis Ãorci Seuwyon, qabri ZmriTa gazrdili da furceli<br />

bolokisa, da wyali bzisa furclisa, TviTosagan TviTo unkia 323 ,<br />

abusalalabisa wyali da qasnisa wyali ori unkia 324 , qabrisa<br />

furclisa erTi unkia 325 . ese wamlebi yvelaÁ erTad aduRon da merme<br />

daswuron, da xiaSambari amiTa daadnos. ese gasaÃsneli wamali ar<br />

iyos, yovlisa senisa wamali aris.<br />

niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides, arc grili<br />

iyos da arc cxeli da tani kacisa daamWlos, Tma Camoscvivdes da<br />

pirisa saxe xan gauwiTldes da xan gauyviTldes da asoni<br />

garbilebodes da wvivni gauwvrilden da mklavnica gauwvrilden,<br />

pirisa saxe gamoecvalos da yurebi gaudiddes, cxvirisa wveri da<br />

yeli wvrilad eCvenos, Tvalni Rrmad ukuucvides da Tmisa wverebi<br />

daiyos. misi wamali: alilasi (123r) maTbuxi miec. mas ukaniT<br />

broweulisa SarbaTsa unda micema, ase rome SarbaTsa Sina<br />

mogonebuli aris da erTob margi aris. sxva: marto siqangubini<br />

TurinjiTa mJaviTa erTob margi aris. Tu Ãorci moundes ÃoÃobi da<br />

qaTami aWameT. sxva amisi wamlebi cxrosa rigSigan swerian da<br />

sadaca diyi sweria iq naxeT.<br />

kari tyirpis tkivilisa. icodiT tyirpis tkivili mravlisagan<br />

aris. erTi simÃurvalisagan. misi niSani is aris, rome marcxenaman<br />

guerdman tkivili dauwyos da ena gauwiTldes, da saWmelzed<br />

undomad iyos, da swyurdebodes. wamali misi: yovelTa dilaTa<br />

buzurgi siqangubini Seasvi qasnis wyliTa, da kamis wyliTa, da<br />

323 teqstSia `uknia~.<br />

324 teqstSia `uknia~.<br />

325 teqstSia `uknia~.<br />

216


selimas ZarRvic gauxsen marjvenisa Ãelisa, RviZlSigan gamoiRebs<br />

sisxlsa da marcxeniT tyirpisagan, selimi mas hqvian, marcxenisa<br />

Ãelisa neksa TiTsa Sua cota zeiT ZarRvi aris da oriv sandali<br />

galese da marjveniT Rliazeda dascxe da ama (123v) tyirpSigan raÁc<br />

seni gamoCndes, misi saWmeli mJave iyos Tu tkbili, yvela qabriTa<br />

Wamos, niaxuriTa da sadafiTa erTob margea. sxvaÁ. qasnisa da<br />

niaxurisa, boloki da misi furceli, da Wakuntlis furceli, es<br />

yvelaÁ anu zeTis xilis zeTiTa da anu niguzis zeTiTa Seqnilsa<br />

Wamdes, margi aris. Tu Ãorci moundes kargi da Cvili Wamos, ÃoÃobi<br />

da qaTami ziraqimaniTa xarSoT Seqnili, argebs. puri amisTana Wamos:<br />

daiWire fqvili litra naxevari da sadafis Tesli, kargad danaye da<br />

fqvilSigan gaurive da mozile da gamoacxve rome gaÃmes da dilas<br />

Wamdes. Tu ZmriTa Wamos sjobs. Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan<br />

iyos misi niSani es iyos: marcxeniT ferdi da gverdi stkiodes da<br />

piris feri TeTrad iyos da ara swyurdebodes. amisi wamali: qabris<br />

yursi SeuwyeviT, rome yursebSi- (124r) gan sweria. Ãmeli sadafi,<br />

Ãmeli pitna erboSigan moaduRe da tled Seqen, da tyirpzedan<br />

Semosdev, da kamasa gaacxelebdi, da tyirpzeda Semosdebdi, da<br />

Ãmeli leRvi moaduRe ZmarSigan da tyirpzeda Semosdev, da kidec<br />

aWame ZmriTa dambali leRvi. mesame tyirpis tkivilisa niSani es<br />

iyos, rome qari Cauvardes tyirpSigan da tyirpi gadiddes, da kideca<br />

stkiodes, da tyirpisa tkivilisagan muceli gaudiddes, da tyirpi<br />

daZras misa adgilisagan marjuÀniT wamovides. misi wamali es iyos:<br />

(a)fsinTimi qunjiTisa zeTSigan moaduRe da mudam tyirpzeda<br />

gardakrebdi, da marcxena Ãeli gauxsen, igi sadaca marjveniT,<br />

sadaca saRviZlesa gauxsnian da tkbilisa saWmlisagan ifarezos, da<br />

Taflisagan, da Zmrisagan, da mJavisa saWmlisagan. Tu ama tyirpisa<br />

ufalsa sigrile moreo- (124v) des gogirdi da bora, da ifnisa<br />

kakali erTpirad danaye, da kavSiri ZmriTa gaadnev, da erTad<br />

gaurive, da amas qunjiTis zeTica gaurive, da tled Seqen da<br />

tyirpzeda Semosdev. erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris. misi niSani es<br />

aris, rome qvaviTa gamagrdes, rome Ãeli dasdva tyirpzeda<br />

qva(sa)viTa iyos da erTob nametnavad stkiodes da cxlad iyos,<br />

wyurvilica sWirdes. misi wamali: sosani iis ZirSigan moaduRe da<br />

tyirpzeda dasdev, da nigvzis furceli da nioris furceli orive<br />

danaye, da ZmarSidan moaduRe, da tled Seqeni, da tyirpzeda<br />

217


dasdevi. merme moiRe sadafis furceli Ãmeli aTi drami, bora da<br />

Ãmeli pitna sam sami drami, da uSayi Svidi drami. ese uSayi<br />

ZmarSigan gaadnev da ese wamlebi danayili, da gacrili, Sigan<br />

gaurive da Semosdev. Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos amas<br />

Savi iarayani erTvis da misi niSani da wamali didsa karabadinSigan<br />

swerian.<br />

(125r) kari sijisa yvanasa hqvian. icodiT orisagan iqnebis:<br />

erTi misgan, rome SigniT mRieri iyos tanzeda gamova. misi niSani es<br />

iyos: marjuÀnaman guÀrdman dauwyos tkivili da cotaT kidec<br />

axvelebdes. amas rome SeityveT, rome SigniT mjdomi gamosulia<br />

RviZlzeda, anu firtuzeda, anu sxva asosa zeda. misi niSani erTi es<br />

aris, raÁ gaiyvanos, sisxli gaatanos da saWmelsac aukrebs. misi<br />

wamali: Ãeli gaiÃsnas _ basaliki, sisxli cota gamouSvas, merme<br />

qeris korkoti moaduRe da aWame da raÁc grili tleebi iyos zedan<br />

Semosdev da iis SarbaTi, SirxiSti, Tarangubini TviTosagan aT aTi<br />

drami gaadnev, gamowure da Seasvi cxel cxeli. Tu ena Savi iyos,<br />

anu yviTeli da gasivebuli iyos, qaTanis nakveTiTa da<br />

mravalZarRviTa ena gamoswminde, da gamorecxe. Tu enazeda nazla<br />

iyos, wnorisa xisa dana Seqen da ena gamofxike, merme TuTubo da<br />

brow- (125v) eulisa wveni miec da raÁ moijobinos wvrili Tevzi<br />

miec ZmriTa. jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos da 326<br />

mouvides yvana, Tu adre 327 da urjelad iyvandes es seni qvemos<br />

nawlevSigan aris. Tu cotad azidvebdes da jdomisagan rjides, Sua<br />

nawlevSigan aris. Tu mwved azidvebdes da rjides, zemoT nawlevSid<br />

aris. raÁ es niSnebi naxo nu aCqardebi, kargaT gasinje, dauwynardi,<br />

nurc mwvavesa wamalsa miscem, aSlis da veRar Seityob. aseTi wamali<br />

miec, rom Sewyobili iyos. qeris korkoti Sehqen, aiRe marcvali,<br />

moÃale da misi korkoti Seqen. aiRe samyi arabi, qaTira, vardi. ese<br />

swor swori qen, moÃale da danaye da ima qeris korkotiTa aWame, anu<br />

biis S(a)rbaTiTa. Tu amiTa ar eSvelos, ama qerisa magieri fetvi<br />

qeniT, moÃaluli da misi korkoti Seqen da aWame fSati da ia ia<br />

Sigan moaduRe. merme julabi gaurive da aWame. fuSruki Seqen (126r)<br />

moxalulisa kitrisa Teslisa da brinjisa wveni da xiaSambari Sigan<br />

326 teqstSi `da~ gameorebulia.<br />

327 teqstSi `adre~ gameorebulia.<br />

218


gaurion da aWamon mudmad, mravalZarRva moÃaluli vaSlisa<br />

SarbaTiTa miscemdiT. Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos, oyna uyav<br />

ama wamlebiTa: aiRe brinji erTi litra da samsa litrasa wyalSigan<br />

moxarSe, asre rome naxevrad moiyaros da gamowure. merme daiWire<br />

samyi arabi, wiTeli wamali, TeTri sakmeveli swor swori da<br />

mravalZarRvas Tesli. es yvela SarbaTsa Sina gaurive da yovelTa<br />

dReTa xuT xuTi mityalisa odeni. ama wamlebSigan Svidi mityali<br />

wveni gaurive, Cvidmeti mityali brinjis wveni Sigan gaurive, Tu<br />

kitri erTob iyos cota, vardis zeTi Sigan gaurive da miec. Tu ese<br />

zemosa da anu Suasa nawlevsa ese wamali qeniT oynad, Tu wmindasa<br />

sisxlsa iyvandes aiRe samoci drami mravalZarRvas furclis wveni,<br />

ori drami wiTeli wamali, ori drami gacrili fqvili, ori drami<br />

qeri, ese brinjis wveniTa moa- (126v) duRe da oyna uyav. Tu aman ar<br />

argos ese oyna uyav: aiRe brinji, moaduRe wyliTa, gamowure<br />

kvercxis guli da vardis zeTi, da gacrili fqvili, misgan cota<br />

aiRe da brinjis wyalSida gaurive. ori drami wiTeli wamali da<br />

oyna uyav yovelsa fersa yvanasa argebs. yvana Tu mowamvlisagan<br />

waekidos, misi niSani es iyos, rome xSirad iyvandes da sisxlzed ar<br />

iyvandes, yviTelzed iyvandes mowiTanoT da scemdes, stomaqman<br />

dauwyos tkivili da srulad tanSi aSliT iyos, da saWmelsa ara<br />

dia moindomebdes, da guli eSlebodes, da tanSi cxlad iyos, da<br />

erTob iwyurebdes, daSvndena ara hqondes. misi wamali: samjer<br />

oTxjer arwyevine da RarRara aqnevine da gasaxsnelica aaRebine.<br />

aiRe xiaSambrisa guli, SirxiSti, Tarangubini Svid Svidi drami,<br />

vardis wyali, cxel cxeli Seasvi da Tu rame darComili iyos,<br />

gamoiRos. mas ukan kidec raÁme sWamos da moisvenos, da rogorc<br />

gaiRviZos, Tu daSvnda kargia, Tvaram kidev arwyios. erTi yvana sxva<br />

aris, rome saWmels (127r) sWamdes da isrve udnobsa gaiRebdes,<br />

nawlevica ewvebodes. navali moyviTano iyos, anu momwvano da<br />

swyurdebodes, da Wipi boqvenamdisi yvelaÁ stkiodes da SigniT<br />

kidec ewvebodes. misi wamali: yursi tabaSiri SeuwyeviT, aiRe<br />

tabaSiri, wiTeli vardi, samyi arabi da kowaxuri. es samive swor<br />

swori qen, danaye da isrimisa SarbaTiTa, anu broweulis SarbaTiTa<br />

anu biis SarbaTiTa Seasvi, da misi saWmeli Ãmeli broweuli da<br />

isrimis wveni saWamadad Seaqnevine, da is aWameT, Tu am saWmelsa ver<br />

Wamdes da sustad iyos, kurdRlis Ãorci aWameT, ÃoÃobi, qaTami,<br />

219


omelic iyos, axali doc SeasviT, da ospis saWamadi SeuwyeviT, da<br />

mJave gawurvili mawoni Sigan gauriveT da isre aWameT. da Tu mJave<br />

moindomos Ãmeli broweuli aWameT. Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes<br />

xSirad aiRe Triaqi, qaTira, nura, sakmeveli, qarva, TviTosagan swor<br />

swori danaye da sami wona Saqari (127v) Sigan gaurive, da moaduRe,<br />

rom Sesqeldes, misi SarbaTi xuT xuTi rom Sesvas. sxva yvana rome<br />

xSirad welT naxvewsa iyvandes, asre rome xSiradac dajdebodes da<br />

adgebodes, da isre egonos viTa gamoiyvanos da ar gaiyvandes, da<br />

Tuca gaiyvandes. cotasa da balRamiansa, da Txamli erios Siga. ama<br />

sensa yvelasa Safman uSvelos. Safi patruksa hqvian, rom ese aris.<br />

aiRe TeTri sakmeveli da alisarCuli, samyi arabi, Triaqi, swor<br />

swori danayeT da kvercxis guliTa SezileT, da patrukad SeqeniT,<br />

grZelis xurmisa kurkisa simsxo, merme Crdilsa gaaÃmeT da aRebineT<br />

ese patruki da uSvelis. Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da<br />

ver dajdebodes. misi wamali es iyos, xiarSambrisa guli, oci drami<br />

SirxiSti. eseni yvela vardis wyalSida daalbe, gatyliJe da<br />

gamowure dileulad, uzmod Seasvi, rome oTxi, oden xuTi xeli<br />

gaiyvanos, senisagan gamo- (128r) iyvanos, Ãorcsa nu aWmev da Rvinosa<br />

nu asmeven, saWamadi brinjisa da ospisa SeuwyeviT, TuTuboT Seqnili<br />

da Txis qonsac gaurevdiT da isre aWmevdiT. sxva, Tu nametnavad<br />

iyvandes es tle SeuwyeviT mucelzeda gardak(a)ariT, Semkvreli<br />

aris. aiRe gunda, Sigan rome sxva gunda aris, SigniT iqnebis<br />

gundaSi da broweulis yvavili, sandali, Ãmeli broweuli, wiTeli<br />

vardi da broweulis qerqi mJavisa, yvelaÁ danaye Ãmeli da wnoris<br />

furceli, vaSlis furceli da biis furceli, yvelaÁ gaaxme, da<br />

danaye, da imaSi gaurive, da ZneliTa RviniTa tled Seqeni, da<br />

gulzeda gardaakari, da xili, bia Semwvari aWameT uzmaT, da<br />

saWmels ukan xils nuRar aWmev. biis S(a)rbaTi raÁc yvana aris<br />

yvelas argebs. Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos,<br />

misi niSani es iyos, rom ganavali wyaliviTa iyos, ubalRmod TeTri<br />

iyos dosaviTa. raÁ ese sWirdes (128v) aiRe Ãmeli vardi, danaye,<br />

Ãmelsa da axalsa samoselSigan ga(a)xvive da kargsa RvinoSida<br />

Casdevi sams dResa. merme daswure furceli, gaagde da Rvino Seasvi<br />

uzmad, da margi aris. misTvisve: aiRe bia da wyliTa aduRe, virem<br />

samisagan erTi darCes da merme Txis yveli gaurive da saRamos miec<br />

da eSvelebis. misTvisve: aiReEkvercxis yviTeli guli da Caagde<br />

220


erTsa tafaSigan. zeda Zmari daasxi, aduRe virem Zmari dailios da<br />

merme SeaWame da margi aris. misTvisve: aiRe Tevzis webo, daalbe,<br />

dazile da gaadnev da Seasvi, mucelsa Sehkravs da uSvelis<br />

R(mer)TiTa. sxva wamali muclis tkivilisa: Tu zidveba waekidos da<br />

welTa naxvewsa atandes, dajdebodes zeda 328 da verasa sWamdes, aiRe<br />

xuTi gunda, danaye da TbiliTa wyliTa Seasvi uzmad, da uSvelos.<br />

misTvisve: saWmeli brinji miec wyliTa, aduRe da Tafli gaurive, da<br />

aWame, anu TuTuboTa aduRebuli saWamadi, anu Semwvari Citi, ÃoÃobi,<br />

anu ixvi da qaTami Semwvari. ama (129r) saWmelma daamagros. Tu<br />

simÃurvale ar iyos, wyal gareuli Rvino asviT, an broweulis<br />

SarbaTi. sxva patruki raÁ uSvelis erTob zidvebasa da tkivilsa<br />

muclisasa. aiRe muri erTi drami, Triaqi ori dangi, sakmevlisa<br />

fqvili naxevari drami, zafrana, yvelaÁ erTad danaye, wvrilad<br />

wyliT gaurive da Sezile, rome cviliviTa Seiqnas, daWar bakilas<br />

odeni, mkedis patrukebi Sehqeni, Sekazme da zeda dasdev. da erTi<br />

wveri Sors daiWire, rome gaÃmes da raÁ mogindes Semwen berZuliTa<br />

zeTiTa da Seudev, uSvelis nebiTa R(mer)TisaTa. yvana sxvac<br />

mravalgvari aris.<br />

kari kolinjisa. raÁ kacsa kolinji daemarTebis misi niSani es<br />

aris, rome mucelSida Sehkras, da welni stkiodes, beWTa Sua<br />

gaswvdes, da piri uSrebodes, da umwardebodes, da saWmelzeda<br />

undomad iyos, da iqmnebis rome gulic ereodes. raÁ es (129v) niSani<br />

naxo icodiT, rome ese seni raÁ daemarTos samferi aris. ese<br />

kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan, mesame<br />

ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides, anu<br />

wvrilsa nawlevSigan Wia daeCaros. ese erTob avi seni aris da<br />

Zneli. erTi seni sxvaÁ aris, welSigan navali gaÃmebis da misganac<br />

daibadebis kolinji da es ufro uziano aris. Tu zafrisagan iyos,<br />

misi niSani es aris, rome erTobilma mucelman tkivili dauwyos, da<br />

tanzeda erTob cxlad iyos, da swyurdebodes 329 , da piri<br />

umwardebodes, da uSrebodes, SekvriT iyos da xandaxan Wkuvisaganc<br />

gamovides. raÁ es niSani naxo, icodi, rome kolinji zafrisagan<br />

aris. wamali misi: aiRe kamis Tesli xuTi drami, anisoni oriTa<br />

328 teqstSi `zeda~ gameorebulia.<br />

329 teqstSi `da swyurdebodes~ frCxilebSia Casmuli.<br />

221


litriTa wyliTa moaduRe, manamdis aduRe, rome ormocdaaTi darCes.<br />

merme oci drami iisa, (130r) erTi drami saymunia Sig gaurive da<br />

Seasvi. Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos saymunia<br />

ara miecemis, umisod miec da vaSlis S(a)rbaTi SeuwyeviT. Tu aman ar<br />

uSvelos amisTana oyna uyav: aiRe alilaÁ samferi sam sami drami,<br />

kurkisagan gawmendili da bora sami drami, TurbuTi da Rariyoni<br />

sam sami drami. mwyavi oci marcvali, semeneqi xuTi drami. ese yvelaÁ<br />

moaduRe da gamowure, da Wakuntlis furceli qatoTa moaduRe, da<br />

gamowure. pirvelad is uyav oynad. Tu amis ar iqnes, mas ukaniT<br />

daiWire Tuxmi da Samiandali xuTxuTi drami, sabri sami drami,<br />

TurbuTi da Rariyoni samsami drami, dangnaxevari bora, sami drami<br />

Tagvis curcla, aTi drami yvelaÁ, danaye vaSayi da javSiri oroli<br />

drami, da zroxis navReli Sigan gaurive, Safebi Sehqen da gaaxme<br />

Crdilsa, da aRebine margi aris. (130v) Tu sigrilisagan iyos,<br />

balRmisagan, anu qarisagan, misi niSani ese iyos, rome tkivili<br />

erTob iyos, asre rome kedelTa da qvaTa eWidebodes kbilTa, da<br />

ferzeda TeTrad iyos, da tanzeda sicxe ara hqondes, da feÃebi<br />

gaucivdes. misi wamali: ama wyali moaduRos, ama wamlebiTa da Sigan<br />

Cajdes. daiWire yaisumi, babunaji, aqlil maluqi, xaTmis furceli<br />

da Ziri, sadafis furceli, amdeni erTi rome Sigan Cajdebodes,<br />

anjara naxevari peSvi gaurive da moaduRe, da Sigan Casvi welTamdis.<br />

raÁ wyali daRma gamovides ese gvariSini miec. wamali misi: aiRe<br />

yarafili, zanjafili zarinabadi, javzi bua, Zira qimani, ayiryara,<br />

sodi, niaxurisa da stafilos Tesli, falfili, darifirfili,<br />

saqmuSki, TviTosagan swor swori, yvela danaye da majuni Seqen, da<br />

yovelTa dReTa orjel, erTxel dilasa da erTxel saRamosa aWame.<br />

Tu kaci Zalianad iyos ufrosi miec, Tu uZlurad iyos umcrosi<br />

miec (131r) wamlebsa sxvilad unda danayva. Tu amiT ar iqnas, ese<br />

oyna uyav: daiWire Samiandali aTi drami, TurbuTi xuT xuTi drami,<br />

Rariyoni xuTi, yantarioni aTi drami, semeneqi aTi drami, sabri xuTi<br />

drami, saTari aTi drami, sadafi aTi drami, pitna, eseni danaye da<br />

erTad Sejumle. moaduRe, rome naxevarzeda moiyaros, gamowure da<br />

oyna uyav. saWmelad muxudos wveni, stafilo da Telgami, eseni<br />

SeuwyeviT. sxva oyna daiWire. yaTrani sami drami, Taxvis yuÀri,<br />

qalbana, javSiri, yvelaÁ danaye da Wakuntlisa wveni gaurive, da<br />

oyna uyav. Tu zamTari iyos falRamuni SeuwyeviT, misi Seqna asre<br />

222


unda: aiRe sonji, kordmanai, farfioni, yayula. danaye wvrilad da<br />

qalbana, ayiryara, sumbuli, broweulis marcvali, Taxvis yveri,<br />

TviTosagan TviTo drami, ziraqimani, abulRari, TviTosagan xuT<br />

xuTi drami ese comSigan gaurive, majuni (131v) Seqen da yovelTa<br />

dReTa aWameT, saymuniac Sigan gauriveT, yvelas odeni Tafli<br />

gauriveT, majunaT Seqen da aWameT yovelTa dReTa. Tu Sekruli<br />

iyos, daiWire SirxiSti, xiaSambari aTi drami, gamowure, nuSis zeTi<br />

gaurive da Seasvi da saWmeli muxudo SeuwyeviT, wveni ispanaxiTa da<br />

nuSis zeTiTa da ese Safi SeuwyeviT. daiWire iis yursebi,<br />

Samiandali, Wermis kurkis guli, alqirumi, bora, Tagvis curcla,<br />

yaTarnica gaurive, Safebi Seqen da gaaxme, zroxis navReli Sigan<br />

gaurive da aRebine. Tu ese seni dedakacsa sWirdes, daiWire oTxi<br />

tredis Ãundi, dakal da gayvlife, da Svidis jamis wyliTa moaduRe,<br />

isre rome naxevari darCes. merme erTi mali iSove da feÃebi dasWer,<br />

da gayulife, da gamoSigne. ese wamlebi mucelSigan Cauyare,<br />

qondari, Zira, soinji, dariCini, javzi bJa, merme Seukere muceli da<br />

wyliTa moxarSe, sanamdis dadnebodes, merme gardmoiRe is wyali,<br />

misi naxevari (132r) Tafli gaurive da wynarad aduRe, rom Seskeldes<br />

yovelTa dReTa sam sami drami miec, ese vaJsa kacsaca argia. sxva<br />

kolinji, romel ialuz rqvian da ialuz amas qvia berZulad<br />

R(mer)To miSveleo. misi niSani es aris: mjdomiviTa gamova,<br />

qarisganac iyos, simÃurvalisaganc iqnebis da sigrilisaganac. Tu<br />

sigrilisagan iyos, rome Ãeli dasdva TovliviTa civi iyos, yoveli<br />

tanisa tkivili mudmad iyos, rogoraca iwves, romelsaca mÃarzeda<br />

iwves, tkivili ima mÃarsa iyos, da tkivili Wipsa zemo iyos. Tu<br />

simÃurvalisagan iyos, misi niSani es iyos: misi tani cecxliviTa<br />

iyos, qSinvides maRlad da piridaRman raÁca gamovides cecxliviTa<br />

iyos, piri uSrebodes da umwardebodes, sCverdes. Tu ese mjdomi<br />

iyos zemosa nawlevi Sigan, misi niSani es iyos, rome arwyios, misi<br />

navali da boyini myrali iyos, amisgan imedi gardaswyvide. Tu Sua<br />

nawlevSigan iyos misi niSani es aris rome cxel- (132v) eba,<br />

ganuwyvetlad iyos da kideca arwyevdes, da mosveneba ara hqondes.<br />

Tu qvemosa nawlevsa Sigan iyos, sigrilisagan aris da misi niSani es<br />

aris: Sardad ara gavidodes da mucelica gaeberos da kideca<br />

Sehkras. raÁ ese niSani naxo, ficxlav unda wamali. Tu xani<br />

gaugrZeldes da Jangaris fersa arwyevdes, imedi gardaswyvide.<br />

223


wamali misi: aiRe fetvi, gaaxurve, Tavzeda Semosdev, sadaca<br />

stkiodes iqa Semosdev. Tu Sekrvaman miaWirvos, wamali misi: daiWire<br />

niaxuris Tesli da kamis Tesli da qarva moaduRe, samsa dResa<br />

Seasvi SaqriTa cxel cxeli. saWmeli muxudos wveni an stafilos<br />

Talgami, raÁc mÃurvale da rbili iyos is SeuwyeviT. raÁ aSfoTdes<br />

yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa, diadsa aqimsa TirkmelTa<br />

tkivili hgonia. da TirkmelTa yolinjisa tkivili erTmanerTsa<br />

hgavs, magram jalinoz asre brZanebs: TirkmelTa tkivili misa<br />

alagsa iqnebis, uZravad da wynarad stkivis da kolinj- (133r) isa<br />

tkivili SigniT mucelsa da welTa Sigan yovelgan iarebis. erTi<br />

misi niSani es aris, oyna aaRebino. Tu Tirkmelisa tkivili aris<br />

umfro tkivilsa moumatebs, amisTvis rome welsa avsebs da<br />

Tirkmelsa miawvebis, da atkivnebs, da Tu yolinji aris oyna welTa<br />

daalbobs, da tkivilsa daa(a)mebs. Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan<br />

iyos, rome gaÃmebis qvemosa nawlevsa Sigan, misi niSani es aris: ama<br />

yolinjisa ufalsa asre egonos, viTa nawlevTa Sigan mZime raÁme<br />

iarebis da nawlevTa gaxevs tkivili amas gvandes. Tu oyna uyos,<br />

ganvides ganavali, maSinRa moisvenos navalis Ãmelisagan, da ama<br />

saWmlisagan Seiqnebis yolinji, fetvisagan, brinjisagan da Ãmelis<br />

purisagan, anakuÀT anak(u)ÀTisagan. amiTac iqnebis rome bevrjel<br />

Sardad gasrul iyos, an bevri ofli sdenodes, amaTgan waekidebis<br />

yolinji. navalisa (133v) yolinjisa wamali: aiRe wiTeli Saqari aTi<br />

istili, anu ufrosi, anu umcrosi, da erbo Sigan da miec raÁca<br />

undodes, raÁc SeeZlos erbosa Wamdes, Rvinoca kargi aris. sxva,<br />

daiWire selisa da wiwmatis Tesli, moaduRe da amaTi ... 330 daiWire<br />

da ori unkia qunjuTisa zeTi gaurive, da aWame, margi aris,<br />

yolinjsa dasvams da isi raÁc welTa Sigan navali darCebis,<br />

yvelasa gamoiRebs. misi saWmeli: yvela msuqani SaqriTa da nuSis<br />

zeTiTa SeuwyeviT, da xarSo, rome mamlisa iyos ispanaxiTa da<br />

muxudoTa erTob margi aris, zroxis Ãorcis naxarSica erTob margi<br />

aris, da moÃalulisa, fqvilisagan puri gamoacxon da RvinoSigan<br />

Cauyaron, da qunjiTisa zeTSigan amoavlos, da aWamos, margi aris.<br />

amasves senisaTvis. oyna kargi da gamocdili, navali rome nawlevTa<br />

Sigan gamÃmar iyos. aiRe leRvi xuTi marcvali, Rvarblis qato erTi<br />

330 ar ikiTxeba.<br />

224


cali peSvi 331 , Wak- (134r) untlis furceli aTi marcvali, sosnis Ziri<br />

naxevarzedan danayili aTi drami, mwyavi ocda(a)Ti marcvali, qeris<br />

korkoti erTi cali peSvi 332 , babunaji erTi cali peSvi 333 , lulufari<br />

da Trunjis furceli, TviTo caliTa peSviTa 334 , eqvsiTa litrisa<br />

wyliTa moaduRe, amdoni aduRe, rome ori wili wavides, mesamedi<br />

darCes, merme dawure da aTi istili ama wylisagan da unkia<br />

naxevari. amas mravalZarRvas laba gaurive da erTi unkia iis zeTi,<br />

ori drami bora, naxevari drami marili, amas wamlebsa Sigan gaurive<br />

da nelTbiliTa oyna uyav.<br />

kari TirkmelTa tkivilisa: icodiT TirkmelTa tkivili orisagan<br />

iqnebis sigrilisaganca da simÃurvalisaganc. icodiT, rome<br />

Tirkmeli ori aris, erTi marjuÀniT da erTi marcxeniT. marjuÀniT<br />

RviZlisa simÃurvalisagan astkivdebis da marcxena tyirpis siÃmisa<br />

da sigrilisagan astkivdebis. (134v) Tu Tirkmeli marjuÀniT<br />

stkiodes, misi niSani es aris, rome buStman marjuÀniT dauwyos<br />

tkivili, buSti boqvensa hqvian, da xan da xan kideca gaacxelebdes,<br />

Sardi yviTeli iyos da xSirad gavidodes Sardad da tkivili amasa<br />

gvandes, nemsiTa raÁ mCxvletso. wamali misi es aris, rome<br />

mosvenebiT amyofo da civsa wyalSigan Casvemde, da raÁ grili<br />

SarbaTebi iyos is SeuwyeviT. qasnis wveni da qeris wveni SaqriTa<br />

amas asvemdiT, da xilTa wyalsac asvemdiT, da broweulisa da<br />

isrimisa SarbaTi SeuwyeviT, da margi aris. laba mravalZarRvasi<br />

SaqriTa margi aris da kargi. saWmelad kitris Tesli da Sangurisa<br />

Teslisa gulisa, saxvreteli SeuwyeviT da imas axvretebdiT, da<br />

cota erbo gauriveT, da isrimisa, da qerisa, da ospisa saWamadi<br />

SeuwyeviT, da civsa aWmevdiT. Tu SekrviT iyos da acxelebdes. aiRe<br />

qasnis wveni, xiarSmaris guli, Tarangubini, qasnis wveni gamowure da<br />

Seasvi, (135r) margi aris. amisTvis yolinjSiga rome sweria iis zeTi<br />

da vardis zeTi wyliTa gauriveT, da sadaca stkiodes tled<br />

Semosdev, margi aris. awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan<br />

iyos, misi niSani es iyos, rome patara muceli marcxeniT stkiodes<br />

331 teqstSia `pevSi~.<br />

332 teqstSia `pevSi~.<br />

333 teqstSia `pevSi~.<br />

334 teqstSia `pevSi~.<br />

225


da zurgica stkiodes, Sardi TeTri iyos da kidec acxelebdes. raÁ<br />

es niSani naxo icodi, rome sigrilisagan aris da tyirpisagan, da<br />

kidec damWldes kaci. misi wamali. variSini Zira aris da misi<br />

saWmeli muxudoTa da cercviTa Seqnili, tredis Ãundi xarSod, anu<br />

Semwvari WivWavi iyos. niSani Zira variSinisa Seqnisa. aiRe Zira<br />

ZrmiTa dambali da gamÃmari, da moÃaluli, asi drami, zanjafili<br />

oci drami, pilpili aTi drami, afTimoni oci drami, aTi drami bora,<br />

oci drami danaye sxvilad da TafliTa Sezile, da iÃmare. Tu<br />

TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gar- (135v) daiqces, misi<br />

niSani es aris, rome Sehkras muceli da rome guerdi iqcios, asre<br />

egonos viTa welzeda mZime raÁme mkidiao da kidec gaacios da<br />

gaacxelos da Ãorczeda cecxliviTa iyos da pirzeda wamoWexdes.<br />

raÁ es niSani naxo icodi, rome Tirkmelzeda abia raÁme. mas aseTi<br />

wamali uyav, rome gaxsnas da gamoiRos. aiRe wiTeli alila da<br />

qabuluri alila kurkisagan gawmedili xuT xuTi drami, SirxiSti,<br />

Tarangubini, xiaSambris guli, Svid Svidi drami, revandi erTi<br />

drami, mravalZarRva, damdnari SarbaTi, Svid Svidi drami da<br />

alilaÁ. eseni naxevarzeda danayili unda moaduRe, sanamdis<br />

naxevarzeda moiyrebodes, merme ese wamlebi Sigan gaurive, daalbe<br />

da gamowure, da revandi calke danaye, gahmokar mCvarSida da imave<br />

wvenSigan daalbe da Seasvi, rome mucelsa Sigan gamoiRos. Tu ama<br />

wamalsa ara miaswrob (136r) kaci daziandebis, maTbuxica 335 kargi<br />

aris, merme basaliyi gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirs aris da<br />

ese grili ima adgilzeda Semosdev. wamali tlisa. aiRe leRvi aTi<br />

marcvali, wyliTa moaduRe, merme ÃeliTa datyliJe, merme Ãmelis<br />

kombostos furceli da Ãmeli babanuji, Ãmeli tuxti, TviTosagan<br />

aT aTi drami, stafilo danaye, leRvSigan gaurive da Semosdev,<br />

rogoraca is dascxres, merme yovelTa dResa niaxurisa wyali asvi<br />

SaqriTa.<br />

Tu fseli Seekras, misi wamali uyavi, rome fselisa<br />

daWirvisaTvis sweria da Sirimisa wamalica uyaviT, rome fseli<br />

gamovides, Tvaram kaci mokvdebis. raÁ ese niSani naxo, rome avi iyos,<br />

ese tle SeqeniT da welTa SemosdeviT. aiRe Ãmeli leRvi, wyliTa<br />

335 teqstSia `baTbuxi~.<br />

226


moaduReT da ÃeliTa datyliJe, merme erTi peSvi 336 qeris fqvili,<br />

erTi peSvi 337 qeris (136v) korkoti, isic Sigan gaurive, merme<br />

SemosdeviT. Tu ama wamalTagan ganixsnas, misi niSani ese iyos.<br />

fselSi TxamliviTa gamoyves. rogoraca ese niSani naxo kama da<br />

niaxuri moaduRe da nel Tbili asvi, rome gamoswmidos. Tu ama<br />

Txamlisa denasa ukaniT fseli karulasa Sigan daiWiro. Tu fseli<br />

yviTeli iyos da sveli, anu Savi, anu molurjo, amas aRara wamali<br />

aRara gaewyobis ra, sikudilis niSani aris. Tu ese fseli da ese<br />

Txamli brinjis wveniviTa moTeTro iyos, amas adre eSvelebis. Tu<br />

ama drosa Txamlma gamodena dauwyos da maSian mucelSigan<br />

ganixsnas, amazedan aiSlebis da karula kideven daiWire da navalica<br />

naxe, da Tu wiTeli iyos, da moyviTlod scemdes, kargi aris. da Tu<br />

Savi iyos da Jangris feri da suli myrali udiodes, avi niSani<br />

aris. Tu karula daiWiro da Sigan Ãorcis nakveTiviTa raÁme<br />

hyvebodes (137r) wvril wvrili da Sigan iarebodes. ese misi niSani<br />

aris, rome Tirkmeli daswylulebia da nametnavad wyurvili sWirdes.<br />

Tu karulaSigan muxudo rome daRerRo, mas rom qerqi SesZvrebis<br />

imisTana raÁme gamoCndes, niSani iyos rome buSti daswylulebia.<br />

erTi niSani sxva aris, rome TirkmelTa tkivili. wynarad Wipsa<br />

gareSemo stkiodes, welica stkiodes, icodi rome TirkmelTa<br />

tkivili aris. da Tu erTob stkiodes Wipsa qveSe da Tesli wveT<br />

wveTad mosdiodes, icodi rome satkivari buStSigan aris. misi<br />

karula daiWire da dadgi cotasa xansa, da Tu ZirSigan mTxle<br />

dajdes, da isi mTxle myrali iyos, avis niSani aris. Tu is Txle<br />

moTeTro iyos, adre eSvelebis. Tu Znelad mofsmides, nedlis kamis<br />

wvensa da niaxuris wvensa asvemdiT wiTliTa SaqriTa da TeTriTa<br />

SaqriTa. misi saWmeli fuSruki SeqeniT qeris fqviliTa da Txis<br />

rZiTa, da (137v) qaTmis qoniTa da kitris TesliTaca, danaye da Sigan<br />

gaurive da aWame. Tu gamrTeldes fuSruki Seuqen wmindisa fqvilisa<br />

da aWame. sxva amisi wamali: wiTeli wamali da gacrili fqvili,<br />

kitris Teslis guli da qaTira danaye, cota Saqari Sigan gaurive,<br />

galese da Seasvi. mas ukaniT limos SarbaTiT, anu broweulis erTsa<br />

kvirasa ese SeuwyeviT. Tu ara argos, ese miec: aiRe kama, niaxuri, ia<br />

336 teqstSia `pevSi~.<br />

337 teqstSia `pevSi~.<br />

227


da vardi, moaduRe da miec. sxva: aiRe mityal naxevari qaTira,<br />

danaye, Sigan gaurive da Seasvi. merme rogoraca ese seni<br />

gamrTeldes, samsa da oTxsa dResa ese uyaviT, wamali da saWmeli<br />

SeuwyeviT: aiRe qerisa fqvili da qaTmisa qoni, da Saqari gauriveT,<br />

da aWameT. ayiros saWamadi SeuwyeviT qeris korkotiTa da aWameT, da<br />

Tu iSovebodes, nesvica aWameT xilad, rome Tirkmeli gamoswmindos.<br />

merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani es aris: misi karula<br />

daiWiro, dadgan (138r) erTsa wamsa, mermen axon Tu simRvrie ara iyos<br />

da wminda iyos Zvramdisi, srulad gamrTelebis niSani aris. mas ukan<br />

Ãorcisa saWamadica aWameT, da ese wamalica aWamon: wiTeli wamali,<br />

gacrili fqvili, kitris Teslisa guli da qaTira, TviTosagan<br />

TviTo drami danaye da gacer, da TxuTmetisa dramiTa qaTmis qoniTa<br />

miec, rom SesWamos, anu vaSlis S(a)rbaTiTa, anu broweulis<br />

SarbaTiTa, erTsa kvirasa ama wamliTa amyofeT. erTi sxva seni aris<br />

TirkmelTa, vida niSat rqvian. misi niSani es aris mwved<br />

swyurdebodes da rogorca wyalsa svemdes, masve wamsa mofsemdes<br />

iseve wmidasa. ese misgan iqnebis, rome nametnavi sicxe Seyril iyos<br />

TirkmelSigan da wyalsa ara daayenebs sicxe. misi wamali: mudam<br />

qeris wyalsa asvemdes da ayiros wvensac gaurevdes, SaqriTa<br />

Seasvemden, saWmelad maSa, ayiro da qeris korkoti Seuwyevi, da<br />

mwarisa kitrisa wveni (138v) Sigan gauriveT, Sanarisa, broweulisa,<br />

isrimisa wvensa gaurevdiT, gaacivebdiT, SeasvemdiT dilasa da<br />

saRamosa. Tu aman ar uSvelos, mravalZarRvas labi aWame, Saqris<br />

yinuliT gacivebuli SeasviT, margi aris. Tu arc aman uSvelos<br />

yursi tabaSiri SeasviT, rome yursebSigan swerian, miT wesiTa da<br />

civsa wyalSigan Casvemdi da ukaniT TirkmelTa marTlad ese tle<br />

SemosdeviT: aiRe mawoni da qeris fqvili, gauriveT TeTri sandali<br />

da cota qafuri, da SemosdeviT.<br />

kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa, rome fityi hqvian, qanTlisa<br />

tkivilisa amas hqvian, qanTeli fslisa gza aris, TirkmelTa<br />

Camoiars da sarcxvenelsa Sigan miva, fslis gza aris da buStisa<br />

tkivilisa da Sirimisa. ese seni saWmlisagan daibadebis. ama<br />

saWmlisagan rome mudam dosa da Zvelsa, da axalsa yvelsa, da<br />

korkotsa, Ãmelsa pursa da mRvriasa wyalsa svemdes, da svelis<br />

Rvinisagan, amaTGan daibadebis Sirimi da vaJsa kacsa (139r) axal<br />

mowifulsa, buStsa Sigan Seeqnebis, da didsa, da bersa kacsa<br />

228


TirkmelSigan. niSani misi es aris, rome welma dauwyos tkivili da<br />

fselsa uWirebdes. raÁ ese niSani naxo, icodi rome Sirimisa niSani<br />

aris. ficxlad swamle, Tvaram qvad gardaeqcevis da gaZneldebis.<br />

amas aseTi wamali miedc, rome Sardsa uSvelos da sxva aseTi aRara<br />

darCebis ra. rome kaci daziandes raÁ wamalsa miscemdeT, raÁc avi<br />

sasmeli saWmeli davswereT, imisagan ifarezos. es asre iqnebis, rome<br />

avi sasmeli da saWmeli wava ima fselisa gzasa Sigan, da dadgebis,<br />

da imas TirkmelTa simÃurvale daswvavs, da uwin qviSisa saxed<br />

Seiqnebis sisxliani, da merme gaskeldebis, qvaT Seiqnas, anu<br />

mrguali, da anu kuTxiani. wamali misi: aiRe nesvisa da Sangurisa<br />

Tesli, da bolokis Tesli, mware nuSis, ese swor swori erTmanerTs<br />

Sigan gaurive da kamis wyali daasxi (139v) oci drami da Seasvi. da<br />

Tu calke aiRo sami drami eyofis, ese gzasa gaxsnis da g(a)hkazmavs<br />

nebiTa R(mer)TisaTa. niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis.<br />

oTxi feri aris: erTi didi, meore ufro cota, mesame rbili _<br />

yveliviTa, meoTxe magaria da Rojiani. amaSiga romelica umcrosi<br />

aris is uaresia, amisTvis rome fselsa gzasa Sestacebs da tkivilsa<br />

dauwyebs. Tu umcrosi iyos misi niSani es iyos, rome fselsa erTob<br />

uWirevdes da kaci damWldes da feri wauvides da sustad iyos, Tu<br />

marjuÀniT gardabrundes, marcxena etkinebodes. ama senisa ufali<br />

erTsa adgilsa vera dadges, verca dajdes, iarebodes da stkiodes,<br />

nametnavad da fseli umfro Svebad iyos. Tu didi kaci iyos, misi<br />

niSani es iyos, rome buSti daewylulos da tkivili misi<br />

adgilidaRman daiZras, xan Jamierad TviTosa asosa Sigan uvlides.<br />

Tu magari Rojiani iyos, misi niSani (140r) es iyos, misis<br />

adgilidaRma tkivili daiZras da sxvagan stkiodes, da tkivili<br />

mwved iyos buStugic gausivdes. buSugi boqvensa hqvian, ese avi<br />

niSani aris. misi wamali, gamoRebis meti ara aris da merme<br />

mal(a)mebiTa gaamrTele. gamoRebas ukan tkbilsa Rvinosa, qalisa<br />

rZesa urevdiT, imas asvemdiT, da majunica aWameT. wamlebi<br />

majunebisa: aiRe TeTri sakmeveli xuTi drami, rko oci drami, CamiCi<br />

kurka gamoRebuli ocdaaTi drami. es yvela danaye, TafliTa<br />

majunad Seqen. amisgan yovelTa dReTa xuT xuTsa dramas miscemdi.<br />

merme maCqaTela daiWire da dangi TurbuTi, ori mit(y)ali gunda,<br />

ori mityali Samiandali, ori dangi tuxtis Ziri, TviTosagan samsami<br />

mityali niSaduri, soinji, alTeTi, oroli drami filfili,<br />

229


dariCini ori drami, raÁc sanelebeli iyos danaye, raÁc saduRebeli<br />

iyos aduRe da erTi saymunia gaurive da SaqriT moatkbe, (140v) da<br />

Seasvi, da uSvelis, da gamoiRebs, budiTurT R(mer)TiTa, gamocdilia.<br />

Tu SeeZlos erTad miec, Tvaram orad gayav.<br />

sxva wvrilisa Wiisa wamali. aiRe wylis pitna, danaye, misi wveni<br />

daiWire, niaxuris Tesli danaye xuTi drami, ima wyalSigan gaurive<br />

da Tu dari iyos ori drami gaurive, danaye da isica maSigan gaurive<br />

da sami drami xvarasani masve wyalSi gaurive, daamrgvale abiviTa,<br />

TviTo sma RviniTa moaduRe da Seasvi. niSani Setyoba aqimTagan, Tu<br />

aqimi orgunebaT iyos, ese seni Wia aris Tu arao, RamiT rome pirsa<br />

Tbili wyali mosdiodes da guli eSlebodes da kbilsa<br />

erTmanerTzeda daadgmides, icodi rom dasturad Wia aris.<br />

kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa. samive ama karSigan<br />

sweria. samisave wamali erTi aris da gvaradac erTi ars. pirvelad<br />

iarayani davsweroT. niSani iarayanisa amas hqvian, rome TeZoni<br />

stkioden, egebis menjnica stkiodes, Camova merme koWTamdis da fexis<br />

frCxilebamdis iyos (141r) tkivili. ese orisagan iqnebis, sisxlisagan<br />

da an balRmis sinedlisagan. Tu sisxlisagan iyos, misi feri<br />

wiTeli iyos da Ãeli rome dasdva cxeli iyos, da ZarRvebi savsed<br />

iyos. mas gasaxsneli miec SasTarisa maTbuxisa da Sigan Tamaridni,<br />

da xiarSambrisa guli, da Tarangubini aT aTi drami, Sigan dambali,<br />

gamowurvili, gaurive da Seasvi fareziTa, da Sua ZarRvica gauxsen<br />

da grili tleebica SemosdeviT sadaca stkiodes. grili tleebi es<br />

aris: aiRe zroxis mawoni, qeris fqvili, kvercxis cili, cota Zmari,<br />

qafuri, sandali, mawonis wveni yvela erTmanerTSian gaurive da<br />

Semoseevi zeda zed. Tu balRmisagan iyos, misi niSani es iyos: TeTri<br />

iyos ferad, sadaca stkiodes da isi adgili civi iyos, da misi<br />

Sardi sapovnisa wyalsa hgvandes, yviTliani iyos. misi wamali:<br />

pirvelad abi surinjaloni mieciT, rogorca saqmoba dauwyos,<br />

SarbaTi usuli SeasviT (141v) da arwyevineT kargaT. misTvisve<br />

wamali Samiandali da artanisi, orive danaye da Safebi Seqen da<br />

Tbilis wyliTa misgan asToni aaRebine, rome sajdomi dawyluldes.<br />

maSin gamrTeldes isica da merme TeTriTa malamiTa gaamrTeleT.<br />

niSani mofasilisa da mikrisisa. satkivari erTi aris, magram amaT<br />

Sua niSani ese aris: mikrisisa tkivili erTis adgilidam ar daiZvris<br />

da mufasilisa tkivili saxsarSiga iarebis. icodi rome mufasili<br />

230


simÃurvalisaganac aris da sigrilisaganac. Tu simÃurvalisagan<br />

iyos, is adgili, romelic stkiodes wiTeli iyos da cxeli ebas da<br />

tanzedaca cxlad iyos da swyurdebodes da raÁ dajdes uked iyos,<br />

adges uar iyos. wamali misi: pirvelad gasaxsneli wamali miec,<br />

qasnisa wveniTa, romelica iyos, merme mas ukaniT Ãeli gauxseni, aiRe<br />

ia da semeneqi, danaye ina, Sigan gaurive da zedan Semosdevi.<br />

misTvisve: aiRe ia da ZaR- (142r) lis yurZenas wveni da qinZis wveni,<br />

qasnis wveni, mravalZarRvas Teslica gaaÃme, danaye da zomi erTi<br />

asvi. misTvisve: Tesli misi wona, banas Tesli amaT odeni, qeris<br />

fqvili ama wvenSida gaurive da samosliTa mufasilzeda Semosdev,<br />

dRiv oroljer. misTvisve: aiRe sandali, qinZis wyalSigan galese,<br />

qafuri, wiTeli wamali, Triaqi, mravalZarRva, yvelaÁ danaye, ZmriTa<br />

Sezile da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos _ umaruli, vardis<br />

zeTi da cota qafuri qen da Semosdev da saWmelad raÁc grili da<br />

monedlo iyos, is SeuwyeviT. Tu (sigril)isagan iyos, rome sadaca<br />

stkiodes Tavis ferzedan iyos da ufro moTeTro, da isi adgili<br />

civi iyos da ara swyurdebodes. raÁ es niSani naxoT icodi, rome<br />

mufasili balRmisagan aris. pirvelad sarwyevisa wamali SeuwyeviT<br />

yovelTa kviraTa samjer, abi surinjani aaRebine. amisi wamali:<br />

daiWire sabri, (142v) Savi sakmeveli, ayayia tuxti danaye, merme<br />

qunjiTisa zeTi gaurive da kidev moaduRe, asre rome wyali daSres<br />

da zeTi darCes. Tu ar eSvelos _ aiRe muri da sabri yusti da<br />

gogirdi da bza swor swori, danaye da zeda Semosdev. misTvisve:<br />

zafrana danaye, kvercxis gulSiga gaurive da Semosdev. Tu is ar<br />

iyos da sumbuli zeTiTa dazile.<br />

niSani nikrisis. icodi nikrisisa tkivili erTmanerTsa hgavs. maT<br />

Sua niSani es aris: mufasili adgils icvlis da nikrisi ar iZrvis<br />

misis adgilisagan da raÁ ese seni Seqnas kacsa gasinjeT, Tu<br />

damWldes, ZarRvebi daumokldes, icodi aRar eSvelebis, cudad<br />

Ãelsa nu mihyof. icodi rome erTi sisxlisagan aris da erTi<br />

balRmisagan aris, erTi zafrisagan aris, erTi sevdisagan aris. Tu<br />

zafrisagan iyos, misi niSani es aris, rome SigniT ZaRliviTa<br />

eWidebis da raÁsaca grilsa wamalsa dasdebde iamebodes da feÃis<br />

ZarRvebi Cqarad da wvrilad scemdes. wamali misi: aiRe sandali<br />

dafxekili, (143r) mravalZarRva Ãmeli, vardi da qinZi. es swor swori<br />

danaye, qasnis wveniTa da ZmriTa Sezile, qeris fqviliTa Semosdev,<br />

231


mravaljer. misTvisve: aiRe xiaSambris guli, Tarangubini da<br />

SirxiSti, Svid Svidi drami, revandi ori drami erTsa sasmelsa iis<br />

SarbaTSigan gauriveT da SeasviT. Tu ver gaÃsnas, erTi dangi<br />

saymunia erTsa sasmelsa tuxtisa SarbaTSigan gauriveT da SeasviT,<br />

da gaxsnis R(mer)TiTa: dedakacisa da Rvinisagan farezi qnas, wylis<br />

magierad an vaSlis SarbaTi, an isrimis SarbaTi, an tuxtis SarbaTi<br />

asviT. da Tu tkivili ar dascxres da ar daaswynardes, aiRe kitris<br />

Tesli, Sanguris Tesli, Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye,<br />

qaTanSigan gamowure da Seasvi. mudmad civiTa wyliTa tansa ibandes,<br />

rogorhca wy(a)li daRma amovides, lulufari danaye, iisa zeTiTa<br />

dazeldes, amisTvis rome stomaqsa daasustebs da saWmelad ÃoÃobi<br />

da qaTami, da Tiknis Ãorci aWameT, da gasaxsnelsa nuRaras miscem,<br />

vir- (143v) emdis ar moimatos. raÁ moimatos aseTi gasaÃsneli miec,<br />

rome grili iyos, nedli, tyemlisa SarbaTiTa da cxvris Ãorci ar<br />

eWmebis, ziani aris. Tu dRiv dRiv imatos da sisxli dasWarbdes, mas<br />

Ãeli gauÃseni _ basaliki. Tu zafra dasWarbdes, ese wamali miec,<br />

aiRe yviTeli alilaÁ kurkisagan gawmendili, ese wamali miec. ese<br />

yviTeli alilaÁ oco drami, Savi qliavi da fSati ormocdaaTi<br />

drami, surinjani ori mityali, es yvelaÁ erTiTa litriTa wyliTa<br />

moaduRe. aiRe SirxiSti, Tarangubini, Tamarvindi TviTosagan<br />

xuTxuTi mityali Sigan gaurive, daalbe, gamowure. Tu sustad iyos<br />

erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi. sxva tle. aiRe Tamarindisa<br />

wveni, broweulisa wveni, qaqnaji, sandali, qafuri, erTad gaurive da<br />

tled Semosdev, Tu ar daswynardes _ aiRe Triaqi da ZmriTa galese<br />

da Sescxe vardis wyliTa, mudmad daasolebdi. Tu ama satkivarisa<br />

ufali vaJi kaci iyos _ kitris wveni, Sanguris wveni, sazamT- (144r)<br />

ros wveni Txis rZesa Sigan gaur(i)veT da SaqriTa SeasviT. Tu<br />

ayiros dro iyos, misi saWamadi SeuwyeviT nuSis guliTa, Tu is ar<br />

iyos, qeris korkotis saWamadi SeuwyeviT da qeris fqvilisa tle<br />

qasnis wvenSi gareuli SemosdeviT. misTvisve: aiRe sandali, umaruli,<br />

qinZis wveni, cota ina Sigan gaurive da SemosdeviT isrimis wveniTa.<br />

Tu amiT ar iqnas _ aiRe qeris wveni, vardis wyali, mravalZarRvas<br />

laba, cota qafuri erTmanerTSigan gaurive da Semosdev, mudam<br />

asolebdi da mucelsa nu Seukrav. Tu erTob cxlad iyos, qaTanis<br />

nakuÀTi sandalsa da vardis wyalSigan daasole da qafurSigan da<br />

Semosdev. raÁ tkivilman iklos grili tleebi Semosdev, seli danaye,<br />

232


daulbos labSigan gaurive da Semosdev. merme aiRe babanuji,<br />

alilmaluqi, wyalSigan moaduRe da mtkivanzeda Semosdev. Tu<br />

grilisa saWamadisagan sigrile moreodes, misi niSani es iyos, rome<br />

Ãeli dasdva isi adgili civi iyos. misi wamali: dRe gamoReb<br />

arwyevine, (144v) Tu ar uSvelos, kobostos furceli, alilmaluqi,<br />

babunaji, yvela swor swori danaye da selis labSigan gaurive da<br />

Semosdev. Tu vaJkacsa sWirdes ese _ aiRe bedanjaris Tesli, danaye<br />

Taflsa da iasamanis zeTsa Sigan, gaurive da Semosdev, margi aris.<br />

nikrisi rome sisustisagan iyos da senica Sematebodes, an<br />

dedakacTan wolazeda damarTodes da anu gvarad mas tanobdes, (!)<br />

mas wamals nu uzam, ar eSvelebis icode. Tu kacsa axlad<br />

damarTebodes, farezi qnas, dedakacTan wolisagan da<br />

simTvralisagan, da nametnavis Wamisagan, da bevris Rvinis smisagan<br />

nikrisi daibadebis. iqnebis nikrisi, rome erTsa adgilsa gaxSirdes<br />

tkivili da gausivdes, da bevri ZvalSigan iqnebis, rome wamali ar<br />

mixudebis da gagrZeldebis. sxva Setyoba nikrisisa, rome ori rigi<br />

aris: erTi rome gasivdebis da wyali da Txamli dauwyebs denasa,<br />

erTi gasivdebis da wyali ara sdis. Tu wiTeli iyos da molurjo<br />

da yviTelad scemdes, ese iqnebis, rome sisxli da balRami da sevda<br />

erTmanerTSi iyos da misgan iyos (145r) da balRami gareodes. misi<br />

niSani es iyos, egebis grilman uSvelos da egebis mÃurvaleman<br />

uSvelos, da ara Seigebis. ama nikrissa mudam unda wamloba, Tu ar<br />

uwamleb gagrZeldebis da gaZneldebis. sxva wamali nikrisisa. Tu<br />

sisxlisagan iyos, uwin muceli gauÃsen yviTlisa alilisa<br />

maTbuxiTa. ese maTbuxi maSinve Seqen da miec, rome Tamamad da<br />

kargad ganxsnas. Tu ama satkivarsa Siga cxeleba daerTos, maSin<br />

ZaRlis yurZenas wveniTa da qaqinajis wveniTa, xiaSambris guli aTi<br />

mityali iis wveniTa moduRebuli da gamowurvili miec, da Tu arca<br />

mÃurvlad iyos, da arca grilad, da guneba mSvidobiT iyos, ese<br />

fslisa gamaxSirebeli wamali miec, margi aris. fselisa<br />

gamaxSirebeli. kamisa da niaxurisa, nesvisa Tesli iyos da alilas<br />

maTbuxi. aiRe yviTeli alilaÁ da qabuli alila kurkisagan<br />

gamowmedili xuT xuTi drami, avsiTini ori drami, SasTara aTi<br />

drami, Svidi drami Tamarindi oci marcvali, Savi qliavi oci drami,<br />

233


Savi CamiCi kurka gamoRebuli ... 338 wyliTa moaduRe (145v) manamdisi<br />

rome mesamedi darCes, merme gardmowure da dang naxevari saymunia<br />

gaurive da Seasvi fareziTa.<br />

nikrisisaTvis Semosadebi tle. daiWire sabri, TaÃvis yveri,<br />

ayayia, Savi sakmeveli da tuxti. es yvela moaduRe danayili wyliTa<br />

da merme qunjiTisa zeTi gaurive, zeda daasxi da dazile da<br />

gaacxele da Semosdev. misTvisve: aiRe Savi sakmeveli da marto<br />

wyliTa moaduRe da Semosdev. da Tu aman ar uSvelos _ aiRe muri,<br />

sabri, yusti, gogirdi, bazmis furceli, yvela swor swori wyliTa<br />

garive da Semosdev, margi aris R(mer)TiTa.<br />

kari da niSani gareTisa senisa. niSani rome dausulabi,<br />

daulaRasi, rome Tmisa, warbisa, wverulvaSisa dacvevnasa hqvian. ama<br />

sensa dausalabi misTvis hqvian, rome melsa daemarTebis. misi niSani,<br />

rome Tma, Tanga, Tanga, mrgual, mrguali scviodes da yilaRi amas<br />

hqvian, grZlad scvivis da tyavica asZvrebis Txlad gveliviTa, ese<br />

guelsa daemarTebis. ama sensa qarTulad sneba guelisa da melisa<br />

misTvis hqvia. icodi rome ese seni oTxisgan iqnebis: si- (146r)<br />

sxlisagan, zafrisagan, sevdisa da balRmisagan. sadaca Tmaman<br />

cvivili daiwyos, iq kideca qaodes da kideca uyrodes. Tu<br />

sisxlisagan iyos, misi niSani es iyos: sadaca Tma scviodes is<br />

adgili wiTeli iyos da cxeli, da kacica gaacxelos, da Tvalebi<br />

da piri gauwiTldes. wamali misi: uwin Ãeli gauÃsen da merme Subli<br />

da merme Tavisa ZarRvi gauxsen, da amazedan gafrTxildi, rom<br />

sanamdis gamrTeldebodes, ama ZarRvebsa gauxsnidiT, gasaxsnelsa<br />

wamlebsa nu uSurvebT, amad rome Ãelis gaÃsna da sisxlis<br />

gamoSveba umfro margi aris da mware nuSis danaye da Semosdev. Tu<br />

zafrisagan iyos, misi niSani es iyos, rome is alagi yviTeli iyos<br />

da qaodes, da stkiodes, da kideca gaacxelos. raÁ ese niSani naxo<br />

icodi, rome zafra aris. wamali misi: aiRe aTi drami SirxiSti, aTi<br />

drami Tarangubini Tbilis wyliTa gamowure da alilasa<br />

SarbaTSigan gaurive, da Tu wamlis aRebasa iyos daCuÀuli ori<br />

dangi Sami- (146v) andali da erTi dangi saymunia gaurive da Seasvi<br />

wamlis aRebisa wesiTa, da is adgili xamiTa mCvriTa Sexvive. merme<br />

is xami dawvi da xaxvis wveniTa zedan SemosdeviT. misTvisve: xaxvi<br />

338 ar ikiTxeba.<br />

234


danaye ZmriTa gaurive, Semosdev da margi aris da gasaÃsnelad varia<br />

qaTamsa aWmevdiT ZmriTa Seqnilsa. Tu sevdisagan iyos, misi niSani es<br />

iyos, is adgili iis feri iyos anu molurjo iyos da kideca<br />

damWldes da Zilica uku ukrTes. raÁ es niSani naxo, icodi rome<br />

sevdisagan aris. wamali misi: afTimonis maTbuxi SeuwyeviT ama<br />

wesiTa: aiRe afTimoni oTxi drami da angizonisa wyalSigan<br />

daalbevi erTsa dResa da Ramesa, merme moaduRe, manamdi virem<br />

samocdaaT dramaT moiyaros, merme SaqriTa moatkbe da erTi dangi<br />

saymunia gaurive, da Seasvi wamlis wesiTa, da tled rome Semosdva<br />

isic margi aris, da saWmelad momsuqno saWmeli SeuwyeviT. Tu<br />

balRmisgan iyos da is alagi moTeTro Ãorcisferad scemdes da ara<br />

swyurdeb- (147r) odes. raÁ es niSani naxo, icodi rome balRmisagan<br />

aris. wamali misi: aiRe araji fiyara ori mityali, Samiandali ori<br />

dangi, TurbuTi erTi drami gaurive da Seasvi wamlis wesiTa.<br />

misTvisve: aiRe ori wili bora, erTi wili niSaduri, orive dawvi,<br />

danaye da ZmriTa gaurive da Sescxebdi. pirvelad is adgili xamisa<br />

mCvriTa Seusvi, rome gawiTldes, saWmeli msuqani SeuwyeviT Ãorcisa<br />

da Rvinisagan ifarezos, yovelTa dReTa Tavsa moiparsevdes da<br />

pirsa asre rigaT ibandes, rome Tavzed wyali ar daisxas, Tvaram<br />

ziani aris.<br />

Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes, wamali misi es aris,<br />

rome balRmisagan Tavi gamoiwmindos gasaÃsneliTa da sarwyeviTa<br />

wamlebiTa, da sasa iaraji fiyriTa da RarRariTa gamoiwmindos da<br />

maSinve majunsa sWamdes, rome kargaT moidnos da modnobis Zali<br />

meti iyos da andaziTa sWamdes. Ãmeli yveli Semwvari da Ãorci<br />

erboTa Semwvari saWmelad margi aris, (147v) mJavisagan, nedlisagan,<br />

grilis saWmelisagan ifarezos. Tu kaci guneba grili iyos,<br />

saWmelSigan pilpilasa, mdogvsa, dariCinsa da niaxurisa Teslsa, da<br />

Zirasa gaurevdes, da cota Zvelis Rvinisa sma maSvne aris,<br />

simTvrale ziani aris, nedlisa xilebis Wama ziani aris, da Ãelis<br />

gaÃsna da abano ziani aris, da qafursa da vardis wyalsa Tmasa nu<br />

miaxuÀdreb. ... 339 da gazrdili alilaÁ da quli yovelTa dilaTa<br />

sWamos margi aris.<br />

339 ar ikiTxeba.<br />

235


sxvani niSani saRebavisa: aiRe tuxti axali, ori wili ina axali,<br />

erTi wili Seurive, erTad gascer, TuTubos wveniTa Sezile, gaafue<br />

da SeRebavs wiTlad, asre rome visac Rebvis gamocxadeba ar<br />

undodes.<br />

Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi: aiRe dauwvimari kiri<br />

da nura sworswori da sabri da cereco, erTisa wona wyalSigan<br />

Cadev da erTsa wamsa dadev da merme Semosdev, merme mobane. Tu<br />

Ãorcis dawvisagan geSinodes pirvel vardis zeTi Sescxe, merme is<br />

(148r) wamali dasdev, mas ukan civis wyliT moibanos. Tu Ãorci<br />

daswvas aiRe vardi, vardis wyliTa da ZmriTa gaurive da Sescxe, da<br />

uSvelis. sxva wamali: Tu es gindodes, rom Tma aRar gamouvides,<br />

sadac gindodes Tma daglije CqifiTa da bangis wveni, Triaqi,<br />

ZmriTa Semosdev da Tma aRara amouvides.<br />

kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad Seinaxo,<br />

rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos. aiRe kvercxis guli,<br />

TeTri puris guli gaurive da pirsa Sescxe, margi aris. Tu samyi<br />

arabi wyliTa galeso da Sescxo, isica margi aris.<br />

Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes, TeTri murdasangi danaye<br />

an batis, an qaTmis qoniT Sezile da Semosdev.<br />

Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an mwvane niSani<br />

gamoCndes ori axali natexari erTmanerTzeda wyliTa galese da<br />

Sescxe. misTvisve: bolokis Tesli dan(a)ye da Semosdev, margi aris.<br />

Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli raÁme aCndes.<br />

aiRe sosnis Ziri, yusti da mur- (148v) dasangi da irmis rqa,<br />

damwvari bora da vaSayi, yvelaÁ danaye da mosafarisa yviTlisa<br />

wveniTa Sezile da pirzeda Semosdev. raÁca aCndes, yvelaÁ waiRos.<br />

sÃva wamali gamocdili: aiRe yusti da dariCini, danaye da<br />

mosafarisa yviTliTa wveniTa Seasovle da Semosdev, niSnebi yvelaÁ<br />

waiRos.<br />

kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas, es yvelaÁ<br />

aqimebisa ese aris, es seni sicxisagan ariso.<br />

kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes, amas<br />

gasaÃsneli wamali miec, alilas maTbuxiviTa. Tu welTa zeiT iyos<br />

yifali gauÃsen, mklavis sadreksa zedaT napirsa aris. Tu wels<br />

qveSeT, basaliki gauxseniT mklavsa qveSeT napirsa aris. Tu<br />

gindodes rome ficxlad dauJamdes, Relvi danaye da cota qeris<br />

236


fqvili da mravalZarRvas laba daiWire da es leRvi Sigan gaurive,<br />

da Semosdev zedan. Tu gaxeTqos kargia, Tu ver gaxeTqos tredis<br />

Ãundis skintli SreSi gaurive da cota daadnev, da ese wamlebi<br />

imaSiga gaurive da Semosdev. Tu aman ar gaxeTqos mazarioni danaye<br />

(149r) da SreSi gaurive, da Semosdev, da gaxeTqos. Tu amisi<br />

gamomrTeleba gindodes TeTri malama Semosdev.<br />

sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an tanzeda gamova da<br />

Rliasa. pirvelad niguzisodeni gamova, merme dRiv dRiv imatebs,<br />

rogorc gamoCndes basaliki gauÃsen mklavsa quÀSe napirsa aris. Tu<br />

cxeli iyos da wiTeli is alagi vardis zeTiTa dauzile wynarad,<br />

Tu RliaSigan iyos kanTolike ZarRvi gauxsen da mravalZarRvas<br />

laba vaSlis SarbaTiTa Semosdev, rome daamwifos. rogorca<br />

damwifdes gauÃsen, TeTri malama Seuwyevi, rome gaamrTelos.<br />

sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian. narifarissa<br />

amisTvis uZaxian, rome tani cecxliviTa enTebodes, qunTruSiviTa<br />

gamova da wminda wyali sdis da ise cxeli iyos, rogoraca cecxli<br />

da yviTeli wyalica sdiodes. rogoraca ese gamoCndes Ãeli gauÃsen<br />

da TeTri malama Seuwyev da Semosdev, rome gaagrilos. Tu (159v)<br />

amiT ar eSvelos yifali gauÃseni da cota sisxli gamouSviT, da<br />

mudmad wiTeli wamali qinZis wyliTa Sescxe, da zeda tyemlis<br />

SarbaTi SeasviT, da saWmelad ospi SeuwyeviT ZmriTa.<br />

sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof<br />

qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis, da yovelTa dReTa imatebs,<br />

da Ãelica gauxsen, da wurbelica mohkide.<br />

sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas, sadaca<br />

gamoesxmis, kideca asivdebis da wyalica dasdiodes yviTeli. merme<br />

rome xani gamovides, suli aedinos. wamali misi: pirvalaT afTimonis<br />

maTbuxi aaRebine, sadaca gamoesxas grili tleebi Seuwyev. aiRe<br />

sandali, qafuri, qasnis wveni, ZaRlis yurZenas wveni, qinZis wveni,<br />

sandali da qafuri Sigan galese, cota qeris fqvili gaurive, zedan<br />

Semosdev julabiTa, TarangubiniTa Sigan gaurive, aqli ZarRvica<br />

gauÃsen.<br />

Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris, erTsa amara<br />

hqvian, meoresa aTaSfaris cxeli aris, mesamesa namali, meoTxesa<br />

gaurasa. (150r) niSani amaTi. Tu amara iyos misi niSani mReri aris,<br />

erTob mÃurvale aris, dawviTa amova, erTob hqaodes da tyavic<br />

237


mosWamos, da baylica sdiodes. mRieri Ãmeli da Savi gamoesxas,<br />

kideca uyrodes, mRieri muxudos odeni iyos da anu umfrosi, da<br />

eseca iqnebis mRieri. rome mRieri sruladac ar gamoCndes, magram<br />

adgili hqaodes da ewodes, esec iqnebis, rome mwved cxeleba<br />

gamouCndebis da kideca mokudes. wamali misi: pirvelad Ãeli<br />

gauÃsen da sisxli bevri adine, da ospi qerq gamZvrali, da<br />

mravalZarRvas furceli gamÃmari danayeT, da qeris fqvilSigan<br />

gauriveT, da wyliT SezileT, da tled zedan SemosdeviT, da<br />

saWmeli grili da nedli SeuwyeviT. da raÁca erTisa dRisa civebis<br />

da diyisa saWmeli sweria, is SeuwyeviT.<br />

Tu aTaSfarasi iyos, as axseni, cecxlsa hqvian, misi niSani is<br />

aris, rome mRieriviTa gamova, Txeli da moTeTro buStbuStiviTa da<br />

Sigan wyliTa savse iqnebis, qaodes erTob da (150v) nametnavad<br />

ewodes. misi mizezi simÃurvale da simwvave sisxlisa iyos. uwin<br />

Ãeli gauÃseniT, merme aliliTa da TamarindiTa muceli gauxseniT,<br />

da yovelTa dReTa qerisa da ayiros wveni, sazamTros wveni da<br />

kitris Tesli, da Tuxmaqani, mravalZarRvas wveni SaqriTa<br />

SeasuÀmdiT da ima mRerisa wyalsa gamoSveba unda. da Tu ama mRerisa<br />

tyavi frCxiliTa aiRo, sjobs amisTvis, rome wyali aRar dadgebis<br />

Sigan. imisi gamonaSvebi wyali mCvriTa mohÃoce da gareSemo wiTeli<br />

wamali galese da Semoscxe.<br />

Tu nalma iyos, misi niSani es iyos, wvrili marcvali viTa mReri<br />

amova xSirad erTadca Seiyrebis, adgilsac icvlis da amas gvandes<br />

viTam raÁme mkbenso, da ferad an wiTeli iyos, da an yviTeli. misi<br />

wamali. daxedva unda, Tu zafra meti iyos, uwin yviTliTa aliliTa<br />

muceli gauÃsen, merme Ãeli gauÃsen. Tu sisxli sWarbdes, uwin Ãeli<br />

gauÃsen da merme muceli gaurbile. aiRe sandali wiTeli, wiTeli<br />

wamali, umaruli da Triaqi, da vardis wyliTa Sezile da yursebi<br />

Seqen, (151r) Crdilsa gaaÃme. raÁ mogindes ixmare ZmriTa galese da<br />

Sescxe, erTob margi aris.<br />

Tu gaurasa iyos misi niSani es iyos, wvrili da magari iyos,<br />

mReri ese sevdis balRmisa garevisagan da zafrisaganca iyos. misi<br />

saWmeli muxudo qeris wyliTa Seqnili sWamos da raÁc saWmeli<br />

sevdasa mouÃdebodes, misgan ifarezos. amisi wamali: raÁc namlsa<br />

sweria imisi, amas ergebis. amisTvis rome feri namlasas fersa hgavs<br />

da Triaqisa gasaÃsneli aaRebine, TurbuTi, Triaqi moumate, margi<br />

238


aris R(mer)TiTa. wamali misi: Ãeli gauÃsen, merme yviTlisa alilisa<br />

maTbuxi, qaburvilisa aliliTa, SasTaraTa margi aris. maTbuÃis<br />

Seqna: aiRe alilaÁ ukurko, xuTi drami, SasTari aTi drami, eseni da<br />

qabuluri alilaÁ xuTi drami. ese erTsa dResa da Ramesa wyliTa<br />

daalbe, merme moaduRe asre rome mesamedi darCes, merme gamowure da<br />

xuTi drami Tamarindi Sigan daalbevi, da gamowure, da Seasvi. Tu<br />

moundes erTi drami saymuniac gaurios fareziTa, rogorca sweria<br />

(151v) da SasTara naduRaris marge aris, rome Semoscxo.<br />

icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da Ãmelsa<br />

gasaÃmobeli ar unda.<br />

wamali nedlisa munisa: aiRe wiTeli da yviTeli nura, murdasangi<br />

da vercxlisa wyali, Tu ar iyos misi zoma murTagive qeni, da<br />

zardaCubi da abutarati, xarzaras furceli da niSaduri, grZeli<br />

zarevandi, amaTgan samsami unkia, momkvdari vercxlis wyali erTi<br />

unkia, yvelaÁ danaye da zeTis xiliTa zeTiTa Sezile da Sescxe<br />

abanoSigan, anu mzispirsa, rogoraca gaÃmes daibanos.<br />

wamali Ã(m)elisa munisa: aiRe vercxlisa wida an murdasangi,<br />

abutarati da Ãmeli sosani, mRebvarTa kalsa qvaÁ da vercxlisa<br />

wyali, mokaluli oSnani, TeTris ZaRlisa nakali, yviTeli gogirdi,<br />

wiTeli da yviTeli nura, gunda, Jangara, umaruli, amaTgan swor<br />

swori danaye da gaceri, zeTis xilisa zeTiTa, anu niguzis zeTiTa<br />

Sescxe (152r) abanoSida, anu mzis pirsa, gaÃmoba acale, merme mobane.<br />

misTvisve: aiRe Samiandali, abutarati, sandali, zafrana, TviTosagan<br />

sam sami drami, spandis Tesli rva drami, vercxlis wyali ori drami<br />

danaye da gacer berZuliTa zeTiTa scxe, imave zomasa wesiTa.<br />

sxvaÁ rome yuba hqvian _ faraonica hqvian. amomavali aris wvrili,<br />

orferi aris, Tu mwvavisa xiltisagan iyos, amoslva misi wviTa<br />

CxvletiTa iyos. Tu sevdisagan iyos, faraonisa amoslva CxvletiTa<br />

iyos. wamali misi: romlisa senisagan iyos misi gasaÃsneli unda,<br />

merme wamali ese uyav gamocdili aris: tyemlisa webo da qaTira<br />

ZmriTa gamdnari scxe, margi aris, danayili gunda ZmriTa scxe, margi<br />

aris.<br />

kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia, mas asre<br />

Senaxva unda, rome ar daifantos, Tvareim kacs mohklavs, saWmeli<br />

Seuwyon, qeris korkoti nuSis zeTiTa, Torxlo kvercxi, (152v) ospi,<br />

ispanaxi da nigozi da amaTi msgavsi. Tu mwved cxeli iyos axali do,<br />

239


om jer ar damJavebul iyos, margi aris. wamali misi es aris:<br />

wisqvilis qvaÁ galeso an sasreviTa, an xualezna da Sescxo ama<br />

nalesa Sigan, TuTia, umaruli da sabri gaurive, da Sescxe,<br />

sataniasa ara dafantavs, arc daawylulebs da pirvelsa gamoslvasa<br />

Sescxe, kidec gaamrTelebs. sxvaÁ rome simsivne qarisagan iyos<br />

saxsarSigan mogrovebuli iyos, gasivebodes. misi wamali: kotoSi<br />

margi aris, asre rome sisxlsa nu aden. misTvisve wamali: aiRe<br />

abanos kedelsa rome saSuriviTa moekidebis isi, cota kiri gaurive<br />

wyalmiuxdomeli da wyliTa Semosdev. sxvaÁ: aiRe mumrRvani, rome<br />

cerecos zeTisagan Seqnili iyos, Ãmeli zufa Sigan gaurive da<br />

Semosdev. Tu stkiodes, maSin zeTis xilis zeTiTa matyli daasvele<br />

da Semosdev. Tu is alagi cxeli iyos, matyli vardis zeTiTa<br />

daasvele da Semosdev. Tu (153r) misi Semosaxvevic vardis zeTiTa<br />

dausvelo marge aris. yvela nelTbili Semosdev, gacivdes, kidev<br />

gaaTbe da Semosdev.<br />

niSani sanazirasi, rome TiaviTa amova, magra ÃeliTa rom gasinjo<br />

ara iZvris tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis, da<br />

Ãorcisa feri iqnebis. amas Tu adre ar uwamleb avi seni aris da<br />

pirsa gamoiRebs, da aRara gamrTeldebis, da iqnebis, rome utkivrad<br />

iyos, da iqnebis rome stkiodes da kaci mowifuli iyos ufro<br />

Znelia.<br />

ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis. misi<br />

wamali: mZimisa da mJavisa saWmlisagan ifarezos, saRamos nurasa<br />

sWams, dilas kargi da maSvne saWmeli sWamos. da rwyeva unda<br />

wamlebiTa, rome senisa guari gamowmidos, Ãelis gaÃsna unda da<br />

kotoSis mokidebaca margi aris, sarTaulsa maRla daidebdes.<br />

pirvelad gamrbilebebeli wamlebi unda, rogoraca batisa da<br />

qaTmisa qoni malamad qnas, da Semosdvas, rome (153v) daalbos da<br />

merme gakueTa unda, da Jangris malamiTa gamrTeleba unda, da ese<br />

Ãilionisa malama erTob margi aris: aiRe danayili murdasagi erTi<br />

unkia, zeTis xilis zeTi ori unkia da naxevari, tafiTa cecxlzeda<br />

moaduRe manamdis, rome murdasagi gadnes zeTSigan. merme aiRe<br />

ulbos labi ori unkia da selis labi ori unkia, tuxtis labi erTi<br />

unkia 340 . ese labebi ama Savsa zeTsa Sigan gaurive da moaduRe, merme<br />

340 teqstSia `uknia~.<br />

240


gaskeldes da iÃmare. misTvisve, Jangris malama: aiRe Jangara ori<br />

drami, eliqi butSi xuTi drami, zeTis xilis zeTi sami istili da<br />

cvili raÁc moundes. malama qen da miT gaamrTele.<br />

niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs, magram sanazira ar<br />

iZvris da sala iZvris. Tiasa hqvian _ tyavsa da Ãorcsa Sua aris da<br />

iqnebis. Tu aris amisi wamali dastaqari _ aqimda hqvian, aris rome<br />

gakveTos da budiTurT amoarTvas is zeTi ÃorciviTa iqnebis, zogi<br />

TafliviTa, zogi wyaliviTa, zogi aseTi fetviviTa raÁme gamocvivis,<br />

amas SigniT gakuÀTa unda, (154r) asre unda, rome marcxenas ÃeliTa<br />

tyavsa aswios asre rome salasa gaSordes, asre gahkuÀTos, rome<br />

tyavi gakveTos da salasa bude ara gakuÀTos da amas moiWirve, rome<br />

sala budiTurT amoagdos, Tu gaikveTos, bude Sig darCes, mCvriTa<br />

amoarTvi da moswminde, tyavi zed miuSvi da gaamrTele, Tu tyavi<br />

meti movides mohkuÀTe, raÁc meti iyos Seawyon tilosa malamiTa<br />

gaamrTelon.<br />

Tu gindodes, rome sala moamwifo aiRe wyalSi uÃdomeli kiri,<br />

oTxi wona Rvino, ori wona bora, ori wona Savi sakmeveli, yvelaÁ<br />

nacris wvenSigan moaduRe da spilenZisa WurWelSigan Seinaxe, asre<br />

rome ar gaÃmes da Semosdebdi.<br />

Tu axlad sala gamoCndes, misi wamali: aSayi ZmriTa gaadvne,<br />

zeda daakar da ama salasa zoma tyvia gaabrtyele, da zeda daakar,<br />

da Seuxvive magrad. samsa dResa agre hqondes. Tu ver gaadnos, aiRe<br />

sabri da azuzi, da ayayia, da Tevzis webo. ese wamlebi webosa Sigan<br />

gaurive (154v) da qaRaldiTa Semosdev, da zedan isive tyavi<br />

Semoakar, samsa dResa hqondes da ganqres R(mer)TiTa.<br />

sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian, salasa hgavs. misi niSani es<br />

aris, rome raÁ gamova uwin rbili iqnebis, asre rome dazilon _<br />

daifantos, merme kideve Seiyaros. es sqelisa balRmisagan iqnebis.<br />

amisi wamali: yviTeli nura danayili, ukurkosa CamiCiTa Ãorci<br />

danaye, zeda dasdev, samsa dResa zeda edvas da ZiriTurT amoagdebs,<br />

da Tu kideven darComil iyos, amave wesiTa Semosdev, da srula<br />

ZiriTurT amoagdebs, brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />

kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes oTxisagan<br />

iqnebis sisxlisagan, balRmisagan, qarisagan, sasTauli maRla<br />

sdebodes da Tavi Camovardnodes. niSani misi an maRla sasTaulis<br />

debisagan, anu sisxlisagan iyos, sadaca stkiodes is adgili<br />

241


wiTlad iyos da cxlad. misi wamali. gasaÃsneli miec ama wesiTa:<br />

aiRe xilTa wyali da Tamarindi, da xiaSambari, Tarangubini da<br />

SirxiSti. ama wamlebiTa muceli gauÃsen, merme yifali ga- (155r)<br />

uÃsen, tleebi Semosdev, ima adgilsa nedlisa qinZisa wveniTa da<br />

ZmriTa, qafuri da qeris fqvili sadlisa dafaCidarbandiTa tle qen<br />

da Semosdev.<br />

Tu balRmisagan iyos misi niSani es aris: simsivne misi TeTri<br />

aris anu Ãorcis feri, tkivili erTis rigisa aris. wamali misi:<br />

pirvelad muceli daurbile abi SabieriTa da abi yuyiaTa da<br />

filfiliTa, yayuliTa, yvelaÁ danaye ZmriTa da Semosdev, margi<br />

aris. sxva: babunaji da xvarblis qato moaduRe da Sigan Casvi, margi<br />

aris da imas, rome sasTaulis maRlobisagan iyos, mas pirvelad<br />

abanoSigan unda Cajdoma da merme TbiliTa wyliTa, da rZiTa 341 unda<br />

zela, raÁ abanoTgan gamovides qalis rZiTa da iis zeTiTa unda<br />

zela.<br />

Tu muceli SekvriT iyos, mulasaliTa unda garbileba, rome<br />

gasaÃsnelsa hqvian, gauÃsen da grili tleebi SescxeT.<br />

kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da modrekisa da<br />

ZarRvebis gasivebisa.<br />

Tu mÃarTa da- (155v) uwyos tkivili, samisagan iqnebis:<br />

sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan. Tu sisxlisagan iyos misi<br />

niSani: Ãeli rom dasdva cxeli iyos da gawiTldes, mas gasaÃsneli<br />

aaRebine: SirxiSti, xiaSambari, Tarangubini, TiTosagan aT aTi drami,<br />

yifalic gauxsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da grili<br />

tleebic SeuwyeviT, mtkivanzeda dasdeviT. Tu balRmisagan iyos misi<br />

niSani tkivilisaTvis ferzedan yviTlad anu TeTrad iyos, misi<br />

iaraji fiyraTa RarRara aqnevine, abanoSigan gasaÃsnelica aaRebine,<br />

iaraji jalinoziTa muceli gaixsnas da yustisa zeTiTa daizilos<br />

Tbilad. Tu ese tkivili an nacemrobisagan, an mZimis aRebisagan iyos,<br />

isi mtkivani vardis zeTiTa daizilos. Tu amiTi ar eSvelos<br />

kvatuSica moikidos, tuxti danayili da qeris fqvili, iis furceli<br />

danayili, kvercxis guli da vardis zeTi, cota Zmari, yvela (156r)<br />

erTmanerTsa gaurive da mtkivansa zeda Semosdev, cota mumiac<br />

danayon, SaqriTa gaatkbon, cota cxvris rZec gaurion da Seasvan.<br />

341 `da rZiTa~ gameorebulia.<br />

242


Tu gausivdes da feradac wiTeli iyos, kotoSi moikidos. Tu<br />

simsivne TeTri iyos mdogvi da soinji orive danaye da zibiyisa<br />

zeTi gaurive da mtkivansa zeda Semosdev.<br />

niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes. an qarisagan<br />

iqnebis da an zafrisagan, an maRlidaRma Camovardnisagan, an wixlis<br />

kvrisagan, an cxenis waqcevisagan iqnebis.<br />

Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan, an<br />

Camovardnisagan, aiRe cvili da Sirbaxtis zeTi, da zurgsa imiTi<br />

uzeldi yovelTa dReTa farTosa samosliTa uxuevdiT da<br />

gaimarTvis. Tu SigniT iyos, icodiT zafrisagan da qarisagan aris<br />

da amas yviTlisa alilas gasaxsneli aaRebine da ese majuni<br />

Seuwyevi; aiRe sumbuli, danamastagi, asarioni, dariCini TviTosagan<br />

xuTxuTi drami, muri (156v) aTi drami da wylis Wakuntlis Tesli,<br />

da spandiis Tesli sami drami. eseni yvelaÁ danaye da gacer, da<br />

TafliTa Sezile, raÁ moundes miec erTi drami, TbiliTa wyliTa,<br />

Txisa rZiTa, misce erTob margebeli aris.<br />

Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes. aiRe qeris fqvili ori<br />

mjiRi, erTi mjiRi wminda fqvili, Tbili wyliTa gaurive da<br />

TxeliTa samosliTa zeda Semosdev.<br />

Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu srulad<br />

tanSigan. asre iqnebis, anazdad ecemis da dRiv da dRiv ecemis da<br />

uar iqnebis. Tu anazdad eces, is wamali uyav, rome filenjisaTvis<br />

swerian. merme is alagi yustis zeTiTa dauzile kargia. Tu anazdad<br />

ar eces da dRiv da dRiv eces, cota cota, maSin am wamals nu iqs.<br />

ese uyav sixmisagan, an bevris amoRebisagan, amaTgan daemarTebis,<br />

rome dRiv da dRiv imatebs. wamali misi advili, yovelTa dReTa<br />

Tbils (157r) wyalSigan Cajdebodes. merme is wamali qen: aiRe iis<br />

zeTi da ayiros zeTi. iis zeTi ormocdaaTi drami da ayiros zeTi<br />

ocda(a)Ti drami, gaurive erTmanerTsa da raÁ abanoTgan gamovides<br />

ese Sescxe, da Sezile, da saWamadi miec: axali Tevzi, Torxlo<br />

kvercxi yviTeli, Tiknisa da goWis Ãorci, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan damoklebodes<br />

ZarRvebi. misi wamali: aiRe Telis xis qerqi, tuxtis Ziris qerqi,<br />

wyliT daalbe da aduRe manamdis, rom gasqeldes. merme aiRe ori<br />

imdoni cxvris duma da viris rZe, erTmanerTSi gaurive da cota<br />

barambo gaurive. aiRe Tiknis tyavi, imazed gaabrtyele, Tu didsa<br />

243


xansa gamouSveb zomis, metad gagrZeldebis ZarRvi R(mer)TiTa. sxva<br />

wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes, aiRe muyli aTi<br />

drami, qaTmisa da batis qoni da Zroxis wvivisa tvini, TviTosagan<br />

naxevari litra muyli daalbe, Tbili wyali (157v) da qonebi<br />

daadnev, da muyli, da qonebi, erTad avanSigan gaurive, da raÁ<br />

mogindes gaacxele, da gascxe, da samosliTa Semosdev, margi aris.<br />

kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi: aiRe seli da<br />

qaTira, da nesvis Tesli, swor swori danaye, da erTi kovzi wminda<br />

fqvili daayare, da TbiliTa wyliTa Seasvi. misTvisve: tenco<br />

moaduRe da eqvssa dResa zedazed Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

sxva misTvisve: aiRe lulufaris Ziri dram naxevari, sadafis<br />

furceli, broweulis yvavili, TviTo drami, danaye, gacer da nel<br />

Tbili wyliTa Seasvi. misTvisve: aiRe sadafis furceli, broweulis<br />

yvavili, TviTosgan TviTo drami, Ãmeli vardi erTi drami,<br />

lulufaris Ziri, Ãmeli qinZi, niaxuris Tesli, broweulis marcvali<br />

TviTosgan oroli drami danaye, gacer da miec, Tuxmaqnis, anu<br />

tyemlis wveniTa Seasvi. sxva muclisa Semosadebeli: aiRe ayayia,<br />

somxuri TiÃa, berZuli TiÃa, TuTubo, broweulis yvavili da wylis<br />

(158r) Wakunteli. eseni yvela danaye da gacer, biasa anu vaSlisa, anu<br />

Tuxmaqanisa wveniTa samoselzeda gardakar, mucelTa da welTa<br />

zedan SemosdeviT gareSemo da kidec SeasviT. amave senisaTvis:<br />

nedli qinZi, nedli qasni danaye da Seasvi, da margi aris.<br />

kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos anu<br />

ferÃisa, da anu Ãelisa, kargaT da ÃerÃianad dawyoba unda, ferÃsa<br />

asre uyav. ferÃis ceri cersa daupirispire da erTmanerTsa miukar<br />

da waavle Ãeli da dauwyev marTlad, agreTve Ãelsa uyav da merme<br />

ese wamali uyav: aiRe ayayia, qalbana, kvercxis guliTa gaurive,<br />

samoselsa Sescxe da Semosdevi zedan magrad artaxi, motexilisagan<br />

umfro grZeli uyav, asre, rome motexili daiWiros da mrTelzeda<br />

Sekras, oTxiT TiTiTa ufro grZeli unda motexilisagan, mwved ar<br />

unda miukra. asre unda rome sisxli Sigan iarebodes, Tvarem<br />

movardebis. uwin yovelTa dReTa unda gaxsna da naxva, amisT- (158v)<br />

vis rome feri ar eqces. da Tu eqces missa wamlobasa unda Seqceva,<br />

magram gaÃsna erTsa dResa unda, erTsa dResa ara da Svidi dRe<br />

gamovides, mexuTesa dResa unda gaxsna wynarad, rome ar moeSalos<br />

da kideve Semoakar. asre gafrTxildes, rome ar gamruddes.<br />

244


saWmelad giSrafeTi, da zroxisa, da cxvrisa Wliki Zvalsa<br />

motexilsa gaamrTelebs.<br />

Tu Zvali gamosuli iyos motexili. Triaqi erTi drami da cvili<br />

sami drami, berZuli Zveli zeTi eqvsi drami, cvili, zeTi erTad<br />

daadnev, Triaqi RviniTa gaadnev da gaurive erTmanerTsa da malamad<br />

Seqen, da Semosdev, margi aris.<br />

Tu motexilsa sisxli sdiodes. mas asre unda, sadac sisxli<br />

sdiodes is alagi mCvrisaganac da ficrisaganac carieli amyofos,<br />

rome SiSveli Cndes.<br />

Tu motexili gausivdes. wamali mulasi gamocdilia. maSa aTaTi<br />

drami, muri, TeTri tuxti, ayayia, xuT xuTi drami, wiTeli wamali,<br />

yvelaÁ danaye (159r) da kvercxis guliTa Sezile, da Semosdev,<br />

simsivnesa ukuayenebs. sxva: Zewnisa furceli, urxulisa da murtis<br />

furceli danaye, kvercxis guliTa Sezile da Semosdev. sxva: sada<br />

ZarRvisa gasivebisa Semosadebi zemo sweria is uyaviT.<br />

niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes. niSani is aris, romeli<br />

aso Rrma Cubuto yofil iyos da amaRldes, da maRali daRrmdes da<br />

damdabldes, da ima asosa vera iÃmardes. misi wamali: uwin Ãeli<br />

gauÃsen da merme Caugde, ama wesiTa mizide da mozide, marjuÀniT da<br />

marcxeniT, dasZar da ecade, rome missave alags mivides. merme<br />

magrad Sekvra unda, magram ÃmeliTa mCvriTa ar varga Sekrva, tle<br />

unda Seqna gundisagan da gulnarisagan, da ayayia cota da oSnani,<br />

yusti da Taxvis yveri. eseni yvelaÁ swor swori danayili, gacrili,<br />

Sezile wyliTa da Semosdev, da muceli xiaSambriTa da<br />

TarangubiniTa, da TemrindiTa, da lab- (159v) labisa wyliTa da<br />

xiliTa, da SaqriTa margi aris, Sekrva xamisa mCvriTa unda magra.<br />

kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma Camovardnilisa da<br />

dakodilisa.<br />

wamali misi raÁc feri damwvari iyos, rom naxo axla damwvari,<br />

moiRe mwvane boloki, dasWer, wyliTa an ZmriTa moaduRe, rome<br />

dadnes, zeda Sescxe, amisTvis, rom ar atkuafSavs. merme aiRe kiri<br />

da umaruli, swor swori erTmanerTsa gaurive da kvercxis ciliTa<br />

Sezile, da Semosdev. sxvaÁ: aiRe ospis fqvili da umaruli swor<br />

swori, ZmarSidan gaurive garecxili kiri, cota qafuri gaurive d(a)<br />

iis zeTiTa Sigan gaurive, Semosdvan damwvarzeda.<br />

245


axlad damwvrisaTvis. kvercxis cili erboTa dazile da<br />

Semosdev, margi aris. da TeTri malama, da qafurisa malamaca kargi<br />

aris. Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros, wamali<br />

misi: masve wamsa sandali (160r) da vardis wyali, da qafuri tled<br />

Semosdev da ar unda gaSveba, rome gaÃmes asre unda, rome mCvari<br />

niadag civiTa wyliTa asolo da zeda dasdebde. misTvis(ve), rome<br />

umfro ar gaubutdebis anu TuTubosa wyliTa, an nacrisa wyali<br />

daasxi, an maxoxisa wveni, rome erTob mJave ar iyos da TeTriTa<br />

malamiTa unda gamrTeleba.<br />

Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi<br />

iyos, misi wamali: uwin Ãeli gauÃsen _ yifali, mklavisa sadreksa<br />

zedaT napirsa aris, merme mumiac Seasvi da axali cxvris tyavi<br />

Semoaxvive, rome ayroldes, axal axali da uwin Ãorcsa marili<br />

daayare, merme Semosdev, cxvris tyavi, merme erTi drami axali rZe<br />

SaqriTa Seasvi qeris korkotiTa.<br />

Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes,<br />

pirvelad Ãeli gauÃsen, merme iseve mumia Seasvi da es wamlebi uyav:<br />

aiRe muri, sadafis furceli da (160v) broweulis qerqi da gunda.<br />

eseni yvelaÁ danaye da moaduRe ZmriTa da Tavzeda Semosdev. Tu aman<br />

ar uSvelos, aiRe gamouxarSavi abreSumi, muri da broweulis<br />

yvavili, danaye, Rvino moaduRe da Semosdev broweulis SarbaTiT,<br />

qaTmis Ãorci miec.<br />

Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos Ãeli<br />

gauxseniT: aiRe revandi da zrevandi da mudam muxudos wveniTa<br />

aWmevdiT amas.<br />

raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa, anu<br />

sxviTa. gasinjeT, Tu gakveTili erTi mtkaveli iyos, anu ufro,<br />

foladiTa nefsiTa unda Sekerva abreSumiTa, frTxilad da es<br />

wamali zeda daayare: aiRe anZruTi, ZmaTa sisxli da TeTri<br />

sakmeveli da murdasangi. es yvela oroli drami danaye da gacer, da<br />

Sekerulzeda moayare, da zeda Zveli banba dasdev, da Sexvive, da<br />

samsa dResa nu gauxsni, merme gauÃsen da piri gauRe, rome gare<br />

gamovides da Tu rame (161r) bewvi an mtveri iyos gamowminde kargaT<br />

da merme piri dauswore, da erTsa dResa da Ramesa kideven Seukar,<br />

merme kideven gauÃsen, gasinje Tu sworad iyos piri kargi aris, Tu<br />

ara da ÃeliTa dauswore, da nedlsa wamalsa nuras miaxuedreb, da<br />

246


is wamlebi daayare, rome zemo swerian. da Tu an es daayare: aiRe<br />

kalias Tesli da yviTeli murdasangi, swor swori danaye, gascer da<br />

Ãmelad moayare, margi aris. Tu wamali mzasa ara gqondes, lurji<br />

mCvari daswvi da zedan moayare, da Zveli banba zroxis erboTa<br />

dazile, da zedan dasdev, da Sexvive samsa dResa.<br />

Tu es dakodili Tavsa iyos. zrevandi RviniTa moaduRe, merme<br />

kidev moduRebuli axla gaaxme, danaye, gacer da daayare. Tu es<br />

dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos, niori da sosnis Ziri<br />

daswvi da Semosdev.<br />

Tu rbilsa Ãorczedan iyos, gunda, niori, bro- (161v) weulis<br />

qerqi danaye da Semosdev.<br />

Tu es dakodili damRierdes, kvatuSi da wurbeli moikidos<br />

siaxloesa, TeTri malama SeuwyeviT da Jangrisa malama, eseni<br />

gaamrTelebs.<br />

wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli. aiRe sabri,<br />

jangara, murdasangi swor swori danaye da gascer, da TafliTa<br />

Sezile, raÁ mogindes ixmare.<br />

sxva basaliyonisa malama uSvelis, raÁc Zveli dakodili da<br />

wyluli aris. sxva xilionisa malama uSvelis dakodilsa,<br />

dajerjRilsa Zvelsa simsivnesa. ese malamebi yvela zemo malamebisa<br />

karSigan swerian. sxvaÁ malama. xoSqardali mosaSrobeli, rome<br />

wyluli moaSros. amisi Seqna: aiRe anZruTi, alisarCuli, eliqirumi,<br />

sabri yvelaÁ swor swori danaye, moayare, moaSrobs. Tu kacisa Tavi<br />

dakodili iyos da gaexeTqos, Sigan Caayaro, gaamrTelebs, raÁc<br />

gakveTili iyos, Sigan Caayare, amoaSrobs da kid- (162r) eca<br />

gaamrTelebs.<br />

kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da<br />

wamali misi. ama niSanma gauwyos tanSigan, rome qari daibados,<br />

uZravad samisagan iqnebis: sisxlisagan, zafrisagan da balRmisagan.<br />

niSani, Tu wiTeli zeiT iyos tanzeda, SigniT iyos, maja Zalianad<br />

da Cqarad scemdes da fseli moyviTalo iyos, an mWemris ferad<br />

mowiTano iyos, isi rome moyviTano aris, isi zafrisa da mowiTano<br />

sisxlisa aris. raÁ es niSani naxo icodi, rome sisxlisa da<br />

zafrisagan aris. wamali misi: uwinve Ãeli gauxsen, merme grili<br />

tleebi Semosdev, grilis zeTebiTa dauzile. Tu balRmisagan iyos,<br />

247


misi niSani es iyos: TeZoTa tkivili dauwyos feÃisa TiTebamdis is<br />

iaraynisa aris da raÁc mis karSigan wamlebi sweria is iyaviT.<br />

Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes sarasa magierad mouvidodes,<br />

aiRe Tagvis curca da erbo- (162v) Sigan moaduRe, merme gamowure da<br />

Saqari gaurive da Seasvi anu Semosdev.<br />

niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da veraferiT<br />

mouwyvito. Tu gindodes rome mouwyvito aiRe anZruTi da malaxuna,<br />

TeTri sakmeveli, broweulis yvavili, amaTgan xuT xuTi drami<br />

danaye, gacer da zedan daayare, merme Zveli banba daakari da ergos<br />

R(mer)TiTa. sxva gamocdili misTvisve, rome sisxli daayenos: aiRe<br />

arjaspi, Sabi, mwvane gunda, broweulis qerqi, Tofalaxi TviTosagan<br />

xuT xuTi drami da kipersi, Tu ar iyos, amis magierad erTi drami<br />

gunda, erTi drami muri, eseni danaye, gacer da raÁ mogindes zed<br />

dayare da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe gaurecxeli matyli,<br />

kurdRlis balani da Svelis fardagis nakveTi, swor swori qen,<br />

daswvi, danaye, gacer da daayare Zveli banba, dasdevi (163r) da<br />

Seuxvie. sxva sisxlisa dayenebisaTvis: samyi arabi danaye da dayare<br />

da uSvelis.<br />

niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos, misi niSani es<br />

aris, rome tvinsa miaSurvebs damarTebs is Sxami. misi wamali<br />

gamocdili es aris, sada kiseri dailevis iqi Zvali aris maRali<br />

orkapi, kisersa da zurgis Zvals Sua aris. misi niSani es aris: ama<br />

Zvalsa da zurgis Zvals Sua TiTi rom dasdva Sigan Cajdebis,<br />

frCxilis odeni mohkveTe. erTi niSani es aris, dakodilisa pirisa<br />

gaberva unda, is alagi gamoCndebis da is alagi rogorca mohkveTo,<br />

kvatuSiTa gamoswove amisTvis, rome is seni da Sxami iqiT gamovides.<br />

Tu amas ar uzam, is Sxami tvinSigan gava da kacs mohklavs da<br />

tvinSigan ar miva, kacsa ar mohklavs. raÁ naxo is alagi, rome<br />

gaTeTrdes (163v) da Sxami ara mosdiodes, merme es wamali TrTis<br />

hqvian, ama dakodilzeda daayare, aiRe rome ZmaTa sisxli hqvian,<br />

anZruTi da TeTri sakmeveli da ese wamlebi swor swori qeni, danaye,<br />

gacer da mokveTilsa adgilsa zeda daayare, zeda Zveli banba<br />

daadevi, sxvasa nu gamoucvli, es gaamrTelebs da sadaca isrisa<br />

nakravi iyos, es wamali dasdev. an wyliTa an RviniTa dakodili<br />

mobane. merme aiRe kapoetisa Tevzisa navReli, anu Savisa yvavisa<br />

navReli da naRvelisa wona misi qoni da qaTmis qoni aTi drami, da<br />

248


Triaqi erTi drami, da merme gaurive, cotasa qoTansa Sida aduRe,<br />

rome gaskeldes, ZveliTa banbiTa zeda dasdev, samsa dResa daeÃsen<br />

da an dRiv samjer ucvale, mis metsa nu. da dayviulisa wyalsa (164r)<br />

amoiRebs da Sxamsa yvelasa gamoswmeds, da iÃsnis R(mer)TiTa. Tu<br />

gindodes, rome wamali mzasa iyos, amisgan abebi Seqen da gaaÃme da<br />

qaRaldzeda waxvive da mza iqnebis. raÁ mogindes wylis WurWlisa<br />

wyalSigan malamad Seqen da zeda dasdev, amas spilenZisa WurWliTa<br />

nu Seinaxav, nuca danay(av) 342 , amisi Jangi avi aris. da raÁ sami dRe<br />

gamovides, sicxisa dro iyos, mas ukaniT TeTriTa malamiTa<br />

amorTeleT, dRiv orjel dasdebdiT. Tu zamTari iyos, anu<br />

Semodgomani, Savi malama dasdeviT margi aris. sxva wamali Tu ara<br />

gqondes, rogorca isari eces is alagi mohkuÀTe da gaagde da kacisa<br />

ganavali dasdev, Tu balRami gamosdiodes axali, isev pirveli<br />

dasdev, margi aris R(mer)TiTa.<br />

kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da rwyeva dauwyos,<br />

rasaca sWamdes ar (164v) daayenebdes da arwyevdes, sarwyeveli<br />

wamlebi miec, rome sweria, rome raJams rwyeva mouvides miT arwyios<br />

da patruqebica swerian Sesakravica da gasaÃsnelica. wamali misi,<br />

rome stomaqi aSlodes da arwyevdes: aiRe mwvane gunda da qeris<br />

puri, swor swori daswvi, danaye da aWame, da zeda erTi piri Zmari<br />

Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa. Tu kideven arwyios: aiRe kanafis<br />

Tesli da wyliTa galese, dadgi danayili da merme gaswure, da<br />

Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. misTvisve: aiRe vaSli, Ãmeli ayiros Tu<br />

nedli danaye da aduRe wyliTa, rome naxevrad moiyaros gamowure<br />

da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis.<br />

da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da amoiRebdes balRamsa,<br />

Ãali Tbilsa RvinoSigan gaurive da Seasvi, da uSvelis R(mer)TiTa.<br />

Tu cxrosa da cxel- (165r) ebisagan amoiRebdes balRamsa, ama<br />

senSigan kideca aboyinebdes, pitnisa wyali mJavesa broweulisa<br />

Sigan gaurive da Seasvi, R(mer)TiTa uSvelis. Tu nametnavisa<br />

sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes, aiRe broweulisa<br />

Rvino da Ãali gaurive, da Seasvi. misTvisve tle: aiRe sosnisa<br />

furceli da bia, RviniTa aduRe, asre rome dadnes da stomaqsa, da<br />

mkerdsa Semosdevi.<br />

342 teqstSia `danay~.<br />

249


Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa<br />

ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes, arodes ar daswynardes. aiRe<br />

sadafi, zeTiTa aduRe da mkerdzeda Sescxe. amave senisaTvis: pitna<br />

gamowure, wyliTa moaduRe da Tafli ama naduRarsa wyalSida<br />

gaurive, Seasvi da uSvelis R(mer)TiTa. amave rigiTa tenco uyaviT,<br />

margi aris. Tu slokini erTob gaugrZeldes anguri danaye (165v) da<br />

wmindad gascar ori drami, pirSida Caayare da zed civi wyali<br />

Seasvi, rom CaiRos da uSvelis R(mer)TiTa. misTvisve: aiRe wifelis<br />

qerqi da mastagi swor swori, aduRe, gamowure da Seasvi, da<br />

uSvelis R(mer)TiTa.<br />

niSani sarwyevelisa wamlisa: raÁ kacsa balRmisa da zafris<br />

gamowmenda gindodes, ese sarwyevebi wamlebi yvela zemo sweria.<br />

niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica<br />

zemo sweria.<br />

kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos. Tu sisxlisagan iyos,<br />

simsivne sveli iyos ÃorcSiganc da tyavSiganc, feri wiTlad iyos<br />

da Zgerdes. wamali misi: Ãeli gauÃsen da tle uyavi, aiRe cxvris<br />

tyavis barklis matyli, anu dumisa, daswvi da zeTis xilisa zeTiTa<br />

gaurive, da moaduRe, da nelTbili Semosdev, tkivili daawynaros.<br />

misTvisve: zafrana da (166r) wiTeli sandali nedlis qinZis wveniTa<br />

galese da Semosdev, da tkivili daawynaros. misTvisve: qeris fqvili<br />

nedlis qinZis wveniTa Sezile da Semosdev. misTvisve: rome tkivili<br />

daawynaros da simsivne gaadnos. aiRe xvarblis anakuÀTi, tuxti,<br />

babunaji yvela danaye kobostos wveniTa, moaduRe da Semosdev. Tu<br />

sigrilisa da balRmisgan iyos misi niSani: ferad TeTri iyos da<br />

rbili iyos. saxelad avi varami hqvian. mas yovelisa saWmelisagan<br />

farezi unda, gamaÃmobeli da gamadnobeli wamali unda aÃmaro, asre<br />

rogorca pirvelad xoSrisa samosliTa unda Sezela, merme axliTa<br />

samoseliTa nakveTiTa, uwin wyalSigan daasvele, gawure da merme<br />

ZmarSigan amoavle da Semoaxvie, da saWmeli swor swori SeuwyeviT.<br />

Tu simsivnisa gvari magari iyos, Zmari da wyali (166v)<br />

erTmanerTSi gauriveT da samoseli Sigan daasvele, Zmari erTob<br />

cxari ar unda iyos, ukan da ukan cxari iyos, Zmrisa alagsa borisa<br />

wyali qna isi sjobs, anu leRvisa xisa nacari, anu muxisa nacari,<br />

anu vazisa nacari asre unda, rome isi simsivne mudam waxveuli<br />

hqondes, rome simsivne sxvagan ar wavides. Tu Zmarman ar uSvelos,<br />

250


Sabi gaurive Siga Zmarsa da Semosdev, da kiris wyali erTob margi<br />

aris, da vardis zeTi ZmriTa da mariliTa, erTob margi aris.<br />

Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da balRmisagan<br />

iqnebis. wamali misi: pirvelad tani misi senisagan gamoswminde<br />

sevdis gasaÃsnelTagan da merme raÁc grili nikrisis wamlebi aris<br />

is uyaviT da qonebTagan batis, qaTmis, mglisa da meli(i)sa. es yve... 343<br />

(167r) aqimoba dastaqari aris, rome gaukveTo da ZarRvi amoarTva da<br />

kargiTa malamiTa gaumrTelos.<br />

da dulufisa seni aris, rome feÃi gausxvildes, rogorca<br />

silosagan. amisi mizezi dafalisa anu nikrisisa gvari iqnebis.<br />

balRmiani da sevdiani svelisagan iqnebis amisi mizezi. da<br />

sparsulad falia spilo hqvian da amad hqvian ama sensa dulufi.<br />

niSani rogorca ese seni daemarTos uwin feÃi wiTeli iyos, misi<br />

niSani es iyos: moTeTro iyos da rbili iyos. sevdisa gvarisa da<br />

niSani es aris, rome feÃi moSao iyos da an molurjod dascemdes.<br />

iqnebis rome gawiTldes da gamagrdes da dauskTdes. wamali ama<br />

senisa: Tu wiTeli iyos uwin ewamlebis da raÁ feri iqcios<br />

gamagrdes, da wamali Znelad moekidebis. amisi wamali _ rwyeva iyos<br />

mZlavriTa da ZneliTa wamliTa, rome Zneli senia balRmis gvari da<br />

sevdis adgilidaRma amoagdos. Tu moundes Ãelis gaÃsna basalikisa<br />

margi (167v) aris da mosvenebiT yofa, feÃi asre unda sasTaulzed<br />

edvas. mas ukaniT es tle aÃmareT: aiRe kombostos nacari, zeTis<br />

xilis zeTi, avsinTisa wveni da axali Zroxisa nexvi da ulbosa<br />

fqvili, bolokisa Tesli, prasisa Tesli. es yvelaÁ danaye da zeTis<br />

xilis zeTiTa SezeliTa Sezile da Semosdev margi aris.<br />

sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian,<br />

viTarca xesa kui gamoesxas. ama sensa adgili wamali unda, rogorca<br />

sevdisa wylulisa wamali aris: aiRe tuxti, vardis wyliTa da<br />

ZmriTa dambali Semosdev, da margi aris, da qeris fqvili ZaRlis<br />

yurZnas wveniTa, da nedlis qinZis wveniTa, tled Seqen da Semosdev<br />

margi aris. sams dRes ukaniT dasamwifebeli wamlebi unda qnas da<br />

nelTbili erbo Sescxe, da jere rome damwifdes xvarblis fqvili,<br />

Torneulisa puriTa, zeTis xilisa zeTiTa moduRebuli Semosdev da<br />

343 azri wydeba, Cans, rom teqsts aklia garkveuli nawili.<br />

251


moamwifebs, da dacoxnili xuarb- (168r) ali, Semosdev da moamwifebs,<br />

da selisa Tesli safuvriTa Semosdev, da margi aris.<br />

kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa, da<br />

Ãelis frCxilis tkivilisa.<br />

Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes, sisxlis niSani aris<br />

da Triaqi ZmriTa daadnev, da sadaca stkiodes Semoscxe, da Tu aman<br />

ar uSvelos muyri da javaSiri danaye, da wyliTa gaurive, da<br />

Semosdev, dabrmdes. misi wamali: Txis qoni gaaTbon cxlad da<br />

Semosdvan, da mudam batisa, da qaTmis qoni, mumrRvani Semosdvan<br />

zedan. Tu misgan myrali suli udiodes aiRe faizmiSi da vardis<br />

zeTi gaurive, da frCxilzeda Semosdev.<br />

Tu frCxili gausqdes maTbuxi afTimoni SeuwyeviT da saWmeli<br />

yvelaÁ momsuqno da tkbili aWameT, da urTxulis gomizi Semosdev,<br />

rom frCxili gaarbilos. sxva: aiRe (168v) biis guli danaye, gascer<br />

da qaTira, da is erTmanerTSi gaurive da Semosdev, margi ari, aris.<br />

Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa aiRe ina da selis<br />

zeTi, erTmanerTSi gaurive da Semosdev, da erTob kargs frCxils<br />

amoiyvans.<br />

Tu terfi feÃisa gauskdes, pirvelad alilas maTbuxi SeuwyeviT<br />

da mas ukan xilTa wyalTa asvemdiT erTsa kvirasa, da mudam ama<br />

sazeliT uzeldiT: aiRe iis zeTi da zroxis Wlikis tvini, batis<br />

qoni, tirifis furceli danaye da amaSigan gaurive da ina viTa<br />

ferÃzeda Sescxe mudam. Wakuntlis furceli wyliTa moaduRe da<br />

kvercxis cili gaurive, malamad Seqen da Semosdev.<br />

feÃi rome gauofliandes da ayroldes. misi wamali: aiRe muri da<br />

wyliTa moaduRe, ferÃi imaSigan Caayofine da mudmad Tbilsa<br />

zroxis sisxlSigan Ca- (169r) uyav mudam, dumaca danaye da Sigan<br />

gaurive wyalsa da ferÃzed Semosdev.<br />

kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa. isris piri<br />

aseTic iqnebis, rome kav(i)ani iyos da raÁ amoRma amoswion amoedvas,<br />

da sxva SaranTisa ZarRvi, anu sxva ZarRvi gaukveTos, is aris,<br />

sadaca isris piri scemodes gaukveTon da mili Seuyon qlibiani, da<br />

wynarad mozidon, rom ar gatydes. isris piri, da(a)njRixon iqiT da<br />

aqaT. Tu erTob magrad iyos daexsnan, rome Selbes da maSinRa<br />

amoarTvan. da eseca iqnebis, rome isris piri mowamluli iyos, misi<br />

niSani is aris, rome is adgili ausivdes da feri rogoraca<br />

252


mkudarisa feri isre iyos, misi wamali. da Senaxva unda, misi wamali<br />

zemo sweria is uyaviT. Tu Zvalzeda gamagrebuliyos SalafiTa missa<br />

gareSemo Sefxeka unda, rome amoafarToos da agre amoarTvas. Tu<br />

sakudavsa alagsa iyos asre rome sasasa da satkinelsa, guli,<br />

firtvi, RviZli, buSti (169v) da nawlevni, da avi niSani gamoCenili<br />

iyos, mas Ãelsa nu mihyofs aqimi, amad rome safaTarako aris da ar<br />

Sercxvendes. Tu avi niSnebi ara iyos da Seatyo viTa darCebiso,<br />

maSin misTa moyvasTa euben da merme Ãeli mihyav. bevri gvinaxavs<br />

erTob saSiSari dakodili iyos, ewamlos da darComili iyos. Tu es<br />

walebi uyaviT, rome wamliTa amoarTvaT: aiRe vaSayi da TafliTa<br />

Sezile, da raÁ Sezilo Semosdev, rome isris piri amoiRos. da Tu<br />

Sigan rame darComil iyos, isica amoiRos da Tagvi gaape da<br />

Semosdev, mwvane mxuliki(s) Tavi da bolo mohkveTe, gaape, da<br />

Semosdev, da amoiRos isris piri. Tu zreuandi grZeli danayo da<br />

TafliTa Sezilo, da Semosdva, isris piri amoiRos da marto<br />

lerwmis Ziri danayos da Semosdva, marge aris. Tu isris piri<br />

Zvalzeda damagrebul iyos, aiRe bazralbanji, rome lencofas<br />

Teslsa hqvian, damwvriTa SabiTa danaye da cota (170r) xurma da<br />

fazmioSi gaurios erTob marge wamali aris, rome Semosdva, ese<br />

xasiaTi aqvs, kbilsac gamoagdebinebs.<br />

wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos, an<br />

natkivnebi da naRrZobi iyos. imis ukeTesi wamali ar aris, ficxla<br />

cxvarsa tyavi gaÃado, Semosdva ors dRes edvas da merme aiRe tyavi<br />

da simsivne dawynarebuli iyos. ukeTesi is aris, rome natkenzeda<br />

marili daayaro da merme cxvris tyavi Semoaxvio. da Tu axlis<br />

WurWlisa nalewi danayo da nacari gaurio da Semosdva, margi aris.<br />

da saWmelsa muxudos saWamadsa da mukaSarsa sWamdes da sasmelad,<br />

wylis magierad Taflisa da muxudos wvensa svemdes. Tu zamTari<br />

iyos da kaci mowifuli iyos, mÃurvale da Ãmeli guneba iyos.<br />

ayiros da Wakuntlisa furcelsa aWmevdiT, da sasmelad<br />

zanjafilisa, revandi, Cinsa, orgniTave erTi drami anu erTi<br />

mityali galese da SaqriTa Seasvi. (170v) da vinca nacemi iyos<br />

ficxla Ãeli gauxsen da kotoSi mohkide.<br />

Tu SekrviT iyos, xilTa wyliTa da xiaSambriTa muceli gauxseni,<br />

uSvelis R(mer)TiTa.<br />

253


kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali, rome msuqani<br />

daamWlos. es aris, rome Zmriansa sWamdes, da mlaSesa, da mwaresa ese<br />

daamWlobs, da niadag qeris pursa sWamdes, iwyuros da imSios, da<br />

Ãmelsa adgilsa daswvebodes da niadag saqmobdes, da oTxi dangi da<br />

naxevari sandarosi da siqangubini da TbiliTa wyliTa Seasvi.<br />

Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes niadag mosvenebiT<br />

da gulmxiarulad unda iyos da kargs sagebelzeda wvebodes da<br />

kargi tanisamosi Caicvas. misi saWmeli gaSrafeTiTa unda iyos da<br />

brinji rZiTa Seqnili da Semwvari batkani, da msuqani qaTami<br />

Semwvari, da msuqani bati Semwvari, nuSis guli da wiflis guli,<br />

Txeli puri SaqriT gamomcxvari da nedli yveli, da do (171r) axali,<br />

rome Siga wminda puri Cahyaro, raÁc Ãmeli xorci iyos, yvela<br />

ifarezos da gasuqdebis.<br />

kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa.<br />

nakbenisa wamali, raÁ guelman ukbinos kacsa. Tu rbilsa Ãorcsa<br />

zeda ukbinos ficxlav amosWar da Tavi bolo Seukar, rome gesli<br />

ar gavides, tredis Ãundi dahkal da gayvlife da zeda dasdevi. Tu<br />

is ar iyos WaWavi qen. Tu arc is iyos qaTami daiWire da qaTmis<br />

sakvercxe traki nakbenzeda miadev, Txikis yveri _ soRin alTisasa<br />

hqvian, da bora es danaye, da zroxis navRelsa Sigan gaurive, da<br />

cotas tredis Ãundis skintli danaye, da isic Sigan gaurive, yvela<br />

zeTis xilisa zeTSiga gaurive, raÁ mogindes miec. erTi gveli sxva<br />

aris, sxvili da grZeli, wiTelia sxva gvelisa umfro iarebis. Tu<br />

iman ukbinos, didi Teriayi Seasvi (171v) qamandrisosisa wveniTa. Tu<br />

is ver iSovno aiRe Ãmeli sadafi, alTisa muri da yusti, pilpila,<br />

ayilyara TviTosagan naxevari mityali da perulmoÃdiliTa<br />

TafliTa mozile, Seinaxe da raÁ mogindes miec mityal naxevari.<br />

niSani Savisa gvelisa, sadaca cxeli da ukacuri didi mindori aris<br />

iq iqnebis. ena sxvisa gvelisagan ufro grZeli aqvs. raÁ kaci naxos<br />

unda rome eridos, wynarad gamoekidos, ra moewevis erTob anCxli<br />

aris da Tu ukbinos, rac amas zemoT gvelis nakbenisa wamlebi<br />

dagviweria is uyaviT. Tu Zvliansa adgilsa ukbinos, Tavi da bolo<br />

SeukariT, rome gesli da simsivne ar wauvides. merme niori danaye,<br />

avsinTini da TeTri navTi gaurive da zedan dasdev da gesli<br />

gamoiRos, sxva Triayi maristosi aWameT. niSani morialma Tu<br />

ukbinos. misi wamali nakb- (172r) ensa Tbilsa wyalSigan Caayofinebdi,<br />

254


Tvar zedan daasÃi. aiRe Taxvis yveri, farfioni, danaye da<br />

zeTisxilisa zeTiTa Sezile da Semosdev. misTvisve. aiRe niaxuris<br />

Tesli, avsinTini, zreuandi TviTosagan naxevari mityali danaye da<br />

naxevarzeda ori Tasi wyali daasxi da asre aduRe, rome<br />

naxevarzedan moiyaros, gamoswure da cota Triayi alTisi gaurive<br />

da Seasvi. amas gareT wamali aiRe, kapris Ziris qerqi, kordmana,<br />

grZeli zreuandi, yvela swor swori qen, danaye da majuni Seqen da<br />

miec TviTo mityali. misTvisve. aiRe anakveTi, gaacxele da<br />

ÃelmandiliTa Semosdev anu Torne gaacxele da cxelsa Tornezeda<br />

dasvi.<br />

niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos, ecados rome moklas da<br />

nakbenzed Semoidvas. Tu is ver iSovnos didi Teriayi erTi (172v)<br />

mityali vaSlis Saraba galese da Seasvi, da basaliyisa ZarRvi<br />

gauÃsen, mklavis sadreksa qveSe napirsa aris. Tu amazeda gulis<br />

Zgera Seeqnas yursi qafuri Seasvi. Tu ama satkivrisagan ena<br />

gausivdes yifali gauÃsen mklavis sadreksa zedaT napirsa aris da<br />

xan Jamierad qasnisa wyalsa iRarRarebdes siqangubiniTa. sxva amas<br />

gareTisa, sxva gvarisa gvelebisa niSani da wamlebi rom dagviweria,<br />

am rig qveyanasa ara zis da Tu dageWiros, imaTi wamlebi da niSnebi<br />

didsa karabadinsa hkiTxeT.<br />

niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman, misi<br />

wamali, miwa ZmriTa da wyliTa dazilon da zedan Semoidvas. Tu<br />

aman ar uSvelos wiTeli wamali, qafuri, danayeT da ZmarSid<br />

gaurive, da zeda Semosdev. Tu aman ar uSvelos, civsa wyalSigan<br />

CasviT, (173r) da raÁ wylidaRman amovides, vardis zeTi da qafuri<br />

zedan Sescxe. tilos anakueTi wyliTa daasovle da gulispirzeda<br />

da Tavzeda Semosdev. Tu tanzeda cxeli iyos, wyalSi Casvi da an<br />

Tovli, da anu yinuli Sigan Caugdon, rome gaacios, mJavisa kitrisa<br />

wveni, isrimis wveni da cota vardis wyali erTmanerTSigan gaurive,<br />

da cota qafuri danaye da imaSigan gaurive, da siqangubinica<br />

imaSigan gaulese da miec rome Sesvas. sanamdis sicxe<br />

daswynardebodes amas asvemdi, erT kviras tkbilsa saWmelsa nu<br />

sWams.<br />

nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi. esec saSiSari aris,<br />

ZaRli gabraziandebis da Seicvlebis, rasaca iqs, veras Seityobs,<br />

mudmad iarebis Tav daRunviT, raÁ dawveb- (173v) is, kuds feÃSigan<br />

255


daiWiravs da SoriT damoklebulsa gvandes. pirsa peruli sdiodes<br />

da av Ãmad hyefdes, da arasa sWamdes, da retad iarebodes. raÁ qva<br />

Sestyorcno piriT aiRebdes. raÁ es niSani naxo, icodi rome<br />

braziani aris, amisTanas ZaRls eridebodeT. Tu viTa moklevdeT<br />

mokahl, Tvarem gaecale. da raÁ aman ZaRlman ukbinos vaJsa kacsa<br />

advilad eSvelebis da didsa kacsa ufro Znelad. Tu Seityo nakbeni<br />

braziani iyos, Tu ara, es unda: cota puri miugdo im ZaRlsa da Tu<br />

arc usunos da arc sWamos, icode, rome braziani aris. nakbenisa<br />

sisxli dascxon pursa da miugdon. Tu sWama, ar aris braziani. misi<br />

wamali: mohkal is ZaRli, misi RviZli kacman sWamos, Tu SeeZlos<br />

nakbenzedan kotoSi moihkidos, moucran kargaT da zeda Tafli<br />

Sescxon. merme aiRe CaRandri da isi moaduRon, kargaT da- (174r)<br />

dnes, gamowuron ori Tavi xaxvi da xaxvis wona Txili,<br />

erTmanerTSigan danaye Txili da xaxvi, da cota erbo gaurive, da<br />

malamaviTa Seqen, da zeda Semosdev, manamdis, rome yviTelma wyalma<br />

dauwyos dena. merme mokal, gaaÃme, danaye da TafliTa Sezile, da<br />

majunad Seqen, da miec, da afTimonisa maTbuxica aaRebine. Tu Sekfes<br />

maTbuRi veRara Sesvas, avisa niSani aris da maTbuRi ZaRlis<br />

lekvebiviTa daayrevinebs, lekvebsa gvandes. ese mahmad<br />

(za)qariaSvilsa mougonian jalinozis wignisagan. sxva wamali<br />

jalinozisi: daiWire, kirCxibi da axalsa koWobSigan Cahyare da<br />

wyali daasxi zeda, da TorneSigan moxarSe, da raÁ moixarSos, wveni<br />

gamoswure aTi drami da xuTi drami jintiani danaye, daurive da<br />

yovelsa dResa orolsa dramsa miscemdi. Sesvas mudmad, vardis<br />

zeTsa da vardis wyalsa miscemdi, (174v) da mravalZarRvas Teslisa<br />

wveni, qeris korkotisa wveni, cota SarbaTi julabisa, ese yvela<br />

erTmaneTSigan gaurive, cota vardis zeTi miec, rome SesWamos da<br />

grilsa adgilsa daawvine. mudam Zewnisa furceli sagebelsa zeda<br />

dauyare da saWmeli milaxulisa gviTqvams, is SeuwyeviT.<br />

sxva Setyoba brazianisa. sxvaTa aqimTa asre uTqvams: ZaRlsa rome<br />

ekbinos, danaye nigozi, nakbenzeda Semosdev erTsa Ramesa da meoresa<br />

dResa nigozi ZaRlsa miugdon, anu qaTamsa, Tu rogoraca sWamos<br />

ZaRlman, gina qaTamman, Tu mokdes icodi braziani aris, Tu ar<br />

mokudes ar aris braziani. sxva: nigozi danaye, ors dResa Sigan<br />

erTxel isi malama rome brazianisa nakbenisa gviTqvams da Semosdev.<br />

256


dReul muSkiTa miec, rome sWamos. icodi roca braziani aris, misi<br />

kbili yvela Sxamiani aris. rac gviTqvams esa aris Sxamiani wamali.<br />

(175r) kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da<br />

wurblis mokidebisa da xasiaTi maTi. Tu yifali gauxsna, yvelasa<br />

satkivarsa zemoTsa uSvelis. Tavisa, Tvalisa, yurisa da kbilisa, da<br />

sasisa tkivilsa, yvelasa uSvelis, da Tu ena usivdes, gaxsna ar<br />

uSvelis, enasa qveSeT, rom ZarRvi aris, is uSvelis, rom gauxsna. Tu<br />

piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas, rome oTxi ZarRvi aris,<br />

ori zedasa bagesa Sigan da ori quedasa bagesa Sigan, is gauxsen. Tu<br />

simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli rame esxas, masac<br />

iseve ZarRvi gauÃsen da Tu yifali ara Cndes, kotoSi mohkide<br />

Tavzeda, missa sanacvlosa sisxlsa is kotoSi gamoiRebs, yifalisa<br />

sanacvlod. jalinoz(s), orTave beWTa Sua, uTqvams kvatuSisa<br />

mohkideba. Tu yeli stkiodes orTave mÃarTa Sua kisris bolos<br />

mohkide kotoSi.<br />

xasiaTi da gaxsna aqlisa, rome (175v) aris ZarRvi kanTolike,<br />

misi gaxsna yelsa qvemoT da welsa zemoT sisxlsa is gamoswmeds.<br />

Tu ara Cndes beW(T)a Sua kotoSi moikidos. imis sanacvlosa sisxlsa<br />

is gamoiRebs.<br />

mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian da amis gaÃsna stomaqs<br />

nawlevTa sisxlTa gamoswmeds. da Tu is ara Cndes, muÃlisa qveSeT<br />

kardSigan ZarRvi aris, is gauÃsen.<br />

mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian, misi gaxsna RviZlisaganc<br />

gamoiRebs sisxlsa. welT qvemoT yovelsa sisxlsa gamoiRebs. Tu is<br />

ara Cndes, koWi gauÃsen iqiT da aqaT, anu cerisa ZarRvi gauÃsen, anu<br />

orTave menjTa Sua kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is<br />

gamoiRebs.<br />

da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian, nekTa TiTTa Sua<br />

SemarTebiT, rome ZarRvi aris, Tu marjvennisa Ãelisa isi gauÃsna<br />

RviZlis sisxlsa isi gamoiRebs. Tu is ar Cndes, marjuenisa<br />

guerdzeda, nekzeda kvatuSi moikidos da missa sanacvlosa sisxlsa<br />

is gamoiRebs. Tu sisxlisa gamoReba (176r) marcxenisa Ãelisa sisxli<br />

gamoarTva, selimi hqvian is gauxsen, tyirpis sisxlsa is gamoiRebs.<br />

Tu is ara Cndes, marcxenis guerdisa nekzeda kotoSi moikidos da<br />

misa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.<br />

257


Tu sisxlis gamoReba, an Ãelis gaÃsna, anu kuataSisa, anu<br />

wurblisa mokideba gindodes, uzmaT nu gamoiReb, Tvaram didi ziani<br />

aris, kaci Sesustdebis anazdarisad.<br />

wurbelisa xasiaTi. raÁ wurbelsa moihkidebde, muceli gaxsniT<br />

unda iyos, maSin mJavianisa da mlaSisagan ifarezos. Tu asre ara iqs<br />

aras fersa aras argebs, raÁc feri muni iyos sisxlisa da zafrisa,<br />

yvelasa argebs. raÁ wurbeli davardes, is adgili ZmriTa da wyliTa<br />

moibanos, Tu adre davardna undodes da ar davardes, natexari<br />

danaye da zeda Sescxe wyliTa da davardebis, an kiri Semosdev, an<br />

broweulis yuavili ZaRlis yurZenas wveniTa dasdev. Tu avi alagi<br />

(176v) iyos da wurbeli ara moekidos sisxli dascxe ima alagsa da<br />

moekidos. Tu erTob moekidos marilwyali dascxe da davardebis. Tu<br />

wurblisa monakidebzeda kotoSi moikido, erTob margi aris.<br />

kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados. misi<br />

mizezi is aris, rome gunebisa simÃurvale meti iyos SigniT da sensa<br />

gamoayenebs tanSigan, gareT tyavSigan amova. daibadebis tili. wamali<br />

misi: pirvelad gasaÃsneli wamali miec da merme niadag T(a)flis<br />

wyliTa ibandes da Wakuntlisa naxarSiTa daibandes, an sarosa<br />

furceliTa naxarSiTa tanisamosi, an qaTanisa, an abreSumisa Caacvas<br />

ficxla ficxla gamoicvlides. navReli zroxisa da Txisula, da<br />

sabri, da vardi erTad gauriveT da SescxeT.<br />

Tu rwyili iwyinebodes, aiRe Samiandalis qerqi da wyliTa<br />

moaduRe da saxlSigan moasxi da rwyili daÃocos da gaaZos ZRabisa<br />

qoni, rome SeSasa Sescxo da saxlSigan daayudo, yvela rwyili imas<br />

mi- (177r) exvevis da gogirdis sulisagan da sazrosagan gardixvewos<br />

rwyili. wamali misi: rasaca saxlSigan mZromi da avi iyos, ese<br />

axrCole.<br />

Tu morialisa Cndes Ãureli, boloki misdvan da misTa dReTa<br />

Sina veRara gamovides. furceli xeSavisa, sadac Ãvrelsa dasdva,<br />

iqidaRma daikargos murdasan zarbayi da bazrulbanji da wiva, eseni<br />

danaye cal calke da merme erTad gaurive da Tagvsa amoswvets.<br />

zroxis navRelsa wyali gaurive da sadaca daasxa jinWveli<br />

dahÃocos da dahkargos. da Tu angazdi daadno, misive xasiaTi aqvs.<br />

nura rZesa daayare danayili da jamiTa saxlSigan dadgi, da rac<br />

buzia Sigan Cacvivis, rasac saxlSigan farSamangi da TeTri wylisa<br />

iyos im saxlSiTa mZromi ver dajdes.<br />

258


kari tanisamosTa R(mer)T(iT). selisagan, romel iqnebis swori ar<br />

aris. sigriliTa da monotioTa, siÃmiTa aris. (177v) siÃmeliT kerZo<br />

argebs da moaSrobs notiosa, da oflsa tanisagan, da iÃmarebs<br />

wamalTa Sigan, da ergebis rome tanzeda wyluli iyos, amoaSrobs<br />

missa wylulsa, da gamozrdis missa Ãorcsa.<br />

samoseli banbisa. mÃurvale aris da Ãmeli, yovelsa samoselsa<br />

sjobs.<br />

niSani axal dasaxlebisa. raÁ kaci axlad dasaxldebodes asre<br />

unda. sasaxle aseTs alags gamoarCios, rome Tu ima adgilsa haeri<br />

avi iyos, asre unda, rome sasaxle kargs alags moiwyos. misi saziano<br />

umcro iyos, asre unda rome sasaxle aseTs alags qna, rome<br />

rogoraca mze amovides Seadges da kedelni maRalni uyaviT, da<br />

Werni, iyvnen aRmosavleTiT da CrdiloTa aqa da sarkmelebi<br />

didrovanni iyvnen, rome rogoraca mze amovides, saxlsa Seadges da<br />

haeri gaaSvenieros. didisa mTisa Zirsa Tu saxli qna, rome Tu mTa<br />

aRmosavleTiT iyos, sxvisa alagisagan sanuk- (178r) varoba iqi uwin<br />

Seiqnebis. da Tu mTa dasavleTiT iyos ar varga. qvani da qviSiani<br />

alagi xorSiani iyos da ukacuri alagi Ãmelni da saxor saSeSeni<br />

iyvnen.<br />

da zRvisa pirisa alagni nedli iyvnen da SiSvelni mindorni<br />

alagni kargi da rbilni iyos. mTisa ufror mrTeli iyos da<br />

tyianisa alagisa, da wylianisa haeri amaT Sua avi, saziano iyos da<br />

pirutyvTaTvis avi da saziano aris.<br />

kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa. Zili simrTelisa Zalis<br />

mimcemi aris da senisa dadnoba ZilSigan umfro Tamamad iqnebis.<br />

senis gvari ZilSigan ufro Tamamad moixarSvis da ZilSigan tani<br />

gacivdebis da saxuravi umfro bevri moundebis mRviZrisagan, da<br />

Zilman yoveli gaxsna ukuayenos. oflis meti oflis dena sruli<br />

dnoba aris. raJams Zil- (178v) Sigan ofli gamovides, niSani iyos<br />

saWmeli bevri uWamia da mRviZaresa veRara moudvnia, da ZilSigan<br />

oflisa mosvla Tamamia, dadnoba berT kacTa da axalTa kacTaTvis<br />

sworia, Zili margi aris. didi Zili msuqansa da gril guneba kacsa<br />

azianebs. Zili saWmelsa moadnobs, gaxsnasa ukuayenebs da senisa<br />

guarsa moxarSavs.<br />

aw uZilobisa mogaxsenoT: uZilobaman kaci mousveneblad<br />

amyofos, dnobisa Zali ukuayenos, senisa gvari mouxarSavad amyofos,<br />

259


moxarSvisagan gaxsnasa moumatebs sneulobasa siÃmisa da zafrisa<br />

gamoaCinebs, da sustsa da Ãmelsa gunebasa kacsa ufro azianebs, da<br />

rodesac sneulma ZilSiga vera moisvenos saSiSari aris.<br />

da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides da ZilSigan Rrmad<br />

Cavardes dasturi iyos, rome sneulobisa senSigan aris da Tu sneu-<br />

(179r) lsa mouvides Zili asre rome serani ara qnas, arcara eWamos,<br />

agre dileul eZinos, erTob ziani aris, daasustebs da tansa<br />

gaugrilebs, moRalviT amyofebs, siÃmes moumatebs da urgo sizmrebs<br />

uCvenebs. dRisiT Zili balRamsa da nazlas moumatebs da kacsa<br />

gaauferulebs, tyirpsa gaadidebs da daaColfotebs da awodinebs da<br />

ara raTi Rarizi gaauZluros. amisTvis rome ZilSigan ara raTi<br />

Rarizi SigniT Seua, saWmelsa vera ipovnis, rome moidnos. misTvis<br />

dasustdebis da vinca dRisiT Zilsa daCveulia ar unda moSorveba,<br />

isreve unda iqmodes.<br />

raÁ kacma daiZinos, pirvelad marcxenasa gverdzeda daiZinos,<br />

amisTvis rome marcxena mÃari grili da nedli aris da zedan<br />

woliTa gaacxelos da gaamÃurvalos, marjvenasa mÃarsa da<br />

gverdzeda daiZinos, rome marjuena da marcxena mÃari gaswordes<br />

(179v) saWmelsa uked moidnobs, da zurgzeda wola kacisa asoni uked<br />

moisvenebs, magram raÁc seni faSvSigan aris, yvela zurgSigan Cava<br />

da filenjad da layvad gardaiqcevis, da piri daRma wola<br />

surduSigan margi aris.<br />

Tu kacma bevri iZinos da niadag iwves, icodiT dids gaTaraks da<br />

zians uzams, asre rome tansa da Ãorcsa daalpobs da daaColpotebs,<br />

daasenianebs da Tu kacsa niadag RviZavs, isic avi aris, amad rome<br />

kacsa daasustebs, TavTa veRara aiRebs da saWmelsa aRara<br />

moandomebs.<br />

Tu kacsa simrTele unda, rome Zili da RviZili gaasworos,<br />

ramdoni erTs Jams iZinos, imdoni Jami iRviZos. rome sjobs, rome<br />

Zilsa sarjeli da RviZili daametos, RviZili da sarjeli balRamsa<br />

gastexs.<br />

agreve sma da Wama sworad (180r) unda Seiwyos, rome moqarveba<br />

SeiZlos da mudam ZRomas, wesieri SimSili sjobs. ase rome yoveli<br />

feri saqmiTa qnas wesiTa arca daaklos da arca daametos, romelica<br />

kaci amas iqs imas araferi seni ar moekidos da verca moerios, da<br />

260


mrTlad iyos tanSida, da piri wiTlad iyos, da yovlis feriTa<br />

moisvenos.<br />

Tevzi axali, romelica zanjafiliTa da anu dariCiniTa gaakeTo,<br />

da pilpiliTa zeda daayaro, da kvercxi CaaÃalo, da isre Sewvi, da<br />

aWame, da zeda umi xaxvi daaWar, da isre aWame. gemrieli da<br />

sargebeli arian.<br />

kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa. msuqani cxvrisa<br />

Ãorci anu muxudoTa da anu dariCiniTa Seqnili mÃurvale aris<br />

metad. qaTmis Ãorci mÃurvalea, misi xarSo, amave wesiTa Citi,<br />

mÃurvali (180v) aris. kravi mÃurvale aris da nedli, raÁ ZuZus<br />

wovasa gauSvebs, nedli aRar iqnebis, guneba mÃurvalesa da<br />

balRmiansa kacsa gulsa auSlis da awyens. furis zroÃis Ãorci<br />

mÃurvale aris da nedli, kargsa Zalsa miscems mamacobisaTvis.<br />

deakeulisa sjobs cxvris Ãorcsa axlos axlos axlavs. wiTlisa<br />

sjobs. axlisa Ãbos Ãorci kargi da margebeli, advilad moidnobs,<br />

isi sjobs, rom bevri arbenino da meores dRes wyali asvan da isre<br />

dahklan, moxarSon ZmriTa anu mwvanviliTa.<br />

xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa. Tiknis Tavi kargi aris,<br />

Semwvari yuris Zirisa Ãorci umfro subuqi, misTvis rome niadag<br />

iZrvis, yelis Ãorci kargia, adre moidnobis. gverdi zubuqi aris,<br />

adre moidnobis, zubuqia, msuqanisa mWle sjobs da Sinauri Ãorci<br />

sjobs velursa, Sinauri nedlia da veluri Ãmeli.<br />

frinvelTagan (181r) ÃoÃobi, kakabi, gloni da duraji, sxvaTa<br />

gloni usubuqe aris. qaTmis Ãorci sworia ZarRvisa da majisaTvis.<br />

kargia misi tvini kacis tvinsa Zalsa miscems, variis qaTmis wveni<br />

sneulTaTvis kargia, stomaqis sicxesa daanelebs.<br />

yverulis Ãorci moxarSuli kargi aris, adre moidnobis,<br />

sisworezeda daiWiravs. nioriTa rom Seanelo isi sjobs, mamali<br />

rome eyivlos isi yolinjsa gamoaCens vinca mudam sWams axad rom<br />

yiodes imisTana mamali vinc Wamos doT Seqnili, moxarSuli,<br />

mucelsa Sealbobs, Sekrulsa kolinjsa gaxsnis, tvinsa da kefasa<br />

argebs.<br />

qaTami rom gaapo cxeli, zeda dasdva gvelnakbensa uSvelis. misi<br />

tvinica kargi aris, kacsa Teslsa matebs, Ãmasa uwmends da berisa<br />

(181v) qaTmisa avi aris.<br />

261


ixvisa da batis Ãorci diaR balRmiani aris, stomaqSigan<br />

darCebis. jalinoz ityvis batis qoni diaR saÃmarebeli ariso asoTa<br />

tkivilisaTvis.<br />

wylis frinvelis Ãorci Znelad mosadnobeli aris, mÃari maTi<br />

usubuqe aris, Sambianisa alagisa da nedlisa alagisa najdomsa,<br />

Ãmelisa alagisa najdomi da qviSianisa adgilis sjobs.<br />

batis Ãorci cotad fersa daumSvenebs, Ãmas gauwmends, Tvals<br />

gaunaTlebs, qarsa argebs, magram mounelebeli aris werosaviTa.<br />

weros Ãorci kargi aris, magram diaR ZarRviani aris da magari.<br />

asre unda, rome Tavzeda mkedi moaba da moxarSon. manamdisi aduRon,<br />

rome daiqnion. Ãorci, Cacvivdnes Ãorci da ZarRvi, yvela<br />

gamocvivdes, ZmriTa da anu lulufrisa furcliTa (182r) da<br />

niaxuriTa moxarSo.<br />

kvercxi qaTmisa yovelis mfrinvelis kvercxsa sjobs. beris<br />

qaTmis kvercxis Torxlo mÃurvale aris da nedli, Ãvelasa argebs,<br />

Ãmas gaukeTebs, Semwvari sjobs moxarSulsa.<br />

karaqi mÃurvale aris da nedli, gunebasa kargaT Seinaxavs,<br />

zafrasa gaiRebs.<br />

muxudo mÃurvale da rbili aris, TeTrsa wiTeli sjobs.<br />

lobio wiTeli mÃurvale aris da nedli ZmriTa da mdogviTa<br />

unda Seqna, qerqi gamZvrali sjobs.<br />

xaxvi mÃurvale aris da nedli, pursa kargad aWmevs da Rvinosa<br />

asmevs, danayo, wveni gamoswuro, Tafli gaurio Tvalis sinaTlesa<br />

matebs. bevris Wama Wkuas daaklebs da Tavsa atkivnebs, da Tualsa<br />

daubnelebs, Semwvari zeTiTa kargi aris.<br />

stafilo mÃurvali aris da nedli, magram stomaqSigan gvian gava,<br />

saWmelSigan gareuli sjobs.<br />

boloki mÃurvale da nedli (182v) saWmelsa ukan unda Wama,<br />

romel saWmelsa moanelebs da sxva mravali xasiaTi uwerian.<br />

Wakunteli mÃurvale da nedli ZmarSid moxarSon mdogvis<br />

TesliTa, sadafis furceli moayaron moxarSulsa, saWmelzed kargi<br />

iqnebis, amisi Tesli mÃurvali aris da rbili.<br />

zeTi selisa mÃurvale aris da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs,<br />

kolinjisaTvis kargi aris.<br />

262


satacurisa simÃurvale cota aris, magram kacsa gaasuqebs,<br />

zurgisa da welisa tkivilsa argebs, Sekrulsa mucelsa gaxsnis,<br />

Teslsa matebs.<br />

xilTagan yovelsa xilsa yurZeni sjobs, mwife iyos marcvali<br />

didrovani, didis xnis Senaxuli mÃurvali aris da rbili, mwifes<br />

yurZnisagan kargi sisxli moematebis, kacsa gaasuqebs, stomaqsa<br />

daulbobs, magram qariania da erTis kviris nakidebsa ara aqvs qari<br />

da kargi iqnebis, da stomaqsa (183r) da welSigan satkivari iyos<br />

ifarezos, magram kurkasa da qerqsa gamoagdebinebdesunda, amisTvis<br />

rome mZime aris da gvian moidnobis.<br />

vaSli mravalferi aris, romelica tkbili aris, is mÃurvali<br />

aris.<br />

bali cotad mÃurvale aris da rbili, magram qariani aris, naWams<br />

kargi Rvino svas.<br />

tkbili broweuli mÃurvali aris, guneba grilis kacisaTvis<br />

kargi aris.<br />

urnabi sxvili sjobs wvrilsa, mÃurvali aris da nedli, da<br />

saWmelad kargi mosadnobeli aris, stomaqsa daalbobs da misi wveni<br />

rome svas, sisxli rome duRdes daawynarebs, Ãvelasa da qSinvas<br />

uSvelis, uzmad unda sma da Wama.<br />

zeTiz xili Savi mÃurvali aris, ZmriTa da mariliT Senaxuli<br />

kargi iqnebis stomaqisaTvis, saWmels moadnobs, misi furceli<br />

isrimiT moxarSuli kacsa Wiisagan gaswmends da uSvelis, da kbili<br />

matlisagan moWmuli (183v) hqondes, malamiT qnas, zed dasdvas da<br />

uSvelis.<br />

Saqari mÃurvalia da rbili, mucels daalbobs da stomaqsa<br />

kargaT mouÃdebis, gasawmends, zafriansa kacsa karga ar mouÃdebis.<br />

txraza Saqris myinvari aris, ese ufro mÃurvali aris da nedli<br />

da uske aris da umZime aris, gunebas moalbobs da stomaqisaTvis<br />

avia, TafliTa, zeTiTa, alva qna kargi iqnebis.<br />

Rvino mravalferi aris, magram yurZnisa sjobs, sxvasa Rvinosa<br />

rome daZveldes ukeTesi da usubuqesi iqnebis, romelic feri Rvino<br />

aris yvelas cecxlis feri Rvino umÃurvale aris. Rvino tkbili<br />

kacsa gaaÃurvebs, stomaqad gvian gava, mucelsa Sehkravs da tyirpsa<br />

gaadidebs, da gulis pirsa daalbobs, da kacsa gaasuqebs. Rvino<br />

mware mÃurvalia, saWmelzeda da marge, saWmels moadnobs da<br />

263


Sekrulsa mucelsa gaxsnis. msuqansa (184r) kacsa uked mouÃdebis.<br />

Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos, isi maSvne aris, ficxla<br />

moidnobis, magram kacsa adre daaTrobs, misi maxmuroba cota iyos,<br />

gulsa gaamxiarulebs, sisxli dawmindos, gulsa da tansa Zalsa<br />

miscems. Rvino axali stomaqzedan qariani aris, stomaqzeda gvian<br />

gava ferad feradsa sizmarsa uCvenebs, tvinsa, tansa da mucelsa<br />

daalbobs, bevri Rvinis sma da yovelTvin simTvrale metad avi aris.<br />

daCveulsa kacsa usmelobac awyens. sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs da<br />

an wyena SeuZlia is yvela didsa karabadinSidan swerian.<br />

zeTi, javzi da indisa raÁ daZveldes mÃurvale aris, welTa<br />

tkivilsa argebs, fsmasa Zalsa miscems, magram stomaqsa awyens, asre<br />

unda danayo, wyalSidan moxarSo da zeTi moÃado.<br />

(184v) zeTi babunajisa mÃurvali aris kacisa tleTa Sigan<br />

ixmarebis. misi Seqna asre unda. moiRe oci wili tkbili zeTi da<br />

ulbo, vardi da babunaji, eqvs eqvsi wili, Crdili Crdilsa gaaxme,<br />

ormocsa dResa mzesa Sigan da merme iÃmare.<br />

awe mÃurvale da Ãmeli mogaxsenoT raÁc feri tredi aris. yvela<br />

mÃurvale aris da Ãmeli, misi Ãorci moxarSuli, muxudo da cereco<br />

stomaqsa da mucelsa daalbobs, kolinjsa da zurgis tkivilsa<br />

argebs, Teslsa matebs. xarSo, Seqnili wveni, umfro Ãorci Citisa<br />

midvrisa, Sinaurisa, kldisa, mÃurvalia da Ãmeli, kacisa tani<br />

gaaÃurvos da Tesli matos, da bartyi da tvini ufro matebs. kaci<br />

grili iyos xarSod Seqnili argebs da stomaqsa daalbobs. iyos<br />

xawili da gamÃmari, mÃurvale da Ãmeli, (185r) da gvian Seergos, Tu<br />

gaaTbon, mÃurvale iyos, asre unda, Ãorci axliwoT da ZmarSigan<br />

CasdvaT, da merme gaaxmoT, isre uked moidnobis, mariliani iyos Tu<br />

umarilo. vinca ama Ãorcsa bevrsa sWams, bevrsa sensa gamoaCens.<br />

visca sisxa diyisa sWirs mas argebs. Ãmeli Ãorci wyalSigan Casdva<br />

erTsa dResa da Ramesa, da merme moxarSon, anu erboTa, anu axliTa<br />

qoniTa, anu Wakuntlisa furcliTa wyalSigan nadebi da agre Wamon<br />

kargi iqnebis.<br />

gvelTevza rom hqvian avia, magram guneba grili, kacisaTvis<br />

mÃurvali da Ãmelia.<br />

samarxo lobio mÃurvale aris da Ãmeli tansa kargaT argebs,<br />

ZmriTa aWamo uzmasa Wiasa mohklavs mucelSigan, magram Tavsa<br />

atkivnebs.<br />

264


sadanaji kanafis Tesli mÃurvalea da (185v) da Ãmeli, kacma<br />

bevri sWamos Tavs atkens, da stomaqTa gvian wava, moÃaluli umfro<br />

ar awyens.<br />

bostneulTagan niaxuri Teslianad mÃurvale da Ãmelia, ukeTesi<br />

is aris guli carieli iyos, da Reri misi moTeTro iyos, qarsa<br />

gastexs da sisxlsa argebs. ufro misi Tesli balRamsa, iarayansa,<br />

Ãvelasa argebs, piri rome hqaodes gaamrTelebs, stomaqsa kargad<br />

mouÃdebis, Ãel feÃsa daxeTqilsa daalbobs da argebs, orsulsa<br />

dedakacsa ar eWmebis, amisTvis rome rZesa daaklebs.<br />

raziana kama aris, mÃurvalia da Ãmeli, adre moidnobis, RviZlis<br />

Sekrulobasa gaÃsnis, zisxasa kargad mouÃdebis, fuSSigan qva edvas<br />

imas daumsxvrevs, balRamsa da cxrosa uSvelis, ufro misi Tesli da<br />

misi wveni TvalSigan gamoivlos, Tvalisa sinaTlesa umatebs,<br />

dedakacsa rZes mou- (186r) matebs, Tesli ukeTesi aris, rome ferad<br />

mwvane iyos.<br />

qarasa prasasa hqvia, mÃurvalia da Ãmeli, moxarSvisagan sinedle<br />

miecemis. nuSis zeTiTa Seqnan da kolinjsa da balRamsa argebs,<br />

stomaqsa daalbobs, sisxlsa daawynarebs, misi wveni da misi<br />

Teslica mÃurvali aris da Ãmeli.<br />

niori mÃurvalia da Ãmeli, ukeTesi is aris, rom axali iyos,<br />

kacsa gaaÃurvebs da wamoaWixebs. veluri uZlieresi aris Sinaursa,<br />

rom danayo, rom Seasva siqangubiniTa, ergebis tyirpTa da rom<br />

gaWediT iyos cxvirSida, maSin aras argebs, Tavsa atkivnebs, erTob<br />

msuqanisa ÃorciTa unda Wamos.<br />

mdogvisa Tarasa hrqvian, stomaqsa gaaÃurvebs, mÃurvali aris da<br />

Ãmeli, saWmelsa moaqarvebs da moadnobs Rvinisa nasvamsa kacsa (186v)<br />

rome suli udiodes sami marcvali SesWamos, suli aRar edinebis.<br />

pitna stomaqs gaaÃurvebs, saWmelsa ficxla daalbobs, mucelSi<br />

Wias mohklavs, kacsa kargs Zals miscems, Taflis wyali gaurio da<br />

yurSi CauSva, qSinvas uSvelis. sxva mravali xasiaTi uweria. cota<br />

sinedleca axlavs. veluri pitna mÃurvalia da Ãmeli.<br />

erTi xasiaTi aqvs wylisaca tarxunisa. mwvane bostnisa iyos.<br />

ayiryara mTis tarxunas hqvian. mÃurvalia da Ãmeli, meoresa<br />

darajaSigan, magram dedakacTan wolas aklebinebs. amisTvis grilsa<br />

uZaxian, siÃmesa kargaT mouÃdebis, pirsa kargsa sulsa miscems,<br />

265


magram stomaqidaRma gvian gava, piris simsivnesa argebs. bevris Wama<br />

kisersa atkens.<br />

wiwmariti mÃurvali aris da Ãmeli, meoresa darajaSigan cota<br />

sinedle aqvs, ficxla moidnobis da qarsa gamoaCens (187r) da Tavsa<br />

atkivnebs, da stomaqisa tkivilsa uSvelis, da mucelSigan mravalsa<br />

Wiasa mohklavs, misi furceli ZmriTa sWamos, misi nawyenoba<br />

gaaqaros.<br />

Wakunteli mÃurvalia, cota siwminde aqvsa, gunebasa gaagrilebs<br />

misi furceli da orferi erTmanerTSigan gaurive da Sekrulsa<br />

kacsa gaxsnis, ZmriTa da anu xarSoTa Seqmna Sekruls mucelsa<br />

gaxsnis, da ZarRvsa, gulsa da stomaqsa moulbobs, misi Ziri da<br />

furceli balRmiani, da qariani aris.<br />

qondari mÃurvalia da Ãmelia, balRmiansa, qariansa kacsa karga<br />

mouÃdebis, guneba mÃurvalesa kacsa ar eWmebis, TirkmelT qviSasa<br />

gamoswmends, Ãmeli TafliTa SeaWamo mucelSigan Wias mohklavs,<br />

muclis simsivnisaTvis kargi aris, saWmelsa moandomebs.<br />

soinji (187v) Rvalosa hqvian, mÃurvalia da Ãmeli. Tu moÃalo<br />

ZmriTa da usuno, surdosa uSvelis. Tu danayo da ayirosa Teslica<br />

Seasva Wiasa gaiRebs, Tavi Tu sigrilisagan stkiodes misi wveni<br />

cxvirSigan CauSva uSvelis, da ZmriTa moaduRo pirSigan CauSva<br />

kbilis tkivilsa uSvelis. misi zeTi cxvirSigan CauSva filenjsa<br />

uSvelis.<br />

xili xurma asrauTbo hqvian, mÃurvali aris da Ãmeli, axali da<br />

Ãmeli erTi aris da erTi xasiaTi aqvs. kacsa misgan sveli, Savi<br />

sisxli.<br />

zeTi niguzisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tavisa da kisris<br />

tkivilsa moumatebs, pirsa gaumwarebs, stomaqSigan swori aris,<br />

balRmisagan gaxsniT iyos, Sehkravs, moumatebs. RviZli cxlad<br />

hqondes mas awyens, anu Tvali, anu Tavi, anu cxviri stkiodes (188r)<br />

nu sWams, stomaqi swori iyos, mas gaasuqebs.<br />

leRvi Ãmeli da mÃurvale aris, pirvelsa darajaSigan Suasa da<br />

bolosa Ãmelia, cota sinedleca hyvebis.<br />

wabli mÃurvalea da pirvelsa da Suasa darajaSigan Ãmelia,<br />

mowame misi simÃurvalisa misi sitkbo aris, tansa cotad ergebis,<br />

Teslsa matebs, mucels Sehkravs, bevris Wama Tavs atkivnebs, amisTvis<br />

rome sicxesa TavSigan gaiRebs. Tu wyalSigan daalbos da agre<br />

266


sWamos, uked ergebis kacisa tansa mÃurvalesa, kacsa SaqriTa aWamo<br />

da grilsa TafliTa.<br />

awe swori saWmeli mogaxsenoT: xvarbali, ÃorcTagan qaTami<br />

pirvelsa darajaSigan misi siÃme da sinedle sworia, amisi mowame is<br />

aris, misi safuari Seqna sajdomsa zeda dasdva. pirsa gamoaRebinebs<br />

(188v) da simsivnesa dasvams. purad bevrad rigad gamocxvebis.<br />

sxvadasxva xasiaTi aqvs didsa karabadinsa sweria. ukeTesi es aris,<br />

purad iyos safuvriTa kargaT gafuebuli, mariliTa Sezile,<br />

Tornesa Sigan gamoacxve, sxvasa ese sjobs swori aris, lavaSaT.<br />

brinji. jalinozis JamSigan sacileblad Seqnila, rome zogTa<br />

Tqves Tu grili ariso 344 da zogTa Tqves Tu mÃurvali ariso, da<br />

sicxiTa da is sigriliTa saWmelad rbili, da kargi aris, stomaqsa<br />

kargaT mouÃdebis, sxvaTa marcvalTagan es umfro Zaliani aris.<br />

stomaqiT gvian gava, wyliTa axliTa, nuSis guliTa da zeTiTa unda<br />

Seqna, ukeTesi es aris, erTs Rames rZiTa daalbo da merme msuqniTa<br />

ÃorciTa Seqna, kargi iqnebis, kacsa gaasuqebs da mucelsa<br />

gaurbilebs, misi wyali stomaqsa daamagrebs. Tu Cilavad Seqna<br />

uzeTo (189r) da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs.<br />

ospi sworia, piri sigrilisaken aqvs. qerqiT moxarSuli mucelsa<br />

daalbobs da Tu mudmad sWamos kacisa Zalsa azianebs, da TvalTa<br />

daubnelebs, fselsa Sehkravs. Tu qerqgamZvrali moxarSo, uwvenod<br />

sWamos, gaxsnilsa mucelsa Sehkravs.<br />

awe grili mogaxsenoT saWmeli zeTiTa nuSisa tkbilisa sworea.<br />

Tiknis Ãorci ufro grilia da nedli.<br />

kravis Ãorcisagan guneba mÃurvalis kacisaTvis kargi aris, kacsa<br />

sisxlsa Cauyenebs.<br />

Txis Ãorci grili aris, mÃurvales kacisaTvis kargi aris,<br />

magram aqimebs da brZenTa kacTa mwved avad uxsenebia. mTvralma<br />

kacma rom sWamos mravali satkivari daemarTebis da Tu sWamos<br />

muxudoTa, TalgmiTa da xaxviTa zedan kargi (189v) Rvino svas.<br />

buwis Ãorci, erTis wlis Toxli, kargi saWmeli aris, kargsa<br />

sisxlsa Cauyenebs da arc nedli aris, arc Ãmeli. sevdas uSvelis,<br />

kacsa Zalsa miscems, stomaqs gaaÃurvebs, mamacobas moumatebs. guneba<br />

grilma kacma unda sWamos, Semodgomisa pirsa unda sWamos. Tu kaci<br />

344 `zogTa Tqves Tu grili ariso~ gameorebulia.<br />

267


mowifuli mÃurvale iyos anu kowaxuriTa da anu ZmriTa, anu<br />

tyemliTa, anu isrimiTa moxarSuli sWamos. TeTrs wiTeli ufro<br />

mÃurvale aris da wiTelsa, Savi umfro mÃurvale aris.<br />

asoTagan tvini yvela grilia da nedli. stomaqisaTvis avia,<br />

gaaskelos da saWmeli ar moundes. misgan balRami gamoCndes.<br />

Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqsa moalbobs, raÁc sWamos 345<br />

pilpiliTa da qondriTa sWamos, kargaT ergebis guneba Ãmelsa kacsa.<br />

Tevzi yo- (190r) veli feri axali, nedli da grilia. martos<br />

mÃurvalsa Ãmelsa da zafrians kacsa kargaT mouÃdebis. grilisa da<br />

balRmianis kacisaTvis ziani aris. brZenTa da aqimTa Tqves wiTel<br />

wiTeli rom aCnia, is Tevzi sjobs sxvas Tevzsa. sxvas asre uTqvams<br />

da Cemis umecrebiTa kalmaxi zubuqi da grili unda iyos. Tevzi<br />

wvrili sjobs sxvilsa, mdinarisa didisa wylisaken, grZeli qviSiani<br />

iyos. kalamSi da lerwamianisa tbaSi rome ijdes imas isi sjobs.<br />

lurji Tevzi kidev kargi aris. Tevzi Tbili sjobs civsa, Semwvari,<br />

mlaSe, mariliani, raÁ ginda Zveli iyos isi sjobs. zRvis Tevzi<br />

umfro mZime aris mdinare wylisagan. Signeuli ufro mZime aris,<br />

gulsa aurevs kacsa. Zmari, pitna, kuliavi urTe da isre a- (190v)<br />

WameT. Tu gindodes Sekras, ZmriTa aWame.<br />

yoveli feris rZe SekrebiT grili aris da nedli, kacsa Sehkravs,<br />

mZime aris, stomaqiT Znelad gava. Tu vinme moidnobs kargaT ergebis<br />

tansa. kambeCis rZesa Zroxisa sjobs. mÃurvalisa kacisa stomaqSiga<br />

rZe yvelad Seiqnebis da rjas dauwyebs, da ar moasvenebs. stomaqsa<br />

balRamianis kacisaTvis yoveli rZe ziani aris. visca qva edvas da<br />

guli da firtvi stkiodes nu sWams. Tu kacma rZe sWamos da zedan<br />

Rvino svas da saWmeli sWamos, is samive sworad Seiyrebis da rZe<br />

saWmelsa da Rvinosa aayrolebs. Tu sWamos dileulad moidnos,<br />

rome sxva saWmeli ara gaurios anu ZmriTa, anu TafliTa, anu<br />

SaqriTa, rome yvelad ar Seiqnas. eseca unda Seityos, yovelis<br />

SxamianisaTvis (191r) rZe kargi aris. rZe aqlemisa yvelasa sjobs,<br />

RviZlsa gaswmends da cxelebasa uSvelis.<br />

mawoni Txisa zubuqia da zroxisa mZime aris. ukeTesi es aris,<br />

zroxam raÁ Ãbo Sobos, ormocamdis ar marTebs Wama mawonisa, anu<br />

sadafis furceli niaxuriTa, anu pitniTa urTe.<br />

345 `raÁc sWamos~ gameorebulia.<br />

268


do mJave visca RviZli stkiodes, stomaqi da RviZli cxlad<br />

hqondes sWamos anu niaxuriTa anu pitniTa, anu sadafiTa.<br />

mawoni sjobs rZesa da do sjobs mawonsa.<br />

axali yveli gvian moidnobis. Tu Calxa moidnos gaasuqos. kaci,<br />

rome guneba mÃurvale iyos, Tu kolinji sWirdes ziani aris. Ãmeli<br />

yveli saWmelad maSvne aris 346 . Tu moundes cota saWmels ukan<br />

sWamos, stomaqad awyens, kolinjsa da qvas gamoaCens da missa<br />

satkivarsa ara wamali moekidebis.<br />

erbo zroxisa gulsa da stomaqsa moalbobs. gulis (191v)<br />

satkivarsa argebs da stomaqsa awyens, da Tirkmelsa gaaÃurvebs. da<br />

Sxamianis wamali aris.<br />

zeTi iisa grili aris da nedli, siÃmesa garaugdebs asoebsa<br />

yvelasa daumagrebs mosavlelad gaiyvans, Zilsa mogvris. ayirozisa<br />

TesliTa da nuSis zeTiTa ixmare da asre unda Seqna: moiRe zeTis<br />

xilis zeTi, iasa zeda daasxi, iiasa Wiqasa Sigan urive, daskeldes.<br />

ormocsa dResa mzesa qveSe Sedgi, mis ukan iÃmare.<br />

zeTi lulufrisa grili da nedli aris, rogoraca iis zeTisa<br />

Seqna, isre amas unda da xasiaTica erTi aqvs.<br />

zeTi vardisa grilia da meores darajasSigan sisworezedan dgas,<br />

cotad Sekvrilia, simÃurvalisagan cxviri gaWediT iyos mas<br />

uSvelis, Wkuas moumatebs, simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi (192r)<br />

Sesma da SeWma. misi sigrile iis zeTsa hgavs, zafras dasvams. moiRe<br />

wiTeli vardi da daarCive furceli, da erTi litra zeTis xilis<br />

zeTi daasxi zedan, aurive erTmanerTSigan da WiqaSigan Caasxi, piri<br />

moukar da ormocsa dResa mzesa gaudgi, da mas ukan iÃmare.<br />

zeTi tkbilis nuSisa rbili da sworia, Ãvelas argebs da<br />

buStisa, da gulis tkivilsa argebs. stomaqsa kargaT mouÃdebis,<br />

SekvriT iyos gaÃsnis. moiRe nuSi ra erTic gindodes da<br />

cecxlzedan moxale da gaarTvi, qerqi Semoswminde, merme danaye da<br />

dazile, zeTi gamova. Tu SesakravaT gindodes anu wablisa anu<br />

Txilisa guli gaurive da mucelsa Sehkravs.<br />

xasiaTi vardis zeTisa cotad Semkvrelia da grili darajasSiga<br />

(192v) sisworezeda dgas, simÃurvalisagan rome cxvirSi gaWediT<br />

iyos mas uSvelis da Wkuasac umatebs, da cxvirsa Zals miscems,<br />

346 `aris~ gameorebulia.<br />

269


simÃurvalisa simsivnesa argebs. misi Sesma da SeWma SigniT garegansa<br />

mRersa rome wyluli ewoden mas uSvelis. zafrasa dasvams da tani<br />

rome hqaodes da Sescxo mas uSvelis, mRersa gaaxmobs misi sigrile<br />

iis zeTisa sigrilesa hgavs. vardis zeTis Seqna asre unda, moiRe<br />

vardis furceli raÁ erTic zeTi iyos imisi wona vardi qen<br />

erTmanerTsa gaurive, datyliJe da WiqaSiga Caasxi da raÁ mogindes<br />

iÃmare.<br />

ayiros zeTi grili da nedli aris. cxvirSi simÃurvaliT iyos,<br />

misi Ziri cxvirSi gamoivlos. Tavi ZmriT daibanos, Tavsa bru<br />

esxmodes milaxuliansa er- (193r) gebis srulad tanisa simÃurvalesa<br />

argebs: moitane ayiro, axali qerqi Sefxike, danaye da gamowure, da<br />

misi meoTxedi rZe daasxi, moaduRe im wveniTa. manamdisi aduRe rome<br />

wveni wauvides da rZe darCes. ayiros Tesli gaswmide qerqisagan da<br />

mwved danaye, da am Tbils wvenSigan Cahyare. merme SetyliJe da<br />

Seusvi Ãeli, rome zeTi gamouvides.<br />

zeTi tkbili nuSisa kargi aris da rbili, da swori da Ãvelas<br />

uSvelis, buStisa da gulis tkivilsa argia. SekrviT iyos gaxsnis,<br />

stomaqsa karga mouÃdebis. moitane nuSis guli, gamÃmari ar iyos<br />

moaÃme, danaye, manamdisi zile, rome zeTi gamouvides.<br />

zeTi selisa mÃurvalia da rbili, kacsa stomaqsa daulbobs da<br />

kargaT mouÃdebis, kolinjisaTvisca kargia aris.<br />

bakla sxvili cercvi aris, grili da nedli, rbili da Ãme- (193v)<br />

lic aris, stomaqaT gvian gava. cota qari icis, qondriT sWamo qars<br />

gastexs, berZulis zeTiTa anu nuSis zeTiTa, zeda pilpila, kuliavi<br />

moayaro da isre sWamo kargia, da gaswmends. ukeTesi axali<br />

daRerRili ZmriTa Seqnili anu erboTa, anu zeTiTa, anu qondriTa,<br />

anu ZiraTa aWame.<br />

xilTagan vaSli mravalferi aris da tkbilis meti sxva grili<br />

da nedli aris. mÃurvalesa da zafriansa kacsa kargaT mouÃdebis.<br />

tkbili vaSli awyens da mucelsa Sehkravs, gulsa kargaT mouÃdebis<br />

da qarica aqvs, vaSlzeda kargi Rvino Sesvas da civi wyali awyens.<br />

Ãmeli vaSli gvian gava stomaqiTa.<br />

atami grilia da nedli. mJavesa, svelsa balRamsa Seuqnis. asre<br />

unda uzmaman Wamos da zedan wyali Sesvas, anu kargi Rvino, sxva Ã-<br />

(194r) meli umfro mZime aris nedlisagan.<br />

270


qliavi grilia da nedli, tansa kargaT mouÃdebis, stomaqs<br />

gaanedlebs, Tu gaxsnis zafra gaiRos da cxelebasa uSvelis. guneba<br />

mÃurvalesa kacsa kargaT ergebis da guneba grilma kacma Tu bevri<br />

sWamos zeda Taflwyali svas, rome sinedle waiRos. TeTrrsa da<br />

sxva fersa Savi sjobs.<br />

broweuli mJave grilia da nedli, Teslsa matebs, TvalSid<br />

gamosavleblad kargia, Tvali rome iarayanisagan gauyviTldes mas<br />

uSvelis. misi marcvali rome zafrisagan iyos, gaxsniT iyos, mas<br />

Sehkravs. Tu daswuro misi kurkiTa da Seasva zafrisagan SekrviT<br />

iyos mas gaxsnis, gunebasa ganaZlierebs, stomaqsa da RviZlsa<br />

daamagrebs. Tu broweulis qerqi RviniT moaduRo da Seasva.<br />

nawlevSigan raÁca Wia aris (194v) mas gaiRebs.<br />

didi brZeni bagrat ityvis, viTa erTi dedakaci movida CemTanao<br />

zafra Casvloda stomaqTa Sigan da niadag bndebodao. merme mJavisa<br />

broweulisa wyali Sevasvio da qerisa Ãali mivecio, da broweulisa<br />

wyalman zafra gaswmindao, da stomaqsa Zali miscao, da qerisa<br />

Ãalman stomaqi gaswminda.<br />

awe broweulis Wamisagan wamlad umfro moiÃmarebis, Tu bevriTa<br />

WamiTa awyinos zanjafili farvada Wamos, rome misi nawyeni waiRos.<br />

ÃarTuTa wiTeli da didroni mJave da grili, da nedli aris,<br />

mucelsa Sehkravs, stomaqsa daamagrebs, gulsa gaxsnis, magram<br />

fselsa matebs, stomaqsa sicxisagan da simÃurvalisagan rom<br />

stkiodes mas uSvelis, Tu maZRarman Wamos, gunebasa aSlis.<br />

nesvi grili da nedli, mwife (195r) mesamesa darajasa srulad<br />

mwife mucelsa Sehkravs da xSirad afsmevinebs. misi Tesli sjobs<br />

mucelTa, TirkmelTa da buStSigan qva iyos, mas gaiRebs da<br />

gaswmends.<br />

raÁ kacman Wamos ficxla moidnobis, magram zafrad gardeqcevis,<br />

yovelis ferisa senisa amSleli aris. grZeli nesvi sjobs mrgualsa,<br />

mwife sjobs. Tu guneba mÃurvaleman kacman sWamos, zedan<br />

siqangubini svas, da Tu guneba grilman kacman sWamos zedan kargi<br />

Rvino svas. visac cxro sWirdes nu sWams avi aris da guneba grilsa<br />

kacsa awyens. misi qerqi mZime aris, stomaqiTa gvian gava, misi qerqi<br />

Sublzedan daikras TavidaRman, rome Savi wyali Camova, mas uSvelis<br />

TvalSigan. nesvi, romelsaca xilSigan gaerevis pirsa waagdebinebs.<br />

Tu TirkmelTa da buStSigan seni (195v) iyos nesvsa purTana nu<br />

271


sWams, Tvaram sxvasa adgilsa rom satkivari iyos buStSigan miiyvans,<br />

amis ziansa yvelasa siqangubini gaiRebs anu isrimis wveni mas ukaniT<br />

raÁc saWmeli sWamos, nesvzeda yvela isrimiTa sWamos.<br />

sazamTro grilia da nedli, sxvis nesvisagan ufro grilia<br />

zafrasa gastexs. stomaqisa sicxesa da tanis simÃurvalesa gaiRebs,<br />

kacisa stomaqi mÃurvale da Ãmeli iyos imas erTob ergebis. Tu<br />

erTob misiTa WamiTa an Tavis tkivili da an sxva rame tkivili<br />

gamoCndes, mJave broweuli da isrimis wveni sWamos da is ganaqarvebs.<br />

kitri orferi aris, erTsa Sanguri hqvian, grZeli aris da<br />

modrekili. orive grili aris da nedli, da mesamesa darajasa da<br />

yvanasa darajasa, kitri ufro grili Sangurisagan stomaqSigan<br />

svelsa da (196r) Savsa balRamsa Seuqs. marTebs, rome kaci frTxilad<br />

iyos da ar Wamos da Tu Wamos wvrili kitri Wamos. Tu bevri Wamos<br />

cxelebas Seuqs, misi guli sneulis kacisaTvis mÃurvalisaTvis<br />

kargi aris. guneba grilis kacisaTvis avia da avad mouÃdebis. Tu<br />

Wamos, zed kargi Rvino svas.<br />

awe grili da Ãmeli mogaxsenoT: qeri grili da Ãmeli aris,<br />

pirvelsa darajaSigan Tu danayo da qerqi SeaZro, da wyliT<br />

moxarSo, grili da nedli Seiqnebis, maSvne sneulTaTvis misi puri<br />

umfro sustia. ifqlisagan ÃorcTa aras matebs, mÃurvalesa sensa<br />

gaswmends, qeris wyali sjobs xvarblisasa. qerisa axalica grilia<br />

da Ãmeli, msuqanTa unda Wamon, rZiTa Seqnili sjobs. zubuqi aris<br />

da adre moid- (196v) nobis.<br />

fetvi axlisa guneba erTi aris, pirvelsa darajaSigan Ãmeli<br />

gvian dadnebis, stomaqSigan kacisa mucelsa Sehkravs, fsels<br />

moumatebs. Tu rZiTa da anu nuSisa zeTiTa Seqna isi sjobs. gunebasa<br />

ar Sehkravs. misi puri cotaT ergos, stomaqi Sehkras, muclidaRman<br />

gvian gaiRos.<br />

maSa rom hqvian grili da Ãmelia. kacis rbili iyos ZiraT aWame,<br />

baklas xasiaTi aqvs. moxarSuli Tu daRerRon Seqnan mucelsa<br />

Sehkravs.<br />

qinZi Ãmeli da grili aris, ZarRvebSigan cxelad iyos mas argebs.<br />

Tavsa da tanSigan cxelad iyos da mZimed, mas gamoiRebs. bevris Wama<br />

Wkuas aklebs.<br />

xilTagan isrimi grili da Ãmeli. misi wveni zafrasa dasvams da<br />

kaci rome guneba grili iyos da kolinjiani mas awyens.<br />

272


sxali mravalferi aris, romelica mJave aris, isi grili aris da<br />

nedli, da qariani, tkbili (197r) ukeTesi aris, gvian gava stomaqiTa,<br />

kolinjiansa kacsa awyens, mkuxe erTob avi aris.<br />

bia grilia da pirvelsa darajaSiga Ãmelia, bolokis sworia,<br />

stomaqsa gaamagrebs, mucelsa Sehkravs. vinc sWamos, coxnos, wveni<br />

CanTqas da CenCo gamoagdos, da anu sWam(so)s. yovel xilsa asre<br />

sjobs. Tu vqmodeT brZenTa aqimTa asre ubrZanebia: bia, sxali da<br />

vaSli maZRarman kacman unda sWamos. biis bevris Wama Tuxmas<br />

kolinjsa Seiqs, Semwvari ufro margi aris.<br />

samyi TuTubosa hqvia, grilia da Ãmeli, wyurvilsa daayenebs,<br />

zafrasa dasvams, gaxsniT rom iyos, Sehkravs, kbilis Zirsa<br />

daamagrebs.<br />

kowaxuri grilia da Ãmeli, raÁc TuTubosa uweria ise mas aqvs.<br />

awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis.<br />

Ãorci kurdRlisa mÃurvali aris da svelsa sisxlsa moum- (197v)<br />

atebs. missa saWamadSigan cereco da dariCini Caayaro, qarsa gastexs,<br />

Tu Semwvari zeTis xilisa zeTiTa anu nuSisa zeTiTa, anu niguzisa<br />

zeTiTa grilad rom kaci iyos da sWamos, mas argebs. Tu ZmriTa anu<br />

nioriTa kalia Sehqna mÃurvalesa kacsa mouÃdebis ... 347 icodi.<br />

Ãorci irmisa mZime aris da sveli ... 348 misi satkivari gamoaCndes<br />

avi aris. zafxulsa rome mohklan wyali Sors iaxlos. misi Ãorci<br />

ar iWmebis, Tu kacman daiWiros Seinaxos, wyali asvas da raÁc amas<br />

winaT kargi Ãorci gviTqvams imasTan iqnebis. Ãorci Svlisa da<br />

irmisa erTi aris.<br />

kurdRlis Ãorci asre gaakeTe: uwin marilwyliTa moxarSe<br />

wvrilad daWrili, da merme niori da nigozi erTad danaye, ZmriTa<br />

gaxsen, moiRe gawurvili mawoni da eseni yvela erTmanerTsa gaurive,<br />

da tiloSigan gaswure, da amisi wveni razomica iyos im kurdRlis<br />

Ãorcsa daasxi, xaxvi (198r) daaWari, erbo urTe razomica undes,<br />

amaebiTa erTi piri kargaT aduRe, amoiRe da raÁ mogindes sWame. amas<br />

sadaqsari hqvian.<br />

farSamangis Ãorci srulad ziani aris.<br />

safaTis Ãorci mZime aris da moudnobeli, Wamo yeli da WiRvi.<br />

347 ar ikiTxeba.<br />

348 ar ikiTxeba.<br />

273


asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris, kacs ar eWmebis, yolinjsa<br />

Seuqs, Tu zafxul Wamos nafassa Seuqs. SigniTi faSvi da welebi<br />

gvian mosadnobeli aris, misi bevri Wama balRamsa umatebs, Tu Wamos<br />

ZmriTa da sadafis furcliTa, niaxuriTa da ZiraTa moxarSe. tyirpi<br />

avi aris, misgan sevda daibadebis. Tirkmeli gvian moidnobis, mwareca<br />

aris. uwin fseli TirkmelSigan miva da merme bustSigan gaiars,<br />

misTvis ar aris kargi. guli magari Ãorci aris, guian moidnobis da<br />

rogor kargi saWmelia RviZli, kargia misgan xeliTi daibadebis da<br />

moematebis, tyirpSigan avi aris. sxvis RviZlsa (198v) kravisa sjobs<br />

da Tiknisa Zvlebisa tvini msuye aris, stomaqi moalbos, puri ar<br />

eWmebis da Tu sWamos pilpiliTa da qondriTa, karga ergebis guneba<br />

Ãmelsa kacsa. eseca icodiT Ãorci Semwvari ragindara iyos,<br />

mÃurvali da Ãmeli aris, da magari. vinca stomaqzeda avad iyos da<br />

yolinji sWirdes misTvis ziani aris.<br />

xilTagan Txili grilia da mZime, axali ufro nedli aris,<br />

SaqriTa unda Wama, qarsa, balRamsa da kolinjsa moumatebs, Tu<br />

Ãmeli aris Tavsa da kisersa atkivnebs, pirsa gaumwarebs, enasa<br />

daumZimebs, zafraksa arevs.<br />

rko sjobs nigozsa, umfro Ãmeli da ergebis.<br />

aw ese mogaxsenoT: beris kacisa saWmeli tkbili, momsuqno, raÁc<br />

feri tkbili aris, yvela kargi aris da uziano, TafliTa Seqnili.<br />

vaJma kacma tkbili (199r) da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca<br />

sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes. orsul dedakacsa da<br />

vaJsa kacsa saWmeli SeuwyeviT.<br />

asre brZanebs didi brZeni ganilie: viTa kacisa simrTele da<br />

mrTlad yofna R(mer)Tis SewevniTa kargisa saWmelisa SewyobiTa<br />

iqnebis, rome senisagan uSvelos. raÁ kaci mrTlad iyos, simÃurvale<br />

da sigrile sworad iyos erTmanerTSigan gaerTebiT, da saWamadsa<br />

Seiwyobdes kaci mrTlad da kargaT iqnebis. visca nametnavad<br />

simÃurvale da sicxe moerios mas misman mepirispi(r)eman sigrileman<br />

uSvelos. visca nametnavad sigrile sWirdes, mas misman<br />

mepirispireman simÃurvaleman uSvelos.<br />

Tu kacisa stomaqi mÃurvale iyos da Zlieri mas miec saWmeli,<br />

mZime da sveli, da grili, amisTvis rome rogoraca didi cecxli<br />

moerios, didsa nedlsa SeSasa daswvas, agreven mÃurvali da Za-<br />

(199v) liani stomaqi moerevis da daadnobs, mZimesa da grilsa<br />

274


saWmelsa. Tu iyos kacis stomaqi grili da susti, mas miec saWmeli<br />

zubuqi da cota, rome moerios, da moidnos. Tu ara rogoraca didsa<br />

nedlsa sovelsa SeSasa cota cecxli ver moerevis, agreven mZimesa<br />

da svelsa saWmelsa grili da susti stomaqi ver moidnobs, da<br />

daasenianebs kacsa.<br />

kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa zemo sweria da sxva.<br />

aq mogaxsenoT xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci, sqeli da<br />

mZimea. siÃmisa bediTa moxarSuli RviZli da moxarSuli kvercxi da<br />

moduRebuli rZe sveli da mZime aris, zroxis Ãorci, faSi da weli<br />

sveli da mZime aris. Talgami da kobosto sveli aris, Ãmiadi puri,<br />

fqvili erTob Sezelili mZime da sveli aris. raÁc tvini aris yvela<br />

sveli da mZime aris da Wliki ena da bage mZime da sveli aris, (200r)<br />

da Rvinosa Savisa yurZnisa tkbili mZime da sveli aris.<br />

aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis, es aris rome raÁc kacsa<br />

gunebiT moudnebis, isi rom sWamos, is uked moidnobis, qaTams,<br />

ÃoÃobs adre moidnobs. pirutyvis Ãorci, romelica axali aris isi<br />

sjobs da uwin moidnobis, didisagan qaTamsa da ÃoÃobsa gareT<br />

Toxlisa, batknisa Ãorci uwin moidnobis. sxva, raÁc advilad<br />

daicoxnebis, is uwin moidnobis, berisa pirutyvisa Ãorci mala uwin<br />

moidnobis da marjvena kerZi winaTi adgili, naxevrisa winaTi, uwin<br />

moidnobis, marcxenisagan da ukanasa kerZisagan.<br />

fxalTagan ayiro, qoqi da qasni uwin moidnobis, tarxuna<br />

niaxurisagan uwin.<br />

awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT.<br />

wylis frinveli yvelaÁ mazianebeli aris, mindvris frinveli<br />

yvelaÁ kargi aris. wero da sao- (200v) vaTi mZime da Znelad da gvian<br />

mosadnobi aris. nedli muxudo da nedli bakila mazianebeli aris.<br />

awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT: muxudos wveni zeTis xilisa<br />

zeTiTa, anu axliTa erboTa, maSin rome ufro rome qondriTa Wamos.<br />

xarSo WavWavisa da kakbisa ÃorciTa, da tredis ÃundiTa xarSod<br />

Seqnili. erTisa wlisa Toxli cxvari, msuqani jeirnis Ãorci<br />

ziraqimaniTa, kuliaviTa, sadafis furcliTa, pilpiliTa rome Wamo,<br />

aspanaxiTa, qondriTa, dariCiniTa, SaqariTa, TafliTa, nedliT<br />

xiliTa Wama. ese yvela mÃurvale aris brZanebiTa R(mer)TisaTa.<br />

awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT: Ãorci Semwvari yvelaÁ<br />

avia. kamiTa, ZmriTa, nioriTa, sadafiTa, qondriTa da kvliavi,<br />

275


muzafari rome Jamsa da Wakuntlis furclisagan Seqnili iyos<br />

zeTis xilisa zeTiTa. gazrdili pitna, (201r) tarxuna, mindvrisa<br />

mfrinvelisa Ãorci rogoraca kakabi, gnoli 349 , ÃoÃobi, WavWavi. ese<br />

yvela Ãmeli iyos sinedle ara ematos.<br />

awe nedli saWmeli mogaxsenoT. nesvi, sazamTro, kitri, qliavi,<br />

nedli tutaT, nesvi da aspanaxi, nedli bakila, nedli muxudo,<br />

nedli nigozi, nedli urnabi, nedli nuSi da qeris wyali. es raÁc<br />

wyliTa Seqnili iyos, yvelaman kacisa tansa sinedle misces. Ãorci,<br />

rome tyav gaÃdili maSiTa Seqna, ayiroTa da aspanaxiTa, da nuSis<br />

zeTiTa Seqnan, da axali yveli, da Ãorci Tiknisa unda gverdisagan,<br />

rome Seqnan Sinauri Ãorci ufro nedlia, gareulisagan.<br />

awe grili saWmeli mogaxsenoT, raÁ mJave iyos da sveli, grili,<br />

axali, TeTri Rvino margi aris, amad rome ara damJambula. qoqi da<br />

qasni, da vaSli, broweuli da Cinuri (201v) sxali, sazamTro da<br />

kitri, es yvela grili aris nebiTa R(mer)TisaTa.<br />

aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos. raÁsaca<br />

saWmelsa sitkbo hqondes anu simwvave, anu simlaSe. aman muceli<br />

gaarbilos, ospis wyali da kombostosa wyali, da mamlis qaTmisa<br />

wveni, Wakuntlisa furceli, rome wyalSigan aRar iyos, ayiro da<br />

aspanaxi, nesvi da leRvi, da tuta nedli nigozi, nedli qliavi, rome<br />

julabiTa aaRebino, axali da wiTeli, da ulbosa wveni TafliTa,<br />

ese yvela mucelsa da gunebasa gaagrilebs R(mer)TiTa.<br />

awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman gaaÃmos da guneba.<br />

komSi da sxlisa kvanixi, xurma, fSati da nardangi, axlad<br />

moÃaluli iyos, kowaxuri da TuTubo, da do, ufro maSin, rome do<br />

moaduRo da moduRebuli yveli, Ãmeli, moxarSuli fetvi, es yvela<br />

mucelsa Sehkravs da gaaÃmobs. mJave broweuli mucelsa Sehkravs.<br />

(202r) da ospi, rome samjer moaduRo, wyali gamoucvalo, meoTxed<br />

axliTa wyliTa moaduRon, isi TuTuboTa da anu kowaxuriTa aWamo,<br />

muceli gaaÃmos da Seukras, moxalulica nuSi mucelsa Sehkravs.<br />

kombosto rogoraca ospi asre moaduRe, aWame da isic Sehkravs<br />

mucelsa, da nedli bakila, da anu qasni, ZmriTa moaduRon da<br />

mucelsa Sehkravs.<br />

349 teqstSia `gloni~.<br />

276


awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT. muxudo, mrgvali bakila,<br />

ospi, maSi, qerqiTurT qariani aris, Tu amaT tyavi SeaZro da<br />

moÃalo, qariani ar aris. rZe da misi saWamadi, gauwmendeli Tafli<br />

qariani aris, magram misi qari ficxla wava. yurZeni da vaSlisa, da<br />

sxlisa, da tyemlis Wama yvela qariani aris da nedli leRvi qariani<br />

aris da mawoni, da do, da mJave isrimi, erTgan Wamo isic qariani<br />

aris.<br />

aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman ficxla aayrolosa.<br />

tyemali, nesvi, (202v) tuta, ayiro, Tu stomaqSigan darCes avi seni<br />

aris, misgan rome gamoCndes adre ayroldes stomaqSigan, amas ase<br />

unda, rome uzma Wamos, rome ficxla gaiaros. tkbili broweuli<br />

mÃurvali aris, stomaqSigan ficxlad zafrad Seiqnebis.<br />

awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa.<br />

Wakuteli, Talgami, Tuxmaqanisa furceli, aspanaxi, silbos bediTa,<br />

ulbo da qunjiTi, karaqi da zroxisa erbo, silbosa bediTa da<br />

simsuqnisa bediTa, da rZe, amisTvis rome grilsa stomaqSigan<br />

zafrad Seiqnebis, amisaTvis mazianebeli aris da srul erTad raÁc<br />

tvinia yvela avi aris, da axali Rvino stomaqisaTvis avi aris da<br />

mazianebeli.<br />

awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT, romeli ficxlad sisxlad<br />

gardaiqcevis da Zali misces kacsa. ese aris qaTmis Ãorci mo- (203r)<br />

xarSuli, Tiknis Ãorci da gamtkiculi puri, axlisa xvarblisagan<br />

iyos axlad gamomcxvari da axali wvrili Tevzi, qvianisa wylisa da<br />

variis qaTmis Torxlo kvercxi, msuqanis Txis rZe, rome Sobos<br />

ukaniT didi xani gamosruli iyos, im wams gamowvelili iyos da<br />

Txeli da wminda Rvino gemrieli, da kargi suli udiodes, da kargi<br />

gemo. Ãbos Ãorci da cxvris RviZli, tkbili Rvino, kargi sisxli<br />

Cauyenos brZanebiTa R(mer)TisaTa. kargi es aris rome rogorca<br />

saWmeli moundes, ficxlav sWamos da asre sufra aiRos, rome kidev<br />

undodes, raÁ patara xani gamova, asre iqnebis, viTamca gamaZRara<br />

adre moidnobis, rome mrTlad da subuqad iqnebis, brZanebiTa<br />

R(mer)TisaTa.<br />

awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa, mwarisa da<br />

mwvavisa. yoveli tkbili mÃurvali aris da swori da raÁc feri<br />

saWme- (203v) li mwvave aris, da mware, yoveli mÃurvale aris da<br />

Ãmeli. misi Wama sisxlsa daswvavs da Tmasa daayrevinebs, tansa<br />

277


daamWlobs da zafras moumatebs, balRamsa gastexs da cxelebasa<br />

moumatebs, mucelsa gaaÃmobs, RviZlsa daasustebs, wyalsa<br />

moandomebs, saWmelsa moaqarvebs.<br />

mJavis xasiaTi mogaxsenoT. raÁc mJave aris, yvela grili aris da<br />

Ãmeli, da zubuqi, da xili, raÁc mJave aris, cota sinedle aqvs da<br />

indouri tyemlisa, da Savis qliavis magierad sxva mJavec ama<br />

xasiaTisa aris. yvela zafrasa, sisxlsa da simÃurvalesa<br />

daawynarebs.<br />

awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT. mlaSe yvela mÃurvale aris da<br />

Wkuasa, da cnobasa aklebs, da Tvalis sibnelesa moumatebs. guli<br />

rom eSlebodes mas daawynarebs, RviZlis sinedlesa mohkrebs da<br />

balRamsa gaiRebs, da raÁsca grilsa sWams (204r) tanis sigrilesa da<br />

qarsa moumatebs, da yvanasa daugdebs. da ama grilisa saWmlisagan<br />

erTi kvercxis cili, erTi sxali, da cercvi moxarSuli, wiTeli<br />

muxudo da lobio, amisgan bevri Wamon, sigriled miaqcevs da<br />

sigrilesa gamoaCens.<br />

xasiaTi Romisa mogaxsenoT. grili aris, adre moidnobis da<br />

guneba mÃurvalesa kacsa kargaT mouÃdebis, asre rome samjer,<br />

oTxjer garecxon, asre rome gaTeTrdes kargaT, SuSeba da zela<br />

unda, samjer unda dazela, meoTxezeda daizilos da gardmodgas,<br />

asre unda Seqnan da aras avad myofsa ar daeWirvis. Tu mwved<br />

acxelebdes, fuSrukad rom Seqna da isre aWamo isi sjobs. Romi<br />

didsa karabadiSigan ara ewera, rome im qveyanas Romi ar yofila,<br />

magram Cven Segvimatebia, Tu Seqna, Sigan yveli gaurio da erTad<br />

Seqna ufro gem- (204v) rieli iqnebis da guneba mÃurvalesa kacsa<br />

kargaT mouÃdebis.<br />

nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs, rome ZarRvisa gaxsna<br />

ubrZanebia senisa ufalTaTvis. ese aris, aw sweria, TaviT<br />

feÃTamdisin es ocdaTerTmeti ZarRvi aris. pirvelad iafuxi, rome<br />

zedaT Tavsa Sua aris, meore Sublis ZarRvi, mesame sadalni, meoTxe<br />

uznain, rome orTave yurTa ukan aris, mexuTe mayaini, rome orTave<br />

TvalTa kilosa aris, meeqvse rasuRanav, rome cxviris Tavsa aris,<br />

meSvide Savdain, rome orTa bageTa arian, merve TaTulisan, rome<br />

enasa qveSe aris, mecxre kidev orTa ybaTa qveSe aris. meaTe yifali,<br />

rome mklavis sadreksa zedaT napirsa aris, meaTerTmeti aqali, rome<br />

yifalsa da barkalsa Sua aris, meTormete basaliyi mklavis<br />

278


sadreksa qveSe napirsa aris, meacamete ablezira, rome cers ukan<br />

aris, meToTxmete selimi, rome neksa da TiTs Sua (205r) SemarTebiT<br />

aris meaTuTxmete TaTruqaba, romeli muÃliTa qveSe aris,<br />

meaTeqvsmete, rome koWa zeiT aris, meaCvidmete naraia da arynisaca<br />

rqvian, ese quslisa zemoT aris da es yvela ToTxmeti jufTi aris,<br />

rome cxadad Cans. amisi niSani kacis saxeSigan gamocxadebuli aris,<br />

magram romeli ZarRvi ufro mudam gasaxsneli aris, es aris yifali,<br />

aqali, basaliyi, rafain da abelezira, da selimi da mabazi, aryanisa,<br />

amaTi sxva da sxva saxiTa arian. yifalisa gaxsna yvela zeiTsa<br />

Tavsa, TvalTa, cxvirTa, bageTa, enisa, pirisa tkivilsa uSvelis. da<br />

Tu kotoSi moikido Tavsa ukaniT, kefasa qveSe mohkide, rac ufro<br />

qvemoT mohkideb, isi sjobs, tvinsa ufro ar daazianebs, da aqalisa<br />

gaxsna, yelsa qvemoTsa, welsa zemoTsa, srula tanisagan sisxlsa<br />

gamoiRebs, tanisa tkivilsa (205v) uSvelis da Tu ara Cndes kotoSi<br />

beWTa Sua mohkideT, da missa sanacvlosa sisxlsa isi gamoiRebs. mas<br />

qveSeTsa ZarRvsa abelzira hqvian, sasaltesa siwlozeda dadebuli<br />

aris, cers zeiT gamoCndebis, misi gaxsna stomaqisa da nawlevisa<br />

sisxlsa gamoiRebs, da missa tkivilsa uSvelis, yifalisa sanacvlo<br />

aris da Tu is ara Cndes, muÃlis qveSeT karTSi ZarRvi gamoCndebis<br />

da is gauÃsen. mas qveSeT ZarRvsa basaliyi hqvian, misi gaxsna wels<br />

qveSeTsa satkivarsa yvelas uSvelis, ukanasa karisa qavilsa da<br />

buasilsa uSvelis, Tu isi ara Cndes iqiT da aqaT koWi orive<br />

gauxsen, anu cerisa ZarRvi gauxsen, anu orTave menjTa Sua kotoSi<br />

mohkide, missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs da ori ZarRvebi<br />

sxva aris Ãelsa marjueniT, da marcxeniT, neksa da TiTsa Sua<br />

SemarTebiT, rome ZarRvi aris. Tu marjvenisaken dauxsna, RviZlis<br />

sisxlsa is gamoiRebs, (206r) da Tu marcxniT gauÃsna, tyirpisa<br />

sisxlsa is gamoiRebs. da Tu is ar Cndes marcxenisa gverdisa<br />

nekzeda kotoSi mohkide da missa sanacvlosa sisxlsa is gamoiRebs.<br />

sxva ZarRvi aris safini hqvian, misi gaxsna zemo kerZisa naxevrisagan<br />

sisxli CamoiRos da dedaTa wesi gaxsnas, sasircxosa da yuris<br />

tkivilisaTvis margi aris. mabizasa rome hqvian ZarRvsa muÃlis pirs<br />

aris da aqimTa uTqvams, rome mabizasa ZarRvi ferÃebi aris ZarRvTa<br />

da ukanasa karTa erTad Seyrili aris. misi gaxsna aSaversa da<br />

zurgis tkivilsa uSvelis, da TvalTa tkivilsa daawynarebs. da<br />

aryanisas gaxsna aryanisa tkivilsa uSvelis da xasiaTi misi safanis<br />

279


gaxsnas axlos axlavs, magram yifalisa rigzedan unda gaxsna,<br />

SaSari wminda unda, Sigan ar damalos. da basaliyi rom gaiÃsna<br />

asre unda: zurgi kedelzeda ukuaWiro da agre unda gauÃsna, da<br />

basaliyisa ZarRvsa bevri zeda ar unda, da Tbilis wyliT unda<br />

Tavzeda (206v) dasxma, didis mandiliTa unda Sekrva, gaxsnisa drosa<br />

dajdes. mabizis gaxsnasa sad unda Sekrva, viTamca wvivi da<br />

barkalnica Seukran, da bevri biji unda waiaros, da mravaljer<br />

unda adges da dajdes, ufro ZarRvi gamoCndebis. aryanisa rasa asre<br />

unda gaxsna mogrZe Ãelmandili da erTi wveri sadaca wesi aris iq<br />

Semoakar, da wvivi da barkali Seukar magra koWTamdisi, mal mal<br />

adgebodes da feÃs qveS aguri daidgas, da vinc gauxsnides asre<br />

unda, feÃzeda idges da Tu gauxsnelsa faTeraki ram daemarTos,<br />

asre rome SaSris wveri. ZarRvis laSiasa mixvdes. Ãeli iyos anu<br />

feÃi gausivdes da gasivdes srulad tanzeda, iis zeTi unda Sescxo<br />

da nedlis qinZis wyali, da wiTeli sandali, da qinZis wvenSigan<br />

galese, sadaca stkiodes da usivdes sklad tled SemosdeviT, da Tu<br />

amisTana saziano feÃSigan mixvd- (207r) es marjvena Ãeli ima<br />

mÃrisaken unda gauÃsna. Tu bayli dadgomil iyos wyluls unda<br />

gafarToveba da mCvrebi unda Semosdva, rome bayli gamovides da Tu<br />

kargaT gaxsnili ZarRvi gaZneldes da tyavs qveSeT ZarRvis adgili<br />

galurjdes, sanamdis ar gamrTeldes im ÃeliTa an feÃiTa saqme ara<br />

qnas.<br />

nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa, Ãurveba<br />

tanSigan dafantuli iyos amas gamoiRebs, Tu qveSeT moikidebs, sul<br />

tanisa sisxlsa CamoiRebs. amisaTvis raÁc zemo seni aris yvelas<br />

qvemo Camozidavs, merme romelsa asosa zeda kotoSi moikidos, isi<br />

aso gamowmindos.<br />

kotoSi vaJTa da berTa kacTa Ãelis gaxsnisa sanacvlo aris da<br />

ymawvilisa sanamdis ZuZu daagdebino, nurc Ãelsa gauÃsni da nurca<br />

kotoSsa mohkideb, Tu ar erTob daeWiros. Tu mwved daeWiros, aseTi<br />

SaSari hkar (207v) rome mwe mokle da wminda iyos, Tvarem ver<br />

gasZlebs. ymawvilisa berisa kacisa saqme swori aris, raÁ samocisa<br />

wlisa Seiqnebis, kacisa sisxlisa gamoReba aRar varga, amisTvis<br />

rome sisxlica moiklebs da Ãorcica mWlobasa daiwyebs. asre unda<br />

san(a)mdis mTvare axali iyos, Ãelis gaxsna ar varga, amisTvis rome<br />

mTvare ToTxmet-TxuTmetisagan savse iqnebis, kacisa tanSigan avi<br />

280


sisxli ukudgebis da kargi ZarRvSigan dadgebis, da raÁ mTvare<br />

klebas daiwyebs, kargi sisxli ukudgebis da avi ZarRvSigan iqnebis.<br />

gana ese sjobs avi da skeli sisxli gamovides, da mTvare TxuTmet-<br />

Teqvsmetisa da Cvidmetisa Seiqnas, maSin kargia gaxsna da rodesac<br />

mklavis gaxsna undodes, uwin Sardi qnas, amisTvis rome simÃurvale<br />

da balRami daiZrvis da gaadinos, ima (207v) samTvariosaca hkiTxeT.<br />

samTvario Ãelis gaxsnisa. erTsa kargia, orsa, samsa, oTxsa,<br />

xuTsa, eqvssa, Svidsa ar varga, gunebazeda Ãmelad amyofebs. rvasa<br />

ar varga, aTrToldebis, cxrasa samjer feri eqcevis, aTsa saSuali<br />

aris, TerTmetsa, Tormetsa, cametsa kargia, ToTxmetsa saqaSveTo<br />

waekidos, TxuTmets wlamdis eyofis, Teqvsmets kargia, Cvidmets<br />

kargia, Tvramets ar varga, cxramets kargia, simrTelisaTvis ocsa<br />

kargia, simrTelisaTvis ocdaerTs kargia da gulis aSlisaTvis.<br />

ocdaorsa kargia Wkuis momatebisaTvis, ocdasamsa, ocdaoTxsa kargi<br />

aris simrTelisaTvis, ocdaxuTsa ar varga, ocdaeqvssa dabindebis,<br />

ocdaSvidsa safaTarako aris. anazdar sikudilisaTvis, ocdarvasa<br />

ocdacxrasa, ocdaaTsa ar varga, Tu erTob daWirvebuli ar iyos.<br />

martsa mTvare axali (208v) anTebulsa cecxlzeda naxe. aprilsa<br />

mozversa Ãarzeda naxe. maissa wmindasa sapatiosa kacsa zeda naxe.<br />

ivnissa wyalzeda mdinaresa naxe. ivlissa casa Sexede, da samjer<br />

R(mer)To nu gamwirav Tqvi da isre naxe. agvistosa wmindasa<br />

qalwulsa zeda qalzeda naxe. sasworsa sarkesa Sigan Caxede, samjer<br />

mamao Cveno Tqvi da isre naxe. mwifobisTvesa kargsa TeTr ferovansa<br />

kacsa zeda naxe. giorgobisTvesa oqrosa da Tvalmargalitzeda naxe.<br />

dekembersa miwasa daxede samjer R(mer)Ti adide da isre naxe.<br />

ianvarsa saxareba gaSale da amas zeda naxe. febervalsa ferovansa<br />

lalsa da laJvardzeda naxe. ese diaR dacdili mravalTa<br />

filasofosTagan gamokrebili aris da Tqmuli aris. yovels TveSi<br />

Svidi dacdili avi mTvare aris. g mTvares ara varga ra, samadlos<br />

gacemis meti. ig locvis meti ara varga ra. iv marto jdomisa<br />

da locvis meti ara vargara 350<br />

(209r) Tudari erTi yviTeli da erTi wiTeli, mÃurvale kaci rome<br />

dedakacTan wvebodes Tesls mahtebs da Zals miscems, yviTeli grili<br />

350 azri wydeba, Cans, rom aklia garkveuli nawili.<br />

281


da rbilia, orive sworia RviZlis cxelebasa daawynarebs, mucelsa<br />

gaÃsnis da zafrasa gamoiRebs.<br />

raziana kama aris mÃurvali da gamÃsneli, kacsa rome acivebdes<br />

imas argebs, TvalSi amoivlos, sinaTles miscems, gulsa Zalsa<br />

miscems, misi wveni moxarSo da gaswuro S(a)rbaTad kargi aris.<br />

niSaduri mÃurvale aris da Ãmeli, Tvalsa rome TeTri hqondes<br />

gareSemo gamoivlos, argebs kacsa rome yeli gausivdes, uSvelis,<br />

mucelSigan Wias mohklavs.<br />

revandi grilia, RviZlzed wyali iyos gaÃsnis, stomaqsa Zals<br />

miscems, tanSigan rome wyali idges mas dakargavs, arabulisa<br />

samyiTa unda Sesma, magram fra- (209v) ngni asre axmen. samsa dramsa<br />

danayen wmindad, imdeni erTs wyalSigan Cayrian, sxva romelica<br />

gasaÃsneli wamali aris imas miumateben, sjobs Tvaram martos asmen.<br />

Toflaxi mÃurvali aris da Ãmeli, stomaqsa Zalsa miscems, kaci<br />

rome Smagad iyos mas argebs, balRmisagan rome kacsa saWmeli<br />

emwarebodes mas uSvelis, fselsa Seryeulsa gaxsnis, yafayansa<br />

uSvelis.<br />

sadaT damwvari, grili da Ãmelia. kbilsa waisva gaaTeTrebs da<br />

Zirsa daumagrebs.<br />

qundru sakmeveli aris, mÃurvali aris da Ãmeli. stomaqs Zals<br />

miscems, rome pirSi avi suli udiodes mas uSvelis, kidev kbilis<br />

Zirsa gaamagrebs.<br />

qarva grili da Ãmelia, kacsa rome sisxlzedan iyvandes mas<br />

uSvelis, dedakacsa metad wesi sWirdes Sehkravs.<br />

rZiana mÃurvale aris, balRams gaswmends, zafras dasvams, magram<br />

RviZls awyens. es wamali Sxamisa, sixmisa siaxlovesa aris, cota<br />

unda sma.<br />

SirxiSti manana (210r) aris, mÃurvalia da Ãmeli, da stomaqs Zals<br />

miscems. Tavqedi rom sWirdes da yba rom gamrudebodes argebs.<br />

Sayiymana yayaCos qvian, grili aris, Tvalsa Rrubeli rome<br />

moekras mas uSvelis da sinaTles matebs, TvalTa cremli sdiodes _<br />

ergebis.<br />

xuninjani mÃurvalia da Ãmeli, asre rome kacsa pirsa<br />

wavardebodes mas daawynarebs, filenjisagan, Tvali da piri<br />

gamrudebodes mas argebs, erTis dramiTa yarafiliTa unda misce.<br />

282


xardali mdogvi aris, mÃurvali aris da Ãmeli balRamsa<br />

daadnobs, Wiasa mohklavs, kacsa filenjisagan gamrudebodes raÁme<br />

uSvelis.<br />

xaTmi tuxtsa rqvian, swori aris, varams dasvams damwvari msivani<br />

iyos imasa dasvams, wyurvilsa daayenebs, kolinjsa dasvams, sami<br />

drami unda sva, didsa karabadinSida asre sweria. axlandeli kaci<br />

amas ara jera aavseb- (210v) en didsa Tassa da daleven. awe samisa<br />

dramisagan anu oTxi da anu xuTi migvimatebia.<br />

xiaSambari indoeTiT mova swori aris, cota Saqari iaxlos<br />

zafras gaiRebs, gulis wvasa uSvelis, misi SarbaTi tuxti drami anu<br />

oci, imdeni urnabi, indouri tyemali erTad moaduRe, mesamedzeda<br />

daayene, gamowure da im wvenSi Saqari CaurTe, rome moatkbos<br />

erTpirad aduRe da kacsa gaxsnis.<br />

mumia mÃurvale da rbilia, kaci rome an cxenma Camoagdos da an<br />

maRlidgan Camovardes, danayili iyos uSvelis, SekrviT iyos gaxsnis,<br />

yvanasa uSvelis, misgan sma erTi dangi. mumia cvili sworia da<br />

rbili, kacsa rome Ãvela sWirdes erboTa erTad gaurive da<br />

stomaqsa, da ferdsa Sescxo uSvelis.<br />

mazarion rZiana aris, mÃurvalia, zafrasa gasw- (211r) mends.<br />

isfinaysa gaxsnis.<br />

TuTia Ãmelia, TvalTa rome cremli sdiodes, TvalTa sinaTlesa<br />

matebs.<br />

TurbuTi ori aris, TeTri da yviTeli, mucelsa gaÃsnis da<br />

balRamsa gaiRebs, ori sami drami SaqriTa unda smeva, yviTelica<br />

amave wesiTa unda.<br />

Risanlisuri ifnis Tesli aris, kacis Teslsa matebs, stomaqsa<br />

gaswmends, gulis Zgerasa daawynarebs, ori drami kargis RviniTa<br />

miscen.<br />

Tamarindi indouri tyemali aris, rbilia da gamÃsneli, navali<br />

sicxesa daawynarebs.<br />

ganTa gogirdsa hqvian, samferia, yviTeli, wiTeli da TeTri,<br />

mÃurvale da Ãmelia, kacisa cxvirsa anu qveiT sisxli sdiodes,<br />

kbili rome SenZreodes anu kbili enZreodes, da vardebodes, imasac<br />

uSvelis, Seasva Tu daayaro.<br />

283


vaCgirasa hqvian, mÃurvali aris, raÁc tyirpSigan seni aris, qarsa<br />

yvelasa (211v) gamoiRebs, kacsa rome ena Seekras, imas gaÃsnis,<br />

balRamsa gamoiRebs.<br />

murdasangi grili da Ãmelia, kacsa rome RliaSigan ofli<br />

uyrodes, imas uSvelis, raÁc mReri iyos, mas argebs.<br />

pilpila da fifili sanelebelsa hqvian, qari rome sWirdes<br />

stomaqzeda mas gastexs, kolinCsa gaxsnis, boqvensa yuerSigan seni<br />

iyos yvelasa gaswmends.<br />

navTi mÃurvale aris, TeTri da Savi, da Ãmeli, wvrili da<br />

sxvili Wiasa orsave mohklavs, kacsa rome qari udges da stexdes<br />

Tbilad rom daizilos argebs.<br />

sandali TeTri sworia, simÃurvalesa da cxelebasa daawynarebs,<br />

gulsa Zalsa miscems.<br />

sandali wiTeli cotad mÃurvali aris, didi sisxlis korZi rom<br />

ebas mas uSvelis, didsa simÃurvalesa uSvelis.<br />

sabri mÃurvali aris, mesamesa darajaSigan da Ãmeli mravali<br />

xasiaTi aqvs. (212r) balRamsa da zafras gamoiRebs, SigniT gaswmends<br />

anu SaqriTa, unda Ãmareba da anu TafliTa, iarayansa argebs,<br />

stomaqsa gaswmends, cxvirSiga rome gaWediT iyos, imas gaswmends,<br />

stomaqs gaamÃurvalebs, Zalsa miscems da Wkuasa moumatebs, sevdasa<br />

gaiRebs, deoskore aqimi ityvis, balRamsa Tavisagan CamoiRebs,<br />

RviZlisa Sekrulobasa gaÃsnis, vajlamfasa da nikrissa argebs,<br />

Sesvas Tu Seicxos ZmriTa da an vardis wyliTa Tavis tkivilsa<br />

argebs, magram misi suli Tavsa atkens, dakodilsa da mRersa<br />

moayaro gaamrTelebs, simsivnesa dasvams da Tu dila saRamosa Wamo,<br />

stomaqsa gaÃsnis. Tu RviniTa galeso da Tavzeda Sescxo Tmis<br />

cvivilsa uSvelis. misgan ori dangi, gunda an naxevari drami, an<br />

sami drami, magra wmindad danayva unda, amisTvis rome stomaqsa ar<br />

mohkidos ufro uziano (212v) aris, erTob sicxesa da sicxeSida ar<br />

esmis, amad rome makadasa, buasirsa da RviZlsa awyens, stomaqSigan<br />

darCebis, mastaqiTa, muyli, azrayiTa da wiTliTa vardiTa unda<br />

Sesma, Tu dila saRamos pirSida Caidebs, stomaqsa gaxsnis, asre<br />

unda. saWmeli stomaqidaRma gasrul iyos, isre unda Caidvas, Tvaram<br />

stomaqSigan saWmeli daxudebis da moekidebis, zidebas daawyebinebs.<br />

284


sumbuli indouria, bewvsa hgavs, mÃurvalia, Ãmeli, stomaqsa<br />

Zalsa miscems da kaci, rome SmagaT iyos uSvelis da balRamsa<br />

gaiRebs, erTis dramis qaTiraTi da RviniTa sicxeSigan sjobs.<br />

babunaji ircukic amas hqvian, es aris sanZuri, xotic amas hqvian,<br />

qarTulad gvirila hqvian, samferi aris: yviTeli, TeTri da wiTeli.<br />

misi xasiaTi sruli da Ãmeli aris pirvelsa darajaSigan, magram<br />

dasturi es aris. misi Ziri wiTelisa vardisa Zirsa hgavs, salbobia,<br />

erTob raÁc magari simsivne aris, SigniT aris Tu gareT, yvelas<br />

uSvelis, asoebs (213r) daalbobs, saxsari rome stkiodes mas<br />

uSvelis, qveiToba Sigan rom misWirdes mas uSvelis, Tavi rome<br />

sigrilisagan stkiodes mas uSvelis, TirkmelSiga rom qva iyos erTi<br />

pevSi moaduRo wyliTa da taSti aavso, Sigan Cajdes, wylis<br />

gacivebamdisi Sigan iyos, qvas daadnobs, amave wesiTa rome uyo qvis<br />

Sekrulobasa gaÃsnis, dedakacsa rome wesi Sehkrodes, masac gaÃsnis<br />

da ymawvili rome mucelSi moukudes, gamoiRebs, RviZlis simsivnesa<br />

uSvelis RviniT rome tled qna da Semosdva, Tu is ar iyos, misad<br />

sanacvlod aqlil maqlili qnan. am babunajs megrulad sadarki<br />

hqvian.<br />

cerecosa SifiTic hqvian. xasiaTi misi mÃurvalia, meoresa<br />

darajaSigan kargi da Ãmelia, mesamesa darajaSigan saWamadTa da<br />

wamalTa Sigan kargia, da daadnobs, da gaÃsnis simsivnesa svelsa.<br />

furceli misi mÃurvalia, Tes- (213v) li misi mÃurvalia, furceli<br />

qarisaTvis kargi aris, romeli iyos stomaqsa Sigan Tu dawves<br />

simÃurvale da siÃme ematos, ergebis wylulTa ZvelTa da axalTa<br />

rome damwvari daayaro zedan da argebs, da sarcxvenelisa wylulsa,<br />

da mucelsa, da stomaqsa daalbobs, da misi suli kacsa daaZinebs,<br />

misi zeTi, rome kaci mwved moRaluli iyos maSvrobisagan da<br />

mgzavrobis siarulisagan Seicxos, da daizilos, simaSvralesa<br />

uSvelis, amisi Tesli wyliT moxarSo da Seasva, simsivnesa uSvelis,<br />

gaxsniT rom iyos, imas ergebis, qSinvebasa daawynarebs, tyirpisa<br />

tkivilsa TafliTa, ZmriTa rom Seasva imas uSvelis, stomaqisa<br />

tkivilsa wyliTa Seisva argebs, Tu acoxnino isic kargi aris da<br />

karga mouÃdebis, Tu gindodes TafliTa majunad Seqna da isre<br />

aWamo, isic karga mouÃdebis, vin sisxlsa amoatandes, wyliTa<br />

moxarSo da Seasva, uSve- (214r) lis R(vT)iTa, anu TafliTa Wamos,<br />

eSmakisagan ganikurnebis.<br />

285


javzi bJa indoeTiT mova, mÃurvali da Ãmelia, balRamsa gaiRebs,<br />

filenjsa uSvelis, kaci rome mZimed dalewili iyos, mas argebs.<br />

kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT.<br />

aburaSti wiwmatis Tesli aris; sardan broweulis marcvalsa<br />

hqvian gamÃmarsa; niStasati saxamebeli aris; Ãeni siaorSuni<br />

alisarCuli aris; xaTmi tuxtsa hqvian; amartani azriki babunajsa<br />

hqvian; babunaji sagrwyilesa hqvian; xudi Toflaxi aris; xardali<br />

mdogvsa hqvian; qabri kapari aris; lataro TuTubosa hqvian; afTime<br />

xazari ifnis kakalsa hqvian; anguJati qalbana aris; ayiryara mTis<br />

tarxunis Zirsa hqvian; Wakuntels sparsulad CaRandri hqvian;<br />

mazarguSi Sinaursa qondarsa hqvian; boloksa sparsulad fajali<br />

rqvian; suniSi soinjsa hqvian; manaTa gogirdsa hqvian; jalqus (214v)<br />

naJui aris; balkaTa lmaki sparsulad Toxaqmani aris; gaazmana<br />

zroxis ena aris; gazmina Taxvis yveri aris; maslifari kidev<br />

alisarCuli aris; ircxeki gvirilasahqvian; rcni SaSfarana<br />

SroSanasa hqvian; abulasi mercxal xalsa hqvian; musaqi zeTis xilis<br />

zeTsa hqvian; abusali mocxari aris; jaroti qalbana aris; sapanZili<br />

mariama sakmeveli aris; safarajali komSsa hqvian; nanxua soinji<br />

aris; Tuxmi qarvasa niaxuris Tesli aris; guyi gareuli stafilo<br />

aris; Toxmaqani msuqansa hqvian; myli azraki fiWvis gozasa hqvian;<br />

bazruTi fiWvis Tesli aris; gaza mazu gundaSida rom gunda aris<br />

imas hrqvian; mistanagi saxamebelsa hqvian da nanaskunda Tamarindsa<br />

hqvian 351 ; Tamarindi indouri tyemali aris; lis lasvari ifnis<br />

Tesli aris; mazrioni rZiana aris; raziana kama aris; daindura missa<br />

Teslsa hqvian; sazlaoz velu- (215r) risa niaxurisa Teslsa hqvian;<br />

aban spani fil fi li pilpilasa hqvian; qundari sakmeveli aris;<br />

yayuli svintri aris; Sibrima kidev rZiana; [...]ymana 352 yayaCosa hqvian.<br />

yayaCo balaxi aris; [...]risa 353 zeTis xilisa zeTi aris. gulnari<br />

broweulis yvavilsa hqvian; bostneulsa sparsulad niaxursa asilsa<br />

eZaxian; raca qvasa amova quresialma hqvia; pirvelsa darajaSia<br />

mxurvali da Ãmeli aris; razianasa sparsni anadonsa uZaxian; kama<br />

aris mÃurvalea da xmeli, mesamesa darajaSiga misi Tesli, misi<br />

351 teqstSi `hqvian~ gameorebulia.<br />

352 ar ikiTxeba.<br />

353 ar ikiTxeba.<br />

286


wveni TvalSiga gamoivlo sinaTlesa matebs; arsandaga prasa aris,<br />

mÃurvali da Ãmeli aris, misi wveni ZmriTa Sescxo Worflsa<br />

uSvelis; gazra stafilo aris, mindorulsa duka(!) hqvian da<br />

siyayulsa uZaxian, mÃurvali aris da nedli, Ãvelasa daalbobs da<br />

Teslsa matebs, msuqaniTa unda Wama, mariliTa da ÃardliTa; qinZi<br />

grilia da Ãmeli, misi wveni Tvali rom ewodes da CauSva (215v)<br />

dauamebs, Tu danayo, ÃaliaSiga damwvarsa purSiga gaurio, dasdva<br />

matlsa uSvelis; nana pitna aris da izriminasaca uZaxian, mÃurvali<br />

aris da stomaqi rome aSlodes ZmriTa moaduRi, da asva; mas<br />

uSvelis; pitna wylisa mÃurvali aris da Ãmeli, Tu Seasva erTi<br />

drami slokinsa uSvelis da qvemZromsa nakbensa uSvelis nebiTa<br />

R(mer)TiTa, Tu zeda dasdva uSvelis. tarxuna mÃurvali aris da<br />

Ãmeli, meoresa darajaSigan magram dedakacTan wolasa aklebs<br />

amisTvis ...rilsa 354 uZaxian pirsa kargsa ... 355 (216r) uSvelis, zurgis<br />

tkivilsa, ferÃTa tkivilsa, TafliTa da ZmriTa Seasva ergebis<br />

cxroiansa, misi wyali Seasva muceli gamouwmindos da uSvelos,<br />

TiaqrisaTvis kargi aris gvelisa, Rriankelisa, morialisa, sxvaTa<br />

geslianTa nakbenTa ergebis, amisi wyali rome Seasva, Ãvelasa,<br />

muclis tkivilsa uSvelis, magram gasinjva unda, didi senia Tu<br />

cota, zogsa wyliTa unda micema da zogTa RviniTa, zogTa TafliTa,<br />

zogTa ZmriTa, yvelasa ese sjobs, visaca sasikvdine wamali eWamos,<br />

amisi wyali Seasva ergebis. saymuniasa mamudiac hqvian, saymunia<br />

antioqiiT mova, yvavilisa rZe ariso, misi yvavili samkuTxi aris,<br />

rogorca balbisa. amasac ityvian rome samye ariso, misi ukeTesi is<br />

aris, rome ferad mowiTano iyos da momanCxo iyos, da moTeTrod, da<br />

ucemdes, raÁ wkiparti hkra (216v) ficxla unda dailewos, naxuwi<br />

didrovani iyos; Tu ÃelTa SefSvnito ficxla daifantos, Tu<br />

wyalSida daalbo, TeTri wveni wauvides da romelica Savi aris<br />

daifantebis, erTob avi aris, mÃurvale da Ãmelia, meoresa<br />

darajaSigan zafrasa nametanad gamoiRebs, asre brZanebs didi brZeni<br />

ganilie, viTamca saymunia zafrasa asre misken miizidavs, rogorca<br />

andamatisa qva foladsa rkinasa. xasiaTi misi iarayansa uSvelis, Tu<br />

vardis wyliTa tled qnas da Tavsa Semosdvas, Tavis tkivilsa<br />

354 ar ikiTxeba.<br />

355 ar ikiTxeba.<br />

287


uSvelis, Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa<br />

tansa Seqnasa Sescxo, uSvelis, magram stomaqsa da RviZlsa awyens,<br />

stomaqsa aSlis da arwyevinebs, da yelsa wauWirebs, nayadi aris misi<br />

S(a)rbaTi, erTi dangi an ori dangi unda misce, mis meti ar miecemis,<br />

Tvarem kacsa mohklavs. Tu qveyana cxeli iyos ufro cota (217r) unda<br />

misce, Tu qveyana grili iyos didi miec, anu biiTa, anu vaSliTa<br />

Sewvi da sxvilad danaye, Tu wvrilad danayo stomaqsa moekidebis,<br />

yvelasa ar miscemde, an stafilos TesliTa da an anisoniTa<br />

miscemdi da aRaras awyens.<br />

kidev mumias xasiaTi. erTi rigi mumia kacisa asosagan aris imas<br />

apivansa eZaxian ukeTesi is aris, zogi kargi is aris, rom mzeman<br />

gaadnos, mesamesa darajaSigan mÃurvalea da gamocdilia, Cauqad<br />

moidnobis balRamsa da simsivnesa argebs. filenjisagan piri rome<br />

gamruddebodes imas argebs, Sakikisagan Tavi stkiodes, kidev<br />

brusaTvis Sescxebdi argebs, Wama kargaT mouÃdebis, erTi namcecvi<br />

qondrisa wyliTa cxvirSigan CaawveTe, ros gulis bnedasa argebs,<br />

Tu cota galeso vardis zeTiT, cxvirSigan Caawuro Sakiksa<br />

uSvelis, cota TuTubos wyliTa Seasvi enis simZimesa ergebis, kaci<br />

rome cxenisagan Camovardnili iyos da anu maRlidaRma daJeJili,<br />

dajejkili iyos, anu moetexos, rom rame (217v) zeTiTa anu erboTa<br />

Sescxo, da uzilo kargad moergebis, Tu asmev SigniT gaxsnis,<br />

ZarRvisa sisustesa kargaT mouÃdebis, Tu Sescxo erTi kerati<br />

siqangubiniTa anu ZirtkbilaTa misis wveniTa galese da Seasvi,<br />

ÃaÃis tkivilsa, qSinvasa, yelis tkivilsa, nafassa rome firtvSigan<br />

iyos gardaugdebs da uSvelis. urnabi moxarSe da misi wyliTa asvi<br />

an RviniTa Ãvelasa uSvelis, erTi kerati ZiraqimaniTa wyliTa<br />

Seasvi, gulis Zgerasa uSvelis, qondrisa wveniTa asvi, slokinsa<br />

gardaugdebs, kolinjsa argebs, niaxuri dangi julabiTa asvi<br />

tyirpis tkivilsa uSvelis, erTi kerati RviniTa Seasvi da gvelisa<br />

nakbensa uSvelis.<br />

xasiaTi muSkisa mÃurvalia da kargi, mesamesa darajaSiga swori<br />

aris, gulsa Zalsa miscems, xafayansa argebs, naRvelsa gardauRebs<br />

da gaamxiarulebs, Tvalsa gaaunaTlebs, Tvalebis wamlebsa gaurivo<br />

TeTrsa gardaiRebs, majunsa da SarbaTSi- (218r) gan moiÃmarebis.<br />

muSki ras pirutyvsa aqvs anu rasa alags aris jerans hgavs, ferad<br />

288


feradi aris, CineTs aris, TafaTas aris, tusc 356 aris, ÃarÃatansa<br />

aris, baras aris, yaSayas miva is pirutyvi da sumbulsa sWams da<br />

muSkad Seiqnebis. misi Wipi yvelas sjobs da ukeTesi aris, TafaTas<br />

aris, Svenieria wvrili, Tma asxia, zogni ityvian CineTuri sjobso.<br />

CineTuri oci drami iqnebis woniTa an cota meti, misi tyavi an ori<br />

da an oTxi drami iqnebis, uwin sandalsa da an qafursa usune,<br />

Tvaram misi suli cxviris sisxlsa gaxsnis muSkis ukaneT vaSls<br />

usunos. muSks kidec Seiqmen sumbuliTa da zafraniTa, sanagiTa,<br />

ramangiTa, malaxuniTa, pataras RviZls moÃleCen da Sigan Caagdeben.<br />

Tu gindodes Seigna Seqnilia, Tu marTali aris nemsSida mkedi<br />

gaavle da nemsi, da mkedi niorSida gaavle, merme is nemsi da (218v)<br />

mkedi muSkSiga gaavle, Tu nioris suli udis, icodi rom Seqnili<br />

aris, Tu muSkis suli udis marTali muSki aris. meore ese hqen.<br />

muSki WiqaSigan Casdev da cecxlisa pirsa dasdgi, Tu Seqnili aris<br />

sulsa gamoiRebs, Tu marTali muSki aris ar gamoiRebs sulsa.<br />

Rariyoni indouri wamali aris. damplisa xisagan gamoiReben,<br />

dedal mamali aris. ukeTesi dedali aris. dedlisa niSani es aris:<br />

TeTri da rbili iyos, ÃeliT rom SefSvnito ficxla gailesos da<br />

gemod cota momwao iyos da ÃaniT simwaresa daucemdes, romelic<br />

Savi da magari aris, avi aris. xasiaTi misi. erTob danayva unda,<br />

gacra, mÃurvali aris, pirvelsa darajaSigan Ãmelia, meoresa<br />

darajaSigan zogTa uTqvams nedlia, mesamesa darajaSigan daalbobs<br />

svelsa balRamsa da gamo- (219r) iRebs. wamlebSiga kargi aris<br />

yovelisa asosa Sekrulobasa gaxsnis, ufro tyirpisa da RviZlisa<br />

tkivilsa, da Tirkmlisa sigrilesa daawynarebs, iarayansa kargaT<br />

mouÃdebis, qSenasa nafassa da firtvisa tkivilsa gaswmends. Tu<br />

RviniTa asvi da anu siqangubiniTa naxevari tani rome daWerili<br />

hqondes filenjisagan imas uSvelis, tyirpsa daadnobs, Tavis<br />

tkivilsa argebs, cxvirSigan rome gaWediT iyos argebs, ZarRvebsa<br />

gaswmends, yovelsa dafarulsa simsivnesa argebs da kargaT<br />

mouÃdebis, balRamisagan rome kacsa cxro da Ãurveba sWirdes, mas<br />

uSvelis, erTi mityali RviniTa svas. sxva wamlis micemas winaT<br />

yovelsa mowamlulobasa gaaqarvebs, gvel nakbensa rome dascxo<br />

argebs.<br />

356 SesaZloa iyos `tussa~.<br />

289


xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa. (219v) asre unda, rome Seiqnas,<br />

xuTs wlamdis ar unda Ãmareba, xuTs weliwads ukan xasiaTic aqvs<br />

da Ãmarebac unda, magram jalinos asre brZanebs: viTarca adamis<br />

tomi egreTve Teriayi aris, sadamis tomi Tormeti wlisa ar iqnebis,<br />

arc adamis tomi dadgebis Zalzeda, sarc Teriayi ocdaaTs wlamdis<br />

Zalsa ara imatebs da merme samocs wlamdis isreve Zali eqnebis, da<br />

samocs weliwads ukan Zali moakldebis, da xasiaTic waua, da<br />

oTxmocs weliwads kideve iÃmarebis. asre rogoraca oTxmocis wlis<br />

kaci iÃmarebis, agreve isi daberdebis da waxdebis, amisi niSani<br />

yovelis senisa miT Seignebis. awe pirvel stomaqsa misTvis stomaqsa<br />

Sigan Seiqnebis. Tu Teriayis Setyoba gindodes, beri aris Tu<br />

ymawvili, kacsa gasaxsneli saWmeli aWame da Tu Sehkras icodi (220r)<br />

ymawvili aris da kargia, Tu ver Sehkra beria da avia. erTi gamocda<br />

es aris Teriayisa: qaTams sasikvdilo afioni aWame, merme es Teriayi<br />

pirsa Caudev, Tu darCes da ar moklas, kargi aris. Teriayis Sesma<br />

asre unda: erTi mityali erTiTa RvinoTa SeasviT. gvelisa,<br />

morialisa, Rriankelisa nakbensa erTi mityali oTxiTa unkiTa<br />

RviniTa asviT, erayansa erTi drami erTi unkiTa siqangubiniTa<br />

usuliTa asvi, zisyansa Txilisodeni ZmriTa asviT da mkerdisa<br />

tkivilisaTvis erTi drami Saqris wyliTa asviT, sigrilisagan da<br />

anu balRmisagan acxelebdes samiTa unkiTa RviniTa anu TbiliTa<br />

wyliTa SeasviT. sxva yovelTa senTaTvis, rogoraca didsa karabadinsa<br />

sweria isre ixmare. Triay arab da Triay farux, rom moig-<br />

(220v) ones amas winaT am Triaysa iÃmarebdes. argebs gvelnakbensa da<br />

ramanc brazianman anu cofnakbenman ixmaros yvelas argebs.<br />

mowamlulisaTvis kargi aris, buasirsa uSvelis, rac sigrilis seni<br />

aris an qari, Tavqedsa, stomaqSida qari iyos, weli uWurWyulobdes,<br />

yvelasaTvis kargi aris.<br />

xasiaTi jadvarisa _ arabula hqvia, sparsulad mumfaravi ese<br />

yovlisa mowamlulisa wamali aris, yvelasa gaaqarvebs. satkivarsa<br />

gareT iyos, Tu SigniT naxevari drami RviniTa anu vardis wyliTa<br />

galese da Seasvi. Tu visme fseli SekrviT hqondes imas uSvelis, Tu<br />

kolinji da muclis tkivili sWirdes imas uSvelis, sadac asozeda<br />

simsivne iyos imas uSvelis, sadaca korZi amovides dascxos, mas<br />

uSvelis, kacsa dakodiloba sWirdes wyliTa galesuli dascxos, mas<br />

uSvelis. vis guli stkio- (221r) des da ufeTqdes, naxevari drami<br />

290


RviniTa galese, asvi da uSvelis. vis ese wamali Tan hqondes, mas<br />

avman Jamman vera avnos. Tu RviZli stkiodes naxevari mityali<br />

siqangubinSigan gaurios da Svidsa dResa svas da gaamrTelos. ama<br />

wamalsa xasiaTi meti aqvs didisa TriaxfaruÃisagan. Tu dedakaci<br />

ymawvilsa Sobdes da tkivili dauwios dang naxevari Tbils<br />

wyalSigan galese da Seasvi samsa dResa uzmaT ama wamlisagan<br />

cotaodeni galese matyli ima wyalSigan daasvele da aRebine da<br />

masve wamsa ergos, nebiTa R(mer)TisaTa. Tu ymawvili SmagaT iyos<br />

cotaodeni galese da Seasvi. Tu kacsa meoTxesa dResa acxelebdes<br />

naxevari mityali wyliTa galese, Svidsa dResa asvi da uSvelis. Tu<br />

kacsa kbili stkiodes ospisodeni kbilsa qveSe daidvas da (221v)<br />

uSvelis. Tu kacsa Tvali gausivdes da stkiodes wyliTa galeso da<br />

Sescxo uSvelis. Tu kaci dedakaczeda SekrviT iyos, naxevari<br />

mityali galesos da samsa dResa dilasa svas da uSvelis. Tu kaci<br />

mWled iyos naxevari mityali galesos wyliTa da mudam svas da<br />

gasuqdes. Tu kacsa tani gaucxeldebodes da Tvali marjvenasa<br />

mklavsa ebas raÁc Smagi da Wirveuli naxavs _ gaeqcevis.<br />

xasiaTi iordasalebisa, rodisaca kacma Wamos. Svids marts<br />

moTxrili danaye, wyliTa Sezile, mravalsa Wirsa dasWris da<br />

ergebis. mJavesa da mariliansa ekrZalos, vinca Wamos gulmtkivanman<br />

ergos, romelmanca Wamos mowamlvisgan nu eSinian mas dResa, da Tu<br />

mTvralman sWamos moamxizlebs, Tu niadag sWamos ugangeboT ar<br />

mokvdes, sada akmion eSmakni iotebs, Tu moÃdes ena CaWriT is<br />

amoagdebs, visac mklavsa ebas macTuri vera miexalos, Tu Tesli<br />

misi RviniTa ... 357<br />

357 aq teqsti wydeba.<br />

291


292


`azrumelis cnobari~<br />

293


294


(1v) 358 saymawvilosaTvin. maToTa, Savbalaxa, utusuna, melis<br />

kuda, Roris qoniT, dedis SardiT moaSuSeT, kvercxiT dazileT,<br />

Tavze da mucelzed SemoayareT.<br />

wyalmakisaTvin. aseTs alags rom bayayi ijdes, arc wyali iyos,<br />

arc mamlis yivili ismodes, arc ZaRlis yefa, arc kacis Ãma, an xeze<br />

ijdes, an miwaze, is ga(a)pe TavSi, qvaqvas amoiRe. wyalmakiT rom kaci<br />

sivdes, n(a)WerSi (2r) gamokar, yelze Seabi da maSinve dasclis da<br />

morCeba.<br />

qals rom mucelSi Svili uxdebodes, daviTnis fsalmunSid<br />

ismineT ese yoelTa w(a)rmarTTa rom aris is dideba, fsalmunmdi<br />

qaRaldze daswere, oTxkecT Sekece, welze Seabi, nu Sexsni<br />

morCenamdi, ar daasolos.<br />

suravandisaTvin. ontkofa, xebalaxa, qaTamn(a)c(a)r(a), TeTri suravandis<br />

balaxi, abzinda, eseni moxarSe, uorTqle, ofli adine, gars<br />

Semoayare, wveniT Tavi dabane, nu Seaciveb (2v) qalban(i) yurTan<br />

da(a)kar.<br />

xunagisaTvin. nuSis zeTiT yeli amouzile, sosani da brinji<br />

Semosdevi, folio da kvercxis guli Semosdevi. kotuSi, qinCSi<br />

mokide, mklavi gauxsen, kitris n(a)fcqveni Semoafine, Savbalaxas<br />

wvenSi Zimw(a)ra galese da Caylape.<br />

erTi rigi xvela aris. baliSze Tavs ar daadebinebs. S(a)v(i)<br />

qliavisa da tyemlis webo qoTanSi C(a)yare, kai Rvino da(a)sxi. amdeni<br />

Saqari Cay(a)re, rom da(a)tkbos, Tavmowepuli moaduRe, (3r) ga(a)cive,<br />

dila saRamos asvi momcro kaTxiT. erTi stili un(a)bi, ori stili<br />

Zveli Tesli qeri, erTad moaduRe Tavmowepuli, wyliT, wmindaT<br />

gaswure. wylis magierT svas. ortbaxis xvelisaTvis k(a)rgia.<br />

gulis tkivilisaTvis. revandi, iordaslavis Ziri, orive wona ... 359<br />

kilamura, Zirtkbila, lurji da yviTeli ardi wel gawyvetila,<br />

eseni wyliT xarSe, SaqriT ga(a)tkbe, dildilasa asmevde. (3v)<br />

gulis ezos tkivilisaTvis. niaxuri RviniT da TafliT da(a)yene,<br />

wveni asvi da gamonawuri guls Semosdev. abzinda, mwife yurZeni<br />

erTaT aWylite da svi dildilas.<br />

358 1r _ locva.<br />

359 ar ikiTxeba.<br />

295


xvelebisaTvin. barispir(a)s Ziri, TurSuli vaSli, dan(a)ye,<br />

Zirtkbila, qeris fqvili mox(a)rSe wyliT Tavmowepuli da svas.<br />

gulis piris tkivilisaTvis. Wvar(a)T gamoWrili qaRaldi,<br />

kvercxis cila (4r) da lila k(a)rgad molese. civaT q(a)R(a)ldi<br />

amoavle da gulze da(a)de.<br />

filtvis xvelisaTvin. lulufris ar(a)yi, vardk(a)WaW(i)s ar(a)yi,<br />

kidev moduRebuli vard k(a)WaW(i)s Ziri, moaduRe, TiTo fiala<br />

da(a)sxi. revandi galese, TiTo(s) dilas dalevdes, TiTos<br />

n(a)vaxSmevs. mklavSi da nekSi sisxli ga(a)rTvi, mumias da Savs kevs<br />

ReWdes dan(a)mast(a)ki kidec ReWos. da vardis wyalSi moaduRos da<br />

SarbaTaT svas, iis SarbaTi svas. (4v)<br />

RviZlisaTvin. ardis Ziri SarbaTaT ga(a)keTe, asvi, mravalZarRvas<br />

kakali moaduRe da svi. Savbalaxasa da Savi w(a)mlis ar(a)yi asvi.<br />

melis kudas ar(a)yi asvi. misTvisve: Tavis sawyvetelas Ziri,<br />

barispir(a)s Ziri, pirwmindas Ziri, Savbalaxas Ziri, S(a)vi w(a)mali<br />

da orferi, xebalax(a), Zirtkbila, kilamur(a), mravalZarRvas<br />

kak(a)li da Ziri, eseni qoTanSi C(a)yare, bevri wy(a)li da(a)sxi, Tavi<br />

mouwepe, moaduRe da ga(a)cive wy(a)li (5r) sulas Ziri, WeWketas cili,<br />

usmelis wy(a)liT damwen da svi sams oTxs dRes, dil(a) saRamos.<br />

n(a)f(a)zisTvis. gzis matitela, cxr(a)Ziri kama, TeTri mJolis<br />

cili, yviTeli koWi, S(a)vi dedlis naRveli, irmis rqa damwvari, ese<br />

yvela mudmaT asvi. 360<br />

w(a)mali wiT(e)li q(a)risa. bayayi k(a)rgaT daCeCqve (6v) da is<br />

b(a)yayi, ZirwiTela msuqans rom gavs. wiTeli sandali, Roris<br />

Cxrikela, vardis wy(a)li erTaT m(o)urie, axarte (!) da Semosdev(i)<br />

viris sisxli xSiraT ascxe. misTvisve: wiTeli w(a)mali, lila,<br />

wiTeli sandali, qafuri, wiTeli W(a)rx(a)li. is wvenSi galese, qvec<br />

asvi da qvec Sescxe. misTvinve: mTxliT axrtuli bayayi Semosde,<br />

uZrvas b(a)l(a)xi, misi furceli dakrife, bayayi da is sworaT<br />

dan(a)ye, RviniT moSuSe da Semosdevi. fofli RviniT galese lilaSi<br />

SeRebili mCvari, ga(a)vle da Semoaxvie. sadamdic (7r) qondes, fofli<br />

asvi. wiTeli lobio mox(a)rSe da Semosdev, uZrvas furceli asvi.<br />

wiTlis qarisaTvis. do SardiT gaxsen da Semosde. sadac auCndes.<br />

misTvisve tyemlis tylapi w(i)Tel ZmarSi ga(a)vle, qarTuli<br />

360 5r _ locvebi wiTlis qarisa, Tavis znisa.<br />

296


m(a)rili wa(a)y(a)re, Semosdev dilidgan saRamomdi, saRamodgan<br />

dilamde. misTvisve: TeTri xaxvi miw(a)ze dan(a)ye, mCvarze ga(a)kar 361 ,<br />

zed qarTuli marili moayare da Semosdevi, Tu aman ar argos ra da<br />

ZalianT qondes, Z(a)Rlis pilwi, (7v) ina, mgzavruli (!), qato ZrmiT<br />

moxrte (!) da Semosde. misi wveniT piri mouwkipe. Tu Seawuxos, male<br />

nu a(a)rTvam da mas ukan saxameblis xviwi SemosdeviT dauamebs.<br />

misTvisve: damJ(a)vebuli puris comi xaxviT ginda SewviT, ginda<br />

Roris qoniT malamosaviT ga(a)keTe da ise Semosdev. kidec amTelebs<br />

da kidec swmends. wiTlis qarisTvin. C(a)Randri da k(a)tis ZuZua, (8r)<br />

ZirwiTela msuqans rom gavs, kvercxi da(a)x(a)le, Tbili iamos,<br />

Tbili Semosdevi, civi iamos, civaT Semosdev. arjaspi, an mawvniT, an<br />

rZe dadgiT umaT, naRebs moigdebs, m(i)arTvi (!) da imiTi Secx(e)<br />

frTiT, svanuri miwalebi imas miemgzavseba da imiT uqeniT, Tu<br />

arj(a)spi ver iSono da ergos RvTisa ZaliT. kidev wiTeli<br />

qarisaTvis. TavkotoSa balaxi, k(a)rga, ga(a)xme, dan(a)ye wmindaT<br />

gascer, an kvercxis guliT, an mawvniT Secxe. (8v) Sav(i) qliavis<br />

furceli, wiTeli tyamlis furceli, b(a)lamwaras furceli<br />

mox(a)rSe, wveniT bane, foToli garSemoay(a)re. wvenSi cot(a) Sabi<br />

Ca(a)gde, fafad ga(a)keTe, wveniT piri mouwkepe da Semosdev. Tu<br />

z(a)mTari iyos Stoebs k(a)ni ga(a)rTvi da is uqeniT usaTuo.<br />

Sardis xuTvisaTvin. sosani da brinji mox(a)rSos da Semosdvas.<br />

jinW(a)ri moxarSos, Semosdvas. wveniT aso ibanos, zogjer daTuTqos<br />

cecxlze marili (9r) moayaros mucelsa da boqvenze. misTvisve:<br />

RinWila da k(a)cis kbili galese da da(a)levine. Sardis WirvisaTvis<br />

da SirimisaTvin. erTi peSvi satkecelas kak(a)li wyliT aduRe,<br />

da(a)dne, gadmoiRe, gaswure, Tbili Seasvi, orsave(s) uSvelis. Sardis<br />

WirvisaTvis. kiborCxlis Tvali wyliT galese da asvi. mtredis<br />

skintli gaqen da svi. Savi boloki (9v) da W(a)kuteli dan(a)ye da<br />

T(a)flSi gamoswure da svi. Tu qals d(a)emarTos _ msxvili mklis<br />

brTa da bolo uyrCole. misTvinve: ombalo, Sinauri pitn(a), cereco<br />

wyliT mox(a)rSe, jer uyrCole, merme sap(a)rsavianT Semosdev.<br />

misTvisve: wiTeli Roris n(a)Rveli, axali iyos, v(a)rdis wyliT asvi.<br />

Tu Zveli iyos wyliT asvi, mRlavis ulvaSi aRebine. Sardis<br />

WirvisaTvis. mercxlis (10r) Svilis bude ga(a)Txele, zedac da(a)cxe<br />

361 teqstSia `gakr~.<br />

297


da kidec Seasvi. misTvisve: Txis buStSi rom wy(a)li idges, is asvi.<br />

misTvisve: ÃoÃbis sakvnetela, TeTri mW(a)d(a) dan(a)ye wyliT<br />

da(a)lbe da svi. Sardis WirvisaTvis. jinWris furceli RviniT<br />

mox(a)rSe da svi. Txilis da rTxmelis Sto dawvi, Rvino da(a)sxi da<br />

uxrCole. misTvisve: wiva, selis kak(a)li uxrCole. misTvisve:<br />

mravali wvrili kiborCxali daswvi, d(a)naye, gascer (10v) RviniT<br />

asvi. S(a)rdis WirvisaTvis. kaWk(a)Wis tvini asvi. pipila sarcxvenelze<br />

dadevi. k(a)mis Ziri dan(a)ye da imis wvenSi Txis n(a)Rvela galese da<br />

svi. misTvisve: Txis n(a)Rvela, bundruki, ji(n)Wris kak(a)li gaqen da<br />

svi. Savi boloki, wiTeli W(a)rxlis furceli dan(a)ye, gamoswure da<br />

svi. Sardis WirvisaTvis. mJolis fiTri zeTSi da(a)lbe, mRlavis<br />

wveri amosvare, asoSi daubrune, kidec asvi.<br />

qva rom qondes. wylis (11r) niaxura moxarSe, wveniT bane, mxlaT 362<br />

Wame Sek(a)zmuli, mis wvenSi TeZoebi uzile, san(a)m gacivdebodes,<br />

Tbils wy(a)lSidac zile TeZoianmuclian(a)T. misTvisve: matitela<br />

daSWer wmindaTa, mox(a)rSe, Sek(a)zme kargaT, aW(a)me, uTuoT qvas<br />

da(a)dnobs. misTvisve: qeri ax(a)li, kurwiani keJero dan(a)yos da<br />

mox(a)rSos, misi wveni gadmowuros, zeTis xilis zeTi Ca(a)sxi da<br />

da(a)levine dildilas. qvas da(a)mtvrevs. misTvisve Tu gasaWiri<br />

qondes (11v) kaWk(a)Wis tvini, mzes uWvrites kak(a)lSi galeso,<br />

qinZisTvis T(a)vis odeni unda da(a)levinos usaTuoa. SirimisaTvis.<br />

Savi bolokis wveni gamoswuros da svas, dadneba da Sards gamoyveba.<br />

zeTisxilis zeTs uzmoT C(a)yl(a)pevdes, nigvzis ze(T)sac uzmoT<br />

Caylape, qvas gamoagdebs. is qva rom erTi bewvic iyos, galese da<br />

da(a)levine, sxvasac da(a)mtvrevs da Sards gamoyveba. misTvisve: didi<br />

burRvenas Ziri, cxenisoflas (12r) Ziri, gareuli pitna RviniTa da<br />

wyliT moxarSe, ginda rofSi C(a)we, t(a)ni ibane, ofli idinos, merme<br />

qveSagebSi Cawves da iqac ofli idinos, ar Seicios. sasmelaT<br />

qristes sisxla, Roris birka, bzis TeTri cili, RvinoSi mox(a)rSeT<br />

TavmowepulaT, ga(a)cive da asvi. sat(a)curis Ziri RvinoSi<br />

mox(a)rSos, Tavi mouwepos da svas. cercvi moxarSos, wveniT aso<br />

ibanos, usaTuo aris yvela.<br />

sisxlis fsmisaTvis. barispira RviniT asvi, sams-oTxs dRes, dila<br />

saRamos. (12v) misTvisve: iospotra da wiva danaye da (a)soz(e) da(a)de.<br />

362 teqstSia `mxlTa~.<br />

298


n(a)Tlis kveri galese da svas. sisxlis fsmisaTvis. berZnuli<br />

Txilis furceli dan(a)ye da wyliT asvi. dakodilobiT rom sisxli<br />

C(a)qceodes sami ax(a)li Txilis Sto, sami ax(a)li rTxmelis Sto<br />

dawvi da wyliT asvi. sisxlis fsmisaTvis. pirvel mosuli irmis rqa<br />

dafxike da ZrmiT ga(a)dgine da svi. irmis larTxi gagale ZrmiT da<br />

svi.<br />

qva rom d(a)emarTos, Sards (13r) uWirevdes k(a)n(a)fis k(a)k(a)li,<br />

pr(a)sis fesvi erTaT dan(a)ye wyliT asvi, sadafis n(a)fxeki asvi,<br />

yurZnis xunwkli, ospotr(i)s Ziri erTaT dan(a)ye da wyliT asvi.<br />

nesvis kak(a)li buStis wvasa da Tirklmis wvas uSvelis. svintris<br />

Ziri dan(a)ye da svi, qvas daamsxvrevs. ospotr(i) da TeTri niaxuri<br />

kais RviniT mox(a)rSos da iyrColos, merme sap(a)rsavze daidvas,<br />

zedac dajdes. marj(a)ni v(a)rdis wy(a)lSi g(a)lese da svi. mJolis<br />

(13v) cilis Ziri vardis wyliT svas, T(a)xvis f(a)z(a)ri svas,<br />

xazmilioni vardis wyliT asvas, gvelis suro, jinWris Tesli da<br />

Ziri niori dan(a)yos, iqiT-aqeT asos Semoscxos cecxlispir(a)s.<br />

misTvinve: Tbili xaxvi asoze wamoicvas. misTvinve: wiTeli sklati<br />

daswvi, vardis wyliT galese da asvi.<br />

vin Sards ver iWirevdes kidec ewodes, Txis buSti ga(a)xme<br />

danaye, TaflwyliT dagale da ZrmiT Seasvi. vin Sards (14r) ver<br />

iWirevdes Txis welis C(a)n(a)fxeki daxvewe, RviniT ga(a)dgine da asvi<br />

uzmosa. Sardi undomaT misdiodes zR(a)rbis n(a)Rveli, Savi muxudos<br />

n(a)x(a)rSi galese da asvi. Txis n(a)wlavi daswvi wyliT gaqeni da<br />

svi. Tu qva qondes T(a)gvi ga(a)pe da saparsavz(e) da(a)de. vin Sards<br />

ver iWirevdes da sisxlsa fsemdes Txilis furceli dawvi, gagale<br />

ZrmiT, asvi, misTvinve: Txis kani dawvi, TaflwyliT asvi. misTvinve:<br />

(14v) mamlis qraxsi, kvercxis ReWepo daswvi da svi.<br />

xSiri SardvisaTvis. kaWk(a)Wis T(a)vi, misi balnianaT daswvi,<br />

dan(a)ye, vardis wyliT asvi, kiborCxlis Tvalic im(a)sTan galese da<br />

svi. misTvisve: qaTmis jinjabi, mamlis, dawvi, dan(a)ye wiwilis<br />

gan(a)vali ReWepo daswvi, dan(a)ye, Tbilis wyliT asvi.<br />

Sards ver iWirevdes Wilof(i)s Ziri dan(a)ye da svi.<br />

sisxlis (15r) rwyevisa da furTxebisaTvin. wiTelis s(a)ndali da<br />

TeTri, orive vardis wy(a)lSi galese, wiTeli w(a)mali da biis wveni<br />

gaurie da svi. rwyevisa da gasxsnisaTvis k(a)p(a)ribabis kurk(a)<br />

berZnuli Txilis guli dan(a)ye da svi wyliT.<br />

299


cxvirSi rom sisxli sdiodes, kiri wyliT gaxsen da qoCorze<br />

da(a)de. misTvisve: kurdRlis TeTri balani cxviris nestoebSi miec<br />

da gadugdebs. Tu vin (15v) icis da sisxli mucelSi C(a)qceodes da<br />

muceli etkinos, Sindis kurka moxale, Savi qiSmiSi imaSi CaWylite<br />

da is kurka dan(a)ye, imaSi Cay(a)re da W(a)me samjer-oT(x)j(er).<br />

cxvirSi rom sisxli sdiodes Rrubeli Sesvare n(a)rinjis fisiT,<br />

dawvi da misi n(a)c(a)ri lerwmiT cxvirSi Seay(a)re, bus Tavis balani<br />

da brCxili uyrCole, T(a)laTini da gogildi uyrCole. laJvardSi<br />

ax(a)li ba(m)ba amoavle, cxvirSi (16r) Seude an masriT Seay(a)re.<br />

misTvisve: moitane talxun(a) dan(a)ye, gamoswure, imis wvenSi qafuri<br />

galese da cxvirSi uwveTe, usaTuoa.<br />

ufsmelobisTvis. W(a)rx(a)lis wiTeli Ziri Tbilis wyliT asvi,<br />

vaSlis kurka wyliT asvi.<br />

vin fsels ver iWirevdes, Txis buSti ZrmiT da T(a)fliT Seswvi,<br />

dan(a)ye da wyliT asvi.<br />

vin sisxlsa fsemdes. mercx(a)li dawvi, dagale ZrmiT da yverTa<br />

scxe. (16v) misTvinve: qinZis kak(a)li wyliT Seasvi.<br />

samxedrosaTvis. Savqliavis kurka, tyemlis kurk(a), atmis kurk(a),<br />

samive daswvi, danaye, gascer. ukan karze rom gamouvides jer zeTi<br />

mocxe an selis, an nigvzis, merme is moayare, k(a)rgaT Seukribe rom<br />

Tan Seyves. samxedrosaTvin. aguri wmindaT dan(a)ye, pitna imasTan<br />

dan(a)ye, orive gascer, jer, selis zeTi moscxe, merme is moay(a)re,<br />

Seukribe, usaTuo (17r) aris. k(a)beCis qedis Ãorci daswvi, dan(a)ye<br />

isre is uy(a)viT umal, zeTs mocxebdeT, merme moayrideT, erTob<br />

usaTuoa. kidev samxedrosaTvin. q(a)Tmis wiwvebi, q(a)lamnis jRani,<br />

daswvi, dan(a)ye, agreTve es uqeniT. kidev samxedrosaTvin. Zroxis<br />

koWi daswvi, samnis qva dan(a)ye, erTaT aurie, rom gamouvides,<br />

day(a)re da Seukribe. Savi n(a)badi selis zeTSi moxr(a)ke, moayare,<br />

zed dasvi kidec. misTvisve: dariCini, mix(a)ki, jaozi, TeTri (17v)<br />

sakmeli erTaT dan(a)ye, selis zeTs moscxebde, amas moayride,<br />

Seukrebde, usaTuo ari.<br />

elqunisaTvin. ymawvils rom gamoayris da qaodes axalsa da<br />

axals mTvarezed, gamo(a)yris zibzibebsaviT daajdeba da qavilsac<br />

moumatebs, Zvel mTvareze daumuwukdeb(a), tylap tylaps(avi)T<br />

daekvris, mJave vaSlis qerqi mox(a)rSe, samjer oTxjer sxvadasxva<br />

x(a)rSe im erT wvenSi da mc(i)r(e) wveni rom Seiqnas Sabi C(a)y(a)re da<br />

300


moaduRe, (18r) gadmodgi, Sesqeldeba, sadac qondes f(r)TiT wausvi.<br />

es w(a)mali mzeSi ga(a)xme, Sein(a)xe da rodisac ginda wyliT galese<br />

da scxe TvalSi, roma jibliba esxas, masac mouxdeba rom qaodes.<br />

misTvisve: bze, bza, vardi, da ardi, es oTxi erTad daswvi, Zroxis<br />

erboSi, rom sxva ara erios ra, gamtkiculi C(a)y(a)re da w(a)usvi. Tu<br />

daswvas qaTamn(a)c(a)r(a) da xebalax(a) mox(a)rSe, mziT daiWire,<br />

dabane da qato w(a)usvi, Tu ar daswvavs (18v) da, nu dabanT.<br />

satkburisaTvis. umi rZe an n(a)Rebi an mawoni SabiT da<br />

l(a)xost(a)kiT moleseT qvabis gverdze, da d(aa)cxe. rom gaSreba,<br />

gaskdeba da kidev Ca(a)cxe. misTvisve: mkvaxi sarwyuli daswvi,<br />

cecxli rom m(o)ekidos ise, danaye, kvercxis gulSi aurie. wyluli<br />

b(u)zuk(i) rom qondes, w(a)usvi. rom gaxmes meore dRes mobane da<br />

kide da(a)cxe.<br />

satkburisaTvin da Tavis znisaTvin. Roris q(o)ni k(u)prSi,<br />

q(a)lamnis jR(a)ni, qaTamn(a)c(a)ra (19r) daswvi, qvabis jgar (!) gaurie,<br />

SabiT molese, Tbili dascxe. mesames dRes qaTamn(a)c(a)r(a)s wveniT<br />

dabane, Tu undodes kidev dascxev. misTvisve: Sinauri mTxilis xe<br />

daswvi da S(a)vi Zroxis rZiT molese da dascxe.<br />

ymawvili rom wiTlad gasivdes, Savi mW(a)dis faf(a) Sindis<br />

wveniT ga(a)keTe, sadamdic qondes piri mouwkepe misive wveniT da<br />

Semosdev, Roris qoni Tan C(a)atane, rac xorcma iSnos, ise Semosdev<br />

orjel-samjel. misTvisve: (19v) qalakoda moxarSe, Semosde r(a)c<br />

xorcma iSnos. misTvinve: folio kvercxSi cilsa da gulSi aurie,<br />

ise Semoaxvie. ucecxluls, fitians T(a)flSi wiTeli sandali<br />

k(a)rga Zalian gal(ese), wausvi.<br />

ubraloT rom kaci gasivdes, wiTeli miwa w(a)usvi. Tu ufro<br />

gasivdes jadvari, j(a)ozi, TeTri sandali, udis xe, Tiaxf(a)ruxi<br />

kais RvinoSi galese da TbilTbili wausvi. magr(a)d imiTi ferdebi<br />

Seukar, simsivnesac da(a)cxrobs, tex(a)sac da uamebs.<br />

siyviTlisaTvis (20r) z(a)rdaCo, un(a)Tesao ymawvilis SardSi<br />

g(a)lese da asvi, Tavpirze, xelsa da fexze w(a)usvi. S(a)vi qliavis<br />

kani gasT(a)le, nurc zeiT kans Seatan, nurc SigniT TeTrsa Seatan,<br />

yviTeli uy(a)v, da(a)lbe im R(a)mes, Saq(a)ri Ca(a)gde, dil(a)s, uzmos<br />

asvemde xolme. agreve: mJave v(a)Slis k(a)ni, tyemlis k(a)ni gasTale,<br />

im R(a)mes da(a)lbe, S(a)qari urTe, meore dRes asvi. vaSlis qerqi, ki<br />

m(a)wresi da(a)lbe, Tan S(a)bi Ca(a)tane da svi, sams, oTxs dila<br />

301


saR(a)mos. kowaxuris Sto dafxike, yviTeli da(a)lbe, Saq(a)ri urTe,<br />

sams dRes dila (20v) saR(a)mos asvi. jvarT ga(i)keTe da yelze<br />

Seibis. Zroxis erbo dildilas Caylape upuroT. misTvisve:<br />

C(a)xruxuli qvia, frinvelia, imis fexi gamxmari Sen(a)xuli unda<br />

gqondes, im R(a)mes da(a)lbe wy(a)lSi, meores dRes asvi.<br />

ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos Tavisi Sardi TiTo cvari<br />

sams dilas asvi. misTvisve: kow(a)xuris xe, wiTeli vaSlis xe,<br />

mox(a)rSe da tani abane samjer. misTvisve: wiTeli tyemlis mJaveSi<br />

brinj(i) mox(a)rSe, imaSi Ca(a)w(v)ine Tvalis da piris mets nu uCen,<br />

yviTeli (21r) n(a)Weri pirze da(a)f(a)reT. 363<br />

(21v) marTali kacis siyviTlisaTvis. korCiotas Tavi mosWer,<br />

cecxlTan miadgi, iman rom wy(a)li Caiyenos, cxvirSi uwveTos.<br />

misTvisve: Romis qafSi marili C(a)y(a)re, cxvir pirze gadusvi samjer<br />

oTxjer. misTvisve: didi ek(a)li rom aris is moWer, cecxli moukide,<br />

rkin(a)ze da(i)Wire, zeTi gamouva. is zeTi Tvalis kiloebze dascxe,<br />

cremls ayrevinebs bevrs da imas gadmoyveba.<br />

sokom (22r) rom kacs mucelze Semoberos kais RvinoSid TeTri<br />

sakmeveli, Tafli, ili, mix(a)ki, dariCini k(a)rgaT moaduRe, TiTo<br />

finjani 364 dildila dalios, sigriliT rom axvelebdes, imasac<br />

argebs. sokosaTvin. rkinawida dan(a)ye, wmindaT gascer, ucecxlo<br />

TaflSi gamozile da ise aW(a)me uzmos. gulidagan moacilvebs, mere<br />

ukan kariT kotoSi mokide. misTvisve: koWi, sanelebeli (22v) pipila,<br />

ili, mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fufali, TeTri sakmeveli,<br />

broweulis Tav bolo, Trimli, Saqris yinuli da qalS(a)qari,<br />

endro, fiCxa, Sabiamani, damwvari Sabi, gunda, ina, eseni yvela erTad<br />

dan(a)ye, erTaT t(a)f(a)Si C(a)y(a)re, cecxlSi Cadgi rom gaSavdes,<br />

gadmoiRe da kidev wmindaT dan(a)ye, S(a)qari, maSin urie, rom gascra<br />

jijlay(a) mx(a)li ga(a)keTe, Sekmaze da imaze miuyare da sW(a)me,<br />

kvercxze moayare (23r) daajdine zed Tu ukan k(a)rze esxas, kotuSi<br />

mokide, ascer is sokoebi. broweulis qerqi, mwvane gunda, cota<br />

damwvari Sabi, askilis soko, danayiliT gastene acrilebi. askilis<br />

soko da Sav(i) qliavis soko asvi gulidgan moacilvebs. gulis<br />

tkivilsac argebs. broweulis Tavbolo danaye, sami kvercxi<br />

363 21r _ locva siyviTlisa.<br />

364 teqstSia `finjli~.<br />

302


mgrgvlad Seswvi, imaze moay(a)re, sami dilas SeaW(a)me da sami<br />

saRamos. asis Tava, didi buera, (23v) kulmuxo, samive kais RviniT<br />

Tavmowepuli moaduRe, ga(a)cive, TiTo fiala dilas asvi, TiTo<br />

saRamos. SeWamadaT kvrinCxis SeWamadi aW(a)me, pr(a)sisa da niaxuris<br />

SeW(a)madi aW(a)me.<br />

usulosaTvin. niaxuri ZmarSi mox(a)rSe ZirfoCianaT, erTi yelTan<br />

sasulesTan da(a)de, erTi WipTan da(a)de, im R(a)mes ise qondes. meore<br />

dRes (a)arTvi orjel-samjel uyav. misTvisve: melis kuda<br />

ZirfoCianaT sami Ziri dan(a)ye, (24r) kai RviniT moaduRe, meore dRes<br />

asvi. misTvisve: gvimr(i)s Ziri erTi goji dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi,<br />

da(a)levine, pepela rom exvios, imasac argebs. irmis rqa damwvari<br />

wyliT Seasvi, SaSkvlavis kak(a)li asvi.<br />

welis tkivilisaTvin. rigrigisaT rom tkiodes, maToTa,<br />

meliskuda, lencofa, Savbalaxa, TeTri suravandis b(a)laxi,<br />

utusuna, eseni yvela wmindaT dan(a)ye, selis zeTiT moxr(a)keT,<br />

ax(a)ls lilaSi gavlebuli (24v) dolbandiT, r(a)c t(a)nma iSnos<br />

aRebine. misTvisve: atmis kurka galese, dan(a)ye, cot(a) wy(a)lSi<br />

galese, sqlaT Saqris yinulis yaWi d(a)axvie, im atmis wvenSi<br />

ga(a)vle, da aRebine samjer-oTxjer. Tu Zlier weli tkiodes, r(a)c<br />

am TeZos Tavamdi, im TeZos T(a)vamdi gardaswvdebodes, imdeni<br />

qaR(a)ldi qinZisT(a)viT daCxvlite, kais otk(a)Si an k(a)is RvinoSi<br />

ga(a)vle, TeTri sakmeveli wmindaT dan(a)ye zed moayare, welze<br />

da(a)de da Seukar magra. muceli (25r) rom uxdebodes, imasac argebs<br />

da welis tkivilsac daa(a)mebs. san(a)mdi TiTon ar avardes, nu<br />

a(a)gdebineb SeniT.<br />

simWlisaTvin. cxvris dumaSid TeTri sakmeveli, koWi, sanelebeli,<br />

mix(a)ki, dariCini, j(a)ozi, fuf(a)li, ili, eseni 365 yvela wmindaT<br />

dan(a)ye, dumazed dan(a)ye, ase rom malamosaviT gaxdes, T(a)viT<br />

fexamde gazile, an cecxlTan an kais mzeSi Cawvine. Tu ofli sdis,<br />

ofli aR(a)r edineba. Tu ar sdis, daedineba, sicxesac (25v) miscems,<br />

magram nu SegeSindeba. arc eWmeba Zroxis Ãorci, arc Roris, arc<br />

Txa. SiSagi cxvris kiseris Ãorci, fexyviTeli qaTami gacivebuli,<br />

aW(a)me samarxoSi. muxudo moxaluli, puri, kak(a)li swor(a)T<br />

awonili iamos faf(a)T, nigvzis zeTiT iamos. ise SeWamadaT, Tu<br />

365 teqstSia `esei~.<br />

303


saWmelsa W(a)ms Rvino dalios, Tu ar(a) da wy(a)li. oSoSa wy(a)l-<br />

RvinoSi mox(a)rSe da tani abane samjer oTxjer. es simWlisaTvisac<br />

k(a)rgia (26r) da TeTri ferisaTvinc. simWlisaTvin. dedal mam(ali) 366<br />

j(a)ozi, dedal mamali fuf(a)li, udis xe, TeTri sandali. eseni<br />

yvela kais RvinoSi galese. imaSi oSoSa dan(a)ye da Sid gamoWylite,<br />

moaduRe da gazile, akvanSi rom dawves im dros gazile da daawvine.<br />

maSinve metaT nu d(a)axur(a)v, Tu ofli sdis SeaSreba, Tu ar sdis<br />

edineba. imiTi Seatye morCena sasmelaT Sardi un(a)xeT, Tu qveidam<br />

TeTr(a)T C(a)dges da zeidam (26v) n(a)rinjT kamkami daiwyos. imas<br />

mravalZarRva mouduRe, SaqriT asvi. Tu axvelebdes, sosani<br />

amoWylite imaSi, saxamebeli C(a)y(a)re da svi, xvelas argebs, aguri<br />

wmindaT dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi da k(i)b(e)k(i)be gadmoswure da svi,<br />

sxva gadayare. Tu gulze azidvebdes j(a)ozi dafxike, Ãelis gulze<br />

day(a)re da loke. sisxlis rwyevisaTvisac k(a)rgi aris TurSulis<br />

v(a)Slis kak(a)li. dan(a)ye da da(a)levine wyliT. dindgela, TiTo<br />

qinZisTvis Tavis odeni ga(a)keTe mgrgvlaT da sams dilas Caylape,<br />

sami saR(a)mos, sams dRes ase (27r) uqen.<br />

TeTri ferisTvin. jer rom marTla ar gamoCenodes moitane<br />

v(a)rdis wy(a)lSid dariCini, mox(a)rSe da svi. misTvisve: biis guli,<br />

v(a)Slis kak(a)li, berZnuli Txilis guli, qvis qargozi oTxives<br />

(s)wor(a)T dan(a)ye k(a)rga(d), wmindaT, wy(a)li d(a)asxi, didi iyos Tu<br />

p(a)t(a)ra, samjer rom eyos amdeni S(a)q(a)ri C(a)y(a)re, rom SarbaTaT<br />

gaxdes. Tavis fex(a)mdi gazile, cota ZaRlis pilwi urie, qaTmis<br />

wkintlic urie aaduRe, (27v) an k(a)is cecxlTan an mzeSi w(a)usvi da<br />

d(a)awvine. merme oSoSaTi da qaTamn(a)c(a)r(a)Ti moxarSe, wyalRvinoSi<br />

dabane tani. mesames dRes kidevac gazile. samjer gazela uqen da<br />

samjel dabana. kargi zurgieli, xmeli yveli, aW(a)me, mravalZarRva<br />

moduRebuli da(a)levine. sasmelaT nurc wy(a)ls asmevT. Tu k(a)rga<br />

saWmels Wams, kais RvinoSi wy(a)li urie da svi, saWmeli Tu ar<br />

W(a)mos isev wy(a)li asvi.<br />

Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes (28r) dedal mam(a)li<br />

j(a)ozi, dedal mamali fofli, udis xe, TeTri sandali an k(a)rgs<br />

RvinoSi, an vardis wy(a)lSid galese, ase galese, rom misi feri ar<br />

qondes. Tu sul Svipdes T(a)viT fex(a)mdi gazile, Tu ara da xels<br />

366 teqstSia `mal~.<br />

304


da fexze w(a)usvi, dilasa da saRamos. misTvisve: gulze rom xrena<br />

da(a)wyebinos da saWmels ver inelebdes meliskudas ar(a)ySi tilo<br />

ga(a)vle, gulze gad(a)af(a)re, kidec asvi erTi cvari dilas, erTi<br />

saRamos. Tu muxlebsa da wels uxuTevdes, ucecxlo fitians<br />

TaflSi amdeni (28v) Zimware galese rom T(a)flis feri ar qondes<br />

da k(a)is cecxlTan wausvi, TeTr fersac argebs da qarsac. da<br />

simWlesac. TeTriferisTvin. TeTri mwevari da(a)bi, puri aW(a)me,<br />

n(a)vals n(a)xevdeT, im(a)s Zvali gayveba, iazmis wy(a)lSi gavleviT<br />

galese da asviT misive n(a)vali marjvens xels da(a)de,<br />

TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac. kidev<br />

TeTriferisaTvis TeTri n(a)vTi wausvi.<br />

cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs, anwlis Ziri asvi wyliT, (29r)<br />

Sabiamani asviT, mariamuli asviT, garianis Ãorci aW(a)meT. k(a)cis<br />

Tma daswviT, ZrmiT dascxeviT. ZaRlis didi kbili SeabiT, tilos<br />

n(a)Weri daswviT zeTiT dascxeviT, n(a)kbenze niori daadeviT, mW(a)di<br />

mozileT da SemosdeviT. oboli xaxvi da mgelis n(a)Rveli asviT.<br />

misTvisve: cxeniskbilas Ziri, lencofas Ziri, furcliani Tu<br />

z(a)mTari iyos. kak(a)li, mglis tota, Rvalos Ziri, tyemlis Ziri,<br />

®Txmelis Ziri, jinWris Ziri (29v) otxuas Ziri, bardis Ziri, pr(a)sis<br />

Ziri, xaxvi, yvela wor(a)T dan(a)te wy(a)li d(a)asxi, im R(a)mes vaxSams<br />

nu aWmev, mzem rom moiaros didi saari imiT dalios, merme, kais<br />

cecxlTan dasvi da w(a)mouwvineT, arwyevinebs, mas ukan brinji<br />

aW(a)meT, eseni bevrjel svas, ormoc(a)mde. 367<br />

tabastisaTvin. nigvzis foToli moxarSe, uorTqle, wveniT bane,<br />

foToli TeZoebze Semoayare (31r) da welze. ladana uyrCole,<br />

TalaTini uyrColeT, mwvane gunda da gacrili masriT SeayareT,<br />

laJvardi, axali bamba daasole imasSi, amosvare da Rebine da mas<br />

riTac Seayare kiri ZmriT gaxsen, majebze da(a)de. 368 (31v) misTvisve:<br />

abzinda, dan(a)mast(a)ki, j(a)ozi, mix(a)ki, dariCini, sanelebeli,<br />

TeTri sakmeli yvela danaye, abzinda qveS daude, eseni zed daayare,<br />

kai Rvino daasxi, Tavi mouwepe, aduRe sul rom ar moskles SeaneT<br />

da svi dildilas. moaTbobde da svi, saRamosac asvi momTbari.<br />

misTvisve. afx(a)zuri sivSa, sxlis fuTri, w(a)liva (32r) nivris<br />

367 29v_30r _ locvebi cofkbenilisa.<br />

368 31r–31v – locva tabastisTvis<br />

305


furceli, jinWari, dedabostana, RviniT moxarSe da uyrCole<br />

xSiraT. da kidec zed daidvas cxlaT. misTvisve: dasalevi<br />

ardaSxani, TeTri sakmeveli, wiTeli da TeTri sandali, j(a)ozi,<br />

mixaki, dariCini, sanelebeli, qarTuli endro, qarva, marjani, giSeri,<br />

irmis rqa damwvari, Sin(a)uri umarilo kais RvinoSi galesos<br />

ardajka (!) da svas momTbari. misTvisve: saxrColebeli jangaro,<br />

margimuSi, lila, (32v) TeTri uxmari banba, puris qato qoTanSi<br />

n(a)kvercxli erTad danaye, aurie moayride co(t)cotas da<br />

uxrColebde. rodesac Sardze gavides, gaxurebul uToze iqmodes,<br />

oxSivari Seuva. misTvisve. wyalSi rom amoWrilsaviT qva iqneba,<br />

imaSid wyali idgeba. is moitane, imiTi gamoibanos. imisaTvis dedali,<br />

axali j(a)ozi gaxvritos, yirmizi Zafi auyaros da aRebinos.<br />

misTvisve: wisqvilis (33r) n(a)texebi ga(a)xurvos, niaxuri da Sinauri<br />

pitna RviniT moxarSos, miwa moTxareT da is wisqvilis n(a)texebi<br />

Sig Ca(a)wyveT da imas Ca(a)sxemdeT cocotas da ise ixrColos.<br />

misTvisve: Romi rom xaSxaSobdes is amoiRe, bevri marili moayare,<br />

cxlaT daidvas bevrjel, usaTuo aris. kidev t(a)bastisTvin. nedli<br />

seli da lerw(a)mi RviniT mox(a)rSe da uyrCole Sidac Ca(a)jdine.<br />

q(a)rva, gunda, gogildi dan(a)ye, mrgvlaT kvercxi Sewvi, daawos da<br />

SeWamos (33v).<br />

yiyvisaTvis. zRvis peruli orjel ga(a)xurve, TeTr RvinoSi<br />

Ca(a)gde, merme mesameT ga(a)xurve, tyuilaT (!) ga(a)cive, kargaT danaye<br />

an kais otkiT, an kais aryiT asvi, an TeTris RviniT asvi. misTvisve:<br />

atmis furceli danaye da Semosdevi samjer. misTvisve: j(a)Skutas<br />

Ziri, kurakunCxis Ziri, q(a)l(a)kodas Ziri, diof(a)las Zirian<br />

furclianaT uzmos dilas RviniT asvi. misTvisve: mkvari ga(a)pe da<br />

Tbili Semosdevi, mZlokvis Tavi kiserze Seabi, Rrubeli (34r) dawvi,<br />

zRvis peruli orive RviniT asvi, Tbili samTlis Tixa Semosdevi<br />

xSiraT. misTvisve: Rvino, Rvinas Ziri, Savi wamlis Ziri, mglis<br />

xorxas Ziri, kaWaWos Ziri, wylis burR(a)vas Ziri, cxvrisTvalas<br />

Ziri, korCiotas Ziri, ZaRlis yurZnis furceli, w(a)likas furceli,<br />

eseni yvela danaye, Zneli Rvino da(a)sxi da svi. misTvisve: diyis<br />

Ziri, fxrianis wamlis Ziri danaye, dilas qaTami rom Camofrindes<br />

(34v) im dros asvi. misTvisve: leRvis qerqi, TeTri mJolis qerqi,<br />

306


jinWris Ziri, anwlis Ziri moxarSe kais RvinoSi. is amokrife ... 369<br />

Rrubeli Cayare, zRvis peruli galese, kidev CafSven da uzmos asvi.<br />

misTvisve: qalakodas Zirs aWmevde, Tiaxf(a)ruxi Caylape. 370 (35r) kidev<br />

yiyvisaTvis. zRvis peruli, Rrubeli, an otkiT, an aryiT, an ZrmiT<br />

galese, daalevine, Tu aman ar uSvelos TeTri mJolis cili, leRvis<br />

cili, j(a)Skutas cili, qalakodas kukuri eseni RvinoSi damweni da<br />

svi. Tu aman ar uqnas gogildi da Rrubeli cxvirSi uyrCole.<br />

l(a)Sis wyali svas. l(a)Sis wyliT mozelili puri aWame, ZrmiT<br />

mozelili cxeli (35v) nacari Semosde.<br />

civebisTvis. k(a)cis Zvali galese da svi wyliT. sami Ziri<br />

abzinda danaye wyliT, asvi. tyis q(a)Tami misi bumbulianaT daswvi<br />

da uyrCole. marto rqa daafxike da uyrCole. Tu z(a)mTari C(a)yves<br />

ZaRlis yurZenas mwife kak(a)li sami Ziri, anwli mosTxare, samsami<br />

TiTis dadeba mosWeri, orive erTad monaye, gamoswure da samjer<br />

asvi, gamonawuri. ukana perangis sayeloSi gamoukere, TxuTmetamdi<br />

ekras. (36r) civebisaTvis. k(a)lmaxis naRveli, Tiaxfaruxi (s)woreT<br />

Seyare da Caaylapine. qinZis kakali danaye da RviniT asvi. rZianas<br />

Ziri RviniT asvi, zir danaye da RviniT asvi. weros naRveli asvi.<br />

kalmaxis Tavi SeaWame. gacivebaze raxSi Saqari galese da svi.<br />

nigvzis kani, atmisa da mblis danaye, damwen RviniT da svi sams<br />

dRes. axali umzeuri Roris Cxikeli p(a)rkSi gamoswure da svi. 371<br />

(36v) misTvisve: mravalZarRva, pitna, jiWris dedua danaye, wyliT<br />

sami dRe svas. gobistxviri danaye da svi. sami Ziri anwli, mosTxare,<br />

danaye isrimi da(a)sxa da svi. sami Ziri Rvalo da gal ... 372<br />

Tu sneulsa (37v) ofli diodes da wyendes qondari da pitna<br />

RviniT yoveldRe cxe. Tu ofli ar gamouvides k(a)n(a)fis kak(a)li,<br />

cota danaye, Tu gaubedo RviniT, Tvara wyliT asvi. p(a)tar(a)s ori<br />

kakali rZiT asvi. cxeleba iyos Tu sxva satkivari ofls gamogvris<br />

cxelebisas sila gulze Semoayare, Tu kidev ofli gaujindes da ar<br />

gamouvides, tkbili kvaxis kak(a)li danaye, misi fifini aWame. Tu<br />

369 aq erTi sityva ar ikiTxeba, amoSlilia.<br />

370<br />

34v–35r _ locva yiyvisa.<br />

371<br />

36v _ rituali.<br />

372 Aaklia gverdebi. aq teqsti wydeba. 37r _ locvebi cxrosa<br />

da civebis.<br />

307


acxelebdes CaRand(a)ri danaye, Sabi danaye, ZmarSi Cayare, kvercxi<br />

daxale, tleT (38r) gadakar mawonSi, alisarCuli amoWylite mTlad<br />

tanze wausvi. vin sicxisagan gasivdes, mravalZarRvas furceli<br />

danaye da Semosdevi. cxelebisaTvis. sirvaSli kaklian furclianaT<br />

moxarSe, perangi gaavle, Seswure da Caicvi. cota ga(a)cive, asvi,<br />

d(a)axure da ofli adine. sicxe rom qondes gulsa da RviZlze,<br />

guli rom tkiodes, RviZlisagan iqneba simxurvaliT, es tle<br />

uSvelis. erTi peSvi tuxti, erTi peSvi ia, erTi peSvi qeris fqvili.<br />

es samive (s)wor(e)T (38v) erTmaneTSi aurieT. tilifis furceli, zed<br />

danaye, cota wyali gaurie, WiWua da ZaRlis yurZena s(a)moselze<br />

gaacxe, gulze gadakar. cxelebisaTvis. tuxtis Ziri danaye, imaSi<br />

perangi gaavle da Caicvi, imiTi 373 xeli da fexi da Tavi dabane da<br />

vardis wyalSi RviZlis kenWebi dalese da iordasalami,<br />

dedalmamali marwyvis Ziri danaye, revandi danaye, ardajava, wiTeli<br />

miwa, (39r) lila Sig Cayare, Wylite, aduRe Saqari, gaswure da svi.<br />

cxelebas es unda, wiTeli Warxali, tuxti orferi danaye, imaSi<br />

lila galese, wiTeli miwa, qinZi, Zmari da(a)sxi. is wamlebi<br />

amoxenje, amoWylite, merme kvercxi da(a)x(a)le, urie. ina Cayare,<br />

gaaTbe, tilo gaavle, Tavze, gulze, fexze gadakar. misTvisve:<br />

wiTeli Warxali Zirian furclianaT, Zmari da(a)sxi, maloqi, tuxri<br />

(39v) Zirian furclian dan(a)ye, wy(a)li d(a)asxi, ori Tasi Zmari<br />

d(a)asxi, da(a)lbe, merme kidev Zmari, Rvino, wyali moumate. oTxis<br />

kuTxis miw(a) oris yverpis nacari, marili, Sabi, broweulis kak(a)li<br />

da qerqi, kiborCx(a)li dan(a)ye, saxamebeli, alisarCuli yvela erTs<br />

WurWelSi Cay(a)re, karga ga(a)cxele, imaSi perangi ga(a)vle,<br />

sicxisaTvis Ca(a)cvi, tilo amoavle Tavsa da fexebze Semoaxvie.<br />

sasmelaT ardis 374 Ziri dafxike, tuxtis Ziri, maloqis Ziri, samive<br />

wmindaT ga(a)keTe, civi wyali da(a)sxi, wiTeli wamali, revandi<br />

Ca(a)tane, kiborCxali, alisarCuli, saxamebeli (40r) samive sworaT<br />

danaye, amaTi wveni da(a)sxi da svi. misTvisve: ZaRlis yurZenas Ziri,<br />

saros Ziri, tuxtis Ziri, xiaSabari zed danaye, gaurie Saqari,<br />

ardajava, wiTeli wamali, lila, revandi, Zirtkbila, xebalaxa<br />

daafxike, C(a)y(a)re, aduRe, gaswure da svi. am moduRebulSi, Tu<br />

373 sityva gameorebulia.<br />

374 teqstSia `arZi~.<br />

308


iSono qveynis guli da foflo galese da svi. misTvisve: ardis Ziri<br />

da(a)fxike, tuxtis Ziri daCqliTe, wiTeli wamali, lila, revandi,<br />

ardajava d(a)n(a)ye, Saqari Sig Ca(a)gde, asvi malmal wiTeli sandali<br />

da lila asvi. 375 (40v).<br />

cxrosa da x(u)rvebisTvis. jortelfa (41r) sxvili birka da<br />

birkis Ziri danaye, lurjs samoselSi gamoxvie, yelsa Seabi wiTlis<br />

ZafiT, samjer uqeniT. kidev mozveris n(a)Rveli furis fsliT, erbos<br />

wyliT asvi, Talgami aWame.<br />

cxroSi Tu kaci gayviTdes kama da vardkaWaWi gamoswure da (a)svi<br />

SaqriT. Tu sicxe ZnelaT qondes, qeris wveni SaqriT asvi. nedli<br />

kvaxi gamoswure da (a)svi SaqriT. Toxmaxi gamoswure da svi. Rvinos<br />

nu asmev, xverta, da ardis furceli mxlaT gaukeTe da aW(a)m(e).<br />

korkoti nuSis zeTiT aW(a)me. 376<br />

(41v) naRrZobisaTvis. Zveli Salis n(a)Weri RvinoSi da(a)sovle,<br />

R(a)darSi C(a)fal, Tbili gar(a) Semoaxvie, Seukar magra. meore<br />

dRemdi nu Sexsni. Tu ZarRvebi dan(a)skodes nigvziT uzileT. 377<br />

wyalSi Sig C(a)udev TbilaT (42r) mox(a)rSuli dedabris konki,<br />

nigozi urTe da Semosde, Romis Taveli mox(a)rSe, RviniT<br />

SemosdeviT. yba rom qondes amovardnili masac argebs.<br />

motexilisaTvis. cacxvis cili, Telis cili rZiT moxarSe,<br />

Tbili ga(a)brtyele, kvercxis guli zed gascxe, TbilaT Seuxvie,<br />

kargaT. orssams dRes nu Sexsni, sanamdi areSvelos nu Sesxlet, ase<br />

uqen yovelTvis.<br />

avis WirisaTvis. mJolis fiTri, cxrafurceli verxvisa, cxra<br />

surosi, mon(a)ye, da(a)lbe RvinoSi da svi civaT, damarTebaze unda<br />

svas. sams dRes. tanSi udgas, mesames dRes tanisamosi damduRreT<br />

(42v). avis WirisaTvis. korCiotas Tavi mosWer, cecxlispirs miadgi,<br />

wy(a)ls Caiyenebs, gadmowure. imaSi mglis naRveli galese da (a)svi.<br />

Savbalaxas Ziri, koTxoji danaye da RviniT asvi. kidev misTvisve:<br />

kopitis cili, kerketi nigvzis cili, suros cili, k(a)tabardas<br />

cili, cota muxis cili, yvela swor(a)T qoTanSi Cayare, kai Rvino<br />

daasxi, Tan Caatane j(a)ozi, sakmeli, sanelebeli Tavi mouwepe,<br />

375 40v _ cxros locva.<br />

376 40r–40v _ cxros rituali.<br />

377 41v _ naRrZobis locva.<br />

309


moaduRe, dila saRamos asvi. kidev misTvisve: sami Ziri furisulasi<br />

(43r) dan(a)ye, gamoswure RviniT, imaSi Taxvis wamali, cxenis yveri,<br />

Tiaxfaruxi, giSeri, RviWila, wiTeli sandali, TeTri sandali,<br />

dalese yvela, osurnelas Ziric imasTan danayeT, gadmoswurevdeT da<br />

smevdeT dila saRamos. kidev rom daemarTos, dasusvili kvercxi<br />

gaTqvife da svi, imave xeWepoTi Tqvife. p(a)t(a)r(a)s Tu sicxe qondes<br />

wyliT asvi, Tu ara da RviniT sjobs. rom daemarTos wuwuba, obobis<br />

qseli, TeTri sakmeveli, wiTeli Roris banali (43v) uyrColeT. 378<br />

bnedisaTvis. orive (44r) Ãelis ZarRvebi dauxsen, wviTa kotoSi<br />

mokide, saWmeli cota aWame. tans bande Tbilis wyliT. mJaves<br />

saWmels aWmevden, Zmarsa da vardis zeTsa scxebde Tavze, julabi<br />

aRebinon, Sefucebulis wigni ukiTxon.<br />

filenjis qaris wamali aryis cili, oboli verxvis cili, unison<br />

mamlis yveri, baias Ziri, bzis cili, suros foToli, damwen RviniTa<br />

da(a)svi dila saRamos, bevrjel. kidev filenjis (44v) qarisTvis,<br />

Rvia, suros foToli, kacis Zvali moxarSos, iorTqlos, ofli<br />

idinos, Setacebuls asos argebs, z(a)fr(a)s(a)c argebs. kidev<br />

filenjis qarisaTvis, SavZiras, kilamurs ugavs furceli, Ziri.<br />

Savia, qvia katis ZuZua, kilamura, cxrasuros Reri, furisulas Ziri,<br />

eseni yvela danaye Rvino daasxi da svan. furisulas foToli<br />

wiTeli Zroxis rZeSi moxarSon, kidec iorTqlon da Sublsa da<br />

safeTqlebze (45r) Semoidvas.<br />

SirimisTvis. nigvzis zeTSi Zimware galese da dalios. anwlis<br />

kakali danaye, wyliT asvi, qvas daamtvrevs.<br />

wiTelis qaris wamali. qvabis muri, Jangaro, Sabiamani mawonSi<br />

molese daacxe, damwvari Sabi aurie. 379<br />

(46r) qals rom muceli uxdebodes, qaTmis kuWis<br />

gadanaZrobi asvi. nefis gvirgvina (a)svi, ir(a)gas gavs da suli ar<br />

udis, misTan gagabuac asvi, qveS nigvzisac asvi, orgulis webo aWame,<br />

mariliT da puriT SeuloceT.<br />

vis Soba gauZneldes, da ver exsnas, gvelis perangi marjvenas<br />

fexis cers, Seibi (46v) TviT mosuli Romi da mWadi asvi, cxra ska(!)<br />

378 43v _ SeSinebulis locva.<br />

379 45v _ Sakikis locva.<br />

310


daaWirvine da svi wyliT, kanbeCis rqa d(a)afxike da qveS ukme<br />

kilamuras Ziri, niaxuris Ziri, asvi. welze j(a)dvari Secxe, sakmeli<br />

da fqvili sworaT dazile da qvemoT mucelze amosdevi, Txis rqa<br />

kbilSi da(a)Wirvine, merme marjvenas barkals Seabi, x(a)ris Zira<br />

koWsa Seabi, danayili kalmaxi asvi, bukSi wyali ga(a)vle da asvi.<br />

svias Ziri da sorotokas Ziri asvi. erTi goji (47r) etr(a)ti<br />

Ca(a)Tqmevine. misTvisve. 380 ladana uxrColeT, wika uyrColeT. qveS.<br />

Tbil qvabze daajdineT, qalaqis z(a)fr(a)na asviT, masve Wams da<br />

svams.<br />

Tu ymawvili (47v) ukuRma modiodes irjebodes, ifqlis bze<br />

RvinoSi mox(a)rSe, mucelze Semoay(a)re da Seukar, Tu mkvdari iyos<br />

da ver exsnas, Txis rZe RviniT da TafliT Seasvi, ga(a)Tbe,<br />

daxvrite, da(a)gdebs. qaTmis skintli, qato RviniT moSuSe, qvemoT<br />

mucelze Semosdevi. omaini xelT da(a)Wirvine, an majaze Seabi.<br />

Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes, gvelis perangi qveS ukmie,<br />

nivris furceli wyliT moxarSe, (48r) qveS SerComili wablis buZgvi<br />

qveS uyrCole, fita gaacxele da WipTan Semozdevi, kidec danaye,<br />

RviniT asvi. qaTmis n(a)krteni pirSi Cauy(a)v, guls da(a)zidvebs,<br />

orsave muxlze mjixviT suli Caberos. sami Ziri Wikarta, sami<br />

qalSava danaye da wyliT asvi, sakmeli uyrCole, kiri ZrmiT mozile,<br />

Wipsa qvemoT amosdevi.<br />

fuS-fuSi qondes, irmis Sardi svas, uSvelis. Tu qalsa Wirdes<br />

beRura (48v) gafcqven, mÃrebi asWer, is mgrgvali selis zeTSi<br />

moxrake da qinZisTviT Cxvlite kargaT rom moixrakos, rac xorcma<br />

iSnos aRebine, pirveli varias kvercxi moxarSe mgrgulaT,<br />

daCxvlite, selis zeTSi moxrake mgrgulaT da aRebine. JivJivic ase<br />

uqen, nu gamoswlav. misTvisve: yava dafqvi, fafaT gaakeTe, selis<br />

zeTiT piri mouwkepe da amosdevi Tbili. mw(a)re kvaxs Tavi mosWer,<br />

kaklianSi Radari Cay(a)re da qveS uyrCole. qaTmis (49r) welebi<br />

Tbili daidvas. j(a)ozi RvinoSi galesos da malimal cxos. uxmari<br />

doqis an Ãelsafqvis n(a)texebi ga(a)xuros 381 , qveS t(a)StiT Rvino<br />

daidgas, TiToTiTo Caagdos da iorTqlos, sabani Semoixvios ofls<br />

Seidendes xolme, sios nu icems.<br />

380 47r _ locva vis Soba gauWirdes.<br />

381 teqstSia `laxuros~.<br />

311


Tiaqari rom Camouvides da kidec tkiodes, daTvis naRvela kidec<br />

asvi da kidec Sescxe. msxvili cercvi moxarSe, fafasaviT gazile,<br />

imis wvenSi naRveli galese daTvis, piri mouwkepe, Semosdevi<br />

TbilaT. maloqa, Savbalaxa danaye (49v) wmindaT, kvercxi da(a)x(a)le<br />

da Semosdevi, kidev Savbalaxa, utusuna, niaxuri erTaT danaye,<br />

Roris qoniT da kvercxiT moxrake da Semosdevi. koTxoji da daTvis<br />

naRveli RvinoSi galese, moaduRe da (a)svi, kargia. TiaqrisaTvis.<br />

rom Camouvides ymawvils, diya, du, Tagvis isaris Ziri, batbatia,<br />

Tavdargula, mayvali, dedal mamali mravalZarRvas Ziri, kulmuxos<br />

ekalas Ziri, ZirwiTela, n(a)wyenis wamali rom ari (50r) Ãmalas gavs,<br />

imisi Ziri, kaWaWis Ziri, eseni yvela monaye, erTaT damwen, kais<br />

RviniT moaTbobde, dila saRamos asmevde, cocotas gamonawurs<br />

yverze da(a)debde, kargia. soko Tiaqris wamali guls rom<br />

eWedebodes da mucelSi aRonebdes, keWeWos Ziri, diyis, furisulas,<br />

dus, kulmuxosi, Zroxis enis, gvimrWasi, Tagvis isaris, Rvalosi,<br />

amaTi Ziri, korCiota cota xarisZira 382 ... yvelas (50v) Tavi mouyare,<br />

Tavi cotaT moCeCqve, C(a)y(a)re qoT(a)nSi, kai Rvino d(a)asxi, Tavi<br />

mouwepe, a(a)duR(e), mwvane gunda Tan Ca(a)tane, dila saRamos asvi. 383<br />

(51v) gvelis nakbeni. irmis rqa damwvari asvi da zedac dascxe<br />

n(a)kbenze, matitela, mravalZarRva asviT, zedac da(a)deviT nivris<br />

foCi, RviniT moxarSe da(a)de, Tbili martorqa da wurili xviToebi<br />

kidec asvi, da kidec Sescxe. talxuna, tita, pitna aWame da<br />

n(a)kbenzedac da(a)de. atmis cili, nigvzis cili, kvidos furceli,<br />

Txilis furceli, matitela, mravalZarRvas furceli, salda, eseni<br />

yvela mon(a)yeT, mJaviT moSuSeT kargad da SemosdeviT. umal Tu<br />

amoWra ver gaubedoT, malmal danerwyveT, gogirldi da Tofis<br />

wamali ay(a)reT.<br />

vis gveli (52r) pirSid CauZvres, sul Zroxis Tbili rZe asviT,<br />

Tiaxfaruxi asvi, tita aWame sul mudmeT. matitela da gvimris Ziri<br />

asvi, niori aWame, kidec asvi, gareuli pitna Wamos, bevri Tu veRar<br />

Wamos, wveni ylapos, sxva da sxva ReWos.<br />

382 xarisZira teqstSi waSlilia, xazgadasmulia. momdevno<br />

erTi sityva ar ikiTxeba.<br />

383 50v, 51r, 51v _ locvebi gvelis nakbenisa.<br />

312


ednierisaTvis. beRura ga(a)pe da Semosdevi Tbili gawyaromilze.<br />

bednierisaTvis kurdRlis qoni mocaxeviT gamoiyvans. misTvisve:<br />

TeTri ZaRlis pilws yinvare Saqari moayare da Semosdevi,<br />

or(a)gulis naRveli kidec Seacx(e) da kidec asvi. saWmeli kvaxis<br />

yvavili, maloqis yvavili, vardis furceli, samive, qalis (52v) rZiT<br />

asovleT, Saqari ay(a)re da xan erTi da xan meore adeviT<br />

c(a)lc(al)ke. tilifis cili dafxike, kvercxis gulSi gamozile,<br />

dadevi, mwifoba rom da(a)tyo kvercxis gulSi gamozile fqvili<br />

qalis rZiT, piri mouwkipe da Semosdevi. ara eWmeba ra purisa da<br />

wylis meti, Rvalo moxarSe da(a)devi. 384<br />

(53r) wamali bednierisa, dikis fqvili, S(a)vi mamlis<br />

RviZli, yinvare Saqari, pirimze, gogris yvavili, ucecxlo Tafli,<br />

oragulis naRveli, es aris bednieris wamali. ra aris wamali misi<br />

ugbili Tafli, saxlis fqvili, kvercxis guli, Zewnis Cxiri. 385<br />

muclis tkivilis (54v) dedali mravalZarRvas Ziri, xuTyuras<br />

Ziri, yviTeli suravandis balaxi, qveS nigvzisa Ziri, danaye, Rvino<br />

daasxi, mgrgvali w(a)mali galese da svi. visac ar Seyria TviT ar<br />

Se(e)yreba, Tu Se(e)yreba advilaT morCeba. visac sicxes aqvs wyaliT<br />

asvi. turis weli welze Seabi, naRveli asvi, Txis naRveli asvi,<br />

daTvis ena, irmis kudi, j(a)ozi, TeTri sandali asvi. Txis Ãorci<br />

daukide. visac ar sWirdes fex qveS Roris Cxikels moisvemdes.<br />

TavwiTela balaxi RviniT moaduRe da (a)svi. saWmeli bil 386 ... (55r)<br />

welebi dasustebuli aqvs.<br />

Tu morialma ukbinos talxuna dan(a)ye mawvniT, da(a)de qaTmis<br />

sakvercxe, da(a)de, TviT morieli dawvi, da(a)de, WiWkva msxlis<br />

furceli (da)naye, da(a)yare, misive nkali, daadevi.<br />

TeTr(a)T SlisaTvis. Tafli da Rvino, Savkakla, Savikakali<br />

pipila, qondari wmindaT danaye, Sid C(a)yare. imaSid puris fifini<br />

amoukide, kargad rom moduRdes Wamos samjer oTxjer. imudmos<br />

samarxosaviT uTuobiT ... 387 ZnelaT sWirdes. misTvisve: ... 388 danayos<br />

384 52v, 53r _ locva bednierisa.<br />

385 53r, 53v, 54r _ locvebi bednierisa, mgelcemulisa,<br />

mucelkeTilasi.<br />

386 aq erTi sityva aklia.<br />

387 aq aklia ori sityva.<br />

313


da ixmaros mixaki (55v) dariCini, koWi, sanelebeli, moaduRe Tafli<br />

imaSid, alvaxzaT gaakeTe, mogZeT, gamgrgvale daidos da kidec<br />

Wamos, vin icis myvrisagan (!) Wirdes, vin icis RviZlisagan iyos.<br />

yviTeli iqneba, RviZlis wamali dalios, Ãeli gaixsnas. Tu TeTri<br />

iyos eseni mouxdeba. varias kvercxi jer rom ar daedvas mrgvlaT<br />

moxarSe, gafcqveni, qinZisTviT daCxvlite, selis zeTSi moxrake,<br />

gorvebiT rac Ãorcma iSnos, aiRos, myrisaTvisac kargia. misTvisve:<br />

WivW(a)vi gaptyven, mxrebi daWer da barklebi, mgrgvali, isic<br />

daCxvlite zeTSi agorve kvercxsaviT selisaSi da iRos.<br />

Ãeli rom ... 389 eqerqebodes, lurji ... 390 cecxli moukide rkinaze<br />

daiWire, zeTi gamouva da da(a)cxe. brinji qvaze day(a)re,<br />

gaxurvebuli samargela da(i)Wire zeTi gamova da da(a)cxe. samjeroTxjer<br />

uyavi. gvirilas foToli wmindaT dan(a)ye, Sabi urTe da<br />

insaviT da(a)de. Tu qarcecxlaT gardaqceodes Zimw(a)re mJ(a)viT<br />

moSuSe, Semosdevi, Tu iman ar uqnas kiri da Zmari scxe da ergeba.<br />

qarisaTvis. nigvzis zeTSi koWi, sanelebeli, sabri wmindaT<br />

danaye, Cay(a)re, moaduRe, Tbili wausvi, kais cecxlTan ucxunos. nu<br />

Seicivebs, ofli idinos. misTvisve: otka an kai raxi ... 391 sanelebeli,<br />

jadvari, erTaT ga... 392 cxel-cxeli wausvi. misTvisve: ... 393 Zroxis<br />

naRveli ... 394 erTmaneTSi aurie (56v) TbilaT, kais cecxlTan wausvi,<br />

nu Seicivebs. kidev qarisTvis: zeTis xilis zeTSi TeTri sandali<br />

wmindaT dafxike, koWi, sanelebeli da is sworad dan(a)ye, g(a)mtkice,<br />

Cay(a)re, ga(a)cxele da wausvi Tbilad izilos, nu Seicivebs.<br />

misTvisve: Tone ga(a)xurvos, zed Celti waidgas, bevri anwli<br />

wa(a)gos, Cawves zedac, da iyos, k(a)rga daixuros, nu Seicivebs, Tu<br />

moSivdes, Sid Wamos saWmeli, male nu adgeba, imidgan rom amovides<br />

388 aklia ori sityva.<br />

389 aklia ori sityva.<br />

390 aklia sami sityva.<br />

391 aq ori sityva aklia.<br />

392 aq oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />

393 aq oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />

394 aqac oTxi sityva ar ikiTxeba.<br />

314


qveSagebSi Cawves orsa sams dRes k(a)rSi nu gava, qari ar eces ... 395<br />

moarCens, filenjis qars argebs ... 396 kidev qarisTvin ... 397<br />

395 ori sityva aklia.<br />

396 Svidi sityva ar ikiTxeba.<br />

397 xelnaweri aq wydeba.<br />

315


316


gamoyenebuli literaturis sia<br />

bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada,<br />

winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo<br />

lado kotetiSvilma, <strong>Tbilisi</strong>, 1985.<br />

dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebi, s. kakabaZis gamocemis<br />

mixedviT, wigni 1, <strong>Tbilisi</strong>, 1921.<br />

kapanaZe _ k. kapanaZe, Zveli qarTuli saveterinaro xelnawerebi da<br />

maTi mniSvneloba dargis ganviTarebisaTvis. medicinis<br />

istoriis saerTaSoriso konferencia, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

lominaZe _ b. lominaZe, masalebi dasavleT saqarTvelos XVI_XVII<br />

saukuneTa istoriis qronologiisaTvis, wignSi: masalebi<br />

saqarTvelos da kavkasiis istoriisaTvis, <strong>Tbilisi</strong>, 1954.<br />

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />

medicinis istoria, t. III, w. I, <strong>Tbilisi</strong>, 1956.<br />

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />

medicinis istoria, t. III, w. II, <strong>Tbilisi</strong>, 1958.<br />

surmaniZe _ r. surmaniZe, mcire karabadini, baTumi, 1974.<br />

surmaniZe _ r. surmaniZe, qarTuli karabadini XVIII saukune, baTumi,<br />

1996.<br />

fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,<br />

teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i.<br />

abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1950.<br />

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />

wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi<br />

da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, <strong>Tbilisi</strong>, 1959.<br />

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />

wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi,<br />

saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1978.<br />

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da<br />

winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni<br />

saZiebliT iustine abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1940.<br />

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad<br />

moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

317


qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III, saeklesio sakanonmdeblo<br />

Zeglebi (XI_XIX ss.), teqsti gamosca, SeniSvnebi da saZieblebi<br />

daurTo i. doliZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />

qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 1, 1946.<br />

qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 2, 1951.<br />

qarTul xelnawerTa aRweriloba, <strong>Tbilisi</strong>, H fondi, t. 6, 1953.<br />

yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada<br />

lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine<br />

abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />

Sengelia _ m. Sengelia, qarTuli medicinis istoria, <strong>Tbilisi</strong>, 1980.<br />

Sengelia _ r. Sengelia, zogierTi qirurgiuli sneuleba Zvel<br />

qarTul klasikur da xalxur medicinaSi samkurnalwamlo<br />

saSualebebis Sefasebis aprioruli meTodebi da kriteriumebi.<br />

avtoreferati medicinis mecnierebaTa doqtoris xarisxis<br />

mosapoveblad, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1966.<br />

xelaia _ n. xelaia, azrumelis samedicino cnobari, `wignis samyaro~<br />

#19, <strong>Tbilisi</strong>, 1975.<br />

xelaia _ n. xelaia, cxenis mokle karabadini, `wignis samyaro~ #24,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1976.<br />

xelaia _ n. xelaia, karabadini kargi da margebeli, s. virsalaZis<br />

saxelobis samedicino prazitologiisa da tropikuli<br />

medicinis samecniero-kvleviTi institutis SromaTa krebuli,<br />

t. 24, <strong>Tbilisi</strong>, 1978.<br />

xelaia _ n. xelaia, XVIII s. qarTuli samedicino xelnaweri, J.<br />

`sabWoTa medicina~, #3, <strong>Tbilisi</strong>, 1983.<br />

xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi<br />

fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t.<br />

4, <strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, qarTul tradiciul<br />

medicinaSi gamoyenebul mcenareTa Sefasebis Sesaxeb. medicinis<br />

istorikosTa saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa<br />

krebuli, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968.<br />

318


Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент,<br />

1982.<br />

National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Медицинская рукопись Абрама Мцерели ХVІІ в., ж.<br />

"Советское здравоохранение", №11, Россия–Москва, 1975.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,<br />

Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук,<br />

Украина–Киев, 1985.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, К.Д. Дзадзамиа, Древнегрузинские медицинские рукописи, в<br />

кн.: Материалы 2-го международного симпозиума СССР–ГДР по истории<br />

медицины, Россия–Москва, 1977.<br />

Khelaia – N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript XVIII centuries, Prossedings of the<br />

16 th International Congress on the History of Medicine, Bulgaria–Plovdiv, 1978.<br />

Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha,<br />

1986.<br />

Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, A Priori Method and Criteria of Remedies<br />

Assesement, International Conference "Tradicional Medicine and Dietology – Way<br />

to Caucasian Longevity", Likani, 2006.<br />

Shengelia, Khelaia – R. Shengelia, N. Khelaia, Georgian Medical Manuscript: Typology<br />

and Conception, 1 st International Conference "Tradicional Medicine and Materia<br />

Medica in Medieval Manuscripts, Azerbaidjan–Baku, 2006.<br />

Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992.<br />

319


320<br />

leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi:<br />

abulaZe _ i. abulaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1973.<br />

bagrationi _ d. bagrationi, iadigar daudi, gamosacemad moamzada,<br />

winasityvaoba, gamokvleva, leqsikoni da komentarebi daurTo<br />

lado kotetiSvilma, <strong>Tbilisi</strong>, 1985.<br />

erisTavi _ l. erisTavi, farmakognozia, <strong>Tbilisi</strong>. 2005.<br />

erisTavi _ r. erisTavi, mokle qarTul-rusul-laTinuri leqsikoni<br />

mcenareTa, cxovelTa da liTonTa samefoebebidgan, tiflisi,<br />

1884.<br />

Turmanauli, Turmanauli _ g. Turmanauli, i. Turmanauli, fitofarmako-Terapiuli<br />

saSualebebi, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

TuSmaliSvili _ g. TuSmaliSvili, Turquli leqsika zaza<br />

fanaskertelisa da daviT bagrationis samkurnalo wignebSi,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1999.<br />

mayaSvili _ a. mayaSvili, botanikuri leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1991.<br />

orbeliani _ sulxan-saba orbeliani, sityvis kona qarTuli, romel<br />

ars leqsikoni (s. iordaniSvilis redaqciiTa da<br />

winasityvaobiT), <strong>Tbilisi</strong>, 1949.<br />

rusul-qarTuli leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, 1983.<br />

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />

medicinis istoria, t. III, w. I, <strong>Tbilisi</strong>, 1956.<br />

saakaSvili, gelaSvili _ m. saakaSvili, a. gelaSvili, saqarTvelos<br />

medicinis istoria, t. III, w. II, <strong>Tbilisi</strong>, 1958.<br />

sarjvelaZe _ z. sarjvelaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1995.<br />

fanaskerteli _ z. fanaskerteli, samkurnalo wigni _ karabadini,<br />

teqsti daamuSava m. saakaSvilma da leqsikoni moamzada i.<br />

abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1950.<br />

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />

wigni _ karabadini, teqsti daamuSava gamosacemad, gamokvlevebi<br />

da leqsikoni daurTo mixeil Sengeliam, <strong>Tbilisi</strong>, 1959.<br />

fanaskerteli-ciciSvili _ z. fanaskerteli-ciciSvili, samkurnalo<br />

wigni _ karabadini, teqsti moamzada, gamokvlevebi, SeniSvnebi,<br />

saZieblebi da leqsikoni daurTo prof. mixeil Sengeliam,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1978.


qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti daamuSava da<br />

winasityvaoba daurTo eq. l. kotetiSvilma, leqsikoni<br />

saZiebliT iustine abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1940.<br />

qananeli _ qananeli, usworo karabadini, teqsti gamosacemad<br />

moamzada d. kuxianiZem, leqsikoni gadaamuSava n. xelaiam,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, t. 1,<br />

1974.<br />

Rlonti _ a. Rlonti, qarTul kilokavTa leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>, t. 2,<br />

1975.<br />

yofili _ xoja yofili, wigni saaqimoÁ, teqsti gamosacemad moamzada<br />

lado kotetiSvilma, leqsikoni saZiebliT Seadgina iustine<br />

abulaZem, <strong>Tbilisi</strong>, 1970.<br />

Sengelia _ z. Sengelia, samkurnalo mcenareTa kultura<br />

saqarTveloSi, <strong>Tbilisi</strong>, 1989.<br />

Sengelia, xelaia _ r. Sengelia, n. xelaia, cxoveluri da<br />

mineraluri warmoSobis samkurnalwamlo saSualebebis<br />

gamoyeneba qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi:<br />

`tradidiuli medicina da saqarTvelos samkurnalo<br />

mcenareebi~, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

CubinaSvili _ d. CubinaSvili, qarTul-rusuli leqsikoni, <strong>Tbilisi</strong>,<br />

1984.<br />

wuwunava _ n. wuwunava, saqarTvelos samkurnalo mcenareebi,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1966.<br />

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />

mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (viristerfa,<br />

orovandi, qristesisxla), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1988.<br />

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />

mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (walika, oSoSa,<br />

kvrinCxi), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1989.<br />

xelaia _ n. xelaia, qananelis X s. `usworo karabadinis~ zogierTi<br />

fitonimis dazustebisaTvis, wignSi `tipologiuri Ziebani~, t.<br />

4, <strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />

xelaia _ n. xelaia, saqarTveloSi gavrcelebuli samkurnalo<br />

mcenareebi XVI_XVIII ss. xelnawerTa mixedviT (matitela, nego,<br />

ukvdava), wignSi: `bunebis kari~, <strong>Tbilisi</strong>, 1991_1992.<br />

321


xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, mumios zogierTi<br />

samkurnalo Tvisebebis Sesaxeb qarTuli samedicino<br />

werilobiTi Zeglebis mixedviT, medicinis istorikosTa<br />

saerTaSoriso samecniero konferenciis SromaTa krebuli,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, vazi da misi produqtebiT<br />

mkurnalobis sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi,<br />

<strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo samedicino universitetis samecniero<br />

SromaTa krebuli, t. 35, <strong>Tbilisi</strong>, 1999.<br />

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, fitoenoTerapiis<br />

sakiTxebi qarTul tradiciul medicinaSi, wignSi: `qristianoba<br />

da medicina~, <strong>Tbilisi</strong>, 1997.<br />

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, biologiurad aqtiuri<br />

nivTierebebis Semcvel samkurnalo saSualebaTa gamoyeneba<br />

qarTul tradiciul medicinaSi, <strong>Tbilisi</strong>s saxelmwifo<br />

samedicino universitetis samecniero SromaTa krebuli, t. 36,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />

xelaia, Sengelia _ n. xelaia, r. Sengelia, kolxeTis mcenareuloba<br />

da samkurnalo flora, wignSi: `qristianoba da medicina~,<br />

<strong>Tbilisi</strong>, 2000.<br />

Амасиаций – Амирдовлат Амасиаций, Ненужное для неучей, Россия–Москва, 1980.<br />

Бируни – Аль Бируни, Фармакогнозия в медицине, т. 4, Узбекистан–Ташкент, 1974.<br />

Гаммерман, Гром – А.Ф. Гаммерман, И.Н. Гром, Дикорастущие лекарственные<br />

растения СССР, Россия–Москва, 1976.<br />

Гаммерман, Кадаев – А.Ф. Гаммерман, Г.Н. Кадаев, Лекарственные растения,<br />

Россия–Москва, 1975.<br />

Государственная фармакопея СССР, Россия–Москва, 1968.<br />

Гроссгейм – А.А. Гроссгейм, Растительные богатства Кавказа, Россия–Москва, 1952.<br />

Джарвис – Д.С. Джарвис, Мед и другие естественные продукты, США–Апимондия,<br />

1981.<br />

Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Пишевые растения –<br />

целители, Украина–Киев, 1986.<br />

Дудченко, Кривенко – Л.Г. Дудченко, В.В. Кривенко, Плодовые и ягодные растения,<br />

Украина–Киев, 1987.<br />

Жуковский – П.М. Жуковский, Культурные растения и их сородичи, Россия–<br />

Ленинград, 1964.<br />

322


Ибн Сина – Абу Али Ибн Сина, Конон врачебной науки, т. 2, Узбекистан–Ташкент,<br />

1982.<br />

Ибрагимов, Ибрагимов – Ф.И. Ибрагимов, В.С. Ибрагимов, Основные<br />

лекарственные средства китайской медицины, Россия–Москва, 1960.<br />

Ковалева – Н.Г. Ковалева, Лечение растениями, Россия–Москва, 1972.<br />

Корпачев – В.В. Корпачев, Целебная Фауна, Россия–Москва, 1989.<br />

Муравьева – Д.А. Муравьева, Фармакогнозия, Россия–Москва, 1981.<br />

Муравьева – Д.А. Муравьева, Тропические и субтропические лекарственные<br />

растения, Россия–Москва, 1983.<br />

Носаль, Носаль – М.А. Носаль, И.М. Носаль, Лекарственные растения и способы их<br />

применения в народе, Украина–Киев, 1960.<br />

Осетров – В.Д. Осетров, Альтернативная фитотерапия, Украина–Киев, 1993.<br />

Персидско-русский словарь в 2-х томах (под ред. Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,<br />

1970.<br />

Полная энциклопедия народной медицины, в 2-х томах, Россия–Москва, 1998.<br />

Редкие и исчезающие виды флоры СССР (под ред. А.Л. Тахтаджяна), Россия–<br />

Ленинград, 1981.<br />

Роллов – А.Х. Роллов, Дикорастущие растения Кавказа, их распространение,<br />

свойства и применение, Тифлис, 1908.<br />

Русский словарь в 2-х томах (под редакцией Ю.А. Рубинчика), Россия–Москва,<br />

1970.<br />

Русско-арабский словарь (сост. В.М. Борисов), Россия–Москва, 1967.<br />

Русско-турецкий словарь (сост. Э.М. Мустафаев, В.Г. Щербин), Россия–Москва,<br />

1972.<br />

Современная фитотерапия, Болгария–София, 1988.<br />

Соколов – С.Я. Соколов, Фитотерапия фитофармакология, Россия–Москва, 2000.<br />

Турова, Сапожникова – А.Д. Турова, Э.Н. Сапожникова, Лекарственные растения<br />

СССР и их применение, Россия–Москва, 1983.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Растения в грузинских рукописах ІІ пол. ХVІ– ХVІІІ вв.,<br />

Автореферат на соискание ученой степени кандидата биологических наук,<br />

Украина–Киев, 1985.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Справочник Азрумели – источник изучения фитотерапии в<br />

Грузии, в кн.: Развитие теоретических основ медицины, Россия–Москва,<br />

1986.<br />

Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Лекарственные растения грузинской медицинской рукописи<br />

ХVІ– ХVІІ веков "Карабадин полезный", ж. "Растительные ресурсы", вып.<br />

ІV, Россия–Ленинград, 1987.<br />

323


Хелаиа – Н.А. Хелаиа, Сведения о лекарственных растениях Грузии по данным<br />

"Врачебной книги" (Медицинская рукопись ХVІІІ в.), Украина–Киев, 1988.<br />

Шретер – А.И. Шретер, Поиски и изучение новых лекарственных растений, Россия–<br />

Москва, 1980.<br />

Шретер, Муравьева – А.И. Шретер, Д.А. Муравьева, Лекарственная флора Кавказа,<br />

Россия–Москва, 1979.<br />

Яшвили – А. Яшвили, Народная медицина в Закавказском крае, Тифлис, 1904.<br />

Csapody, Csapodyva – I. Csapody, V. Csapodyva, Rastliny Lesov a Lúk, Hungary,<br />

Budapest, 1980.<br />

Czerepanov – S. Czerepanov, Vascular plants of Rossia and Adjacent States (the former<br />

USSR), U.K. Cambridge, 1981.<br />

Дымков – П. Дымков, Българская народная медицина, природолечение и<br />

природосъобразен живот, Bolgaria–Sofia, 1979.<br />

Hoppe – Heinz A. Hoppe, Taschenbuch der Drogenkunde, Deutcshland–Berlin, USA–<br />

New-York, 1981.<br />

Gagnidze – R. Gagnidze, Vascular plants of Georgia a Nomenclatural Checklist, <strong>Tbilisi</strong>,<br />

2005.<br />

Khelaia, Eristavi – N. Khelaia, L. Eristavi, Ethnoimedicine of High Mountain Regions of<br />

Georgia, Prossedings of the 3 th National Congress on the History of Medicine,<br />

Bulgaria–Sliven, 1990.<br />

Khelaia, Shengelia – N. Khelaia, R. Shengelia, Turkish Medical Terms in Georgian<br />

Medical Manuscripts, Prossedings of the 38 th Internationale Congress on the<br />

History of Medicine, Turkey–Ankara, 2005.<br />

Macdonald – Macdonald Ch. Medicines of the Maori New Zealand. 1974<br />

Mindadze, Chirgadze – N. Mindadze, N. Chirgadze, Georgian folk Medical Tradicions<br />

Kakheti, <strong>Tbilisi</strong>, 2005.<br />

National Formulary of Unani Medicine, India–New Delli, 1981.<br />

Neubauer, Klimes – S. Neubauer, K. Klimes, Locine rostliny. Chekhoslovenska – Praha,<br />

1986.<br />

PDR for Herbal Medicines, USA–Montvale, New Jersey, 1998.<br />

Shengelia, Wirth – M. Shengelia, W. Wirth, Volk ohne Krankheit, Austria, Wien, 1992.<br />

Yieke – K. Yieke, Pokojové rostliny, Chekhoslovenska Praha, 1986.<br />

324


leqsikoni<br />

a<br />

abagi _ abaki _ `romeli ars pitna~. ix. pitna<br />

abaveri _ `orTave ukana f(e)rÃTa abaveri daswÂ~. ucnobia<br />

abalari _ habalari _ abalRari _ abulRari. ix. dafna<br />

abajara _ abjara _ ...abajara samisa dramisa wona...~ ucnobia<br />

abzinda _ abzindi _ absindi _ afsindi, afsinTini _ абсент, полынь<br />

горькая, п. настоящая Artemisia absinthium L. Tb. kataTkuda; fS. abzinTa; xvs.<br />

abzinta; zm. rW. simWlis balaxi; mxv. yartimyralai; sb. afsindi; mgr.<br />

abzinde, ix. elferi<br />

ablezira _ `ZarRvi ... rome cers ukan aris~<br />

abuzadani _ buzadani _ buzidan _ ucnobia<br />

abulasa _ abusali _ `mocxari aris~. ix. mocxari<br />

abulbalasini _ (arab. abul _ Tesli an marcvali) ix. balzamis xe<br />

aburaSti _ aburSati _ `wiwmatis Tesli~. ix. wiwmati<br />

abusalabi _ ix. bedanjari<br />

abusalaTini _ клещевина обыкновенная, касторник, Ricinus communis L. qrT.<br />

zeTis lobio; qzy. tkipa lobio; im. genagerCagi; gur. julabi; aW.<br />

abusxvelaTi. ix. bedanjari<br />

abutarati _ aputrati _ ix. Sxama.<br />

avani _ havani _ sanayeli rodini<br />

avaji _ `stafilos hqvian~. ix. stafilo<br />

aveluki _ `Rualosa hqvian~. ix. Rolo<br />

avi varami _ avi simsivne<br />

avJanda _ avJo _ avSana _ avSanda _ полынь похучая – Artemisia phylostachys<br />

(Boiss.) G.Wor<br />

avmarji _ avSarji _ avSaraji _ `...broweulisa avmarji yovels mJavesa<br />

svuemdiT...~ ucnobia<br />

avSnari _ avSari _ ix. fSati, ix. farisi, ix. RafTi<br />

azavi _ mxedveli.<br />

azuzi _ azua. ix. sabri<br />

aTaSfari _ mRieris erT-erTi saxe. Anthrax<br />

akacia _ акация Acacia dealbata Link<br />

ala _ sigrZeze amarTuli<br />

alaqi _ ix. danamastaki<br />

325


alva _ ix. SirxiSti<br />

alvaxazi _ ucnobia<br />

alTeTi _ alTiri _ alTisa _ alTisi _ alTisa _ xalTiT – holTisi.<br />

ix. sakpinaji<br />

alizi _ gamouwvavi aguri<br />

alikis wyali _ ix. alaqi<br />

alila _ aliji _ ix. alilaji.<br />

alilaji _ samkurnalo barispira буквица лекарственная, Betonica officinalis<br />

L. ix. alila<br />

alisarCuli _ сафлор, крокос. Carthamus tinctorius L. rW. zafrana. ix. Ãeni<br />

siaorSuni<br />

aliqirumi _ aliqumuri _ ix. danamastaki<br />

amaliji _ amalaji _ amlaiji _ amlaji _ CenCoSemoclili nayofi.<br />

CenCoSemoclili cercvis, an muxudos RerRili<br />

amara _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax<br />

amarta _ iaspi, Zvirfasi qva TeTri an yviTeli, an wiTeli<br />

amartani azriki _ `babunajs hqvian~<br />

ix. babunaji<br />

amatalaji _ `sami mutyali kilamoni, balilaji, amatalaji...~ ucnobia<br />

ambari _ ambri _ surnelovani nivTiereba Ambra, veSapis (kaSalotis)<br />

nawlavebisgan gamonayofi.<br />

amila _ amula _ Terminalia emblica<br />

amilaxti _ amalaxti _ `...myuris bude, amilaxti da kemuxti...~ ucnobia<br />

anakuÀTi _ fqvilis anacari<br />

ananuri _ ananuxi `pitnasa hquian~. ix. pitna<br />

angazdi _ angudani _ anguzdi _ anguJati _ `qalbana aris~. ix. opani,<br />

ix. sakpinaWi, ix. qalbana<br />

angizoni _ ucnobia<br />

anduzi _ ix. kulmuxo<br />

anisoni _ anisomi _ anisuli _ анис – Anisum vulgare Gaertn. (=Pimpinella<br />

anisum L.)<br />

antioquri saymunia _ `ferad momanCxo aris da ficxlad daifSvnebis<br />

da yviTlad~. ix. sakamoneaÁ<br />

anZaruli _ anZareti _ anZaroTi _ anZruTi _ anzareTi _ anzaroTi _<br />

xorcis webo. Jelatinae<br />

326


anwli _ бузина вонючая, бузник, зеленик, Sambucus ebulus L. gur. im. anwlika;<br />

Wn. anwkli, inWira, inWiri; mgr. inWiria, inWilia, inWiri; svn. ganWv,<br />

ganWv<br />

anjara _ ix. jinWari<br />

apivani _ `erTi rigi mumia kacisa asosagan aris~. ucnobia<br />

arabula narvil _ qviSas qvian<br />

arabuli gomizi _ Gummi arabicum<br />

ardajka _ ardajava _ ardajva _ Алкана, Alkanae<br />

ardaSxani _ kardaSxani (Zmis sisxli). daSi axavein-i (arab.). Драконова<br />

кровь. Сургуч, Dracaena cinnaburi Ralf.<br />

ardi _ ardisa kaWaWi _ ix. vardkaWaWa<br />

areti _ `aretis Teslisa Tavi~. ucnobia<br />

ariseni _ arsimuni. ix. qunjiTi<br />

arJaspi _ ajaspi _ ZaRa Sabiamani медный купароз Ferrum sulfuricum<br />

artanisi _ artaniTi _ `romel ars jablai~. ucnobia. ix. jabla<br />

aryi _ aryis xe береза Betula gur. bali, mTis bali; mgr. Wyeria,<br />

gvalaSibuli, buliScximuri; svn. JçÃvra, JaÃver, jayvarla; lCx. arye<br />

arynisa _ `Sxamiani wamali~ ucnobia<br />

arjmaniki _ ix. Savjaga<br />

arjakeli _ чина розовая Lathyrus roseus Stev. fS., xvs. arjekeli; TS. cercviswvera,<br />

Wakuntela; rW., lCx. zerCo; ing. aJankel, aJenkar; sb.<br />

orjoiki. ix. karosi, ix. qreavsi, ix. wylis Wakuntela<br />

asaroni _ asarioni _ asrioni _ asaruni _ ix. katabalaxa<br />

asTak _ dumiani kiborCxali<br />

asTari _ asfari _ 1. wamalia mxurvali, romelic keTrs arCens, 2.<br />

saRebavia<br />

asisTava _ золототысячник Centaurium umbellatum Gilib. (=Erythraea centaurium L.)<br />

kx. dedamiwis naRvela, xorosani; fS. xoroSani; gur. xinaxina,<br />

qinaqina; aW. xina, Tavcecxla; Wn., mgr. CxeSi Wami, WiTa pira; mgr.<br />

cinturia<br />

askili _ шиповник, роза дикая Rosa canina L. da am gvaris sxva veluri<br />

saxeobani. qrT. mindvris vardi; fS., xvs., mT., TS. eskalai; lCx., okr.<br />

tyis vardi; im. qornikarta; gur. eSmakis maTraxi; ing. TeTr vard, tyi<br />

vard, qaqia; Wn. mtkui guli; mgr. eSmakiSi vardi, eSmakiSi marTaxi;<br />

svn. muÃvaari, Ãvari<br />

327


aslasusi _ aslisusu _ Zirtkbila лакрица, лакричник, солодка, солодковый<br />

корень Glycyrrhiza glabra L. qzy. satkbura<br />

asli _ двузернянка, полуполба, эммер Triticum dicoccum (schrank) Schübl<br />

asrauTbo _ `xurmasa hqvian~. ix. xurma<br />

astami _ comis mosafxeki.<br />

aspanuji _ Turq. esfenaj. ix. ispanaxi<br />

asus basar _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia<br />

astice _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe<br />

atami _ персик Persica vulgaris Mill. Wn. antama, atamba; mgr., svn. atama<br />

aturi _ `cxens yorWi gaupe, atur da gesli gamouvides~. ucnobia<br />

afTime xazari _ `ifnis kakalsa hqvian~. ix. ifani<br />

afTimoni _ abreSuma _ повилика, повилица, кускута Cuscuta kx. beWeda,<br />

gvelisRobe, saponela; mxv. sabeWdiai; TS. gvelismZiva; msx., jvx.<br />

gablandula; erwo WinWris Zafi; rW. gvelivenaxi, buwava; lCx. gveli-<br />

Zafi; ing. CitxaÁaT; svn. herwmiS lçjSçr, hvijiS lçjSçr, gimiS Rvese.<br />

afoni _ afioni. opiumi, xaSxaSis wveni, Opium, ix. xaSxaSi<br />

afxazuri sivSa _ `afxazuri sivSa~. ucnobia<br />

aqli _ 1. xelis Sua alagis arteria (vena) 2. agreTve vena yifalsa da<br />

barkals Sua `aqli ZarRvica gauxsen~.<br />

aqlil maliqi _ Melilotus officinalis Lam.<br />

aRiWi _ `WinWarsa hqvian~. ix. jinWari.<br />

aRtoli _ ix. TuTubo.<br />

ayayia _ Natrium Boricum<br />

ayiro, yeliani gogra _ горлянка, кубышка, бутылочная тыква, посудная тыква<br />

Lagenaria vulgaris Ser. kx. wylis gogra; gr. kx. TaTruli gogra; TS.<br />

kokoSa; im. kvatura; rW., lCx., zm. im. mware kvaxi, sarwyula kvaxi; mT.<br />

rW. xrika, xrikas kvaxi; gur. mware xapi; aW. koSi; ing. kotoSi; Wn.<br />

karkala, kokoCa, Wura; mgr. kolo Wura, Wura, tutla, WuraSi<br />

kopeSia; svn. tutvir; er. yaryara kvaxi.<br />

ayiryara _ (arab. `ayar~) samkurnalo balaxis Ziri zogadad. `mTis<br />

tarxunis Zirsa hqvian~. ix. tarxuna<br />

aRvikafaji _ `ese seni bevris smisa da Wamisaganc Seiqnebis~. ucnobia<br />

aSayi _ gomfisi. Gummi Ammoni Ocum.<br />

ajilRa _ `cxenis kurati~,<br />

cxeni daukodavi<br />

328


axafrayi _ `sqedasa axlos axlavs~. ucnobia<br />

b<br />

baamani _ bamani _ bamiani _ bahmani _ ix. mravalZarRva<br />

babaTi _ `gvirilas hqvian~. ix. gvirila<br />

babayueli _ xariskuda, Subana _ коровяк представительный Verbascum<br />

spectabile M. B. kx. yvirila; msx. Subana; msx., jvx. babayvera.<br />

babunaji _ ix. gvirila<br />

bavruki _ ix. bora, boraki, Borax<br />

bazmi _ sanaTi _ cecxli<br />

bazrayatuni _ bazartutuni _ bazaryatumi _ (sp. bazr `Tesli~ da<br />

aqaTan `seli~, aqedan bazraqaTan) selis Tesli, ix. seli.<br />

bazruTi _ `fiWvis Tesli aris~ ix. fiWvi<br />

bazrun banji _ `romel ars melcofis Tesli...~ lencofas Tesli ix.<br />

lencofa<br />

baia _ лютик, куриная слепота Ranunculus qrT., kx., msx., jvx., zm. im. cxvirisatexela;<br />

qrT., mxv., xvs., TS., qzy., rW., im., aW. walika; mgr. baie, baia.<br />

bailsiri _ buasili<br />

bakla an bayla _ (arab. `bakla~) cercvi, bostneuli. ix. cercvi<br />

baladuri _ balazuri ix. sumbuli<br />

balazini _ ix. balzamis xe<br />

balamwara _ Sambali черешня дикая Cerasus silvestris (Kirschl.) Garsault (=C.<br />

avium auct p.p.) im., lCx. mware bali; gur. Savbala, Sambala; ing. balRunji;<br />

Wn. mtkui buli; mgr. kolo buli, tyari buli; svn. cxekiS hebra.<br />

balba _ мальва, просвирник, калачики, зинзивер Malva umTavresad M. silvestris L.<br />

da M. neglecta Wallr. qrT. Citipura; msx., jvx. korkotina; xvs. abaza; mxv.<br />

korkotai; qv. im. dongis fxali; rW. moloqa fxali; rW., lCx., im., gur.<br />

moloqi, moloqa, maloqi; sb. korkotana; mgr. bodoria, boderia; svn.<br />

moleq, moloq. ix. moloqa<br />

balbaluka _ мальвочка Жерарда Malvella sherardiana Jaub. et Spach. ix. iasmagi<br />

balzamis xe _ Balsamodendron myrrha neos V.E.<br />

bali _ `murti hquian~. ix. murdi<br />

bali _ черешня Cerasus avium (L.) Moench qrT., kx., mT., rW., kx. mbali; Wn.<br />

mgr. bula; svn. hebra. ix. mbali<br />

329


alila _ balilaxi _ balilaji _ balinaji _ balWi _ muxluxis<br />

bude Convolvulus tricolor L.<br />

balkaTa lmaki _ `Toxaqmani aris~ ix. Tuxmaqani<br />

balRami _ felgma anu flegma, erTi oTx siTxeTagani, romelic humorul-paTologiis<br />

Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />

SemadgenlobaSi. ix. maRasi<br />

bana _ Gualandina moringa L.<br />

banavsaji _ banavSa. ix. ia.<br />

banba _ bamba _ хлопчатник Gossypium herbaceum L. Wn. fambuRi; mgr. bambe.<br />

bangi _ narkotikuli nivTiereba<br />

bankama _ `iasa hqvian~. ix. ia.<br />

baraTxazi _ bararTxizi _ `ymawvil(i)s... gunebasa baraTxazi rqvian,<br />

miemsgavsa kandelsa, rome yovelsa tansa anaTlobs, misgan oTxi<br />

ZarRvi gamova~. Zalia gulisa<br />

baravi _ `yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes~. ucnobia<br />

baranbo _ barambo _ Лимонная мята, цитрон, мелисса, Melissa officinalis L. ix.<br />

baRasiri<br />

baras _ ix. muSki<br />

barasi _ arab. keTri<br />

barda _ горох Pisum qv. aW. cercvi.<br />

barispira _ буквица Betonica rW. foTola balaxi; mxv. barai<br />

barkali _ `TeZos quÀmoTi~<br />

basaliki _ vena. Vena basilica<br />

basaliyoni _ wamalia rTuli SemadgenlobiT: alilaji, koWa _ 5 drami;<br />

TeTri pilpili _ 2 drami; niSaduri 1 drami<br />

basaliyonis malamo _ `uSvelis raÁc Zveli da avi dakodili wyluli<br />

iyos~. ucnobia<br />

basbasa _ babasa _ `javzis qerqia~. ix. javzi<br />

basvaiji _ basviji _ baskiji _ kilamura Polipodium vulgare L.<br />

batbatia _ ix. lencofa<br />

baRasiri _ `barnabos~ hqÂan~. ix. baranbo _ barambo.<br />

baRdaduri nitra _ 1. wonis zoma. 2. Rvinis sawyao an sasmisi.<br />

baRis pitna _ мята перечная, м. английская, м. холодянка Mentha piperita L. mgr.<br />

pitine. ix. Sinauri pitna<br />

baya _ bayi _ bayli _ Cirqi, mwikvli, Txamli, balRami.<br />

330


ayayi – лягушка ix. martev marÃ, ix. myuari<br />

bahri _ `Savardens hgavs~ frinvelia<br />

bahuani _ `biis SarbaTi davweroT, r(omel)i uSvelis stomaqsa, rom<br />

gasustebuli iyos, Z(a)li misces da bahuani gaiRos~. ucnobia<br />

bedanjari _ ix. abusalaTini<br />

bednieri _ cimbiris wyluli, jilexi<br />

bevekoni, belekoni _ xis weboa. ix. CaTlayuSi<br />

berZuli zeTi _ Oleum graecum<br />

bza _ самшит колхидский, кавказская пальма Buxus colchica Pojark qrT. uflis<br />

xe; aW. SimSiri; Wn. CimCiri; mgr. bzakali, zakali; svn. baia, bzakçl,<br />

zakal.<br />

bze _ yanis nalewi<br />

bia _ ix. komSi, ix. safarajali<br />

bio _ `bio wurbeli mokide~. ucnobia<br />

birka _ репейник xvs. Rornika; gur. xozika; zm. rW. buwalia; qv. im. buwkalia;<br />

lCx. buwalie; Wn. mcigua; mgr. mcigua, baZgaria, bakaria; svn.<br />

mebenZRil.<br />

birkwurli _ `birkwurlisa Tesli Segbole~. ucnobia<br />

birtuski _ `Trangubini anu birtuski aTi drami~. ucnobia<br />

blita _ `T(ua)lTa r(ome)lsa blita miedebodes~. ucnobia<br />

boloki _ редька Raphanus sativus L. var. major A. Voss. qzy. wylis boloki;<br />

xvs. Bostani; Wn., mgr. buleki; svn. bolok, bolek, bulek. ix. fajali<br />

boJi _ (somx.) axali yaWis parki. ix. yaWi<br />

bora _ boraki _ ix. bavruki.<br />

borjali _ ciebis Setevis dro an oflis mosvlis dro.<br />

bostnis ia _ Вероника персидская Veronica persica Poir. (=V. Tournevortii Gmel.)<br />

fS. bostanT ia; zm. im. margalita, Zima; okr. JuJuna; qv. im. dedabostana,<br />

WuWuna; gur. dedalopera, miwis lopera; aW. lopera; mgr.<br />

ZuZurika.<br />

boZali _ isari orpiri<br />

bre _ mtueri bze narevi<br />

brinji _ рис, чалтык, Oryza sativa L. ing. CalTuqi; mgr. orza; Wn. CelTil,<br />

brinji<br />

331


oweuli _ гранатник, гранат Punica granatum L. qzy., aW. browoli; zm. im.<br />

brawouli; im. berwouli, brewouli; lCx., rW. browouli; ing.<br />

browol; Wn. berweuli, breweuli; mgr. berwuli, breweuli<br />

brZeuli _ berZuli ucnobia<br />

bugri _ kanis muwuki, gamonayrebi<br />

buera _ белокопытник, подбел Petasites qrT., kx. borxvena; fS. bueras deda;<br />

xvs. buara; zm. im. furRvela; burRvela; gur. burRavai, bulRavai,<br />

leSxi; qv. im., lCx., rW. bulRava, bulRva; zm. rW. dilma, dimela,<br />

yardimela, melakuda; aW. bulRo, barambo; mgr. buRi, burRi; svn.<br />

birRv, buurRu, mukurTxi. ix. burRvena, ix. wylis burRava.<br />

buzurgi _ ix. siqangubini<br />

bundruki _ ix. gundruki<br />

buki _ didi sayviri<br />

burani _ arc Zili, arc RÂZili sneulisa<br />

burbuSela, babuawvera _ одуванчик, подойник Taraxacum umTavresad T. officinale<br />

Wgg. qzy. yurbana; TS. mRvdeliswvera, saRviZla, RviZla; jvx.<br />

kabakuba, qaqabua, kakabuka; mxv. vardkaWaWa, sadRobelai, erwo<br />

zazilaya, zayzazia; im. babuawvera; lCx. qarafSuta; gur. fu,<br />

fubabua, fusfusa, yurisavsebela; Wn. xoji mozai, xoji kokai; mgr.<br />

papaSi Rvini; svn. qorgil.<br />

burRvena _ burRvela _ burRavai _ ix. buera.<br />

buSugi _ boqvensa hqvian<br />

buwi _ erTi wlis Toxli<br />

g<br />

gaazbana, gavzabani _ `zroxis ena aris~. ix. patarZala<br />

gagabua _ gazafxulis TavyviTela. Крестовник весенний Senecio vernalis W. et<br />

K.Kkx. qiziyura; mxv. aliera; zm. im. baZRa, gagabua, kakila.<br />

gagli _ `gaglis Tesli da marili Seazave~. ucnobia<br />

gavalo _ `Ãmeli xili SaqriTa da nuSiT gatenili; Ãmeli qliavi~ .<br />

gazmazu _ `gundas hgavs, magram gunda ar aris. imas hqvian dejri~. ix.<br />

dajira<br />

gazmina _ `Taxvis yveri aris~. ix. Taxvis yveri<br />

galea _ gala-mxali dawnuli gasaÃmoblad.<br />

gandanaÁ _ (iran. `gandna~) _ ix. prasa, ix. sparsi<br />

332


ganTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi<br />

ganoti jiÃdes _ `...stomaqi gagrildebodes da ganoti jiÃdes...~<br />

ucnobia<br />

gargari _ абрикос Armeniaca vulgaris sb. darando. ix. wirni.<br />

gareuli pitna _ viri pitna. Mentha Pulegium, Mentha arvensis L. ix. Tofalaxi,<br />

ix. sodi<br />

garianis xorci _ `garianis Ãorci aWameT...~ ucnobia<br />

garihali _ `zardaCoels hqvian~. ix. zardaCo.<br />

gaurasa _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax.<br />

gemlati _ gelmato _ ugemuri SeWamadi<br />

germaÁ _ germa _ frinvelis bumbuli<br />

gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm. im., aW. surovanda,<br />

surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila; mgr. gveriSi<br />

curu, murxvantala.<br />

gvimra _ папоротник kx. Caduna; TS. Cada; Wn. bilonca; mgr. gvimara; svn.<br />

gvimor, gvrima.<br />

gvimrWa _ gvimr(u)Wa _ костенец черный Asplenium nigrum Heuf.<br />

gvirila _ ромашка Pyrethrum qrT. zizila; mxv. abzinda; msx., jvx. CiCagi;<br />

mT. rW. kakuli. igive sakorwyile (sp. babunaj) ix. babaTi, ix.<br />

babunaji, ix. ircuki, ix. sadarki, ix. sanZuri, ix. xoti<br />

giiliermni _ giliermani (`gil~ _ Txa, `ermani~ _ somxuri) Bolus<br />

armenica<br />

giSrafeTi _ gaSrafeti _ korkoti zelili<br />

glerZi _ астрагал кавказский Astragalus caucasicus Pall qrT. RvlerZa; jvx.<br />

glerZa; qzy. qaTira; xvs. eTeka; kx. kutekali; gr. kx. glarjana; C.<br />

ekalbuCqa. ix. qaTira.<br />

gobiscxvira _ черноголовка, чернушка Brunella vulgaris L. kx. gareuli rehani;<br />

fS. Savbalaxa; xvs. SavTava; zm. im. buCuCa; gur. Roris Cai; aW. Savi<br />

aiSe, peranga. ix. Roris Cai.<br />

gogirdi _ (sp. `gogirdi~) Sulfur. ix. wuwuma<br />

gognu _ `ziraqimans hqvian~. ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvliavi, ix.<br />

Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni<br />

gogra _ тыква Cucurbita ing. gugraa; im., rW., lCx. kvaxi; gur., aW. xapi; Wn.<br />

kaiSi, yoyore, eli; mgr. kopeSia; svn. kvaxnes, kopeSia. ix. kvaxi.<br />

gomeTi _ `Tu cxensa gomeTi Seeqnas~. ucnobia<br />

333


gomizi _ xis webo<br />

gomizi arabi _ arabeTis gomizi Gummi Arabicum.<br />

goqSo _ ворсянка Dipsacus upiratesad D. laciniatus L. erwo gogCo; lCx.<br />

kaWaWi, furcxvi; zm. im. kaWaWo, samaWria; qv. im. doqsawuri; lCx., mgr.<br />

sakokia; gur. burZgala, burZgata; svn. burbusalaÁ. ix. kaWaWo<br />

goWa _ kobri<br />

grakla _ graki _ garaki _ таволга Spiraea fS. brawi; TS. makati, maxati;<br />

xvs. maqaci; mT. CinCxi; mgr. Cibari, Cibabari<br />

grwyili _ rwyili.<br />

grZRabi _ zRarbi.<br />

guami _ Ãorci, sxeuli, tani, suli, bude, qarqaSi, muceli, organizmi<br />

guarzmanaÁ _ `guarsami sneulebaa, sigiJe, sicofe, WkuaSeSliloba~.<br />

guariSni _ `sazogado saxeli SigniT misaRebi rbili wamlebisa,<br />

romlebic damzadebulia sirofiT an RviniT~.<br />

gulnari _ broweulis yvavili.<br />

gulyandi _ (sp. `gul~ _ vardi; arab. sp. `yandi~ _ Saqari) _ vardis<br />

Saqari<br />

gunda _ gundi _ piramiduli kviparozi _ кипарис пирамидальный Cupressus<br />

sempervens L. qrT. mironis xe, xeTufala; sb. saro, alvis xe; mgr.<br />

gundaSi ja.<br />

gundruki _ TeTri sakmeveli, miiReba Stirax Bension-isagan Ladanum Album<br />

ix. qundru<br />

guÀma _ tanjva<br />

guyi _ `gareuli stafilo aris~. ix. stafilo.<br />

d<br />

daat _ `Savi rqiani WiaÁ, romeli gazafxulze curians dilas iarebis~.<br />

ucnobia<br />

daburva _ `tafasa Sina dabure, vidre ara gawiTldes~<br />

daglili _ danayili, dabeJili<br />

dainduba _ `kamis Teslsa hqvian~.<br />

ix. kama<br />

daTvis ena _ `daTvis ena, irmis kudi, jaozi...~ ucnobia<br />

dakkurli _ `dakkurlisaTÂs~. ucnobia<br />

dambla _ (Turq. "damla", arab. `sqeda~), paraplegia, insulti. ix. sqeda<br />

334


danamastaki _ damastani _ мастоковое дерево Pistacia lentiscus L. ix. eliqirumi<br />

dangi _ `samis keratis wona~ ix. kerati<br />

danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato; jvx., msx., rW., lCx.,<br />

zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing. dandranuka; mgr.<br />

vaRuria, uRurale. ix. farfaraÁ ix. Tuxmaqani<br />

darbandi _ ucnobia<br />

darifilfili _ (sp. darailil) grZeli wiwakis erT-erTi saxea. Piper<br />

longum L.<br />

dariCini _ dariCinis xe _ коричное дерево Cinnamomum zeylanicum Breyn.<br />

C. kinamo, ix. kilamoni<br />

daulaRasi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,<br />

wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia<br />

daulmuli _ `sxva gamomavali... an tanzeda gamova da Rliasa...~<br />

ucnobia<br />

dausulabi _ `niSani rome dausulabi, daulaRasi, rome Tmisa, warbisa,<br />

wver-ulvaSisa dacvenasa hqvian...~ ucnobia<br />

daufala _ daufila _ daulfila _ dulufi _ (ar. sp. `danufila~, an<br />

`danulfila~: da `seni~ dafil `spilo~, aqedan spilos seni) _ fexis<br />

avadmyofoba, fexis tkivili, anu fexis gasiveba, spilos fexis<br />

msgavsad.<br />

dafaCi _ `qeris fqvili, dafaCi, darbandiTa tle qen...~ ucnobia<br />

dafi _ dafli _ ix. dafna<br />

dafna _ keTilSobili dafna лавр благородный, бобковое дерево Laurus nobilis<br />

L. sb. dafni, rafindi; Wn. dene; mgr. dafi.<br />

daRi _ `ese ars sabeWdavi gaÃurvebuli cecxliTa~<br />

daÃdoma _ dahxdoma _ wasvla, Casvla<br />

dajira _ шалфей мутовчатый Salvia verticillata L. qrT. Savbalaxi; kx. dajora;<br />

mxv. Tajai; erwo tajira, mT. nexvbalaxa; msx., jvx. Savtraka; rW.<br />

yvanCala; lCx. purSo, purSue; svn. piSv. ix. gazmazu<br />

debvardebi _ `muSkuSa hquian~. ix. muSki<br />

dedabostana _ ix. bostnis ia<br />

dedalperai _ ix. bostnis ia<br />

deuefinos _ diofvnesi _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />

335


didguli _ бузина черная, бузок Sambucus nigra L. qrT., kx., aW. dudgula; zm.<br />

im. xekro, gulyru, gulyuro; qv. im. (samtr. r.) anwli; lCx. xeRrue;<br />

rW., lCx. xeyrua; okr., qv. rW. xrekola, xrikola; gur. xelTofa,<br />

Txifsela; aW. sarTofela; er. yrua xe; C. TofCi; Wn. kampaa, kampara;<br />

mgr. Taxvantia, TaxvantiaS ja, xinTobalaSi ja, inWiraia, CvaCvabe,<br />

CiCvabi, geyruaÁ, Tvefila, Tofra; svn. geyruÁ, Tvefila, Tofra.<br />

didi buera _ ix. buera.<br />

didi ekali _ glediCia _ гледичия Gleditschia umTavresad G. triacanthos L. kx.<br />

xeekala, xelursmana, lursmana, Woti xe; qzy. didekala; im. qajekala,<br />

Robis ekali, rusuli ekali, qacvi-ekali, didi ekali, sawovara; C.<br />

qristesgvirgvina; mgr. rusul akaci.<br />

didi kama _ укроп волошский, фенхель, укроп сладкий Foeniculum vulgare Mill, F.<br />

officinale All. kx. virgla kama; qzy. cereco; dsvl. kama. ix. raziane, ix.<br />

SifiTi<br />

dido filfili _ ix. darifilfili<br />

dika _ дика, пшеница картлийская Triticum carthlicum Nevski<br />

dindgela _ прополис<br />

diofala _ dedofala _ ix. yanis ia<br />

diya _ arab. diy _ Wleqi, cxro, cieba<br />

diyi _ борщевик Heracleum qrT. xelaxaSi; qv. qrT. diyina; jvx., msx., smx.<br />

TelaxarSi; gur., aW. TilaxarCila, CilaxarCila; im. diya; rW. mdiyi;<br />

aW. dilya; lCx. qolgana, CinCvla; ing. déy, diyvi; Wn. mTuTi buRi;<br />

mgr. diye, falaxarji, RoRe, RoRelia; svn. laxvçS CiCvla, CiCvla.<br />

diynalis _ daavadebaa `sulis gubebasa hqvian~<br />

do _ rZis an mawvnis naTqvefi<br />

drami _ `equsis dangis wonaa~ ix. dangi<br />

drita _ dvrita _ maWiki<br />

du _ laqaSi рогоз, куга Typha qrT. xmala; kx. eSmakis maSxala, leli-<br />

Cala; qzy. zambaxis Cala; TS. Calabumbula, sabuara; xvs. kotriala;<br />

msx. undi; erwo kutarela; jvx. eSmakis-sanTela, kurtnis Cala; im.<br />

du, JinJRli; lCx. bumbusa; zm. rW. katuna; gur. lekura; ing. CiraRfani.<br />

duguni _ `ÃorcTa zeda daismen kacni waTxisa sadineblad, romelsa<br />

qarTulad sawaTxe ewodebis. ix. waTxi<br />

dudRubo _ ix. ontkofa, ix. Ziramo<br />

336


dul bolosi _ `sxva gamomavali... raÁ gamova erTof qavils dauwyebs<br />

da wylulad Seiqnebis...~ ucnobia<br />

dulufi _ (sp. spilos daavadeba) `seni aris rome feÃi gaumsxvildes~.<br />

ix. falia spilo<br />

dumbaroTani _ `Tivisa fisi, cÂli da dumbaroTani~. ucnobia<br />

e<br />

egiri _ ix. koTxoji, ix. vaC<br />

ekali _ ekala _ n. ekalRiWi _ сассапариль, павой Smilax excelsa L. qrT.<br />

pruwuna; kx. kankra; qrT., kx. RiWi; fS. RiWa; im., rW., lCx. ekala,<br />

burwumela, kurwumela, yurwumela, kinkaruJa, SaSvipura; gur. Zigura,<br />

kurkantela; sb. brwamli, burwumeli; Wn. daZi, purwumoli; mgr.<br />

megiri, kalia, kalie, kalieSi Zegiri, kakilari, korCxeli.<br />

elveri _ elveni _ elevandi ix. abzinda.<br />

eliqi butSi _ `eliqi butSi xuTi drami...~ ucnobia<br />

eliqirumi _ ix. danamastaqi<br />

emRerdes _ kunTovani sistemis TrTola, kankali, uneblie moZraoba<br />

endro _ марена грузинская, крапп грузинский Rubia iberica (Fisch.) C. Koch xvs.<br />

xevsuris lila.<br />

enZela _ марендера Marendera trigyna (ad.) G. Wor. da M. raddeana Rgl. fS., xvs.,<br />

TS. anZala, enZala; mxv. yornispwkalaÁ, venZela; smx. RenZela.<br />

erRakni _ ucnobia<br />

v<br />

vazi _ venaxi лоза виноградная, виноград Vitis dsvl. venaxi; Wn., mgr. binexi,<br />

benexi; svn. vaaz, Rvçz. ix. yurZeni<br />

vali _ saceri: `valiTa gacar~. `valiTa ukuikrevdi~.<br />

varami _ simsivne<br />

vardi _ роза Rosa<br />

vardkanafa _ посконник, седаш Eupatorium cannabinum L. qv. im Tika; gur.<br />

kanafura; im,. TavquCeCa; mgr. WiTaqariSi wamali. ix. SambaliTi<br />

vardkaWaWa _ цикорий Cichorium intybus L. qrT., kx. ulewela; erwo RorTkaWaWa;<br />

rW., lCx. ulewava; ing. ard; mgr. tatali, mwvane sviti; svn.<br />

ulewuaÁ. ix. ardi, ix. ardisakaWaWi, ix. qasni.<br />

337


variSini _ `Zira aris~. ix. zira, ix. ziraqirmani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix.<br />

gognu, ix. kvliavi, ix. uZrava, ix. qamunia<br />

vasvasa _ senia. SeSliloba, sigiJe. `romel ars sicofe~<br />

vaSaqi _ vaSayi _ vaSgi _ Gummi Ammoniacum _ erTgvari webo<br />

vaSli _ яблоня обыкновенная Malus domestica Borkh. Wn. uSqiri; mgr. uSquri;<br />

svn. visg, viskv, uskv.<br />

vaSli veluri _ vaSli tyisa _ maJalo _ яблоня дикая восточная, кислица,<br />

кислушка Malus orientalis Uglitz. qv. rW., qv. im. WkutavaSli; zm. rW., zm. im.,<br />

gur. panta, panta-vaSli; lCx. tyis vaSli, mware vaSli; ing. WirvaSl,<br />

WirWima; Wn. mtkui uSqiri; mgr. pante uSquri, tyar uSquri, kvetele<br />

uSquri; svn. gowo visg. maJalo-vaSli.<br />

vaC _ `girasa hqvian~. ix. egiri, ix. koTxoji<br />

vajlamfasi _ saxsrebis tkivili, Zvlebis daavadeba.<br />

vegi _ koWi. ix. kornati<br />

vercxlis wida _ vercxlis Senadnobi rkinasa da ilekrosTan. ix.<br />

ilekro<br />

verxvi _ осина Populus tremula L. ing. daranRi; mgr. friale; svn. verxvla,<br />

Áerxvla, erx.<br />

vida niSat _ `seni aris TirkmelTa~. ucnobia<br />

viristerfaÁ _ мать и мачеха Tussilago farfara L. qrT. jorisqusla, pirbamba,<br />

xaverda; mxv., mT. TeTri buara; fS. viris buara, terfabuera,<br />

TavyviTela; xvs. cxenisterfa; TS. daTvTbuera; gr. kx. tirifi; erwo<br />

daTvisterfa; smx. kruxis palo; aW. gulbamba, pirbamba; okr. bambabalaxi.<br />

virisyuÀra _ mTis SroSana лилия Щовица Lilium szovitsianum F. et Lall qrT.<br />

viriskvercxa, virisyvera, qzy. TariSi; fS. kitra; mxv. Cukokitra; mT.<br />

kitrana; TS. daTviskitra; xvs. baris kitra; rW., lCx. TiorSi, TioSi;<br />

zm. im. TioSa, qiorSa; aW. SroSani, CiriSi; svn. laxvçS kàntàr<br />

vneba _ iTqmis vnebad Ãorcielica, viTar igi sneulebaÁ da wylulebaÁ;<br />

iTqmis vnebaÁ sulierica, romel ars gulis Tqma, gulis wyroma<br />

da ege viTarni<br />

vrandeli _ `vrandelisa furceli gamowure~. ucnobia<br />

vretaci _ `afTimoni, vretaci, xarkoni~. ucnobia<br />

338<br />

z


zabaki _ zambaki, sadafovani, sadafqari<br />

zabdul bar _ `zRvis qafs hqvian~.<br />

ix. zRvis qafi, ix. qafaradi<br />

zanburi _ zanduri _ gvawa-zanduri, calmarcvala Triticum monococcum L.<br />

zandiki _ `Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos...~ ucnobia<br />

zanjabali _ zanjabili _ zanjabuli _ zanjafili, ix. koWa.<br />

zara _ `abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari iyos...~<br />

ucnobia<br />

zaravandi _ ix. Zimware, ix. SaTara<br />

zarambandi _ zarinabadi _ zreuandi _ Curcuma zerumbal<br />

zardanCo _ zardaCo _ ix. yviTeli koWa, ix. ruyuser<br />

zafra _ yviTeli naRveli. erTi oTx siTxeTagani, romelic humorulpaTologiis<br />

Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />

SemadgenlobaSi.<br />

zafrani _ zafrana _ шафран, Crocus sativus L. sb. kroko<br />

zeTisxili _ zeTis xe маслина, олива, оливковое дерево Olea europaea L. Wn.<br />

zeiTini<br />

ziana _ ix. rZiana, ix. farfioni<br />

zibiyi _ zarbayi _ sindiyi, Hydrargirum `vercxliswyals hqvian~<br />

zizalarala _ `tylipisaTvis _ zizalarali wyliT motafe,<br />

Semosdev...~ ucnobia<br />

zizibo _ `CamiCs hqvian~. ix. CamiCi.<br />

zira _ ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamunia, ix.<br />

gognu, ix. variSi<br />

zira qimani _ zira qirmani (sp. zirai qirmani), qirmanuli zira. ix.<br />

gognu, ix. zira, ix. kvliavi<br />

ziyinafazi _ ziyinaTri _ (arab. ziy `Seviwroeba~, naas `sunTqva~, aqedan<br />

ziyinafas) Seviwroebuli sunTqva, xrinwi, asTma. ix. nafsi<br />

zmasti _ `sasmeli obindrisa, romeli uSvelis zmastsa~. ucnobia<br />

zumumsa _ `vaJma kacma tkbili da Tafliani ar unda sWamos, raÁsaca<br />

sWamdes zumumsa sworsa saWmelsa sWamdes...~ ucnobia<br />

zufi _ zufa _ urci _ usufis yvavili _ зизифора Ziziphora serpyllacea Bieb.<br />

msx. yarafila; C. karafila.<br />

zRahli _ zaRhli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli~.<br />

ucnobia<br />

339


zRvis qafi _ zRvis peruli (qafi). wamalia. Osis Sopiae. Sepia officinalis. ix.<br />

zabdul bar. ix. qafaradi<br />

zRmartli _ мушмула обыкновенная Mespilus germanica L. qv. qrT. JRmartli;<br />

qzy. zimartli; fS., xvs. xuTyura, xuTgula; TS. simartli; rW., lCx.,<br />

gur., im. sxmartli; ing. simartl; Wn. cqirmuturi; mgr. bacu,<br />

cqumunturi, cxumunturi; svn. zunti, zunqi, Juuntu. ix. xuTyuera<br />

T<br />

TabiCarum _ (sp.) _ `cxro Savisa naRvlisa, romeli ars sevda~. ix.<br />

sevda<br />

Tagvis isari _ Tagvisara _ Ruscus ponticus G. Wor. (=R. aculeatus auct. cauc.<br />

p.p.) mgr. barcxvinia, barcxi, barwkvinia, qocxocxo, mawkvintia.<br />

Tagvis yvavili _ muni anu qeci, wvrilmuwukebiani msxili, romelic<br />

mwvave fxana-qavils iwvevs. ix. muni<br />

Tagvis curcla _ Tagvis cercvela горошек мышиный Vicia cracca L.<br />

Tavdargula _ `Tavdargula, mayvali, dedal-mamali mravalZarRvas...~<br />

ucnobia<br />

Tavis sawyvetela _ `Tavis sawyvetelas Ziri...~ ucnobia<br />

TavkotoSa _ `TavkotoSa balaxi, karga gaaxme, danaye...~ _ kotoSa _ ix.<br />

ayiro<br />

Tavqedi _ tvinis daavadebaa, meningiti.<br />

TavSava _ душица, душлянка Origanum vulgare L. qrT. Savbalaxa; mxv. osuri<br />

Cai; lCx. TavyviTela; msx. leilaRa, marniWi, marmiWi; zm. rW. Cais<br />

pitna; aW. isxani, CaioTi.<br />

Tavcecxla _ пикульник, жабрей, зябра Galeopsis ladanum L. da G. tetrahit L. xvs.<br />

mkbenara; fS. mWkemara; mgr. maWveria; svn. màlqçnil.<br />

TavwiTela balaxi _ gomfrena гомфрена Gomphrena kx. TavmSrala<br />

TaTabo _ лебеда садовая Atriplex hortensis L. mxv. TaTamai; gr. kx. rusuli<br />

mxali; rW., lCx. qorafi; mgr. qorofe, qerofe<br />

TaTmi _ TaT(a)m(a)i _ ix. nacarqaTama<br />

TaTruqaba _ `ZarRvi... rome neksa da TiTs Sua SemarTebiT aris<br />

meaTuTxmete TaTruqaba...~<br />

TaTulisan _ `ZarRvi... merve rome enasa qveSe aris~<br />

Talgami _ репа Brassica rapa L. var. rapifera Metzg. msx., jvx. SalRami<br />

340


Talgamura _ брюква, буква Brassica napus L. var. rapifera Metzg. rW., zm. im.<br />

miwafxala; qv. im. Warxali; aW. Zira, mxalTalgama; mgr. Warxali,<br />

Waxali. ix. TeTri Ziri<br />

Talcva _ ucnobia<br />

Tamrindi _ Tamirindi _ Tamraindi _ Tamralindi _ Tamralhindi _<br />

Tamarindi, Tamrihindi _ indoeTis tyemali Tamarindus indica L. ix.<br />

nanaskuda<br />

Tanga _ `misi niSani, rome Tma Tanga Tanga mrgual mrguali<br />

scviodes...~ ucnobia<br />

Tangira _ spilenZis qvabi<br />

Tansuri _ `Tu mrTelsa kacsa sruliad tani gemRerden Tansuri<br />

hqvian~, misi niSani es aris _ ZarRvebi daekvanCxos~. ucnobia<br />

Tara _ Tarasa _ `mdogvsa hrqvian~<br />

ix. mdogvi<br />

Taraji fiyara _ ix. iaraji fekra<br />

TafaTa _ ix. muSki<br />

TafluWi _ raÁc samTvralo Seimzadebis. rTuli Semadgenlobis wamlis<br />

saxeli `niSani xandikonisa, romel ars TafluWi~. ix. xandikoni<br />

TaxbazariTi _ TaxmazaraTi _ `dang naxevari Saqari da TaxbazariTi...<br />

xuTi drami...~ `Saqari TaxmazaraTi xuT xuTi drami...~ dafqvili<br />

Saqari<br />

TaxbaSi _ ix. tabaSiri<br />

TaÃÂs yuÀri _ Taxvis yveri, Taxvis saTesle Sacci castorei<br />

Tezari _ `ZaRlis yurZenasa hqvian~<br />

ix. ZaRlyurZena<br />

TeTri _ daavadebaa _`TeTrisaT(Â)s~<br />

TeTri brtyeli Wia _ Roris soliteri Tenia Solium<br />

TeTri mdogvi _ горчица белая, горчица английская Sinapis alba L.<br />

TeTri sandali _ TeTri sandalozi сандальное дерево белое Santalum album<br />

L.<br />

TeTri suravandi _ suravandis balaxi, Warela дубровник Teucrium<br />

chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi; msx. vardifera,<br />

yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT. sicxis wamali.<br />

TeTri tuxti _ ix. tuxti<br />

TeTri Ziri _ TeTri Zira. ix. Talgamura<br />

341


TeTri xaSxaSi _ Papaver Rhocas<br />

TeTryvavila laSqara _ mxalSava окопник крупноцветный Symphytum<br />

grandiflorum D.C. im., rW., gur. Savqala, qalSava, Savbalaxa; zm. im., aW.<br />

Savfxala; mgr. uCa tya, uCa bednieri, qarSave, uCa osuri,<br />

luluZguri. ix. qalSava<br />

Tela _ берест, вяз, ильм, карагач Ulmus foliacea Gilib. Wn. karaRaji, kaaRaji;<br />

mgr. cà; svn. cçÁra, caÁra.<br />

Telgami _ Tilgma _ ix. balRami<br />

Teria _ rTuli wamlis Triayis erT-erTi saxe. ix. Teriayi<br />

Teriayi _ Triayi _ Triaqi _ Sxamis anu geslis sawinaaRmdego rTuli<br />

Semadgenlobis wamali, Teriayi _ samsalis mkurnebeli<br />

Tia _ Tiasa hqvian tyavsa da Ãorcsa Sua ars da iqnebis... (ikeTebs<br />

budes) lipoma<br />

Tiaxfaruxi _ ix. Triaxfaruxi<br />

T(a)laTini _ ix. nata.<br />

Tofalaxi _ ix. gareuli pitna<br />

Trangubini _ Tranjabini _ Taranjabini _ manana Succus Fraxini Orientalis<br />

TranCi _ `Tu TafliTa aWamo ukana karis tkivilsa da lusnotsa da<br />

TranCsa uSvelis~. ucnobia<br />

TrTis _ `merme es wamali TrTis hrqvian ama dakodilzeda daafare...~<br />

ucnobia<br />

Triayi alTisi _ alTisis Triayi. ix. Teriayi<br />

Triay arab _ arabuli Triayi. ix. Teriayi<br />

Triayi maristosi _ maristosis Triayi. ix. Teriayi<br />

Triaxfaruxi _ Tiaxmaruxi _ Tiaxmarexi _ (arab. `arrux~ bednieri;<br />

netari). Semadgenloba: Rad. Angelicae, Rad Serpentariae (12,0); Rad Valerianae,<br />

Rad Scellae, Ledoanie, Corticus Cinamonii, Cassia AA 4,0, fruct. Cardam. Minor,<br />

Mussae, Ferri Sulfurici AA 2,0; Mel Depurat 150,0.<br />

Trimli _ желтинник, кожевенное дерево, скумпия, физетовое дерево, венецианский<br />

сумах Cotinus coggygria Scop. (=Rhus cotinus L.) fS., xvs. Tremli; qzy.<br />

narinji xe; ing. saraRan; qv. rW. kapari.<br />

TuTa, TuTis xe _ шелковица, тута, тутовое дерево Morus alba L. qrT.<br />

furcliTuTa; qrT., kx. mWada, furceli; kx. mreSi; qzy. jalRa; im.,<br />

rW., lCx. bJola; okr. jorabJola; gur., aW., Wn., mgr. bJoli; aW. Joli;<br />

ing. mamal gahrai, JalRa; Wn. mJoli; mgr. mJoli, jampi, japi.<br />

342


TuTubo _ сумах Rhus coriaria L. rW. TunTubo; aW. Trimli; ing. sumax.<br />

TurbiTi _ TurbuTi _ TarbuTi _ Turbuni _ mcenarisagan Aristolochia<br />

serpentaria aris TeTri da yviTeli TurbiTi<br />

Turinji _ ix. narinji<br />

Turquli _ senia cxovarTa da zroxaTa<br />

Tuxma _ Tuxmi _ Znelad moneleba, kuWis moSliloba (dispepsia)<br />

Tuxmaqani _ Tuxmajani _ Toxmaqani _ Tixmanqi _ ix. danduri, ix. farfara<br />

Tuxmi qarvasa _ `niaxuris Teslis aris~ ix. niaxuri<br />

Txamli _ ix. baya<br />

Txili _ лешина, лесной орех, мелкий орех, орешник, фундук Corylus mT. rW.<br />

fTxiri, fTxili; Wn. mTxiri; mgr. Txiri; svn. Sdix, Sdàxànd, Sdxànd<br />

Txikis yveri _ Txis yveri<br />

i<br />

ia _ фиалка Viola odorata L. ix. banavsaji, ix. bankama<br />

ialuz _ ileus _ `isi misgan iqnebis welSigan anu sabami gamouvides,<br />

anu wvril nawlavSi Wia daeCaros...~<br />

iarayani _ `iaryni, ierayeni~ _ siyviTle<br />

iaraji _ samkurnalo nivTierebaTa Sezavebis erT-erTi forma. keTdeba<br />

abebisa da malamoebis saxiT TafliTa da SaqriT<br />

iarajifekra _ ix. iaraji<br />

iazmis wyali _ `iazmis wyalSi gavleviT galesei~. aiazma<br />

iaraji jalinozisa (galenosis) _ ix. iaraji<br />

iasamani _ Сирень обыкновенная Syringa vulgaris L. msx. leilaRi<br />

iasmagi _ iasmigi _ `balbalukis Teslis zeTi~ ix. babaluki<br />

iasapari _ `...iaspari samsa equsasisa dramisa wona...~ ucnobia<br />

iaspi _ es Tvali mowiTaloa da Wreli<br />

iafuxi _ ix. sadrekeli.<br />

ieli _ одурь кавказская, о. Желтая, о. понтийская, азалея желтая, а. понтийская,<br />

блевотник Rhododendron flavum Don kx. iali; mT. ialai; msx. leli; im., rW.,<br />

lCx. eli; Wn. Áeli; mgr. ibli, ivli, eli, ei, eliSi koka, eliSia; svn.<br />

adra, hadra.<br />

ivlisa soko _ ivlisis soko<br />

343


ilekro _ `ewodebis oqrosa, vercxlsa, spilenZsa, rkinasa, tyviasa,<br />

kalasa da yovelsave misTanaTa erTbaSad~. ix. rkinis wida.<br />

ili _ кардамон Elettaria cardamomum Maton et White da E. major Smith sb.<br />

kakula, hili. ix. kakulaÁ<br />

ina _ baRis ina _ бальзамин садовый Balsamina hortensis Desf. qzy. bostnis<br />

ina; gur. ina-ina, xelsaRebavi; qrT.; aW. ina; Wn. kina, keina, kenia; mgr.<br />

xerZafe, xinCqafe, qerZafe.<br />

induri nardi _ Nardostachys jatamansi D.C. ix. sadajindi<br />

inCxla _ inCxle _ inCxli _ inWxli _ anCxla _ нордманния восточная,<br />

трахистемон восточный Trachystemon orientale (L.) D.Don (=Nordmannia orientalis<br />

Stev.) im. CinCxori; lCx. inCxle, xoStara; gur. inCxla, miasari; aW.<br />

bulRo, inCxli; Wn. mtkui buRi, anCxoli; mgr. anCxili, TunTiSi<br />

kudeli.<br />

iordasalebi _ iordasalami _ пеон, пион, Paeonia qrT. tyis yayaCo; kx.<br />

guguliskaba; zm. rW. guguli; qv. rW. yayaCo; sb. iordasalebi; n.k.<br />

iordanes salami.<br />

irmis rqa _ панты Cornu cervi _ `irmis rqa dafxike~<br />

irmis rqa _ лагерштремия индийская, сирень индийская Lagerstroemia indica L.<br />

ircuki _ ircxeki _ ix. gvirila, ix. babunaji, ix. xoti<br />

ispanaxi _ aspanaxi _ шпинат огородный Spinacia oleracea sb. spanZeli. ix.<br />

aspanuji<br />

isria _ `zeTisxilsa hqvia~. ix. zeTisxili<br />

isrimi _ umwifari mkvaxe yurZeni. ix. kuxi<br />

isyisa tabli _ `rogorca ziyisa sisxa agreve amisi iqnebis~ ucnobia<br />

isfinayi _ `rZiana mÃurvalia, zafrasa gaswmends isfinaysa gaxsnis...~<br />

ucnobia<br />

itrfiali _ ix. samyura<br />

iudaÁ, arRavani _ багряник, Иудино дерево Cercis siliquastrum L. kx.<br />

atmiyvavila.<br />

ifani _ ясень Fraxinus excelsior L. qrT., kx., fS., mxv., aW. ifeni, ifni; qrT.,<br />

rW., lCx. ifna; im., gur. kopiti; mgr. laji, lanji; svn. if, ifna<br />

lçjra.<br />

ifnura _ ясенец Dictamnus caucasicus Fisch. smx. myrala-yvavili; lCx.<br />

moifnie, meifunia; zm. im. orsunela. ix. osurnela<br />

344


ifqli _ ifqÂli _ rbili xorbali _ Cv. xorbali _ пшеница мягкая, п.<br />

обыкновенная Triticum vulgare Vill<br />

iyi _ arayi<br />

iCqiTi _ myisi _ `iCqiTaT brus dasxma...~<br />

k<br />

kadruki _ `kadruki danaye da ZveliTa RÂniTa aduRe~. ucnobia<br />

k(a)beCi _ kameCi _ kanbeCi<br />

kavTurikevi _ kevi kavTuri<br />

kevi _ `ese ars xeTagan gamonadeni notio rame, sacoxneli fisiviTa~.<br />

kaTolike _ ZarRvi _ vena sisxlis ZarRvi _ venusi<br />

kakali _ Cveulebrivi kakali, kaklis xe, орех грецкий, орешина Juglans regia<br />

L. gur., im., rW., lCx. nigozi, nigvzis xe; mgr. neZi; svn. kakra, kak, gak.<br />

kakbis sakenkela _ kakbis sakuntela _ воробейник лекарственный Lithospermum<br />

officinale L. kx. Zmrideda, mtredis brinja; qrT. kakbisakvnetela;<br />

erwo CiraRdani; rW. Citikakala; lCx. Citis-kakale; zm. im. xoxbissakenkela,<br />

Citisakenkela, Citis-sakenkara; C. yaWyaWa; svn. màgimbaSool;<br />

sb. kakbis sakuntela. ix. xoxbis sakvnetela<br />

kakulaÁ _ yayula _ yayuila. ix. ili.<br />

kalamba _ kalanba. ix. kalnabi.<br />

kalia _ солянка мясистая, с. содоносная Salsola crassa M. B., S. soda L.<br />

kalis qvaÁ _ `balaxT nadnobi qva sapnisaTÂs~. soda<br />

kalnabi _ ix. keJero<br />

kama _ Aукроп огородный, анит, копер Anethum graveolens L. im., qzy. cereco;<br />

gur. kliavi, kvliavi; ing. taraxut, toraxut; mgr. ceroco, coroco,<br />

Zero. ix. dainduba<br />

kamaqi _ `Zmarsa da(a)lbe kamaqsa da ciskrad sagebelTa S(in)a iparparos~.<br />

ucnobia<br />

kamis devi _ ix. didi kama<br />

kanafi _ конопля Cannabis sb. equsunji; ing. hasral; Wn. keri, kefi; mgr.<br />

kàfi, kifi; svn. gimbçS, qan, ÃerÃ, xerxla. ix. nurtaki, ix. Sadanji, ix.<br />

sadanaji<br />

kanjari _ veluri viri<br />

kandeli _ `rome yovelsa tansa anaTlobs~<br />

k(a)p(a)ribabi _ kap(a)ri _ ix. jonjoli<br />

345


kapari _ `qafarcxasa hquian~ каперсы Capparis spinosa L. ix. qabri<br />

kapoeti _ Tevzia<br />

karnifoli _ karnafeli _ karanfuli Dianthus caryphyllus L. baRis mixaki<br />

karosi _ `qreavsi wyalis Wakuntela~. ix. arjakeli.<br />

karuri _ karuli _ WurWelia Sardis Sesagroveblad da sakvlevad<br />

katabalaxa, valeriana _ валериана лекарственная, грудовка, мяун Valeriana<br />

officinalis L. rW., im. kataparia; TS. gulbandi; er. miwis sakmela<br />

katabarda _ ломонос Clematis umTavresad C. vitalba L. da C. orientalis L. kx.,<br />

fS. usurvazi, TeTri usurvazi; zm. im. katavenaxa; rW., lCx., im.<br />

cicabarda; gur. osurada, ingrexai; aW., gur. ibriRa; ing. TeTrvaz,<br />

marazi; mgr. SxuriSi Wi, SxuriSi Wu, CiqviSi Wi, wirRu; svn. svij.<br />

katis ZuZua _ ix. funTuSa, ix. WiWua<br />

kaRmexa _ kaRmuxa _ `Sedis erT-erTi majunis SemadgenlobaSi~.<br />

ucnobia<br />

kaRnut _ ucnobia<br />

kawarsarke _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe<br />

kaWaWo _ ix. goqSo<br />

kajalfara _ ucnobia<br />

kevi _ ix. danamastaki<br />

keTrovneba _ keTriT daavadeba<br />

keJero _ keJera _ kolrabi, xviti кольраби, репная капуста Brassica oleracea L.<br />

var. gongylodes L. im. kanafo, kanafo fxali, kanafxali; zm. im. kaWara;<br />

gur. keJera; mgr. xuli; svn. qarT<br />

kerati _ `oTxi qrTilis marcvali erTi keratia~<br />

kemuxti _ aris cxenis, viris da joris gavis tyavi, SeRebili mwvaned<br />

da Savad, qoSebis sapired.<br />

kerezi _ `endro, kerezi...~ ucnobia<br />

keWeWo _ keWkeWo _ ix. werwa<br />

kvanCxi _ mcire sasmisi iyisa<br />

kvarwarezi _ `kvarwarezis Ziri TeTriT RÂniT erTsa dResa agme~.<br />

ucnobia<br />

kvaxi _ kuaxi _ ix. gogra<br />

kvido _ бирючина обыкновенная Ligustrum vulgare L. qrT. kankra, kenkra: kx.,<br />

qrT. Txifsela; TS. Txafsela; im. kudo; rW., lCx. kvidola; ing.<br />

WamWama; mgr. kvindo; sb. mkvido.<br />

346


kviparozi _ k(i)perisi _ кипарис Cupressus C. kipri, kvipri. ix. sodi<br />

kvliavi _ тмин Carum Carvi L. qrT., zm. rW. zira; mxv., mT. mkvliavi; fS.,<br />

xvs. kvlia; sb. ziraki; svn. gicrul. ix. gognu, ix. zira, ix.<br />

ziraqimani, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix. qamuni<br />

kvrinCxi _Pтерн, терновник Prunus spinosa L. qzy. muraki; msx. RoRnaSo,<br />

JRmartli; zm. rW. Rortyemala; ing. zaRli tyimal, murak; sb. kvinCxi,<br />

kviCxi.<br />

kilamura _ kldis Zirtkbila многоножка обыкновенная, сладкий корень<br />

Polypodium vulgare L. kx. Cadkoko; TS. Cada, mCada; mxv., mT., fS., xvs.,<br />

lCx., im. Zirtkbila; svn. ÃvçSçS Jagril. ix. Salona<br />

kilamoni _ kimo _ kalamoni _ ix. dariCini<br />

kiodi _ kioti _ cxramucela _ frinvelia<br />

kirialesoni _ krialesvani _ salocavad asxmulni marcualni<br />

kirCxibi _ kiborCxali _ asTak da misTanni. `cxrafeÃasa hqÂan~. ix.<br />

asTakÂ.<br />

kitri _ огурец Cuсumis sativus L. im. kintri; Wn. Suka; mgr. kàntàr, kintr,<br />

kintvri.<br />

kobWi _ `raÁ ars yelisa kobWisa da korZisa wamali~. ucnobia<br />

koTxoji _ koTxuji _ Aаир, ир, ирный корень, татарское зелье Acorus calamus L.<br />

sb. egiri; mgr. jarkvatana. ix. egiri, ix. vaC<br />

kokoma _ kokona _ `patara ixvi~ an kokoba _ `Tevzia~.<br />

kolinji _ msxvili nawlavi. samkurnalo ZeglebSi es sityva xSirad<br />

daavadebis Colitis mniSvnelobiTac ixmareba<br />

koloqvinti колоквинт, колоцинт, дикий огурец, тыква горькая Citrullus colocynthis<br />

Schrad. (=Cucumis colocynthis L.) i. a. Serangi. ix. Sahmihandari<br />

kombosto _ капуста Brassica. ix. qalami<br />

komiloxo _ ix. kulmuxo<br />

komSi _ айва дикая Cydonia oblonga Mill. kx. turis komSi, biakomSi. ix. bia<br />

kopis Tavi _ kope saRvine aris, aTis Tuxtis damtevneli.<br />

kopiti _ ix. ifani, ix. Risanlisuri<br />

kordi _ unamuSevaro miwa<br />

kordmanai _ veluri Zira, qarvai kuliavi. ix. kvliavi<br />

korkoti _ korkotai _ ix. balba<br />

kornati _ zroxis vegi. ix. vegi.<br />

korCiota _ ix. qarTuli yoCivarda<br />

347


korZi _ RliaTa da sazardulT jirkuali<br />

kostai _ kosti _ `quSti rome kisti hquian~. `quSti... rome kost(a)ini<br />

hquian~. ix. quSti, ix. yusti<br />

kotuSi _ kotoSi<br />

kowaxuri _ барбарис Berberis fS. EkalZmara; xvs. eskalZmara; mT. kowmaxuri;<br />

rW. kvawaxuri; Wn. kawaxuri; mgr. korwoxuli; svn. gvawxir,<br />

gowxir.<br />

koxi qva _ romeli cecxlSi ar dasqdeba<br />

koWa _ janjafili _ имбир, инбир Zingiber officinale Rosc. sb. koWi, l.k.<br />

zanjabali.<br />

koWi sanelebeli _ ix. koWa, ix. sanelebeli<br />

koWobi _ patara Tixis qoTani, mcire qoTani<br />

kraviskudai _ kravikuda. ix. farsmanduki<br />

krdoani _ ucnobia<br />

krkili _ Ãmeli Ãorci gamryuneli Wua. ix. Wua<br />

krko _ rko. Semina Quercus, muxis nayofi. ix. muxa.<br />

kÂrk _ kirkvli _ kuvikuri _ kvikviri _ nuSisebri jirkvali<br />

kulni _ kunli _ ix. kuneli<br />

kui _ ku _ kibo _ kirCxibi, Cancer.<br />

kuku _ `visca vaJsa kuku daugrZeldes...~<br />

kulegamatos _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />

kulia _ an kunia _ `kuniaÁ... ars igi mdeloT, romeli erTvis Zmars~<br />

kuliavi _ kuliave ix. zira, ix. kvliavi<br />

kulmuxo _ kurmuxo _ девясил лекарственный Inula helenium L. fS. luxuma;<br />

kx., xvs., lCx. kurmuxo; aW. anduza; ing. anduz; mgr. kumuxo, kumuxa. ix.<br />

komiloxi<br />

kuneli _ боярышник Crataegus _ qrT. skuneli; qzy. kvineli; mT., TS., im.,<br />

rW., lCx. kunela; im. kumela; gur. kurkantela; msx., gur., aW. licvi;<br />

ing. knol; mgr. qunci, xinWki, eSmakiS marTaxi; svn. caanci, cçnci. ix.<br />

kulni<br />

kurosTavi _ smx. якорцы Tribulus terrestris L. tataSa; l.k. lursmana ekali.<br />

kuxi _ ix. isrimi.<br />

kCaxi _ ucnobia<br />

348<br />

l


labi _ laba _ webovani<br />

lablabo _ лаблаб, индийский боб Lablab vulgaris Savi (=Dolichos lablab L.)<br />

ladana _ ладань, Ladanum, Bosvelia carterii L.<br />

laJvardis qva _ lapis lazuris qva. Lapis lasuri<br />

larTxi _ (larTi) pirutyuT mori. ix. mori.<br />

lasti _ laxti _ dawnuli wkepli.<br />

lataro _ `TuTubosa hqvian~. ix. TuTubo.<br />

layva _ layua _ `piris gamrudebas hqvian~ Paresis nervi facialis ix.<br />

pirdaqceuli<br />

laSi _ qveda bage, qveda tuCi<br />

laSis wyali _ `laSis wyali svas, lasis wyliT mozelili puri<br />

aWame...~ mineraluri wyali cageris r-Si, laSiWalaSi.<br />

l(a)xost(a)ki _ warbT saRebavi qva.<br />

lema _ дурман Datura stramonium L. kx. banga, kitraia, kitrana, nexvbalaxa,<br />

tylaSuna; msx. lencofa; msx., jvx. patpata; erwo mwvane lencofa;<br />

lCx. astmole, godora; im. burZgla balaxi, xokana, xokis balaxi,<br />

Rorixoka; rW. kombara; aW. jamuSa; mgr. CxouSi WiriSi wamali,<br />

yvapuSi wamali, barwkvenia; svn. metiSal, màxmirool; sb. lemi.<br />

lencofa _Hбелена черная, блекота Hyoscyamus niger L. qv.qrT. Rriancofa; mxv.<br />

baris Cxamai; mxv. saqoTnia; mT. sabaknia, sajamia; fS. lemxura, jamia;<br />

TS. sapina; xvs. ZaRlafsela; msx., jvx. lorcofina, batbata; rW. lemi,<br />

lemcofa; lCx. tyis TuTuni; mgr. wirkeS wamali; svn. màprtax,<br />

meWSal. ix. bazrun banji, ix. batbatia<br />

lerwami _ тростник большой, т. итальянский Arundo donax L. kx. yarRo; ing.<br />

yavar.<br />

lefSura _ Lilium Martagon ix. kostai, ix. quSti, ix. yusti<br />

leRvi _ инжир, винная ягода, смоковница, смоква, фиговое дерево Ficus carica L.<br />

ing. lèR; Wn., mgr. luRi<br />

leSura _ переступень, жень-шень кавказский Bryonia alba L. da B. dioica Jacq. C.<br />

Rostako<br />

libi _ `cxro zafrisa~, ucnobia<br />

limo _ limoni лимон обыкновенный Citrus limon Burm. sb. limo ix. Sangiari<br />

lis lasvari _ `ifnis Tesli aris~. ix. ifani<br />

lisan _ `anduzs hqvian~. ix. anduzi, ix. kulmuxo<br />

liqorei _ `liqoreis nawuri asvi...~ ucnobia<br />

349


lobio _ фасоль Phaseolus<br />

lofoTqina _ lokokina _ Conehae ostrearum<br />

loSki _ loSqri _ bnedianis dorbli<br />

loyo _ `aqa loyiaTa, romelni arian salokelni TiTTa~. TiTiT<br />

saloki wamali<br />

lulufara _ ix. mzesumzira<br />

lusnoti _ `Tu TafliTa aWamo ukanas karis tkivilsa da lusnotsa<br />

da TranCsa uSvelis~. ucnobia<br />

luqi _ `mglis ÃorÃi~ ix. mglis xorxa.<br />

m<br />

mabazi _ mabizis ZarRvi _ muxlis ukana ZarRvia<br />

mazarioni _ ix. rZiana<br />

mazarguSi _ marzanguSi _ margimuSi _ `Sinaursa qondarsa hqvian~. ix.<br />

qondari<br />

maTaduli _ `maTadulad hrqvian sicocxlisa majuni aris~. ucnobia<br />

maTbuxi _ matbuxi _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe,<br />

dekokti, gamonaxarSi (maTbux _ arab. _ moxarSuli).<br />

maToTa _ maTuTa _ жминда, марь многолистная Chenopodium foliosum Moench<br />

qrT. ZaRlamarwyva, katamarwyva, qrT., rW. ZaRlyurZena; kx. maTuTela;<br />

qzy. ZaRlis TuTa; msx. ZaRlmarwyva. ZaRlTJola; mT. ZaRlis Jolo;<br />

mxv. ZaRlixilai, ZaRlis xunwai; lCx. ZaRlimayvala.<br />

makidoni _ ix. oxraxuSi<br />

malaxuna _ malaxuni _ milaÃuna _ melaxula _ malixula _ melanqolia<br />

Melancholia<br />

malayuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmuris da laviwisa<br />

beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia<br />

malTo _ `fiWvis zeTi~, ix. fiWvi<br />

malWi _ `malWi da balji...~ ucnobia<br />

mamaci _ mamakaci<br />

mamilaÁsa _ `anzaroTi da mamilaisa gamowurvili~. ucnobia<br />

mamudia _ `saymuniasa hqvian~. ix. sakamoneai<br />

mamlis qraxsi _ `mamlis qraxsi, kvercxis ReWeWi dawvi da svi~.<br />

ucnobia<br />

mana _ `ars palo da momcro margili~. ix. palo, ix. margili<br />

manaTa _ `gogirdsa hqvian~. ix. gogirdi<br />

350


mangalafiki _ `mangalafikis Ziri aduRe, pirsa imdgume...~ ucnobia<br />

maranduli saponi _ `maranduliTa saponiTa Ãel Seuyav...~<br />

`maranduliTa saponiTa TbiliTa wyliTa dabane...~ ucnobia<br />

margili _ xe wuÀr waTlili dasarWobi, ix. mana, ix. palo<br />

marTuÀ _ marTve<br />

mariamuli _ mariamuli xoWo _ Mylabris armeniaca Fuld an M. quadripunctata L.<br />

mariamsakmela _ mariam sakmeveli _ гармала, дикая рута, бибика, могильник<br />

Peganum harmala L. msx. uzalugi, uzaliki, guzaliki; smx. sakmela-<br />

Wapaluka. ix. spandi<br />

mariamsxalai _ стынь обыкновенная, снедь-трава Aegopodium podagraria L.<br />

marta _ ix. amarta<br />

martorqa _ `martorqa daafxike da uyrCole...~ `Tbili martorqa da<br />

wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia<br />

martev marxà _ `qarTulad mkuarsa hqÂan~. ix. myuari, ix. bayayi<br />

martÂli _ yrma<br />

marwyvi _ земляника Fragaria vesca L. im. dardala; zm. rW. wiwindera, im.<br />

wiampola; sb. ueli; Wn. kandRu; mgr. càmua, càmcua, wiwimdera,<br />

wiwindara, xvixvinia; svn. basyi, bçsy. ix. sifistoni<br />

marCili _ sami abazi<br />

maslifari _ `alisarCuli aris~<br />

ix. alisarCuli<br />

masmusi _ `ukeTu ÃorcTa keTrisa masmusi gamoeces...~ ucnobia<br />

masra _ ese ars lerwami sazedaos dasaxveveli, gina Tofis wamlis<br />

Casayreli<br />

mastaqi _ mazdaqi _ ix. danamastaki<br />

matatela _ matantela _ Cv. matitela _ горец птичий, гречиха птичья,<br />

спорыш Polygonum aviculare L. s. I. qrT. mamali matitela, Citipura (borjom.<br />

r.); mxv. nayrai, Roris nayrai; TS. WimWiki; rW., lCx. TiaTeria;<br />

gur. matantalai, kerda; qv. im., ing. matatela; mgr. gveriSi lakarti,<br />

kampeti; svn. admek.<br />

matutaki _ matuki _ maWiki, dvrita<br />

maRasi _ ix. balRami<br />

mayaini _ `ZarRvi mexuTe mayaini, rome orTave TvalTa kilosa aris...~<br />

mayvali _ mayuali _ ожина, ежевика Rubus ideaus L. aW., gur. bardi,<br />

bardayvavilai; ing. mayol; Wn. muci; mgr. muci, mucia, durReni,<br />

351


ZàgiriSi muci, omboli Zàgiri, omboli muci; svn. viR, viRv, uRv<br />

(nayofi), Zigir (mcenare). ix. SoqurdRani<br />

mayuali _ `TaTrulad SoqurdRansa hqÂan~. ix. mayvali<br />

maSa _ maSara _ maSaTa _ ix. maSa-lobio<br />

maSa-lobio _ маш Phaseolus aureus (Roxb.)<br />

maCqaTela _ ix. mRamiobi, ix. Ramura<br />

maxmuri _ `iis zeTiTa Seqnili malayurisa da maxmurisa da laviwisa<br />

beWamdis amiT izeldes...~ ucnobia<br />

maxoxi _ qatos mJave wveni. qatosagan Semzadebuli SeWamadi<br />

majuni _ samkurnalwamlo saSualebaTa erT-erTi saxe, Semzadebuli<br />

sqeli fafebis saxiT<br />

mbali _ ix. bali<br />

mglis tota _ ix. qristesbeWeda, ix. mglistota<br />

mglis xorxa _ бодяк седой Cirsius incanun Fisch. TS. yanis nari; zm. im.<br />

anZla; okr. kaxa; im. kaxoura; rW. glixorxa; sb. mglisxorxa; mgr.<br />

virsakvara; svn. yeriS cçg; ing. yanRali. ix. luqi<br />

mgrgvali wamali _ mrgvali balaxa леонтица Смирнова Leontice smirnowii<br />

Trautv.<br />

mdog _ mdogvi _ горчица Sinapis qrT., kx., aW. xardali; gur. dogvi; mgr.<br />

dongi. ix. Tara, ix. xardali<br />

mzesumzira _ подсолнух, подсолнечник Helianthus annus L. qr. lilifara,<br />

mzeWvrita; kx. mzeuWvrita; msx. misinZira; aW. mzisaqciela; svn.<br />

luvrusu Sdix.<br />

mTxunveli _ Txunela<br />

melis kuda _ ix. farsmanduki<br />

mikrisi _ ix. nikrisi<br />

mistanagi _ ix. saxamebeli<br />

miwalebi _ ix. arjaspi<br />

mixaki _ гвоздика Dianthus<br />

mistli _ `wamali mistlisa...~ ucnobia<br />

mkali _ mkalia _ mxltomeli mkali _ kalia aziuri (mZlevari)<br />

азиатская (перелетная) саранча Locusta migratowa<br />

mkedi _ momsxo Zafi<br />

mkos _ ucnobia<br />

mkrdovani _ mkerdis tkiviliT daavadebuli. mkerdis satkivari<br />

mogla _ danayva<br />

352


moloqa _ ix. balba<br />

mori _ mamakacis aso sarcxÂneli<br />

mombalixi _ ucnobia<br />

morCÂ _ norCi. axali mozardi `romeli Zewnisa zeda dampalsa morCÂ<br />

amovides...~<br />

mosafari _ `mosafari _ yviTelisa wveniTa Sezile...~ ucnobia<br />

mofasili _ `kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa...~ ucnobia<br />

mocxari _ смородина Ribes TS., fS., xvs. aluda; mxv. xunwi, xunwai; mT.<br />

mocxari. ix. abulasa<br />

mJavana, mJauna _ щавель кислый Rumex acetosa L. fS., xvs., TS. mJavana, mJavia;<br />

mxv., mT. masistara; TS. mecxvaris mJavia; qv. rW. mJave Rvalo; zm. rW.<br />

mJavela; ing. JvanaÁ; svn. murTxvçli, JavelaÁ.<br />

mJola _ ix. Jolo<br />

mravalZarRva _ подорожник большой, попутник Plantago major L. qrT., kx., msx.,<br />

jvx. lavaZarRva; mxv., mT., fS., xvs. lavarZaRa, cxraZarRva; xvs.<br />

mogzaura; qv. im. bambaZarRva; gur ZarRva-ZarRva; aW. beraZarRva; ing.<br />

sahyizi foTol; Wn. balazaRi, SqviTdamai; mgr. majarRvia, majar-<br />

Rvalaia, majerRvaia; svn. màZaarRvool, muxvtel, majarRol, SvarçS<br />

bale, mudruwa. ix. yantarioni<br />

msivni _ simsivne<br />

msxali _ sxali _ груша культурная Pyrus sp. div. cult. gur. sxali; Wn.<br />

mcxuli; mgr. sxuli; svn. vicx, icx.<br />

muzafari _ flavi zafraniT. xorciTa da mwvanileuliT (mxaleuliT)<br />

damzadebuli SeWamadi<br />

mukaSari _ daRerRili cercvi<br />

mukli _ `qvaÁ sakmeli romelsa mukli hqÂan~. ucnobia<br />

mulasali _ mulasi _ Tafl wyali<br />

mumia _ vulkanuri warmoSobis biologiurad aqtiuri nivTiereba<br />

Mumio<br />

mumrRvani _ mumruRani _ (sp. `mum~ cvili, `ruRan~ zeTi). sacxi cvilisa<br />

da zeTisgan<br />

mumfaravi _ (sp. `maharavin~). ix. jadvari<br />

musaqi _ `zeTis xilis zeTsa hqvian~<br />

ix. zeTis xili<br />

muni _ mReri da xora samiv mReria uadviles uZnelesi. ix. yuba<br />

murdasangi _ tyviis Jangi Plumbum oxydatum<br />

353


murdi _ muri _ murti _ muyli _ surnelovani fisi balzamis xisgan.<br />

ix. balzamis xe<br />

murTagive _ `murTagive qeni da zardaCubi da abutarati~. ucnobia<br />

murki _ kombostoT ZirT xviti<br />

mutbiR _ `ese cxro sxvis cxrosgan uaresi cxro aris, amisi siyviTle<br />

iarayansa hgavs~. ucnobia<br />

mutyali _ mityali _ dram naxevari<br />

m(u)yli azraki _ `fiWvis gozasa hqvian~ laJvardisferi an mowiTalo<br />

fisi. Gummi Resina Bedellium mcenarisagan Heudelotia Africana Guillemet<br />

Perottet<br />

muclieri _ mucela _ `yvanas seni~. ix. yvana, ix. siji<br />

muSaraTi _ `eqvsjer samTa ufrosi varskvlavi aris~. (arab. `muSTari~)<br />

iupiteri _ cTomili varskvlavi<br />

muSki _ Moschus muschiferus L., muSkis saTesle jirkvlebidan miRebuli<br />

surnelovani siTxe Muschus _ muskusi. ix. debvardebi, ix. TafaTa, ix.<br />

tusc, ix. yaSaya<br />

muSkuSa _ ix. muSki<br />

muSma _ `qunjiTsa hqÂan~. ix. qunjiTi<br />

muxa _ дуб Quercus qv. im., aW. rko; Wn. Wkoni; mgr. Wyoni; svn. jãra, jira,<br />

jihra. ix. rko<br />

muxudo _ нут, бараний горох, нагут, гороховник, турецкий горох Cicer arietinum kx.<br />

sisiri; qzy. ciciri; sb. erevindi.<br />

mRamiobi _ Ramura _ Miytis miytis<br />

mReri _ Zneli muni<br />

mRili _ Wua unji gamryuneli. ix. Wua<br />

mRirdveli _ ucnobia<br />

mRrialtvelaÁ _ `wyalsa zis~. `romeli wyalsa Sina mRriantveli...~<br />

ucnobia.<br />

myavis kuda _ ix. farsmanduki<br />

myavi _ TriTinasa hgavs, patara oTxfexaa. ucnobia<br />

myuari _ mkuari. ix. bayayi<br />

mSala _ mSrala. ix. svia<br />

mCore _ `ZaRlisa da mÃecis skore~. ix. skore, ix. nexvi<br />

mcercneli _ mcercnelisaTÂs _ `pirsa, romelsa mcercneli iyos~.<br />

ucnobia<br />

mZovari _ mZoara _ muwuki TmaT macÂnebeli<br />

354


mwikuli _ ars yovelive Semsvreli gvamisa. ix. baya<br />

mwyavi _ wyavi лавровишня Laurocerasus officinalis Roem. qrT. Cqeri; qv. rW.,<br />

lCx. Skeri; zm. rW. leSkeri, leSki; sb. mwyavi, Wn. mwko, mwkoli, wu;<br />

mgr. wyili, wyi, wyivi, wyovi, wyoi; svn. wyev, wyav.<br />

mwyazari _ (fS., rW.) morTuli, moxdenili, koxta, cocxali, mardi,<br />

fxiani, marjve<br />

mWada _ остянка курчаволистная Oplismenus undulatifolius (Ard.) P.B. im. tyis<br />

glerta; zm. im. eSmakis fexi, tyis Worikana; gur. Wada-Wada; mgr.<br />

mafatia, maWkidia.<br />

mWameli _ wyluli kirCxibi. ix. kui, ix. sWameli<br />

mWnavi _ ix. circeli<br />

mjdomi _ SiganSi didi muwuki. simsivne<br />

n<br />

nabi _ nabti _ nabd _ `gulis, gin majasis cema~<br />

nazla _ surdo, katari, anTeba zeda sasunTqi organoebis<br />

naki _ naklebi<br />

namali _ nalma _ mRieris erT-erTi saxe _ Anthrax<br />

nanaskunda _ `Tamarindsa hqvian~. ix. Tamrindi<br />

nanaxiva _ nanxua _ ix. solinji<br />

naJvi _ naJÂi _ fiWvis kakali. ix. fiWvi<br />

nardangi _ nardana _ broweulis SarbaTi<br />

narinji _ апельсин горький, померанец, бигарадия Citrus aurantium L. Wn. aranZi,<br />

araranci; mgr. Wvaxe forToxali. ix. Turinji<br />

naris lurji _ lurji nari, lurjekala синеголовник Eryngium coeruleum<br />

M.B. msx., fS. narcecxla; C. Savwewela<br />

narifari _ `sxva niSani gamomavalisa, ...amisaTvis uZaxian, rome tani<br />

cecxliviTa enTebodes...~ ucnobia<br />

nasaia _ ZarRvi ese quslsa zemoT aris<br />

nata _ moqnili tyavi, ix. TalaTini<br />

nafsi _ nafazi _ `Tu suli ugubdebodes nafsisa niSani aris~. ix.<br />

ziyinafazi<br />

naRvela _ горечавка Gentiana kx., msx. asisTava; jvx. maiasilis balaxi;<br />

TS. mwaria, babluara, mamis yvavili; erwo Sxama; lCx. gvrita; gur.<br />

355


qarSota; aW. asisTava, berZnuli endro, Sxama; svn. arsTav. ix.<br />

jintiani<br />

nacarqaTama _ qaTamnacara _ марь Chenopodium umTavresad Ch. Album L.<br />

qrT., kx. mxali; TS. TaTabo; mxv. TaTamai, erbovana; msx. nacarbnevia,<br />

nacarbnia; jvx. qaTmaTo; im. qaTanacara, qaTamnacara; lCx. moWarxlue;<br />

gur. qorafa, nacara; mgr. Ce jumene, qorofe, qerofe; svn. mesgela,<br />

mesgvla, muskvila.<br />

nacartuta _ nacrisferi tutaÁ _ tuti ese ars nacris wveni kumpasaTÂs;<br />

gina gvarjilis miwis wveni sagvarjiled da misTanani.<br />

naci _ nawyli<br />

nawyenis wamali _ igive nawyenis balaxi. ix. Savbalaxa<br />

naÃWi _ naxWi _ usuloze amoWrili<br />

nego _ ukvdava цмин, бессмертник иммортель Helichrysum, mTis nego, svarna.<br />

nezui _ dedali<br />

nergmani _ `iisa Ziri da nergmanisa Ziri~. ucnobia<br />

nes _ дыня Melo sativus Sageret. ing. nes; Wn. kavoni; mgr., svn. Sinka.<br />

nexvi _ mcoxnelTa ganavali<br />

nefis gvirgvina _ `nefis gvirgvina svi. irgas gavs da suli ar udis~<br />

ucnobia<br />

niaxura _ лютик ползучий Ranunculus repens L. kx., gur. wylis niaxura,<br />

niaxura-balaxi; qv. rW. wylis lobio; aW. WanWaxurai.<br />

niaxuri _ сельдерей Apium groveolens L. mgr. sona. ix. sazlaoz<br />

nigozi _ ix. kakali<br />

nikrisi _ подагра Podagra. ix. mikrisi<br />

niori _ чеснок Allium sativum L. mxv. nivari; ing. nigor; Wn. lei, leri; svn.<br />

nivra<br />

niSastaki _ niSastagi _ ix. saxamebeli.<br />

niSo _ ix. niSastaki<br />

nuki _ wonis erTeuli<br />

nura _ balanT gasacÂnavi wamali<br />

nurtaki _ nuartki. ix. Sadanji, ix. kanafi<br />

nuSi _ миндаль Amygdalus<br />

ozorT _ subuqi xiTa<br />

356<br />

o


omaini _ frinvelia, miminos umciresia, haerSi mfrinavia, dajdeba,<br />

buzis WamiT hcxondebis,<br />

ombalo _ мята блошная, м. луговая, блоховник, полей-трава Mentha pulegium L.<br />

gur. umbalo; mgr. ombale, ombali.<br />

ontkofa _ можжуха, мохунка, мошнуха, пузырная вишня, песья вишня Physalis<br />

alkekengi L. qrT. onTqofa; kx. dudRubo, dudgubo dudRubela; fS.<br />

dudRuba, dRubdRuba; rW., lCx. babuStela; gur. katayvera, otyaCua;<br />

ing. zaRli, ziv; aW. satkaCuna; zm. rW. ontkofila, otkofila; mgr.<br />

tyvatyvacia, yuaSi mapaSqinia; svn. Jànti<br />

opani _ upani _ ix. sakpinaWi, ix. qaqinaji, ix. dudRubo, ix. Ziramo<br />

orovandi _ лопух Arctium mxv. faTari; qrT., kx., mxv., mT., fS., TS.<br />

Zirxvena; msx. RalaRunta; xvs. dilxvena; sb. delxvina; lCx., qv. rW.,<br />

zm. im. ReleRunta, RelaRunta; mT. rW. RorifuSa; gur., im. olaRua,<br />

oxakua, oxakue, oxokua; ing. zérxunaÁ, zérxvina; C. RulaRuna; mgr.<br />

uCa-tya; svn. yvalmaC. ix. Zirxvena<br />

orferi _ медуница Pulmonaria mollissima A. Kerner kx. filtvis balaxi; okr.<br />

kokoCi; zm. im. xaverda.<br />

oryura _ парнолистник Zygophyllum fabago L. smx. Wapaluka. ix. Wapaluki<br />

osero _ чернокорень имеретинский Cynoglossum imeretinum Kusn. zm. im.<br />

bizRao; qv. im., gur. oxatua. ix. oxatevei<br />

ospi _ чечевица Lens culinaris Medic. l.k. murdumaqi; svn. qirs, qirc.<br />

ospotri _ osopintro _ oCopentre _ карпезиум чернобыльниковый Carpesium<br />

abrotanoides L. gur. osopontro; mgr. osurtofu.<br />

osurnela _ orsunela. ix. ifnura<br />

ofa _ `cxenis qaCaCis seni~<br />

oSindari _ `sxuaÁ sasmeli oSindrisa, romeli uSvelis zmastsa~.<br />

ucnobia<br />

oSnani _ `mokaluli oSnani~, soda, Sulsola, soda _ sodis Semcveli<br />

yarRani.<br />

oSoSa _ будра Glechoma hederacea L. kx. oSoSo; im. oSoSua; lCx. voSoSe;<br />

gur. oSmeSa; ing. JinJiralai; mgr. oSoSia.<br />

oxraxuSi _ петрушка Petroselinum crispus (Mill.) Nym. (=P. sativum Hoffm.) qzy.<br />

oxraxoSi; qrT. maRdanozi; TS. makidoneli; gur., aW. makido; sb.<br />

makidoni; vxSt. makedoni, petruSka; Wn. Ramso, Rramso, WiWami; mgr.<br />

makindoli.<br />

357


oxatevei _ oxatuva. ix. osero<br />

p<br />

pagiJati _ `qalbana, pagitaJi cxariTa ZmriTa gadgine...~ ucnobia<br />

palo _ mcire mana, ix. mana, ix. margili.<br />

panta _ груша кавказская дикая Pyrus caucasica A. Fed. zm. rW. panta-msxali; rW.,<br />

qv. im. Wkuta-msxali; lCx. Wkuta; zm. im. jarWi; gur. kviWiWi, kviWiWimsxali;<br />

ing. WirWima; Wn. mtkui mcxuli; mgr. pante sxuli. kvetele<br />

sxuli, tyari sxuli, Wiku sxuli; svn. gowo vicx. ix. WiWkva<br />

pasmagi _ `sworad Seazave da pasmagiTa Ãeli auvse...~ ucnobia<br />

patarZala _ воловик Anchusa italica Retz. rW., zm. im. Zroxiena. ix. gaazbana<br />

patarZlis yvavili _ Tavqvia yvavili, Tavdayira фуксия шаровидная<br />

Fuchsia globosa Lindl. qv. qrT. xevarda, sayura; kx. feria; qzy. zaaris<br />

yvavili. ix. xevarta<br />

patruqi _ 1. filTa. mosxod Segrexili bambis Zafi sanTelSi, an<br />

WraqSi, Casatanebeli mosakideblad da asanTebad. 2. ukana karSi<br />

(gvamSi) Sesadebi sanTeli. 3. iaraSi Casadebi gasanTluli Zafi. ix.<br />

Safi<br />

paSta _ erTi qrTili marculis wona<br />

paWiWi _ xevsuruli winda<br />

peruli _ qafi<br />

pilos Zuali _ spilos Zvali<br />

pilpili _ перец черный Piper nigrum L. sb. mgorvala; gur., im. gorvali; Wn.<br />

Seuli pipei.<br />

pipila _ wiwaka перец стручковый, п. красный, паприка Capsicum annuum L. im.,<br />

lCx., gur. pimpili; mT. rW. pipila, pimpila; aW. surunji, pirpilo;<br />

ing. pirpil; Wn. pipei; mgr. zarfana, zafana; svn. pimpilaÁ, Zafana; C.<br />

darupilpili.<br />

pirimze _ фелипея красная, волчек красный Phelypaea coccinea (M.B.) Poir. gr. kx.,<br />

smx. Cibuxa, Crdilis lamaza.<br />

pirdaqceuli _ ix. layva<br />

pirwminda _ дубница, живучка Ajuga genevensis L. da A. reptans L. msx. buxaxi;<br />

im., lCx. RoriWakunteli; gur. RoriSaraSela, RorisaCeCela; mgr.<br />

CeiSele, ceiSare, SeeSela, ceSale, TvaTvi<br />

pispiWi _ `spastaoni ori marcuali, pirpiWi equsi drami...~ ucnobia<br />

358


pitna _ мята Mentha j. pitnaki; mgr. pitine; svn. minToor, minTÍ.<br />

pitna veluri _ tyis pitna _ мята лесная, м. русская Mentha longifolia (L.) Huds.<br />

(=M. silvestris L.) kx. pitnura; qrT. cxenis pitna; qrT., zm. im. viripitna;<br />

qv. im. cxenipitna; aW. tenco; mgr. ÀvalmiTa, ÀvalminTa, svn. minTv,<br />

minTÍ, minToor, tyçr minTv.<br />

poxli _ poxili _ msuqani<br />

poWoWiki _ TeZosTavis sabrunavi Zvali<br />

prasa _ поррей, лук поррей Allium porrum L. im. prasi; Wn. paskia, praskia,<br />

WiWami; mgr. purasqia.<br />

J<br />

Jangara, Jangaro _ sini spilenZisagan. ix. jangara<br />

JivJivi _ JivJiva _ bizbizela парижская красавица Coreopsis tinctoria Nutt. kx.<br />

JivJiva<br />

Jolo _ Jola _ mJolo малина Rubus idaeus L. (=R. idaeus L. var. buschii Rozan).<br />

fS. Joli; mT. mJvali, mJoli; mxv. qubi; xvs. Rvafi, xvafi; TS. Rvafa,<br />

xvafa; msx. Jvalo; zm. rW. Jola; ing. qérai; sb. xofa; Wn. daZi kandRu;<br />

mgr. imRva, inRva, baRiS muci; svn. inRa. ix. mJola<br />

JunJruki _ звездчатка, мокрица, Stellaria media (L.) Cyr. qrT., kx. junjruko,<br />

junjruki; mxv. wvrili mxalai, Citis Tolai, wvrilmxalai, osurmxalai;<br />

mT. osuri mxali; msx. nacara; qv. im. bowva; zm. im. bowowia; gur.<br />

bowowo, bowowua, sirisua; okr. kinka; aW. JriWa.<br />

r<br />

rabasa Sixusa _ `rome aTrTolebdes, acivebdes, zamTris sicivesa dia<br />

ewyinos~. ucnobia<br />

raziane _ raziani _ raziana _ ix. didi kama, ix. SifiTi<br />

ramangi _ `sanagiTa, ramangiTa... Seiqmen... ucnobia<br />

rapTeli _ rahTeli _ `pilpila da rapTeli...~ ucnobia<br />

rasuRanav _ ZarRvi `rome cxviris Tavsa aris~<br />

raSa _ `Ãelis TrTolasa hqvian~. пляска св. Витта<br />

raxi _ erTnaxadi arayi<br />

revandi _ ревень Rheum<br />

359


valisa WurWeli _ rvali ese ars: spilenZTa da kalaTa Sereven da<br />

mas STamoasxamen sarekel zarad, linad da eJunad oxrisa da Ãma<br />

JRerisaTÂs.<br />

rTxmeli _ ix. Cveulebrivi muryani<br />

rkinawida _ rkinisa da ilekros nadnobi, ix. ilekro<br />

rko _ muxis xis nayofi Glandes Quercus mcenarisagan Quercus robur et Quercus<br />

Pedunculata Willd.<br />

rku _ `magari da simsivne sdeus balRamis guari iyos~. ix. kui<br />

rubi _ sirofi, tkbili naxarSi wveni, murabis wveni, julabi<br />

rubisusi _ wamlebSi Sesarevi fqvili samkurnalo mcenaris marcvlebisa<br />

da sirofisagan<br />

ruTuba _ `xurmas hqvian~. ix. xurma.<br />

ruyuser _ `zardaCos hqvian~. ix. zardanCo.<br />

rZiana _ молочай Euphorbia TS. balRamis balaxi, balRama; mxv., mT. rZevana,<br />

erZevana; rW. merZevala; lCx. merZeule; rW., lCx., im., gur. rZiarZia;<br />

ing. ziana; mgr. mabJalia, mavJalia, mebJalie; svn. màlàjool. ix.<br />

farfioni, ix. ziana<br />

rcni SaSfarana _ `SroSanasa hqvian~<br />

ix. SroSana<br />

s<br />

sabri _ sasri _ aloe _ алоэ, столетник Aloё sb. sabri, azua.<br />

sagrwyile _ sakrwyile _ sarwyilia _ ix. wiTeli gvirila<br />

sagurkveli _ swori nawlavi Rectum<br />

sadarki _ ix. gvirila<br />

sadaT _ `damwvari grili da Ãmelia, kbilsa gaaTeTrebs da Zirsa<br />

daumagrebs~. ucnobia<br />

sadalni _ `yuris ukana ZarRvi~<br />

sadanaji _ kanafis Tesli. ix. kanafi, ix. nurtaki, ix. Sadanji<br />

sadaqsari _ SeWamadi kurdRlis xorcidan damzadebuli, Sezavebuli<br />

nivriT, nigvziT, ZmriT, mawvniT da xaxviT.<br />

sadajindi _ ix. induri nardi.<br />

sadapi _ sadafi _ sadafa _ sudabi. ix. tegani<br />

sadli _ `qeris fqvili, sadlisa, dafaCi darbandiTa tle qen...~<br />

ucnobia<br />

sadrekeli _ yiflibandi. ix. iafux<br />

360


savaTi _ safaTi дрожа Otis tarta L.<br />

sazamTro _ Cveulebrivi sazamTro _ арбуз съедобный, кавун Citrullus vulgaris<br />

Schrad. kx. yarfuzi; dsvl. xaburzaki, xarbuzaki, xabuzraki; sb.<br />

melsapeponi; Wn. karpuzi; mgr. xaburzaki; svn. xarbuz.<br />

sazlaoz _ `velurisa niaxurisa Teslsa hqvian~. ix. niaxuri<br />

saTari _ ix. TavSava<br />

saTriWi _ saTareWi _ `solinjani da basbasi da saTriWi danaye~.<br />

ucnobia<br />

sakamoneai _ sakamonia _ sakamunia _ sayamunia _ sakamuni (gomfisi, romelic<br />

mcenare Convolvulus Scamonia-sagan miiReba. ix. mamudia, ix.<br />

Skamunia<br />

sakmeveli _ fisia sakmlis xisagan miRebuli. ix. sakmeli, ix. qundari<br />

sakmeli _ sakmeveli _ ладанник Cistus Creticum L. aW. oklakuncxa, Tikniyura.<br />

sakpinaWi _ saqbinaji qalbanasa hqvian. ix. qalbana, ix. jaroti<br />

sala _ moZravi simsivne. `xanazirsa hgavs, magram xanazira ar iZvris<br />

da sala iZvris...~ lipoma, aTeroma, cistadenoma. ix. xanazira<br />

salaTa _ салат, латук Lactuca sativa L. ix. yrdeli, ix. xavarti<br />

salbuni _ malamo<br />

salda _ ix. walika<br />

saliba _ `saliba surosa hqvian~. ix. suro<br />

salixa _ ix. dariCini<br />

salmoba _ satkivari<br />

samTlis Tixa _ `Tbili samTlis Tixa Semosdevi xSiraT...~ ucnobia<br />

samiTi _ `somxurad cerecosa hqÂan~. ix. didi kama<br />

samkurnalo ZiZo _ донник лекарственный, буркун Melilotus officinalis (L.) Desr.<br />

qrT., jvx. viris ionja; erwo ionja; rW. samTiTa; im., lCx. cxenisofa;<br />

ing. barinJ. ix. cxenis ofla. ix. yviTeli ZiZo<br />

samnis qva _ `samnis qva danaye...~ ucnobia<br />

samye _ samyi _ webo, fisi, gomfisi, gummi. ix. samyi arabi<br />

samyi arabi _ (ar. samRi arabi) Gummi Arabicum _ gamxmari fisi<br />

mcenarisagan Acacia tortilis Hayne ix. taWikrezi<br />

samyi _ `TuTubosa hqvia~. ix. TuTubo<br />

samyura _ клевер, трилистник, дятлина, Trifolium ing. venJai, ÁènJaÁ; Wn., mgr.<br />

sumÀuja, sumÀujaSi, tya, tofuri; svn. samyur, pirpil. ix. itrfiali<br />

361


samÃedro _ samxvedro _ ukana nawlavi, samxvedros avadmyofoba _<br />

buasili<br />

sanagi _ sangi _ didi kveri rkinisa<br />

sandali _ sandlis xe. Santalum L.<br />

sandarosi _ `sakmeli~ Sandarcha fisia, romelic Callitris Guadrivalvis anu<br />

Thuja atriculate xisagan miiReba<br />

sanelebeli _ sananebeli _ ese ars raÁca sunneli saWmels Seanelebs:<br />

koWa, pilpili da misTanani<br />

sanfeli _ `mazdaqi karnafeli da sanfeli da asaroni~. ucnobia<br />

sanCoravi _ samCoravi _ mcoxnelTa ukana tani. ix. mCore<br />

sanZuri _ ix. gvirila<br />

sanjabali _ sanjafili _ ix. koWa<br />

saolavi _ `cxenis qaCaCis zeiT~<br />

sapanZili _ `mariama sakmeveli aris~. ix. mariamsakmela<br />

sara _ epilefsia<br />

sarasa _ `sarasa gamowure, Ãeli erTi Seasui~ ucnobia<br />

sarasami _ daavadebaa `romeli ars Tavqedi~. ix. Tavqedi<br />

sardan _ `broweulis marcvali~. ix. broweuli<br />

sarvani _ `Tu cxensa sarvani waekidos da TualTa cremli sdiodes~<br />

saro _ piramiduli kviparozi, gundis xe, кипарис пирамидальный Cupressus<br />

sempervirens L. var. pyramidalis Targ.-Tozz. qrT. mironis xe, xeTufala; sb.<br />

saro, alvis xe; mgr. gundaSi ja.<br />

sartari _ sartani _ `rkusa rqvian~. `magari simsivne, rome rkusa hqen~.<br />

ix. rku, ix. kui<br />

sarCeli _ `mosamarTlesTan Civili~. saCivari<br />

sasrevi _ `ars qva Ãrmada, mangalTa da celTa aRmleseli~<br />

satacuri _ спаржа Asparagus officinalis L.<br />

satkecela _ Wyipanta _ хлопушка Silene wallichiana Klotzsch (=S. commutata<br />

auct.) mxv. satyeSebela; mxv., fS., xvs., TS. mWivana, Wivana; erwo<br />

Wyapinta; aW. tkacuna; svn. latysgànçr, satkecelaÁ.<br />

satfuri _ saTbunebeli<br />

safain _ safini _ vena `koWis siaxles ars SigniT kerZoiT~<br />

safarajali _ `komSsa hqvian~. ix. komSi, ix. bia<br />

saqmuSki _ `saqmuSki... TviTosgan swor swori danaye...~Bix. muSki<br />

saqcevi _ saxsari<br />

362


sawereli _ panariciumi<br />

saxamebeli _ naxSirwyali _ polisaqaridi<br />

saxvavi _ `cerc moiRebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wyaliT da<br />

ganaaxuams saxvavTa...~ ucnobia<br />

sevda _ Savi naRveli, erTi oTx siTxeTagani, romelic humorulpaTologiis<br />

Teoriis mixedviT Sedioda adamianis sxeulis<br />

SemadgenlobaSi. ix. TabiCarum<br />

seli _ лен Linum. ix. qaTani<br />

selima _ selimi _ ZarRvi marcxena xelis neksa da ara TiTsa Sua<br />

ZarRvi<br />

senamiqi _ senemqebi _ semeneqi, ix. sinamaqis xe<br />

seran _ serani _ seerani anu seirani (sp. `seiran~, an `seeran~)<br />

gaseirneba, gareba, gareT ezoSi, an baR-bostanSi.<br />

svia _ хмель Humulus lupulus L. fS., xvs. sve; msx. garmaSo; zm. im. fSala,<br />

mSrala; im., gur. fSalo; aW. Sralai; ing. sèo; Wn. bardi binexi; mgr.<br />

mafSalia, fSale; svn. fSalaÁ, svij. ix. mSala _ mSrala<br />

svintri _ suintra _ купена, соломонова печать Polygonatum umTavresad P.<br />

glaberrinum C. Koch., TS. daTvTJolai; mgr. mariale; svn. qislad. ix.<br />

Sitraji<br />

silbos bediTa _ `ispanaxi silbos bediTa, ulbo da qunjiTi...~<br />

ucnobia<br />

sili _ (arab. `Wleqi~) `ferdisa tkivilsa, rome sili hqvian, mas<br />

uSvelis~. filtvis tuberkulozi<br />

simlarabi _ `Savi xaSxaSi da simlarabi~, ix. samyiarabi<br />

sinamaqis xe _ кассия остролистная сена Cassua acutifolia Deb. fuTfuTa, ix.<br />

senamiqi, sini<br />

singuri _ Zalian wiTeli samxatvro wamali, _ warmoadgens cecxliT<br />

Sezavebul vercxlis wyals anu sindiys, da gogirds. igive kinovari.<br />

Sinnabaris. aqedanve moWirebuli wiTeli feris samxatvro melani<br />

sini _ ix. sinamaqis xe<br />

sinjiti _ ix. unabi<br />

siodorgi _ `mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgisa...~ ucnobia<br />

siona _ sona. ix. niaxuri<br />

siris kvercxi _ siraqlemas kvercxi<br />

363


sirvaSli _ siris vaSli, CitavaSla _ пираканта, кизильник красный Pyracantha<br />

coccinea Roem. qrT., kx., mxv., mT. xSirvaSla; msx. Citawkepla; rW.,<br />

lCx., im. silvaSla, sirvaSla, siris vaSli; zm. rW. rtyemli; mgr.<br />

meliyurZene; svn. laxva visg, xapra visg, laxva uskv.<br />

sisui _ sisvi _ TeTrSav areuli cxovelis balani<br />

sisxa _ zisxa _ zisya, mucela, sisxliT faRaraTi, dizenteria.<br />

sifistoni _ yifistoni _ ix. marwyvi<br />

sitraji _ setraji _ ix Sitraji _ Sitaraj<br />

siqangubini _ siqanjab _ siqanjabini _ samkurnalwamlo saSualebaTa<br />

erT-erTi saxe. TafliT an SaqriT ZmarSi Semzadebuli sasmeli, romelSic<br />

sxvadasxva saxis wamlebs urevdnen<br />

siqarozi _ `siqarozi danaye nigoziTa~ ucnobia<br />

siqilanji _ siqilonja _ ix. feriscvala<br />

siji _ `yvanasa hqvian~. ix. yvana<br />

sklati _ Sali _ imerni mauds uwodeben<br />

skore _ `ganavali~. ix. mCore<br />

sodi _ soTi `qarTulad Tofalxa~. `sodi rome kiperisi hquian~. ix.<br />

Tofalaxi, ix. kviparozi<br />

soinji _ чернушка Nigella sativa L. gur. Savkakala; aW. sisami, cisami; mgr.<br />

uCa kakali; sb., C. ikvlivi; er. surija; C. CoraqoTi; j. CitisTvala,<br />

soniji, solinji. ix. Savkakala<br />

solinjani _ sorinjani _ (sp. `surunj~). ix. soinji<br />

solinji _ soniWi _ ix. soinji<br />

sorotofa _ `sorotofas Ziri~. ucnobia<br />

sosani _ sosani velis сокирки растопыренные Consolida divaricata (Ldb.)<br />

Schröding (=Delphinium divaricatum Ldb.) sosani yanis сокирки восточные<br />

Consolida orientalis (J. Gay) Schrödg (=Delphinium orientale J. Gay)<br />

soRin _ `alTisasa hqvian~ (arab. (halTiT). ix. halTiTi<br />

spandi _ ix. mariamsakmela<br />

spanZli _ spanZeli. ix. ispanaxi.<br />

spastaoni _ `spastaoni ori marcvali~. ucnobia<br />

speti _ umarulio, mineraluri siTxe, Spathium Fusibulae, Fluor mineralis<br />

sparsi _ ix. gandanaÁ, ix. prasa<br />

spaondogori _ spodogori _ spodagari _ `da spodagari, Savi naRveli,<br />

romeli TualTa daudgens~. ucnobia<br />

stagni _ `stagnis furceli da leRvis furceli...~ ucnobia<br />

364


stafilo _ морковь посевная, м. культурная Daucus sativus (Hoffm.) Roehl. ing.<br />

abaJur; mgr. stamfilo.<br />

sudi _ ix. Svria<br />

sumbuli _ `tabolens hqvian~<br />

гиацинт Hyacinthus ix. taboleni, ix. farodan mefeli<br />

suniSi _ `soinjsa hqvian~. ix. soinji<br />

suravandis balaxi _ gvelis suro _ барвинок Vinca kx. miwafarTxa; zm.<br />

im., aW. surovanda, surovandi; im. miwis suro; lCx., okr. surowvrila;<br />

mgr. gveriSi curu, murxvantala.<br />

surinjaloni _ sorinjani (sp. sorinj) suriki. ix. soinji<br />

suro _ mamula _ чернобыльник, бобыльник, забудьки, полынь обыкновенная<br />

Artemisia vulgaris L. mxv. suro; mT. serna, safcqvnela, suro-balaxi; TS.<br />

jorTkuda, furTkuda; xvs., erwo avSani; gur. myrala-balaxi, abzinda;<br />

aW. giauroTi; mgr. oSaSuria, abzinda; svn. voqsolç, màqsçni. ix.<br />

saliba<br />

sursili _ srsuili _ sirsveli<br />

suqTi _ `suqTi muSkisa wona naxevar dramisa~. muSkis aromatuli<br />

siTxe. ix. muSki<br />

sqeda _ ix. dambla<br />

sqinoni _ `aiRe bia mwife, daWar, wyali daasxi... qafi aiRe, Tu<br />

gindodes rome sqinoni Sehqna z(e)da Saqari moayare...~ ucnobia<br />

sWameli _ wyluli kirCxibi. ix. mWameli, ix. kui<br />

sxlis kvanixi _ msxlis kvanixi kvanixi ucnobia<br />

sxlis fuTri _ msxlis fiTri ix. fiTri<br />

t<br />

tabarzati _ t(a)b(a)raza _ tabarzadi _ tabarzi _ `Saqris myinvari<br />

aris~, Saqaryinuli, леденец, ix. qalSaqari<br />

tabela _ птерис критский Pteris cretica L. aW. karastani; mgr. ameraS gvimara.<br />

tablayura _ farTofoTliani WanWyata бересклет широколистный Evonymus<br />

latifolia Mill. qrT. ZaRltabla; fS. kidobana; lCx. ognari; rW., lCx.<br />

WeWketa; msx. SiSmiri; rW., im. boxCuana, xaWapura. ix. WeWketa<br />

tabti _ `Tu cxensa tabdi Seeqnas da muceli sruliad usivdes...~<br />

ucnobia<br />

365


tabaSiri _ tavaSiri _ tapaSiri _ tafSiri _ bambukis muxlebSi<br />

mdgari wveni, romelsac xmaroben samkurnalo mizniT. ix. TaxbaSi<br />

taboleni _ ix. sumbuli, ix. farodan mefeli<br />

tarxuna _ тархун, эстрагон Artemisia dracunculus L. rW., lCx. talxuna.<br />

taWikrezi _ `taWikresi samyi arabsa hquian~. ix. samyi arabi<br />

taxtoxai _ taxtaxa, ix. qaTmiskuWa<br />

tahbiriloqi _ `tahbiriloqi TÂTosagan naxevar drami...~ ucnobia<br />

tegani _ рута, зимозелень Ruta graveolens L. im. Winturia; gur. tagani; aW. tagana;<br />

l.k. mariamsakmela; C. sadafa. ix. sadapi<br />

tenco _ wylis pitna водяная мята Mentha aquatica L. mgr. RejiSi ÀvalmiTa;<br />

svn. minToor, minTÍ, mànToor.<br />

terfi virisa _ ix. viristerfa.<br />

terfi cxenisa _ ix. viristerfa<br />

terfi jorisa _ ix. viristerfa<br />

tibanica _ wyliT orsulobis erT-erTi saxe.<br />

tibri _ `...majuni ... TurbiTisa, romeli yolinjsa gasxsnis, tibrsa<br />

sevdasa gaiRebs...~ ucnobia<br />

tirifi _ ива, верба Salix qrT. nergi; kx. wnori; jvx. tilifi; msx. Zewna;<br />

Wn. souTi; mgr. ziWoni, WiWoni, Zerwa; svn. gànwiS, gunwviS, CiWàànd,<br />

Cijin.<br />

tita _ тюльпан Tulipa<br />

tle _ dasadebeli an wasasmeli wamali<br />

tusc _ ix. muSki<br />

tuta _ ix. xarTuTa<br />

tuxti _ tuRti _ алтей, проскурняк Althaea Officinalis L. msx., jvx. Tuxti;<br />

lCx. duxti; rW. virimoloqa; aW. foxveri. ix. TeTri tuxti, ix. xaTmi<br />

tyemali _ алыча дикая, ткамели Prunus divaricata Ldb. qzy. tyimali; ing.<br />

tyimal; Wn. comuri; mgr. comuri, omuri; svn. bçryven, bçryen.<br />

tyiuri _ Laserpitium latifolium L. Laser trilobum (=Siler trilobum)<br />

u<br />

udi _ udo _ ix. arjmaniki, ix. Savjaga<br />

uznain _ `yuris ukana ZarRvi~<br />

ukaÁ _ ukia _ uncia saafTiaqo wonis zoma<br />

366


ukudava _ ukvdava _ danduri _ портулак Portulaca oleracea L. qzy. katkato;<br />

jvx., msx., rW., lCx., zm. im. msuqana; qv. im. kerata; gur. ukvdava; C., ing.<br />

dandranuka; mgr. vaRuria, uRurale.<br />

ulbo _ ix. Hulbo, ix. Sambalila<br />

umaruli _ pirisaxis gasaspetakebeli da gasalamazebeli kosmetikuri<br />

saSualeba<br />

unabi _ unapi _ ююба, китайский финик, чайлан, унаби, грудная ягода Ziziphus<br />

sativa Gaertn. im, gur. urnabi, ornabi; mgr. urnabi, burnabi.<br />

ungra _ `aiRe ungra da fiWvis fisi...~ ucnobia<br />

unji _ saqoneli<br />

upe _ Wipi<br />

urveba _ `cxenis dafxana~<br />

urvli _ urvili _ `romelsa urvli sWamdes~ SeWirvebuli,<br />

Sewuxebuli, guemuli<br />

urvlis Tesli _ `urvlisa Teslsa zeda yrmis fseli daasxi~ ucnobia<br />

urTxmeli _ urTxeli _ тисс, негной-дерево Taxus umTavresad T. baccata L.<br />

kx., fS., xvs. uTxovari; rW., lCx., im., gur. urTxmela, urTxvela; aW.<br />

mada, urTxmela, satilia; qv. rW. wuTuli; qrT. urTxli; sb. saji;<br />

mgr. urTxeli; svn. urTxel, SçÁra.<br />

uskufi _ `Seqna uskufisa, romeli ergebis balRamsa~ ucnobia<br />

usuli SarbaTi _ Taflnarevi SarbaTi<br />

uSayi _ (danai Cadir iran.) umi kevi<br />

uCuxi _ `muclis Wideba didi~<br />

ucveTela _ чубушник, кавказский жасмин Philadelphus caucasicus Koehne msx.<br />

didgula; kx. xeyvavila; qrT., zm. im. WeWketa; mgr. Taxvantela<br />

ucusuna _ ucuna _ безвременник великолепный Colchicum speciosum Stev. TS.<br />

ucana; zm. rW. ucuni; lCx. SanSvela; gur. Tavniora; gur., aW. saTovlia;<br />

mgr. dàrCe, jirCe, laha gvaja; svn. SçSvli<br />

uZrva _ uZr(a)va _ ix. Ziraki, ix. Zira, ix. zira, ix. ziraqirmani, ix.<br />

kvliavi<br />

f<br />

fazamuniSi _ `lerwmis Ziri, fazamuniSi danaye...~ ucnobia<br />

367


fazari _ `moitane fazari muxudos odeni...~ ese ars qvaÁ naRvelTa<br />

Sina, romeli niamoriTa ufrosad gvarobs. samkurnalod saÃmari. qva-<br />

Taganc iqmnebis fazari romelTame Temsa<br />

faizmiSi _ unda iyos lifazmoSi. piris gamosacdeli, sakbilo, sagemebeli<br />

falasufa majuni _ (arab. `falasufa~, sp. `alasua~) filosofosTa<br />

majuni<br />

falia spilo (sp.) _ ix. dulufi<br />

falRamuni _ (arab. berZ.) erTgvari simsivne<br />

farezi _ zRude; TavSekaveba, gafrTxileba, sifrTxile, daTmoba,<br />

saWmelze uaris Tqma wyenis SiSiT, marxuloba.<br />

farvada _ damalulad, farulad<br />

farvana mdelosi _ луговой мотылек Loxostege sticticalis<br />

farvana (simindis) Rerosi _ стеблевый (кукурузный) мотылек Pyrausta ubilalis<br />

farisi _ ix. avSari, ix. fSati, ix. RafTi<br />

farodan mefeli _ `sumbulsa hqvian~. ix. sumbuli.<br />

farsiauSni _ farsiaoSan _ ix. jaroti, ix. qalbana<br />

farsmanduki _ тысячелистник, деревей, порезник Achillea millefolium L. qrT., kx.,<br />

fS. melikuda, meliskuda; qzy. TavyviTela; xvs. cicaskuda; mT.<br />

melagunda; mxv. mkervala, saWrela; TS. wylulis balaxi; msx., jvx.,<br />

aW. yvaviskuda, yvavkuda, yvakuda, CiCqvis balaxi; rW., im. kravikuda,<br />

qorikuda; lCx. Tagvikuda; ing. wyili-balax; svn. muRmuril. ix.<br />

kraviskudai, ix. meliskuda<br />

farfaraÁ _ farfari _ `dandurica amas hquian da Tuxmajanica~. ix.<br />

danduri. ix. Tuxmaqani<br />

farfioni _ ix. rZiana, ix. ziana<br />

fawala _ tyirpi<br />

fajali _ `boloksa hqvian~. ix. boloki<br />

feriscvala _ морковь дикая Daucus carota L. kx. SuSana, SuSana-balaxi; im.<br />

qinZiloja; gur. siqilonja, qililoja; rW. feriWamia; ing. dényvera;<br />

sb. qinjiloja; mgr. qejeji, qijiloje, tyari kama. ix. siqilanji<br />

feriZi _ `feriZisa Ziri danaye, tfilsa zeda dasdebdi...~ ucnobia<br />

fetui _ fetvi _ просо обыкновенное, бор Panicum miliaceum L. kx. faCxafetvi;<br />

mT. foCiani fetvi; qv. im., gur. Wadi, Wadis-Wadi; lCx. SavWada,<br />

368


Savi Wadi, uruSi; zm. im. wvrili Wadi; sb., C. faCqa; ing. fèt; Wn., mgr.<br />

fati, Wkidi, WkidiSi jkidi; svn. fetv. ix. Savi mWadi<br />

fiTri _ омела Viscum album L. msx. bidna; gur., aW. mada; Wn. Wabu, mcxuli<br />

kaka; mgr. liyvi, leyvi; svn. Wagv, fiTir<br />

filenji _ `senia damgrexeli~. `filenji imas hqvian rome tanis<br />

naxevari dausustdes~. hemiplegia<br />

filfili _ falfili _ ix. darifilfili<br />

fisi _ kupri, Savi webo, gomfisi.<br />

fita _ Tevzia<br />

fiti _ xis qerqis anaZrobi. ix. futi<br />

fityi _ qanTlis tkivilisa amas hqvian ix. qanTeli<br />

fiCxa _ fiCxi _ soko<br />

fiWvi _ сосна Pinus im., aW., msx. katari; mxv. CiraRis xe; TS. Jinaci; er.<br />

pito; svn. gàgib.<br />

folio _ вдовушка, скабиоза Scabiosa<br />

foxuÀri _ foxvera. ix. qatmi<br />

fsinTini _ (a)fsinTini ix. abzinda<br />

fsta _ bustuli фисташка настоящая Pistacia vera L. msx. fistiRi; er.<br />

fustuRi; sb. fista; Wn. istiki<br />

funTuSa _ очиток бледный, о. испанский Sedum pallidum M. B., S. hispanicum L.<br />

msx. efrema; mxv. xorxoSela; kx., rW., im. katiZuZu; lCx., zm. im.<br />

kataZuZu, tatkuna; qv. im. WiWua, boWoWua; im. cicunia; lCx. WuWie,<br />

TeTri kinwa, wiTelkinwa; gur. WuWkutai; aW. kaknisakvnetela,<br />

kaknisaknatura; mgr. puWkutia, WuWkutia. ix. katis ZuZua, ix. WiWua<br />

furisula _ примула, первоцвет, баранчики Primula mgr. joRoriSi nina<br />

fustuki _ fustuqi _ fiustoki _ (sp. `ustuy~). ix. fsta<br />

futi _ ix. fiti<br />

fufuli _ fufali _ fufala _ пальма катеху Areca catechu L.<br />

fuqi _ an fuyi _ sicariele<br />

fuSi _ yvermeti, Tiaqari<br />

fuSruki _ saxvreteli, saxvrepi, sufi<br />

fSati _ лох, джида Elaeagnus. fSati avSnarsa rqvian, purs gamoerevis~<br />

ix. avSnari, ix. farisi, ix. RavTi<br />

q<br />

369


qabri _ `kapari aris~. ix. kapari<br />

qabulialila _ qabuluri alila alila q. qabulidan. ix. alila<br />

qaTani _ ix. seli, tilo<br />

qaTira _ qaTiri _ qTira _ qTiri _ ix. glerZi<br />

qaTmiskuWa, giorgela _ герань голубиная Geranium columbinum L. agreTve G.<br />

molle L., G. pussilum L. kx. wiTelkuWa, qaTmikuWeWa; qzy. qaTmis kuWmaWi;<br />

msx. sisxlbalaxa; zm. im., qv. rW. oqrobeWeda; zm. rW., lCx. qristebeWeda;<br />

gur. tax-taxa, taytaya; aW. dedoflisWipa; mgr. puxa. ix.<br />

taxtoxai<br />

qaTmisqoCora _ гребешок, петуший гребешок Celosia cristata L. sb. wiTela,<br />

Zumela; kx. jijlibo; im. xaverdis yvavili. ix. Zumela<br />

qalami _ `kombostos hqvian~. ix. kombosto<br />

qalakoda _ niuka аронник, клещинец Arum orientale M.B. kx. niuki; fS., xvs.<br />

daTvisterfa; rW., lCx., im. qalakoda; gur. Rvina-Rvina; aW. gulgulai;<br />

mgr. kurdReliSi cuji, Rvind-RumuSi jinji, Rvini do Rumu; svn.<br />

lakoda<br />

qalbana _ ферула галбаноносная Ferula galbaniflua Boiss. sb. bane. ix. jaroti,<br />

ix. farsiauSni, ix. sakpinaWi<br />

qalbasa _ `Tma rom scviodes da gamagrebs, barasa, qalbasa, bayasa<br />

tansa Seqnasa...~ ucnobia<br />

qalona _ `abagi da qalona~ ucnobia<br />

qalSava _ ix. TeTryvavila laSqara<br />

qalSaqari _ Saqaryinuli. ix. tabarzati<br />

qamandrosi _ ix. Warela<br />

qamuni _ ix. zira, ix. kvliavi, ix. Zira, ix. Ziraki, ix. uZrava, ix.<br />

ziraqirmani, ix. gognu.<br />

qanTeli _ Sardis buSti. ix. fityi<br />

qarasa _ `prasasa hqvian~. ix. prasa<br />

qarva _ `ese ars nivTi rame, yÂiTeli, romeli gamoiRebis litovis<br />

zRÂdame, vidre wyalTa Sina ars, lbili ars da ra gamoiRebis,<br />

ganficxnebis. amisTÂs ixilvebis mas Sina jinWveli, buzi, daraÁca,<br />

xolo missa ityÂan romelime TevzTa SavaTa da romelime xeTa<br />

gomizTa da romelime sxvaTa<br />

qarTuli yoCivarda _ дряква весенняя, д. грузинская, цикламен. Cyclamen vernum<br />

Sm. (=C. Ibericum Stev.) qrT., kx. papiyvera; smx. vardiyoCa; mT. paplayvera;<br />

370


W., lCx. koCiota, kawal-kuwala; zm. im. qorCiota, qorCotia, qoCiota,<br />

korCiota, koCiata; qv. im., gur. kvarakunCxa; erwo turiproWa; zm. aW.<br />

yiyvis wamali; vxSt. koCivarda; Wn. kvarSili, qacra; mgr. karakunCxa,<br />

tyvarCelia, tkvarCelia. ix. korCiota<br />

qarta _ qaRaldi<br />

qartili _ qertli `qartli moklas da TmaÁ gaekeTos~.<br />

qarfqini _ `qinZis wveni, qarfqinis wveni pirSi daigubos...~ ucnobia<br />

qasni _ ix. vardkaWaWa<br />

qatmi _ хатьма тюрингенская Lavatera thuringiaca L. lCx. daTvimoloqi, moloqura<br />

qato _ anaqveti, naqveti, anu naqoti, anaceri<br />

qafaradi _ `zRvis qafs hqvian~. ix. zRvis qafi, ix. zabdul bar<br />

qafarcxa _ ix. kapari, ix. qabri<br />

qafuri _ qafuris xe камфарный лавр, камфарное дерево, Cinnamomum camphora<br />

Nees et Eberm.<br />

qaqinaji _ qaqunaji _ ix. ontkofa<br />

qaSanuri _ maRali xarisxis faifuri<br />

qaSveTisa slokini _ ucnobia<br />

qaCaCi _ `cxenisa, virisa da misTanaTa gaupobeli Cliqi~.<br />

qawipari _ qawapar _ mqavani senia qavilis amtexeli<br />

qedi _ kiseri<br />

qeri _ ячмень Hordeum svn. Wàmin<br />

qerqenCofi _ fiWvis ganayari qerqi<br />

qvis qargozi _ qar(a)gozi _ Parmelia caperata (Hoffm) Nyl. (=P. cylisphora Vain)<br />

qv. qrT. qaraqozi<br />

qvabis jgar _ ucnobia<br />

qimetra _ qmetra _ `abzindi da qimetra...~ ucnobia<br />

qinaqinis xe _ хинное дерево Cinchona ix. CofiCini, CubiCini<br />

qinZi _ кишнец, кориандр, кинза Coriandrum sativum L.<br />

qirmani _ qirmeni, qirmenuli, qirmanisa (qirmani _ qalaqi sparseTSi)<br />

qirmanuli CamiCi _ qirmanuli qiSmiSi<br />

qiSuTri an qibuTri _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia<br />

qliavi _ слива Prunus domestica L. qzy. qlivari; Wn. maroSinaS comuri; svn.<br />

qilvçrd, qilvari, qilÁav, qirvçd.<br />

qondari _ чабер садовый Satureji hortensis L. ix. mazarguSi<br />

371


qorafi _ клен красивый Acer laetum C.A.M. qrT. nekerCxali; qv. qrT. lekf;<br />

TS. lekis xe; zm. im. leki; gur. lekerCxali; aW. lekmakenCxa,<br />

lekmakurCxa; sb. korafi; Wn. barna; mgr. inWa, cxali; svn. fixvra.<br />

qoqi _ qoq-saRizi кок-сагыз Taraxacum koksaghyz Rodin<br />

qreavsi _ qrievsi (sp. `qaras~). ix. arjakeli, ix. karosi<br />

qrTili _ mravalmwkriviani qeri _ ячмень многорядный Hordeum sativum Jess.<br />

ssp. vulgare L. qrT., kx. ZvelTesli, Zveli Tesli, eqvskuTxa qeri,<br />

oTxkuTxa qeri; xvs., fS. CaraTi, Caradi; sb. qrTili; rW. koberi qeri.<br />

qristesbeWeda _ подлесник, трепешник Sanicula europaea L. im. mglisfexa; aW.<br />

mglistota; mgr. turaSi kuCxi, qristeSi beWedi, qajis sona. ix.<br />

mglistota<br />

qristesisxla _ чистотел Chelidonium majus L. xvs. sisxli-balaxi; qzy.<br />

yoris yayaCo; rW., lCx. cxenisofa; aW. qarcecxla, sayviTlo; ing.<br />

sérsélai wamal; mgr. nawifu, nawifi, jaSi zisxiri; svn. màRfi<br />

melild, WediS melild. ix. cxenis ofla<br />

qua _ `Tuxmaqani, quas Tesli erTgan danaye~ ucnobia<br />

quda _ `qudas Tesli erTi drami...~ ucnobia<br />

quTubi _ kanis muwukebia<br />

quli _ `alila da quli yovel dilaTa sWamos~ ucnobia<br />

qu(me)li _ Ãalis fqvili<br />

quSuTo _ `yvavilisa quSuTosa imisTvis kargi aris...~ ucnobia<br />

quSumi _ `qasnis Tesli da quSumi anisiani...~ ucnobia<br />

qundari _ `sakmeveli aris~. ix. sakmeveli<br />

qundru _ TeTri sakmelia, ix. gundruki.<br />

qunjiTi _ qunjiti _ qunjuTi _ ix. muSma, ix. Sirbaxti.<br />

quSi _ Zveli Ãvela<br />

quSti _ qusti _ ix. yusti, ix. kostai<br />

R<br />

Rarizi _ `damus hqvian~ ix. jinWari<br />

RafTi _ RifTa _ RafiTi ix. fSati<br />

R(e)rRedi _ RerReti _ bati _ гусь<br />

Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura; im., rW.<br />

margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C.<br />

Rortkeci; mgr. jaSqvidu.<br />

372


Rvia _ RÂa _ можжевельник, арча Juniperus qrT. (mcxeTa, saguramo) tuia;<br />

qzy. Rvio; ing. arCan; aW. odaRaji; scn. Wyeri, Wyeru.<br />

Rvina _ рябчик кавказский Fritillaria caucasica L.<br />

Rvin(i)o _ сыроежка сиренево-зеленая Russula cyanoxantha Fr.<br />

RviWila _ RinWila _ RvinWila _ mZromi<br />

Risanlisuri _ `ifnis Tesli~. ix. ifani<br />

Rolo _ Rualo _ Rvalo _ щавель, дикий крупнолистный Rumex-is veluri<br />

saxeobani mxv., fS., xvs. Wekari, Wekara; TS. Wirtali; msx., im., rW.,<br />

lCx., aW., Wn. Rvalo; gur. midi-modi; Wn. n.m. Rvalo, Rvalu; mgr. kumxa;<br />

kumunTxuri, oRvalo; svn. telefi.<br />

Romi _ гоми, чумиза, чумица, просо итальянское Setaria italica L. gur. Romis-<br />

Romi, Cxori; Wn. qurumi, nCxvai, nCxvari; mgr. Rumu, RumuSi Rumu,<br />

Cxveri.<br />

RorTeli _ RorTa _ `mgorvala senia msxmo~<br />

Roris birka _ дурнишник обыкновенный, д. восточный Xanthium strumarium L.<br />

Roris Cai _ Roris Caimela _<br />

ix. gobiscxvira<br />

Roris Cxikela _ Roris Cxrinkeli _ Roris ganavali<br />

RraWa _ `ZvalTa da rbilT saSuali~<br />

Rriankali _ morieli, скорпион<br />

RudoRudi _ `sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis~. ix. mjdomi<br />

y<br />

yava _ кофе Coffea Wn. kave.<br />

yaTrani _ fiWvis gomfisi. ix. fiWvi<br />

yaisumi _ (arab. `kaisum~, an `yaisum~) saRmrTo xe, ukvdava. Abrotonum<br />

yalia _ ix. kalia<br />

yamarlili _ `faras hqvian~. ucnobia<br />

yanis ia _ фиалка полевая Viola arvensis Murray kx. kaca-ia, kara-qula,<br />

aznaura; rW., okr. dedofala; qv. rW. saymawvilo; zm. rW. saboSiano;<br />

zm. im. kiWmaWia, xaWapura.<br />

yantarioni _ ix. mravalZarRva<br />

yarafili _ karafili _ baRis mixaki _ гвоздика садовая, г. голландская<br />

Dianthus caryophyllus L. sb. yaramfilis yvavili.<br />

373


yafayani _ xafayani, `Tu guli uZgerdes yafayanisa niSani aris~.<br />

taqikardia<br />

yayaCo _ мак Papaver somniforum L. xvs. vardi ix. Sayiymana<br />

yayula _ ix. ili<br />

yaSaya _ ix. muSki<br />

yaWis sabeli _ gamoxarSuli boJis selze usxosa bawari ix. boJi, ix.<br />

yaWi<br />

yaWi _ abreSumis parki, кокон boJi gamoxarSuli, шелк-сырецъ; yaWis Wia<br />

_ шелковичный червь<br />

yvana _ sneulis gaxsniT yofnis dros, stomaqSi Wra da zidili gareT<br />

gamosasvlelad motyuebiT. ix. muclieri, ix. siji<br />

yviTeli alila _ (sp. `halilaÁ zard~) ix. alila<br />

yviTeli koWa _ желтый имбирь, желтый корень, Corcuma longa L<br />

yviTeli murdasangi _ ix. murdasangi<br />

yviTeli nura _ ix. nura<br />

yviTeli sakmeveli _ ix. sakmeveli<br />

yviTeli ZiZo _ ix. samkurnalo ZiZo<br />

yia _ sasule<br />

yizi _ `yizi davÂ, Sublsa wmida SanTisa wueri Seec...~ ucnobia<br />

yilaRi _ `yilaRi amas hqvian, (Tma) grZlad scvivis da tyavica asZvrebis<br />

Txlad gveliviTa...~<br />

yifali _ kefali Vena cephalica<br />

yiWaxari _ `yiWaxrisa Ziri moxarSe, danaye~. ucnobia<br />

yorWi _ yurWi _ frinvelia _ mazara<br />

yrdeli _ ix. salaTa, ix. xavarti<br />

yuavili _ infeqciuri daavadeba<br />

yuba _ ix. muni<br />

yulfa – yurfi _ yuirfi, ix. wnori<br />

yursi _ kueri, kveri<br />

yurRuna _ `Tu cxensa yurRuna waekidos...~ ucnobia<br />

yurZeni _ ix. vazi<br />

yusti _ ix. lefSura, ix. kostai, ix. quSti<br />

yuyia _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia<br />

S<br />

Sabieri _ `abi SabieriTa da abi yuyiaTa...~ ucnobia<br />

374


Sadanji _ Sadraji _ `kanafis Tesli~, ix. nurtaki, ix. kanafi<br />

SavasaSavas _ `avi seni aris da misgan iqnebis mkerdis tkivili~,<br />

ucnobia<br />

Savbalaxa _ пустырник Leonurus quinquelobatus Gilib. kx. nawyenis balaxi; jvx.<br />

kanafa-balaxi, ZaRla-WinWari, ZaRlWinWari.<br />

Savdain _ ZarRvi `rome orTa bageTa arian~<br />

Savi alilaÁ _ ix. alilaÁ<br />

Savi alilaÁ _ (sp. halilai siah). ix. alilaÁ<br />

Savi askili _ шиповник колючейший Rosa spinosissima L. TS. Saveskala; mxv.<br />

daTvis eskala.<br />

Savi ayiro _ Savi yeliani gogra<br />

Savi bJola _ ix. TuTa<br />

Savi mWadi ix. fetvi<br />

Savi naRveli _ ix. sevda<br />

Savi kevi _ Savi sakmeveli _ Savi fisi. ix. sakmeveli<br />

Savi wamali _ Savwamala _ норичник узловатый Scrophularia nodosa L. qrT.<br />

medgari; TS. Savlaxtara; qv. im. Savbalaxa; gur. Savgiorga; C. Savfurcela;<br />

mgr. beJane, gergeuCa, gergouCa, Tiadoris balaxi.<br />

Savkakla _ ix. soinji<br />

Savjaga, jRardala _ крушина Палласа, кустовник, дирасучка Rhamnus pallasii<br />

qrT. kenkra, arjmanuki, prawa-pruwa; qzy. jRardala; er. udo; eJmaniki<br />

(xalx. sity.); sb. arjmaniki. ix. arjmaniki.<br />

SavZira _ ix. ZirSava<br />

SaTara _ SasTara _ SaSTara _ (sp. `SahTara~) _ ix. zaravandi, ix.<br />

SaSTara, ix. Zimware<br />

Saitra _ Saitara _ SaiTara _ SahTara. ix. SaTara, ix. Zimware.<br />

Salari _ Salali _ sqeli da myrali nadeni wylulebisa<br />

Salafi _ ficris saxureti<br />

Salona _ `kilamuras hqvian~. ix. kilamura<br />

Sambalila, ulbo – шамбала, треуголка, финигрекова трава Trigonella foenumgraecum<br />

L. ix. ulbo<br />

SambaliTi _ ix. vardkanafa<br />

Sangieri _ Sangiari _ ix. limoni<br />

Saravi _ `saxeli ars yoelTa wyluliTa nadinebisa~. ix. Txamli<br />

SaranTis ZarRvi _ arteria<br />

Sarvalai _ Sarvale _ ix. Sorvala<br />

375


SarbaTi _ tkbili sasmeli. Saqrisa an xilisagan.<br />

Safi _ (arab.) `patruqsa hqvian~. ix. patruqi<br />

Sayi _ Sayi[ya] _ sasqeso asos midamo, `visca Sayi sWirdes...~<br />

Sayiymana _ `yayaCosa qvian~. ix. yayaCo<br />

SaSri _ `SaSari _ sisxlis gamo saSvebia~, lanceti<br />

SaSari _ SaSari kitri, SuSa kitri<br />

SaSTara _ SaSTari _ SahTara _ Sahiraji ix. SaTara, ix. Zimware<br />

Sahmihandari _ Sahmiandali _ Samalandali _ Samhalandali _ ix.<br />

koloqvinTi<br />

Sahmihandari _ Sahmiandali _ Sahmi hantali (arab. Sahm `qoni~ da hanzali<br />

`hantali~). ix. koloqvinTi.<br />

Sekmaqa _ `Taflsa, Saqarsa da Sekmaqasa Seayaros...~ ucnobia<br />

SeSis cicx _ SeSis didi kovzi<br />

Svria _ Avena (u.k.) овес. xvs., fS., TS., Svriva; jvx., msx. suda; msx., aW.<br />

ulafi. ix. sudi<br />

Sibrima _ `mxurvalia da balRamsa da zafrasa gaswmends~ ucnobia<br />

Sinauri pitna _ ix. baRis pitna<br />

Sindi _ кизил, дерен Cornus mas L. qrT., kx. Svindi; ing. Sénd; Wn. kiziljuRi;<br />

mgr. bZgiri; svn. Svind.<br />

Sirbaxti _ Sirbaxi _ qunjuti _ кунжут, сезам Sesamum indicum L. (=S.<br />

orientale L.) simsimi, er. gunjuTi.<br />

SirxiSti _ `manana tkbili naJuri (naleqi) zogierT mcenareTa foTlebze~<br />

Sitraji _ Sitaraj _ `svintris Zirsa hqvian~, ix. svintri<br />

SifiTi _ ix. kama, ix. raziane<br />

Sixuri _ `mrTeli kaci anasdad waiqces, dabndes da didxans mkudariviTa<br />

idves~. ucnobia<br />

Skamunia _ ix. sakamoneaÁ<br />

Sorvala _ ластовень лазящий Cynanchum scandens (S. et L.) Kusn. lCx., im.<br />

Sarvale; mgr. Sarvare; Wn. joRor binexi. ix. Sarvalai<br />

SoqurdRani _ ix. mayvali<br />

Soyayi _ Surnyi _ `quTuTos sisuste da simZime~. ucnobia<br />

SroSana _ ландыш Convallaria umTavresad C. transcaucasica Utk. qrT. daTviyana,<br />

daTvisimindi, tyis simindi; rW. mkvdris yvavili; C. vardSroSani.<br />

ix. rcni SaSfarana<br />

376


Sxama _ чемерица Veratrum lobelianum Bernh. qv. qrT. asliyara; jvx., msx.<br />

aputaraki; xvs., TS. sxama; mxv., mT. Cxama; mT. rW. Sxami; im. abudraki;<br />

rW., lCx. aputraki; gur. xaputraki; Wn. warmaxi; mgr. apurtaki; svn.<br />

amtrçk; sb. abutarati.<br />

C<br />

CaTlayuSi _ Терпентиновое дерево Pistacia terebinthus L. ix. bevekonis gomizi<br />

CamiCi _ qiSmiSi, ix. zizibo<br />

Carbi _ `arwivTa, SevardenTa, qorTa da misTanaTa nikartTa Carbi ewodebis~<br />

CarRunas _ `Taflisa wyliTa CeiRarRaros da CarRunas...~ ucnobia<br />

Cauqi _ cqviti da SemZle<br />

CaRandri _ водяная вероника, побережник, супротивница Veronica anagallis L. da<br />

V. beccabunga L. aW. Cixandari, jixandari; msx. dasturCaRandri.<br />

Caxrukuli _ Caxruxi. `Caxrukuli qvia, frinvelia...~<br />

Cveulebrivi muryani _ ольха бородатая Alnus barbata C. A. M. mxv. muryanais<br />

xe; im., rW., lCx. Txmela, rTxmela; gur. Txemla; Wn. Txombu, Txomu;<br />

mgr. Txom, Txum, Txumu; svn. belyaC, belyeC. ix. rTxmeli<br />

Cini _ `zeTis xis foTlis feri~. ucnobia<br />

Cinuri sxali _ Pyrus chinensis L.<br />

Cilavad Seqna _ `Tu msuqniTa ÃorciTa Seqna ... kacsa gaasuqebs ... Tu<br />

Cilavad Seqna uzeTo da umarilo, gaxsniT rom kaci iyos Sehkravs...~<br />

Condo _ ucnobia<br />

ConCoriki cxenis _ cxenis ganavali<br />

CofiCini _ Cubi Cini. ix. qinaqinis xe<br />

Cubuto _ mcire ram foso xeTa, anu ilekroTa, gina qvaTa zeda<br />

Culebi _ `Tu cxensa Culebi waekidos...~<br />

CuCa _ sarcxÂneli asos safari tyavi<br />

Cxuera _ tkivili, grexa, muclis gurema<br />

c<br />

cacxvi _ липа Tillia mxv. maWi; ing. cacx; Wn. ducxu, kavaRi; mgr. cxacxu,<br />

cacxu, cxacxvi; svn. zesxra, cacxv, faCa.<br />

cereco _ ix. didi kama<br />

377


cercvi _ бобы конские, б. русские Vicia faba L. jvx. bakla; gur. miwis cercvi;<br />

Wn. xajivaka lobia; mgr. xaji; svn. rog.<br />

circeli _ рябина кавказская Sorbus caucasigena Kom mxv., mT. woro, mworo;<br />

msx., rW., lCx., im., gur. Wnavi; aW. mWknavi; mT. rW. mWnavi; lCx.<br />

goglandi; mgr. amCvaSa, Cvaxa, Wvaxa; svn. goglçnd. ix. mWnavi<br />

cis natexai _ `qva Savi Wiqis msgavsi~<br />

cmeli _ gadaudnobi qoni<br />

cxenis kbila _ белоцветник летний, белянка летняя Leucojum aestivum L. mgr.<br />

cxeniSi makibiraia.<br />

cxenis ofla _ cxenisofa _ ix. yviTeli ZiZo, ix. qristesisxla<br />

cxenisterfa _ ix. viristerfa<br />

cxvrisTvala _ arnika _ арника, баранья трава Arnica montana L.<br />

cxraferÃa _ mrguali kiborCxali<br />

cxro _ cieba an cxeleba, cieb-cxeleba<br />

Z<br />

ZarRvi kefali _ Vena cephalica<br />

ZaRlis ena, osero _ чернокорень, собачник Cynoglossum upiratesad C.<br />

officinale L. da C. creticum Vill. mxv. ZaRlis mxalai; xvs. Rornika, qiri;<br />

msx. mgelisyura, lostoki; mgr. saxokia; svn. JaRvem nin, JeRi nin.<br />

ZaRlis satacuri, mixelta _ водогон, переступ обыкновенный Tamus communis<br />

L. qrT. miwisqona; fS. ZaRlafsela; TS. daTvTyurZena; im. lefSura;<br />

zm. aW. lemSuri; qv. aW. qavila; rW., lCx., zm. im. futkriqava,<br />

fuTrikava; gur. Ziriwamali; mgr. morTa, unTo, unToSi jinji,<br />

Zarxuxu; svn. màT. muuTa.<br />

ZaRlyurZena _ паслен дикий Sobanum nigrum L. da sxv. mxv. ZaRlixunwai;<br />

ing. zaRli pamidor; aW. ZaRlayurZena; Wn. joRor ÀurZeni; mgr.<br />

dixami meliSia, joRoriSi mayurzenaia, Rvinja-Rvinja, uCa tya; svn.<br />

muyurZenool. ix. Tezari<br />

Zelva _ Zelqva дзелква, азат Zelcova carpinifolia (Pall.) Dipp. kx. aluxi, avluxi;<br />

mgr. Zerqva.<br />

Zerana _ трутовик пестрый, пестрец, вязовик Polyporus squamosus Fr. kx. qoris<br />

soko; lCx. mZera.<br />

ZeZÂ _ держи-дерево, христовы тернии Paliurus spina-christi Mill.<br />

378


Zewna _ mtirala tirifi ива вавилонская, и. плакучая Salix babylonica L. er.<br />

borobani, agnini, magrilobeli.<br />

Zimware _ Zirmwara _ кирказон грузинский, кокорник грузинский Aristolochia<br />

iberica F. et. M. sb. Zimware; qzy. zaravandi; gur. saymawvilo; im. yaliona;<br />

msx., im. Zimwara; aW. wamaldidi; Wn. Wandidi; mgr. turaSi cuWi,<br />

zintkvili. ix. zaravandi, ix. SaTara<br />

Zira, Ziraki _ ix. gognu, ix. variSni, ix. zira, ix. ziraqimani, ix. kvliavi,<br />

ix. uZrava, ix. qamuni<br />

Ziramo _ ix. dudRubo<br />

Zirtkbila _ лакрица, лакричник, солодка, солодковый корень Glycyrrhiza glabra L.<br />

qzy. satkbura.<br />

Zir qirmani _ ix. ziraqirmani<br />

Ziryana _ `wurilis Ziryanas Ziri danaye...~ ucnobia<br />

ZirSava _ скорцонер испанский, черный корень, сладкий корень Scorzonera hispanica<br />

L. ix. SavZira<br />

ZirwiTela _ красный корень, бабьи румяна, румянка Echium rubrum Jacq. Msx.,<br />

jvx. avajua.<br />

Zirxvena _ ix. orovandi<br />

Zmastani _ `romeli kaci yviTeli iyos da Zmastani~. ucnobia<br />

Zumela _ ix. qaTmisqoCora<br />

ZRarbi _ zRarbi _ еж<br />

w<br />

wabli _ каштан Castanea Wn. Wuburi, Wubui; mgr. Wuburi; svn. gvij,<br />

gvijra.<br />

waTxi _ mlaSe balRami<br />

w(a)lika _ водяной перец, гречиха перечная Polygonum hydropiper L. qrT., kx.<br />

wylis ina, cxenis ina; gur. (Coxat. R.) Jaltami, anwlika; qzy. wylis<br />

matitela; ing. Rori inai; msx. daTvis CaRandri; im. salda-balaxi; im.,<br />

rW. salda; mT. rW. sardala; Wn. sardaki, sadraki, fsardaki; mgr.<br />

sardakia, sandakia, sandrakia; svn. miardalord, muverdelool. ix.<br />

salda<br />

warraqi _ warnaqi ese wiTeli saxatavia, kappadukias gamova, erTi<br />

uwiTlesia, meore umqrqalesi, mesame cudia<br />

wawaki _ `cxensa, romelsa waekidos wawaki~<br />

379


werwa _ жимолость кавказская Lonicera caucasica Pall. erw.Tn. Txafsela; qv.<br />

qrT. Txifsela; gr. Kx. tyis saferavi; TS. WiWkoti; aW. daTvamocva; im.<br />

keWkeWa; erw.-Tn. warwi. ix. keWeWo<br />

wiTeli alila _ ix. alila<br />

wiTeli gvirila _ ромашка розовая, р. персидская, р. кавказская Ryrethrum<br />

roseum M.B. da P. carneum M.B. qrT., kx. rwyilikalia; qv. qrT. rwyilis<br />

wamali; TS. sarwyila; fS. somxis bulula, wiTeli bulula; xvs.<br />

bubula, bulula; rW., zm. im. kakuti; zm. rW. wiTeli kakuli; jvx.<br />

wiTeli CiCagi. ix. sagrwyile<br />

wiTeli grZeli Wia _ askarida Ascaris lumbricoides<br />

wiTeli mkedi _ msxvili da magari Zafi, samaxaTe Zafi. ix. mkedi<br />

wiTeli nura _ ix. nura<br />

wiTeli sandali _ wiTeli sandalozi _ сандальное дерево красное<br />

Pterocarpus santalinus L. da P. indicus Willd.<br />

wiTeli wamali _ ucnobia<br />

wika _ gamxmari nexvi, xmeli pativi, skore<br />

wirni _ wirani, ix. Werami, ix. gargali<br />

wifeli _ бук Fagus Wn. wifuri, wifra; mgr. wifuri; svn. wif, wifra.<br />

wiwmati _ wiwmariti _ кресс-салат Lepidium sativum L. gur. wiwmarita; Wn.<br />

cxukuburi; mgr. wiwmarte.<br />

wnalelexi _ `erTi mutyali wnalelexi gaurie~ ucnobia<br />

wnori _ ива белая, ветла, белолоз, ракита Salix alba L. zm. im. kartna, kvartna;<br />

rW. kvartna. ix. yulfa<br />

wunwuma _ ix. gogirdi<br />

wylis burRava _ ix. buera.<br />

wylis pitna _ ix. tenco<br />

wyliT mankieri _ wyalmanki<br />

wylis wiwmati _ брункресс, водяной кресс, жеруха Nasturtium officinale (L.) R. Br.<br />

kx. CaRandri; aW. kukuJera; sb. balaxa vardi; Wn. kuburi; mgr.<br />

meqiSerebuli.<br />

wylis Wakuntela _ ix. arjakeli, ix. karosi, ix. qreavsi<br />

Waki _ Ãrdali cxeni da viri<br />

380<br />

W


Wakuteli _ Wakunteli _ Warxali свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil;<br />

Wn. Waxala; svn. Cigindvir, Warxal.<br />

WanWyata _ бересклет Evonymus fS., xvs. WanWyanta, satoia; fS., xvs. Wyan-<br />

Wyanta; xvs. boxCura; TS. WiWkoti; mT. qadiskvera; rW. boxCuana, Cibuxtara;<br />

lCx. ognari; sb. WkanWkanta; er. satre; Wn. fxeniSi ja; sv.<br />

Sefsker, ix. WyanWyanti<br />

Wapaluki _ ix. oryura<br />

Warela _ дубровник Teuerium chamaedrys L. kx. mlivana, suravandis balaxi;<br />

msx. vardisfera, yizilari; im. Wareli; qzy. Wrelo; rW. mopitnao; mT.<br />

sicxis wamali. ix. qamandrosi<br />

Warxali _ свекла, бурак Beta vulgaris L. ing. Werxil; Wn. Waxala; svn.<br />

Cigindvir, Warxal.<br />

WaSagi _ WaSakebi _ sasmisi WurWlebi<br />

Werami _ курага, урюк Armenica vulgaris Lam. qzy., TS. Weremi; msx., jvx.<br />

wirani; ing. erig. ix. wirni<br />

WeWketa _ ix. ucveTela, ix. tablayura<br />

Wehli _ `aRiRe folios Ziri ori drami da zRahli, Wehli...~ ucnobia<br />

WivWavi _ frinvelia<br />

Wikarta _ Wikarti _ вероника гладкая Veronica polita Fr.–Er. svn CinCvliS<br />

Ãemild, zuralçS gava.<br />

Wili _ Wilofi _ ситник Juncus qrT. kokoza; rW. Waris balaxi; rW., lCx.<br />

maTraxa, saWilofe; gur., aW. Wilofa; im., lCx. Wilofi; sb. Soldo;<br />

Wn. sazi; mgr. rWoli, Woli, Woi.<br />

WiWkva _ ix. panta<br />

WiWua _ ix. katisZuZu, ix. funTuSa<br />

Wli _ hqvian sawuimris Zirsa<br />

WoboSani _ Wobosani _ ZvalT safxeki qlibiviT<br />

WoTi _ `Samiandlis naduRari matylis WoTi daasole da aRebine...~<br />

ucnobia<br />

Wrateli _ Tvalis aWreleba `visca TualTa Wrateli esxmodis...~<br />

Wua _ `wvrilni mZromni~, ix. krkili, ix. mRili<br />

Wyan Wyanti _ ix. WanWyata<br />

x<br />

xabrayi _ xarbayi (arab. `xarva~, xarisZira) _ ix. ÃarisZira<br />

381


xavarti _ ix. salaTa, ix. yrdeli<br />

xaviwi _ fqvili erboTi mgbari<br />

xazmilioni _ zRvis cxovelia<br />

xaTmi _ `xaTmi tuxtsa hquian~. ix. tuxti<br />

xalilagi _ `xalilagi qabuli da xalilagi kuercxisa guli~, `xalilagi<br />

Savi~. ucnobia<br />

xami _ sxÂli samoseli<br />

xanazira _ uZravi simsivne. `...amagsa xeliTa rom gasinjo ar iZvris<br />

tyavSigan da Ãorczedan damagrebuli iqnebis...~ ix. sala<br />

xandikoni _ xarikoni _ xaRarikoni _ `romel ars TafluWi~. ix. TafluWi<br />

xardali _ `mdogvi aris~. ix. mdogvi<br />

xarzara _ ucnobia<br />

xarTuTa _ xartuti _ шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta. ix. tuta,<br />

ix. ÃarTuTa<br />

xarisCliqa _ копытень грузинский Asarum ibericum Stev.Mmgr. oRalari<br />

xaSmi _ `senia xorcT damarRveveli~<br />

xaSxaSi _ мак снотворный Papaver somniferum L. kx. RaJRaJi; sb. yayaCora; C.<br />

yayaCovara, mikonis mcenare; qv. im. Ziliguda. ix. afoni<br />

xax _ лук репчатый, луч огородный Allium cepa L. smx. xvaxi; mT. rW. mxaxvi;<br />

ing. xax; Wn. soRani, kromi; mgr. xvarxvi; svn. xçxv.<br />

xebalaxa _ паслен сладкогорький, лазиха, сластиха Solanum dulcamara L.s.l. mxv.,<br />

mesx. xesuravanda<br />

xevarta _ xevarda _ havarta _ ix. patarZlis yvavili<br />

xeSavi _ крушина слабительная, проскурина, жостер, жестер Rhamnus cathartica L.<br />

qzy. Savi xe; kx. kenkra; svn. fçrv.<br />

xvarTqli _ xuarTqli _ xvarTqla _ xuarTqla _ вьюнок полевой, березка<br />

Convolvulus arvensis L. fS., xvs., mxv., mT. faTala, mxvevara, xorTqla; TS.<br />

xvevnura; zm. im. goWiwela; qv. im. xviara, xorava; msx. gabmula; Wn.<br />

mSanko; mgr. mabàra, mabura, dixaSi suro, dixaSi curu, baRadia; svn.<br />

naxàrwel, nawàrxel.<br />

xviToebi _ `wvrili xviToebi kidec asvi da kidec Sescxe...~ ucnobia<br />

xviti _ Tav kurivi kombosto<br />

xiar Sabari _ xiara Sambari _ xiaragi Sambari _ gareuli kasias erTerTi<br />

saxe. Cassia fistula<br />

382


xiliTi _ hilTi _ sxeulSi arsebuli siTxe (sisxli, naRveli, lorwo)<br />

xilionis malamo _ `uSvelos dakodilsa da daglejilsa da Zvelsa<br />

simsivnesa~. ucnobia<br />

xora _ Ãmelo muni<br />

xorbi _ ucnobia<br />

xoresa _ ucnobia<br />

xorosani _ xuarasani полынь цитварная Artemisia cina Berg. das. saq.<br />

xvarasani<br />

xoti _ ix. gvirila, ix. ircuki<br />

xoSri _ xoSiri _ sqeli, msxvili an magari<br />

xoSqardali _ xoSqardani _ `malamo... moSaSrobeli, rome wyluli<br />

moaSros~. ucnobia<br />

xoxbis sakvnetela _ xoxbis sakenkela _ ix. kakbis sakenkela<br />

xualezna _ xolazna _ ars qva samarTebelTa da SaSarTa salesi<br />

xuarbali _ xorbali _ пшеница Triticum aRmsvl. da dsvl. puri; Wn.<br />

daka; mgr. qobali; svn. kecen, kvecen; sb. xvarbali.<br />

xuTyuera _ ix. zRmartli<br />

xuTyura _ дорикниум Dorycnium intermedium Ldb. da D. graecum (L.) Ser.<br />

xuastagi _ `xuastagi, romel ara ganmravldes da arca misi naSobi...~<br />

ucnobia<br />

xuÁkeli _ `xuÁkelis Ziri da somxuri marili danaye...~ ucnobia<br />

xuli _ naWuW magari xili: nuSi, nigozi, Txili, wabli, bustuli da<br />

misTanani<br />

xuni siauSni _ kalaqva, Kalium carbonicum<br />

xurma _ хурма Diospyros Lotus L. finiki gur., lCx. xumla; im. xumra; mgr.<br />

xvimra, xoma. ix. ruTuba<br />

xurdi _ `Tu cxensa xurdi sWirdes~ ucnobia<br />

xurxundi _ `sparsis guli yÂTeli da xurxundis Ziri...~ ucnobia<br />

Ã<br />

Ãali _ moxaluli marcvali<br />

ÃarTuTa _ xarTuTa шелковица черная Morus nigra L. sb. tuta<br />

Ãaris ena _ anu kravis ena _ cvilis saRebavi mcenaris wveni:<br />

`Zirferasa hqvian, cvilsa rome SeRebaven~ ucnobia<br />

383


ÃarisZira _ зимовник, морозник Helleborus caucasicus A. Br. qrT. kruxwiwila,<br />

jukuta, Zerakurkutana; qv. qrT. xaraZira; rW. jujuyvera, yayaCo,<br />

TeTri yayaCo; zm. im., kax. Zmris deda; gur. batiskvercxai; aW.<br />

xariZira, kruxis bude; mgr. xarzeni, xarZeni, xeCela; svn. ÃarZil,<br />

Ãçrzil. ix. xabrayi<br />

Ãarabua _ mweria<br />

ÃarÃa _ ÃaÃa<br />

Ãeni siaorSuni _ `alisarCuli aris~, ix. alisarCuli<br />

Ãilioni _ ix. xilionis malamo. ucnobia<br />

Ãmiadi _ puri uxaSo comisagan, umarilo da ufuvari.<br />

Ãuanki _ `Tu Ãelisa anu ferÃis TiTebi dausqdes Ãuankisa niSani<br />

aris~. ucnobia<br />

Ãundi _ mtredis marTve (bartyi)<br />

Ãurveba _ sneulis dRiTi dRe sicxis momateba.<br />

j<br />

jabla _ `amis wamlisa ZiriTa samoseli irecxebis~. ucnobia. ix. artanisi<br />

jadvari, orqidea _ ятрышник, кукушкины слезки, орхидея Orchis kx. gulfiltva,<br />

gulfiltvis balaxi; mT. kacixela; rW. xuTTiTa, cxraTiTa.<br />

javazbuvaÁ _ javzi boiaÁ, javzis yvavili.<br />

javari _ `wyalferi, gina moÃdomiloba~ ucnobia<br />

javzi _ javazi _ jaozi _ мускатник, мускатный орех Myristica moschata Thnb.<br />

sb. xexo.<br />

javSiri _ javaSiri, xeebis surnelovani webovani monawveTi. friad<br />

surnelovani fisi.<br />

jangara _ jangaro _ ix. Jangara<br />

jalqus _ `naJui aris~. ix. naJÂi, ix. fiWvis kakali<br />

jardi _ `Tu cxensa jardi Seeqnas...~ ucnobia<br />

jaroti _ `qalbana aris~, ix. qalbana; ix. sakpinaWi; ix. farsiauSni<br />

jaSkuta _ Rvedkeci _ обвойник Periploca graeca L., qrT. Rortyava, Rvedura;<br />

im., rW. margatela, makratela; qv. im., gur. jaSkuta; ing. Rèdkec; C.<br />

Rortkeci; mgr. jaSqvidu.<br />

jintiani _ berZn. ix. naRvela<br />

384


jinjari _ WinWari крапива, стрекава, стрекива Urtica urens L., U. dioica L. mxv.<br />

Waxiana, ing. JinWar; Wn. dinWkiji, dinWyiji; mgr. WuWelia, WuWele; svn.<br />

merxel. ix. Rarizi<br />

jijlaya _ щирица, амарант, бархатник Amaranthus<br />

jonjoli _ клекачка Staphylea kx. JonJoli; gur., im., rW., lCx. kapari;<br />

gur., mgr. kampari; aq. botiyvera; ing. JonJol; Wn. Txakakali. ix.<br />

kaparibabi<br />

jortelfa _ n. viristerfa<br />

julabi _ gulabi, Taflis sirofi<br />

jumli _ `es yvela jumlad danaye~ ucnobia<br />

jurmuRanuli saymunia _ `Savi aris da magari avi iqnebis~, ix. sakamoneaÁ<br />

h<br />

habalaris wyali _ ix. dafna<br />

habi _ abi<br />

halTiTi _ kiri. ix. soRin<br />

hamoTa _ hamo _ gemrieli saamuri<br />

hindihi _ `hindihis Tesli, qiSuTris Tesli...~ ucnobia<br />

hulbo _ ulbo ix. Sambalila<br />

385


s a Z i e b e l i<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3<br />

`karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />

`gulinozas cxenTa sakurnebelis~ fragmenti . . . . . . . . . . . . . 12<br />

`abram mwerlis karabadini~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14<br />

`saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

`azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

oTxi samedicino xelnaweris (XVI_XVIII ss.)<br />

20<br />

damaxasiaTebeli Taviseburebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

`karabadini kargi da margebeli~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

da Tu guÀlm(a)n ukbinos, anu sneb(a)Á raÁme Zneli eces. . . . . . . 29<br />

TeTrsa T(ua)lis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

T(ua)lsa Rrublovansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

y(ove)li muclieri qurcinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

v(iTarca) jer ergos marCobelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

RorTelsa, da simsivneTa magarTa g(a)nhÃsnis . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

Tu zurgisa da beWTa iyos texaÁ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

qarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

ese T(ua)lTaTÂs. T(ua)lTa r(omel)sa naTeli moakldes . . . . . 29<br />

ese T(a)visaTÂs Tu vis undes. Tavis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . 31<br />

ese yurTaTÂs. yurTa, r(ome)lsa Znelad esmodis . . . . . . . . . . . 32<br />

Sehkravs mucelsa Ãsnilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

moidebs Ãorcsa, daumetebs zurgis wy(a)lTa . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

qondari g(a)nswmeds stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

boloki mÃurvalea moadnobs saWmelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

pitnaÁ iotebs qarsa da Talgamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

s(a)qme Teriisa, r(omel)sa aqimni hkurneben da ara gamoacxadeben<br />

32<br />

am(a)s y(ovels)a ergebis TeriaÁ . . . . . . . . . . . . .<br />

mowamlulTa da grZelTa salmob(a)Ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

sigonje r(omel)sa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

r(omel)sa wvad acxroebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

ÃuÀlasa ZuÀlsa da axalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

y(ovels)a qcevasa, da guÀmasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

r(omel)i sisxlsa da baylsa warmohyrides . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

r(ome)lsa stomaqi eqceodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wyliT mankiersa g(a)namrTelebs, da keTrovnebasa,<br />

33<br />

da nikrissa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

386<br />

33<br />

22<br />

32


y(ovels)a vnebasa da Savsa naRvelsa g(a)naqarvebs . . . . . . . . . . 33<br />

mWameli r(ome)lisa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

mkrdovnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

ÃurvelisaT(Â)s da T(a)vis cemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

yurTa mtkivanTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

ese kbilTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

kbilis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

muclisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

RÂZli da tyirpi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

qartilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

cofisa nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

satfurisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

g(u)lmoviwyisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

pirdaqceulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

mucelg(u)lTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

samÃedrosaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

mqavnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

piri, r(ome)lsa uyrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

zurgis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

guÀlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

fxaÁ Tu visme TualTa daemsWualos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

wamali stomaqisa da xorbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

yiaÁ Tu visme stkiodis da ver nerwyÂdes . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

gonjisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

msivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

saWmeli vis ara Seenelebodes stomaqsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . 37<br />

sagurkveli Tu stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

r(omel)sa ZarRÂ kuÀT(i)l iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

r(omel)sa yurimali elmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

kÂrkÂsaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

387


sWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

sursilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

r(omel)sa, msivani wyluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

vin simÃurvalisag(a)n SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

vis bednieri gamoesxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

muÃlTa, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

vinca soko mklveli Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa qarsa, jerkualsa<br />

38<br />

texasa da y(ovels)a Jineb(a)sa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

bailsirisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

g(u)listkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

mucel guÀlTaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

mJavesa da mlaSesa ergebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

vis(a)ca SiSi raÁme sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

siyuiTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides,<br />

da ÃorÃiTa xiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

39<br />

ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

vis guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

WiaÁ r(omel)sa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

r(ome)lsa urvli sWamdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

r(omel)sa T(a)vi da Ã(e)lni eZrwodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

r(ome)li ÃuÀlisag(a)n Telgamsa wamohyrides . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

visca CxuÀraÁ sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

WorflisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

sursuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

muclisa SekrulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

vis TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

wiTeli visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

r(ome)li k(a)ci yuiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

muclianisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

388<br />

41


TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

mRerisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

visca zurgi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

xuastagi, r(ome)li ara g(a)nmr(a)vldes da arca misi naSobi . . 42<br />

cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

vis cof(ian)m(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

ÃuÀlisaTÂs da T(a)vqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

uk(e)Tu RÂZlsa z(ed)a qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

wamali urvlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

visca mjdomi gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

r(omel)i ÃuÀlisg(a)n aRmoixodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Tu T(ua)lsa frCx(i)li iyos da esisxlvodis . . . . . . . . . . . . . 44<br />

r(ome)li fselsa ver bRrevdes da safsle ewvodis . . . . . . . . . 44<br />

visca welni ebervodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

visca mucelguli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

visca g(u)lisa ezoni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

rTelni Tu yelsa g(a)reT iyvnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

visca kisris ZarRuni gauSubden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

Tu sisxli cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

visca T(ua)lTa Wrateli esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

muceltkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

visca jerkuali sWirdes mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

visca Tirkmelni stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

xoxbisaTÂs da baRlmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

k(a)ci Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

Tu rbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

muclis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

simsivnisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

Tu qari stexdes asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

mikrisis(a)T(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

Tu muclad Tbilad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

389


tyirbis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

RÂZlisa da firtÂsa tkivilisaT(Â)sca kaia . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

wam(a)li Telgmisa p(irve)lsa iqm(i)an aqimni . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

Tavsa anu wuÀrTa Tu mZovari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

ufsmadisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

yurTa Tu b(o)r(o)ti raÁme iyos anu mWameli . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

Tu grwy(i)li didad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

vis daTrob(a)Á ara undes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

iarayanisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

da Tu monaÁ wagivides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

iarayanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

vis guÀli CauZrues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

damzralisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

danayilisaTÂs, da gatexilisa, da msivnisaTÂs,<br />

48<br />

r(ome)l Sigan wyluli darCes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

dakkurlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

wamali wyliT mankierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

wamali fuSisaTÂs da mamacisaTÂs fuSisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

ufsmadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

wamali mamacisa, r(ome)lsa TirkmelTa qvaÁ iyos . . . . . . . . . . . 48<br />

dedak(a)ci Tu ufsmadi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

r(ome)li sTxevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

r(ome)lsa ewyurebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

mucel gulTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

k(a)ci Tu moviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

WiaÁ visca esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

diacsa orsulsa uÃme da T(ua)lni uge . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

TmaÁ da wuÀri visca dahÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

g(u)li Tu adriTg(a)n stkivodian da ver ewamlos . . . . . . . . . . 49<br />

sneulsa r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

sneulsa k(a)csa comi terfTa quÀSe Semosdev . . . . . . . . . . . . . 49<br />

da Tu gindes r(ome)l sZe ara gairyunas . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

visca kirkÂli CamougrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

vis yeli stkivodis da saWamadsa acuendes . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

sneulsa, r(ome)lsa ofli awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

wamali sarwyeveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

visca mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

390<br />

50


wamali, r(ome)li ergebis s(a)x(e)liTa R(mr)Tis(a)Ta<br />

kozman da damianesiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

keTrisaTuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

Tu RÂZli da tyirbi stkivodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

qedis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

r(ome)lsa naWami ara dadgrebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

nakbensa guÀlis(a)sa da y(ovels)ave mÃecis(a)sa . . . . . . . . . . . . 51<br />

r(ome)lsa soko eWamos da mokudebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wamali gasaxsneli, r(ome)li gamoiRebs stomaqisg(a)n<br />

51<br />

Telgamsa da misTana snebaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

r(ome)lsa mÃecisg(a)n nakbenisa eSinodis . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

WiisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

vis aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

Tu k(a)ci uSvilo iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

Tu urvli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

k(a)ci Tu mxurinavi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

Tu k(a)csa isris piri anu Condoi ver gamoiRos . . . . . . . . . . . 52<br />

Tmisa ar gamoslvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

mWamelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

vis mjdomi Zneli iyos anu urvli mWameli . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

r(ome)lsa mamacob(a)Á ara hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

krdoanisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

sisxli r(omel)sa cxÂrTa sdiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

r(ome)li jerk(ua)li iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

sisxlsa r(omel)i fsam(e)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

bageni r(ome)lsa daepnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

wamali Tu daÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

ZuZuT tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

moviwyesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

gulistkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

pirsa, r(ome)lsa mcercneli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

Worflisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

guÀli Tu gindes g(a)nZebad s(a)xliT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

xeli Tu gaisivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

mZovarisa da mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

sxu(a)Á cofianisa nakbenisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

391


guÀlcemulsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

guÀrdsa dacemisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

mRerisaTÂs, qartilsa da siodorgsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

msivani, r(ome)l wiTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

vis ekali anu isris piri edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

wamali, r(ome)l ergebis y(ovels)a qarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

suravadisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

l(o)cvaÁ guÀlcemulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

balRamisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

pirs simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

r(ome)li fselsa ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

mamaci, r(ome)li yursa da T(ua)lTa atkivnebdes . . . . . . . . . . . 56<br />

muclisaT(Â)s da tyirbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

balRam zafrianobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

r(ome)lica sisxlisa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

r(ome)lsa guami stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

vin sisxlsa dajdebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

vin ufsmad iqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

visca bruÁ esxmodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

ferÃni Tu stkivodian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

r(ome)lsa dawviTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

moviwyisaTÂs da Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

r(ome)lsa ara eZinebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

damZralsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

wylulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

momwuarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

nawlevni Tu anasda Sestkivnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

mucliT, r(ome)lsa simyrale aRmodiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

wuT wuT, r(ome)li dajdebodis Ãmel(a)d . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

mZovarisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

s(u)rsuilisaTÂs da keTrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

sisxlisa dapyrobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

mRerisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

kbilTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

T(ua)lTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

Tu gindes r(aÁT)a k(a)cTa T(Tues)a SuÀnerad sCnde . . . . . . . . . 58<br />

Tu cxÂrTa mReri Seeqmnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

392<br />

58


Tu T(ua)lsa TeTri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

RÂZli aris ese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

Telgmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

k(a)cisa salmob(a)Ta SemZrveli qari aris . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />

Rvinis moyurobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

uk(e)Tu tyirbi da RviZli erTg(a)n Seyr(i)li<br />

59<br />

iyos mucelsa S(in)a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />

visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />

muÃlT, r(ome)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

T(ua)lni, r(omel)s(a)ca daubnelden da T(ua)lTac<br />

59<br />

da(a)kldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

vinca soko mawyenari Wamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

r(ome)lsa muceli SekrviT hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wamali, r(ome)li ergebis mucelsa, qarsa, jerkualsa,<br />

60<br />

texasa da vnebasa muclis(a)sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

bavasirisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

Tv(a)lTa tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

WiaTaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

xorbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

RÂZlisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

T(a)vis tk(i)v(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

mucel gulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

tyirbisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

mjdomisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

RviZli r(omel)sa stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

visca T(a)vsa da T(ua)lTa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

visca iSrimis qvisg(a)n yversa sWirdes anu mucelsa . . . . . . . . 61<br />

k(a)cisa siyviTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

mkerdi r(omel)sa stkivodes, da sisxlsa nerwyvides,<br />

62<br />

da ÃorÃi uxiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

ÃuelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

visca guÀlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

r(omel)sa urvli mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

visca yurTa smena akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

visca T(a)vi da Ã(e)lni uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

393


(ome)li Ãvelisg(a)n Telg(a)msa wamonerwyvides . . . . . . . . . . . 62<br />

r(ome)li sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

visca muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

visca Cxvera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

visca tanSig(a)n iqi da aqa swertdes da kideca sCxverdes . . . . 63<br />

srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

muclisa SekrulisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

visca TmaÁ ara esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

yvav(i)li visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 64<br />

r(ome)li k(a)ci yviTeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

keTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

mRierisa ZnelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

visca zurgi dia stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

xvastagi, r(ome)li gamoReriandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

cxenis wilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

Tavi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

ÃvelisaT(Â)s da T(a)vqedisaT(Â)is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

visca T(a)vqedm(a)n yuri daugubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

uk(e)Tu RviZlis tkivilsa z(ed)a qari darTvodes da<br />

65<br />

Znelad aubnebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

visca mjdomi gamoesxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

yurTa Siv(i)lisaT(Â)s da ara smenisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

r(ome)lsa Ãvelisg(a)n Ã(ma)Á wasul(o)des . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Tu T(ua)lsa frCxili Seeqnas da esisxlvodes . . . . . . . . . . . . 65<br />

r(ome)li fselsa ver iWirevdes da safs(e)leca ewvodes . . . . . 65<br />

visca weli mocelTa ebervebodes da uWyvirodes . . . . . . . . . . 66<br />

RorTelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

WiaÁ visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

visca pirsa guÀli CauZres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

TmaÁ, wuÀri visca hÃdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

uk(e)Tu Tmis gamosxma ara geprianebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

TmaÁ da wuÀri r(ome)lsa elewebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

T(ua)li Tu adridgan stkiodes k(a)csa da<br />

66<br />

ver ewamlos k(a)csa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

394<br />

66<br />

65


sneulsa, r(ome)lsa ara daeZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

T(a)vi r(omel)sa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wamali, r(omel)i ergebis tyirbsa da Ãvelasa, Ãurvebasa da<br />

67<br />

cxrosa, Telgamsa da jirkualsa stomaSig(a)n . . . . . . . . . . . . . 67<br />

Tu gindes ese, rome, rZe ara SemkuÀTdebodes . . . . . . . . . . . . . 67<br />

visca vaJsa kuku daugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

visca T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

yelni r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

sneulsa, r(omel)sa ofli ara miswydes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

wamali rwyevisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

uk(e)Tu mSobiares CÂli mucelsa Sigan moukudes da<br />

67<br />

ver daexsnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

cxros gardaweraÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

yursa, r(ome)lsa wyali sdiodes anu Txamli . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

Tavisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

sneuli, r(ome)li xurinvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

r(ome)li Znelad fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

muclis ÃsnilobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

mucelsa, visca tkiv(i)li Seedvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

TirkmelTa tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

g(u)lis wretisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

SekrulobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

mjdomi visca esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

kuvikurisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

srsuilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

k(a)csa, r(omel)sa ÃorÃsa Zuali daeCaros . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

guÀlcemulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

saxlsa, r(omel)sa guÀli anu sxu(a)Á avnebdes . . . . . . . . . . . . . 69<br />

xorbisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

tyirbisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Tavis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

vis ferÃTa stexdes erTsa adgilsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

vis ferÃi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

uk(e)Tu rwyevisa dayeneb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

uk(e)Tu ÃorcTa keTrisa masmuri gamoeces . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

gare r(omel)sa aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

395


k(a)ci Tu ver fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

qarisT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

soko, r(ome)lsa esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

mamacsa, r(ome)lsa ceri SeebeWdos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

sisxli, r(ome)lsa edinos da sicive Seuvardes . . . . . . . . . . . . 70<br />

soko r(omel)sa SigniT esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

r(ome)lsa sadrekelsa esxas RÂZli, anu nawlevTa,<br />

71<br />

anu stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

uk(e)Tu SavaTa Seiqnas Ãurveb(a)Á, Tu gaTeTrdes sokoÁ . . . . . . 71<br />

mamacisa qarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

ferÃi, r(omel)sa gzisa slviTa stk(i)odes . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

welni r(ome)lsa anasdaT Sestkivden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

T(ua)lTa, r(ome)lsa blita miedebodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

mucliTa, r(ome)lsa simyrale amouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

r(ome)li xSirad gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

r(ome)li sisxlsa dajdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

r(ome)lsa texa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

T(a)vi, r(ome)lsa hqaodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Tu T(a)vsa qertli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

r(ome)lsa T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

r(ome)li sisxlsa fsmides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

r(ome)lsa matli yursa esxas anu sxuasa adg(i)lsa . . . . . . . . . 72<br />

mcercnelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

gul moviwyisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

TelgmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

zurgis tk(i)v(i)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

sicivisa gatexisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

sisxli r(ome)lsa ara daeyenos da ara miswydes . . . . . . . . . . . 73<br />

g(u)lis SlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

r(ome)li vera fsmides da wyladca dajdebodes,<br />

73<br />

cotad mucelica stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

r(ome)lsa eÃvelebodes da sisxlsa amoyrides . . . . . . . . . . . . . 73<br />

gasavali Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

RÂZli da tyirbi Tu erTg(a)n Seyril iyos . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

RÂZli da tyirbi Tu gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

SekrviT vinca iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

sisxli vis cxuirTa sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

396<br />

74


TvalTa TeTrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

yursa, r(omel)sa baravi sdiodes da stexdes . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

saSobos ukaniT Tu mucelsa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

qavilisa da mRerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

keTrisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

ZuZu, r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

zugi r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

sneuli, r(ome)li ususurad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

spaondogarsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

ufsmelobisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

sneulsa, r(ome)lsa swyurodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

Tualbliti visca sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

ÃvelisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

kb(i)lTa mRilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

RrZilni, r(ome)lsa uyroden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

piris simyralisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

TelgmisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />

T(a)vis tkivilisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani wurilis wamlebisaÁ gasaxsnelisa. ese wurili<br />

75<br />

wamlebi gamoiRebs sqelsa balRamsa rome ugubdebodes . . . . . .<br />

T(a)vis tkiv(i)lisaTÂs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />

sx(ua)Á wam(a)li wamwami scÂodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77<br />

sxu(a)Á wam(a)li, rome T(ua)lni mrRÂed hqonden . . . . . . . . . . . . 77<br />

sx(ua)Á wam(a)li ququToSig(a)n tili Cavardes . . . . . . . . . . . . . 77<br />

niSani Sakikisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á habi gelianosisa, romeli uSvelis [Tu] k(a)ci<br />

77<br />

savse iyos baRlmisag(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis k(a)csa, rome muÃlni<br />

78<br />

stkivoden da nikrisi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis stomaqi rome<br />

78<br />

gasustebuli iyos da saWmeli ver moidnos . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSv(e)lis Ãvelasa da mucelsa,<br />

78<br />

r(ome)li gaxsniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á habi, r(ome)li uSvelis T(a)vis tkivilsa da<br />

78<br />

stomaqsa Zalsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sx(ua)Á habi, r(ome)li uSvelis bavasirsa da<br />

r(omel)sa sajdomi stkivodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

76<br />

78<br />

78<br />

397


sxu(a)Á habi mikrisisa da y(ove)li aso rome stkivodes da<br />

filenjsa da sigr(i)lisa sensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

sx(ua)Á habi nawlevisag(a)n sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

sxu(a)Á habi T(a)vis tkivilsa, T(ua)lTa tkiv(i)lsa . . . . . . . . . 79<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis RÂZlsa, r(omel)i gacxelebuli<br />

iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

79<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis kolinjsa... . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani y(ovel)is xisa da balaxisa xasiaTi,<br />

79<br />

gÂbrZanebs C(ue)n brZeni aqimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

marfet marx qarTul(a)d mkuarsa qhÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

mayualsa TaTrul(a)d SoqurdRana hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

ama balaxs skilvi hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80<br />

ananaxi pitnasa hqÂan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

prasisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

samiTi somxur(a)d cerecosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

qinZis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

aveluki Rualosa hqÂ(a)n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

qondris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

tuRtis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

mravalZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

aRiWi jinWarsa hq(Â)an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

niSani Teslisa, p(irve)l(a)d xuarbali vaxsenoT . . . . . . . . . . . 82<br />

qeri gr(i)li(a)Á da Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

brinji mÃurvale da Ãmelia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

bakl(a)Á axali nedlia da gr(i)li, tansa cota ergos<br />

83<br />

da qarsa moumatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

cerc mÃurvali aris, tani gaZras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

pulbo mÃurvale aris da saWmelad tansa kargad argebs . . . . .<br />

muSma qunjiTsa hq(Âa)n, stomaqsa da<br />

83<br />

pirsa avsa sulsa miscems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

xaSxaSi erTia da Ãmeli, TeTri kargi aris, Savi avi aris . . . . 83<br />

kanafis SeSa mÃurvale aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani y(ovel)is SarbaTisa, r(omel)i ese aqimsa<br />

83<br />

nusxaSi marTl(a)d uweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani vaSlisa, uSvelos stomaqsa rome sustad<br />

84<br />

iyos da g(u)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis sevdasa da<br />

84<br />

tani daRma gamo(i)Rebs sensa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

398<br />

85


sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis zafrasa,<br />

sevdasa da balRamsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(ua)lisa da<br />

85<br />

T(a)vis tkiv(i)lsa da sicxesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(ome)li uSvelis RÂZlsa da gaxsnas ZarRuÀbi,<br />

85<br />

da zafra gamoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á maTbuxi, r(omel)i uSvelis RÂZlsa da<br />

85<br />

qari amoiRos, da RÂZli da stomaqi ga(a)Zlieros . . . . . . . . . .<br />

sx(ua)Á maTbuxi, r(omel)i dawera aqimm(a)n,<br />

86<br />

marge da subuqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis T(a)vis tkivilsa da<br />

86<br />

oTxis nivTisg(a)n maRasi amoiRos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua maTbuxi, r(omel)i uSvelis sicxesa da muceli<br />

86<br />

daulbos, da buneb(a)Á sicxisg(a)n da(a)klos. . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua niSani maTbuxisa, r(omel)i uSvelis welis<br />

87<br />

tkivilsa, kolinjsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua majuni, r(omel)i uSvelis didsa kolinjansa<br />

87<br />

rome tanSi iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

niSani majunisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua majuni soniWisa, rome uSvelis stomaqi savse iyos<br />

87<br />

sinedlisg(a)n, balRmisa da sigr(i)lis senisag(a)n. . . . . . . . . . .<br />

sxu(a)Á majuni, r(omel)i uSvelis rome azidvebdes da<br />

87<br />

feri gavides, da muceli stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxua majuni SuSmasi, romeli uSvelos balRamsa,<br />

87<br />

sevdasa da zafrasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tu k(a)csa siyuiTle Seeqnas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tmisa g(a)mosulisaT(Â)s da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tu k(a)csa Zuali stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

mSobieresa dedak(a)cisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tu Svili ar mieces. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

TualTa qavilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

kbilTa samagrobelad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

qari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

vis Ãmel(a)d m(u)c(e)li stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Tu k(a)ci balRmianad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

vis farSavangisa enaÁ, SÂdi feri abreSumi da<br />

89<br />

cota oqroÁ hqondes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

399


vis tyirpi ekras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

r(ome)lsa morialm(a)n ukbinos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

Tu Ã(ma)Á Cauvardes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

r(ome)lsa qarisag(a)n asoni stexden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

visca magari sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Sezaveb(a)Á wamlisa, r(ome)l ergebis Ãurveb(a)Ása,<br />

89<br />

RÂZlis tkivilsa, cxroÁsa, g(u)lis tkivilsa. . . . . . . . . . . . . . 89<br />

vis Tualsa sisxli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

mowamlulisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

RÂZlisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89<br />

vis mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

boasirisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vinca sisxlsa nerwyÂdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Tu k(a)ci arwyevdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis cxÂrTa sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis m(u)clis tkivili audges. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

RÂZlis tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis T(ua)lTa sinaTle moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

(W)orflisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis sisxli ver daewyvidos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis g(ul)i uZgerdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

vis undodes rome sicxeSig(a)n iaros da<br />

90<br />

wy(a)li ara moswyurdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

qorTa wamali. Tu qori mWldebodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Tu tili asxdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

vis T(a)vsa bru esxmodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

siyuiTluisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da<br />

90<br />

ÃorÃiTa xiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

(Ã)uÀlisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Tu yurTa akldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

vis CxuÀr(a)Á sWirdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

m(u)clisa tkivilisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

vis Tm(a)Á gauTxeldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

ardisa kaWaWi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

Tu sisxlsa iyvandes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

vis T(ua)lTa didxan TeTri iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

400<br />

91


(ome)lsa T(ua)lTa n(a)T(e)l moakldes. . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

r(ome)lsa T(ua)lni stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

vis cxÂrTaT sisxli sdiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

nakbensa ZaRlis(a)sa, ergos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

T(a)vsa Tmasa g(a)moiyvans. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

TeTrsa Worflsa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

cxroÁsa da siyuiTlesa uSuÀlis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

wamali mZovarisa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

Tmisa g(a)mosl(v)isa da gagrZelebisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

suravandisaT(Â)s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

vis g(u)li stkiodes da ufeTqdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

vis RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

r(a)Á dedaÁk(a)ci ym(a)Áwurilsa Sobdes,<br />

92<br />

m(u)clis tkivilm(a)n aniSnos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

Tu ym(a)Áwurili Smagad iyos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

Tu visme kbili stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Tu k(a)csa T(ua)li usivdes anu stkiodes. . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Tu k(a)ci mWled iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Tu k(a)ci tanz(ed)a aWreldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

mwuanesa yurZensa ese unda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu civeb(a)Á k(a)csa sWirdes da m(u)c(e)l gaudiddes, daamWlos,<br />

93<br />

gayÂTldes, ZarRvebi S(ori)s g(a)moCndes . . . . . . . . .<br />

93<br />

TeTri r(ome)lsa ar gamoerios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Tu k(a)csa sisxl(a)d iyuandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

balRmisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

vis m(u)c(e)lsa S(in)a qari evlebodes da Ã(o)rcni ewveboden . . 93<br />

vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

vis RÂZli da tyirbi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

vis T(a)vi da Ã(e)li uZrwodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Tu T(ua)lni daubnelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

vis wyluli ukurnebeli sWirdes da sWamdes Ã(o)rcsa . . . . . . . 94<br />

g(u)li r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

r(omel)i g(u)lmoviwye iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

401


vis yeli Seekras da nerwyusa ver CanTqmides . . . . . . . . . . . . . 94<br />

qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

mowamlulisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

visca stkiodes da gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

gulinozas cxenTa sakurneb(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

cxensa Tu Zualmeti Seiqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxensa muni esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

cxensa, r(omel)sa waekidos wawaki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxensa jardi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxensa narZayi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxeni SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxenis simrTele gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Tu cxenis simrTele da gasuqeb(a)Á gindodes . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa T(ua)lTa TeTri Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa qaTmis skintli Cahyolodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa xami sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa quSi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa xurdi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa Tirkmeli astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa fseli Seqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu cxensa qaCaCi wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

vis mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

yurTa simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

vis yurTa balRami amosdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

yurTa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Tu m(u)c(e)lsa Sig(a)n mjdomi sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

r(omel)i fselsa ver iW(i)revdes, anu sisxlsa fsemdes . . . . . . 97<br />

r(ome)lsa sasikudine wamali esuas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

r(omel)sa nawlevni stkioden qarTa simr(a)vlisgan . . . . . . . . . 97<br />

visca cmeli gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

yurTa yivilisa da ara smenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

sneulsa ofli Tu diadi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

Tavis tkivilisaT(Â)s da T(a)vis naxevrisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . 97<br />

r(omel)sa T(a)vsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

vis Tavi sisxlisag(a)n stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

yurTa texisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

Tu cxensa Cxuera waekidos da Wipi usivdes . . . . . . . . . . . . . .<br />

402<br />

97


Tu cxensa yeli gauSeSdes da Tavsa aRma ver aRebdes . . . . . . . 97<br />

Tu cxensa muclis iqeT aqeT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa gomeTi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxenm(a)n saqcevi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa kornati gausivdes da mZimed astkivdes . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa ofa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa gava daumdabldes da daugcTdes . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa poWoWiki etkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu cxensa tabasti Seeqnas da m(u)celi srulad<br />

98<br />

gausivdes da gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa Tuali gauTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa xora esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxeni avad gaÃdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa avad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Tu cxensa ferÃi gausivdes da rTulad Seeqnas . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxenm(a)n winasa mÃarisa RraWi Ã(o)rci itkivnos . . . . . . . . 99<br />

Tu cxenm(a)n ixamnes da vera waiaros da Sobvides . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa ufsmelob(a)Á waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa beWi astkivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxenm(a)n ver monCoros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxenm(a)n veraÁ imatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa Soyayi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa anu tili anu wili daesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa m(u)c(e)li astkivdes da sCxuerdes . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Tu cxensa Tirkmeli stkiodes, welTa daiwyebs Znevasa . . . . . .<br />

Tu cxensaÁ zurgi stkiodes da rogoraca Ã(e)lsa<br />

100<br />

dasdebdi gadrkebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxenm(a)n qaCaCis T(a)vi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxenm(a)n saolavi itkivnos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa qerm(a)n awyinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa yurRena waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxeni gaiberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa barkali astkivdis da anu mÃari . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa qaCaCi waukides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa miaWirvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa T(ua)lTa Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu cxeni dgomaSida xan erTsa ferÃsa amoiRebdes da xan mioresa.<br />

100<br />

403


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu ajilRasa ala waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />

Tu cxensa aÃuÀlebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu cxensa ofa waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu cxensa m(u)nio waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu cxensa sarvasini waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu sisxlisa dasawyuÀdeli wamali gindes . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu gaRletisa wamali gindodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu cxensa CuCusa bude gausivdes, anu<br />

101<br />

yuÀris Ziri gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Tu Waksa ZuZu stkiodis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Tu cxensa anasdad muc(e)li gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu cxensa sarvani waekidos da T(ua)lTa cremli sdiodes,<br />

102<br />

da gaSeSdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Tu cxensa Culebi waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Tu Waksa ZuZu stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

Tu cxensa muÃlis T(a)vi gausivdes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

`abram mwerlis karabadini~. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103<br />

karabadini marT(a)li da W(eSmari)ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

r(ome)lsa muceli qariTa eberebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

Znelad SobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis mZovari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

visca ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis T(ua)lTa nisli efarodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis filenji daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

s(i)rsv(e)lisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

r(omel)sa ara eZinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis mWameli sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis welni stkioden qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis Ãuela sWirdes da balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis T(ua)li stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

r(ome)lsa T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />

vis sisxli sdiodes da ara swydebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

ÃuelasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

T(ua)lTa tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

visca yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

404<br />

106


(ome)lsa m(a)macob(a)Á ara aqundes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

r(ome)lsa T(ua)lTa libri g(a)rdaefinos . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

Tu yurTa mZimed esmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

vis yurTa w(y)ali mosdiodes da ara esmodes . . . . . . . . . . . . . 106<br />

vis yurTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

r(ome)li sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

r(ome)lsa muceli usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />

Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

ufsmelobisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

cofis nakbenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

satkburasaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

vis(a)ca cofianm(a)n ZaRlm(a)n ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

r(omel)i simÃurv(a)liT Sekrul iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

g(u)lis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

muclis qarsa da j(i)rkuals r(omel)i ergebis da<br />

107<br />

y(ovels)a texasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

mucel g(u)lTa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Tu mReri Zneli esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Tu T(ua)lTa fCxili iyos da usisxldebodes . . . . . . . . . . . . . 107<br />

buasilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Tu sisxli edinos da qari Seudges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

Tu soko iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107<br />

r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da cnob(a)Á misi gindodes . . . . . 109<br />

Tu garegniT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

r(ome)lsa mucelsa Siga iyos da sisxlsa z(ed)a gavidodes . . . 109<br />

r(ome)lsa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

Tu T(ua)lTa cremli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

Tu T(ua)lTa n(a)T(e)li . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

Tu T(ua)lTa stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

Tu T(ua)lTa TeTri iyos anu n(a)T(e)li moakldes . . . . . . . . . . 109<br />

muclis simsivnisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

bednierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

mRierisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

gulis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

muclis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

405


martiT v(idr)e maisamde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

Tu WiaÁ esxas mucelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

Tu yeli SehÃuTos da nerwyuas ver CanTqemdes. . . . . . . . . . . . . 110<br />

Tu k(a)csa piri gaumruddes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

TiaqarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

Tu visme ÃuÀla sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

Tu mjdomi Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu wiTela gamoayaros da anu fartaxti wurili . . . . . . . . . . 111<br />

Tu sneulsa ofli ara gamouvidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu k(a)ci SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu fardaxti wiTl(a)d gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu dedak(a)csa Svili moukudes mucelsa Siga . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu dedak(a)csa saSvili gaumagrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu k(a)csa yuri stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

mrav(a)lZarRuas xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

vis(a)ca yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu pirsa avi s(u)li udiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

bolokisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />

Tu k(a)csa tyirpi ekras da msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

Tu k(a)ci msivnad iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

da Tu k(a)ci erTob dasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

Tu dedak(a)ci ar daorsuldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

iisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

vis T(a)vi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

kamis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

axali kamaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

TeTris sakmlisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

sakmelis coxn(a)Á, balRamsa da sensa CamoiRebs . . . . . . . . . . . . 112<br />

s(a)tacuris xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

r(ome)lsa aÃuelebdes da sisxlsa g(a)moatandes . . . . . . . . . . . 112<br />

Tu k(a)csa RÂZli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

Tu Ãm(e)l(a)d muceli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

Tu sisxl(a)d iyv(a)ndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Tu k(a)ci balRamian(a)d iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vis(a)ca tyirpi ekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

r(ome)lsa qarisg(a)n asoni stexden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vis T(ua)lTa sisxli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

mowamlulisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

406<br />

113


RÂZlis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vis(a)c mjdomi gamoaCndes anu mWameli iyos . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Tu muclis tkivili audges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

RÂZlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vis T(ua)lTa sinaTle moakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

siyÂTlisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu mkerdi stkiodes da sisxlsa nerwyvides da<br />

113<br />

ÃorÃiTa xiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

ÃuelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Tu yurTa akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vis Cxuera sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

muclisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

vinca ardis kaWaWis furceli mravali Wamos . . . . . . . . . . . . . 114<br />

r(ome)lsa T(ua)lni stkioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

r(omel)i sisxlsa gavidodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

dakodilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

RÂZli da tyirpi gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

Tu yeli SigniT stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

visca sisxli Caeqces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

qavilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

vis(a)ca kolinjis qari sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

isris piri anu sx(ua)Á . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

vin simxurv(a)liT SekrviT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

Tu k(a)csa mWameli Seeqnas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

balR(a)misaT(vi)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

vis mucelSiga qari evlebodes da Ã(o)rcni ewueboden . . . . . . 114<br />

vis pirsa guÀli CauZures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Sakikis qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

yurTa SuvilisaT(Â)s da arasmenisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Tu k(a)csa rwyeva undodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

Telemisa amogdebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

ÃurvebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

mjdomisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

stomaqis tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

407


Sakikisa qarisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

fxanaÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

stomaqisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

dedak(a)csa Tu rZe akldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

vis sisxli ara daswÂdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

muclisa da stomaqisa tkivilisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

tyirpisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

RÂZli r(ome)lsa stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

mWamelisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

CxuerisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Tmisa gamosulisa da gagrZelebisaT(Â)s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

`saeqimo wigni~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

sxva wamali rome gamoiRebs balRamsa da sevdasa . . . . . . . . . .<br />

sxva wamali, romeli yviTelsa da damwvarsa balRamsa<br />

119<br />

da siyviTlesa tanisagan gaswmends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

sxva wam(ali) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

sxva wamali, rome sqeli da Savi balRami gamoiRos . . . . . . . . 120<br />

sxva gasaxsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />

awe ese mogaxsenoT ymawvilsa da bersa kacsa... . . . . . . . . . . . . 120<br />

aw ese mogaxsenoT beris kacis saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />

kari baTmuÃisa gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121<br />

maTbuÃi argebs zafrasa, sevdasa, balRamsa... . . . . . . . . . . . . . . 121<br />

sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

maTbuxi mufsa argebs ferad ferad qarsa... . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

maTbuxi alila argebs mRersa, qavilsa... . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

niSani loyiosi, xivilisa da Ãvelisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

Tarangubini loyoTa Seqnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />

abi sabrisa argebs tansa mqavansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

abi marmaqi argebs rome esxas da sisxli korZsa . . . . . . . . . . . 124<br />

abi zara uSvelis rome Wipsa gareSemo satkivari... . . . . . . . . . . 124<br />

abi muclis tkivilis yvanisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

kari yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

yursi qafuri argebs cxelebasa, RviZlisa cxelebasa... . . . . . . . 124<br />

yursi sumbuli argebs raÁca stomaqSia balRami iyos . . . . . . .<br />

yursi iisa argebs zafrasaTvis tkivilsa, kacsa rome acxelebdes,<br />

125<br />

gulis cxelebasa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

125<br />

yursi revandisa argebs kacsa rome siyviTle sWirdes... . . . . . . 125<br />

Targmani yursebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

408<br />

125


niSani weliwadTa cnobisa TveTa da dReTa, JamTa . . . . . . . . . .<br />

kari da niSani cnobisaTvis da SetyobisaTvis<br />

125<br />

R(mer)TiTa SexedviTApirisaTa kacisaTa . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

awe mogaxsenoT qari mÃurvali da nedli da<br />

127<br />

sisxli misgan iqnebis da suli misgan ibrZvis . . . . . . . . . . . . .<br />

aw es mogaxsenoT rome anu saxsnilo da anu samarxo,<br />

128<br />

romeli grili aris da romeli mÃurvali . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

aw grilisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129<br />

aw ese mogaxsenoT zamTris guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

xasiaTi Rvinis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

aw raÁca Rvinisgan seni Seiqnebis amasac mogaxseneb . . . . . . . . 130<br />

xasiaTi wylisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

kari tleebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

kari majunebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

vis Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

visca stomaqi stkivodes, Tavi, kbili, Rrjili . . . . . . . . . . . . 135<br />

Ãvelasa axalsa da Zvelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

tkivilsa gulisasa da stomaqisasa da pirisasa . . . . . . . . . . . . 135<br />

tkivili fawalisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

marjuenisa gverdis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

tkivilsa RviZlisasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

visTvis gvelsa ekbinos anu Rriankelsa . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

dedakacsa odes eSobos da welni ma... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

vis buasiri sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

vis enaSigan simZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

Ãvela, surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

stafilos majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

majuni qamunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

majuni svintrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

majuni kamisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />

majuni siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />

majuni Tvalmargalitisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />

majuni narinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />

majuni afilonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />

sxva majuni gasaÃsneli TurbiTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />

majuni itrfialisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />

majuni guariSnisa Saqrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140<br />

409


niSani itfalisa umcrosisa buasirisa qarisa . . . . . . . . . . . . . 140<br />

niSani subulisa majunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

sxva majuni gasaxsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

sxva majuni biisa, rome uSvelis kolinjsa . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxva majuni rome gaxsnili muceli Sehkras da<br />

142<br />

uSvelos stomaqsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />

ese majuni Saqrisa argebs... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />

sxva niSani vardis julabisa, rome rqvia vard maraba . . . . . . . 143<br />

aqimbaSas majuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

kari SarbaTebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

vardis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

SarbaTi lulfarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

isrimis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

SarbaTi broweulisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

SarbaTi vaSlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

SarbaTi biisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

TeTri sandlisa SarbaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

SarbaTi urnabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

muSkis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

SarbaTi Savisi didisa msxvilisa mJolisa . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

SarbaTi mJavanasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

xaSxaSisa Sarabisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

SarbaTi, rome wyurvili daawynaros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

SarbaTi broweulisa siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

SarbaTi kowaxurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

SarbaTi qliavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

SarbaTi TeTris xaSxaSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

SarbaTi qerisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

tyemlis SarbaTis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />

SarbaTi (siq)angubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

niSani xaSxaSisa SarbaTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

niSani zufis SarbaTisa surdosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

urnabis SarbaTisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

SarbaTi yelis tkivilisa, xunayisaTvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

SarbaTi sandlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

SarbaTi sxlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

SarbaTi pitnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

SarbaTi julabisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

410<br />

151


yurZnis rubi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

kari siqangubinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

sxva siqangubinis xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

siqabgubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />

siqangubini zafrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />

siqangubini Sesakravi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />

siqangubini gasaÃsneli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />

siqangubini usuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />

siqangubini buzurgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />

SarbaTi Tesuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />

frangni SarbaTsa ase gaakeTeben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

kari cxrosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

cxro miWirvebisa SimSilisaganac daemarTos . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

cro zafrisa, romelsa rhqvian libi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />

gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />

Tu kacsa Tavi simÃurvaliTa stkiodes, anu yuri . . . . . . . . . . . 157<br />

kbilis tkivilisaTvis, anu Rrjili usivdes . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

visca suli ukeTuri daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

anazdad kacsa gulsa qari rome eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

kacsa rome arwyevinebdes da sCxverdes, kidec iyvandes . . . . . . 158<br />

kacsa rome muceli sCxverdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

Tu frCxili wavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu isris piri anu sxva rame daesos, ver gamoiRos<br />

158<br />

Siganve edvas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Tu kacsa acivebdes da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

visca stomaqi aSlodes da rwyeva daewyos,<br />

saWmeli ar daadgebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

159<br />

kaci rome avad iyos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

kaci rome sicxisagan anu risganac avad iyos... . . . . . . . . . . . . 159<br />

visca stomaqsa soko sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

kidev buasirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

muclis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

pirsa kacis avis sulis amodenisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

ÃunagisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

buStis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

diynalis _ sulis gubebasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

mkerdisa da yiis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Tu kacsa uwadinelad Sardi sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

411


sxva yuris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

zamTris cxrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

simsivnisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

icodi rome buasiri samyuri aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

aw niSani mogaxsenoT da davsweroT Tu stomaqi<br />

161<br />

avsebuli iyos anu Semokrebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

visac uwin cxro mouvides da gaugrZeldes ese cxro . . . . . . . 162<br />

Tu es gulis Zgera didis stomaqis carielobisagan iyos . . . . 163<br />

yursi revandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165<br />

afTimonis maTbuxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165<br />

cxro diyisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

cxro _ mutbiR hrqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

jalinoz brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170<br />

cxroÁ rome didis Rvinisagan daemarTebis . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

cxroÁ rome sxmisa da avis qarisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

cxro Ãuelisa da surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

cxro rome SimSilisa da wyurvilisagan Seeqnas . . . . . . . . . . . 172<br />

cxro rome meaTerTmete dResa movidodes . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

Tu cxro mRieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

Tu cxroÁ Zlieri iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

kari Znelad Sobisa. dedakacsa rome Znelad Sobdes . . . . . . . . 173<br />

majuni Znelad Sobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

sxva Znelad SobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173<br />

sxva erTi balRmis wamali es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />

kari wyliT orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />

niSani axticesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

niSani tibanicesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

niSani diofvnesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

niSani kawarsarkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

sxva niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

wyliT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

wyalT makobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

sxva niSani orsulobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

kari ymawvilis gazdisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

Tu rZe moske da nadgomi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

Tu rZe mZime iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

dedakacsa Tu rZe daakldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

412<br />

178


Tu sigrilisagan iyos an stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari niSani yovlis feris Tavis tkivilisa, brusa,<br />

178<br />

Tavqedisa, Sakikisa da uZilobisa... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

vis Tavi sisxlisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

Tu Tavi simÃurvalisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

vis Tavi Tu zafrisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

Tavis tkivilisaTvis Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Tavi sigrilisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Tavis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu kaci waiqces anu an maRlidama Camovardes,<br />

179<br />

anu cxeni waeqces da misgan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Tu kacsa bru esxmodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

Tu zafrisgan aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

Tu sevdisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

niSani Tavqedisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

niSani Sakikisa, Tavisa naxevari stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Tu sigrilisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

vis Tavi cxlad ebas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kaci Tu RviZlisagan wyenasa maxmursa, Tavis<br />

181<br />

tkivilsa moelodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

sigrilisagan romelsa Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

kari uZilobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

uZilobisaTvis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />

Tu kacsa TavidaRma seni daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Telgami da surdo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

TvalSi mRieri daemarTos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu RviZlis avad yofna simÃurvalisa da sisxlisgan iyos,<br />

183<br />

igi zafrisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

RviZlisagan Svidi ZarRvi gamovides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

R(mer)T(ma)n tyirpi dabada yovlis gonjisa damwvrisa . . . . . . . 184<br />

muni, Tagvisa yvavili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184<br />

R(mer)T(ma)n guli dabada tanisa mefed da yoveli... . . . . . . . . . 184<br />

R(mer)T(ma)n dabada Tirkmeli saZirkvelad tanisa, Teslisa . . . 185<br />

kari suravandisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Tu suravandisagan kbili stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

413


Tu kbilis tkivili Wiisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

Tu suravandisagan Tavis tkivili iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

kari surdosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />

Tu surdo sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Tu Ãvelisagan Ãma Cavardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Tu zaxilisagan anu simRerisagan Ãma Cavardnili iyos . . . . . . 187<br />

Tavi visac cxlad hqondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

visca simÃurvalisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

Tu sigrilisagan Tavi stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kacsa qari auardes, xan Ãels SemoeWedebodes,<br />

188<br />

xan feÃsa iqiT aqeT stexdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxva magrisa rkusa niSani, magari da simsivne<br />

188<br />

sdeus balRamis guari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

sxva gamomavali mjdomisagan iqnebis, Rudo Rudi rqvian . . . . . 188<br />

kari da xasiaTi TeTrisa malamosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

malama ungrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

sxva Savi malama rome Cauqad gaamrTelebs . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ese malama TeTri uSvelis rome yovelsa fersa<br />

189<br />

axalsa wylulsa, mRersa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

malama singurisa, wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Zvelis wylulis mosaWmeli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

basaliyonisa malamoman uSvelos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

xoSqardani _ mosaSrobeli malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

malamaTa Seqna asre unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

kari da niSani sara sqedasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />

Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />

sxva seni aris _ asubbasar hrqvian, sqedasa axlos axlavs . . .<br />

erTi sxva seni aris sqedasa axlos axlavs,<br />

192<br />

saxelad asafrayi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

erTi sxva aris, saxelad Sixuri hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

kari da niSani layvasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />

sxva wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />

raSa _ Ãelis TrTol(a)sa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

niSani aRvikafaji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

kari, niSani filenjisa es aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

Tu filenji nakraviTa waekidos anu cxenidaRma Camovardes... . .<br />

414<br />

194


kari da niSani yovlis ferisa Tvalis tkivilisa . . . . . . . . . . 195<br />

Tu sisxlisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Tu Tvali mosisxlod da cremli sdiodes mas uSvelis . . . . . 195<br />

Tu sisxli yurSigan gamÃmari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

niSani rome yurTa bayli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

guls eyrebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

suravandis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

tylipis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

ama yurisa simsivne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />

Tu yurSigan jinWveli anu sxva rame Caswromodes . . . . . . . . . . 198<br />

kari da niSani cxvirTa tkivilisa da sisxlTa denisa . . . . . . .<br />

sxva niSani rome sisxli Tavisa, cxvirisa,<br />

198<br />

da sasisa ZarRvebisagan edinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />

cxvirTa dacemisawamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

kacsa Tu bage gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

kari kbilTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

kacsa Rrjili hqondes gaxeTqili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

kacsa piri uyardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />

Tu mrTelsa kacsa anu sneulsa anasdad ena dausustdes . . . . . 201<br />

(m)jdomisagan xvela SWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

(m)jdomis RviZlis wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

tylipisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

yverisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

Tu zandikisa simsivne Tu zafrisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

Tu balRmisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

Tu zandikisa simsivne sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

niSani xunayisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />

Tu cxvirSigan Cauvides da cxviri gausivdes . . . . . . . . . . . . . 202<br />

Tu xunayisa ufalman piridaRman peruli amoiRos . . . . . . . . . . 203<br />

Tu xunayisa ufalsa feri gaumwvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

pirvelad rom xunayi gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

Tu yeli asre SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

415


Tu amazeda Tu aÃvelebdes da Ãvela sisxlsa amiRebdes . . . . . 203<br />

Tu movides slokiniTa, duJiTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

Tu zedasa xaxasa sdiodes anu duJsa hyvebodes . . . . . . . . . . . . 203<br />

niSani Ãmis Cavardnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />

Tu simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />

Tu balRmisagan da miWirvebisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />

Tu Ãma uTrTodes misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu kiseri da yeli cxenis waqcevisagan an maRlidan<br />

204<br />

Camovardnisagan stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />

Tu kacsa yelSida raÁme daeCaros fxa anu Zvali . . . . . . . . . . . 205<br />

kari Ãvelisa ziyinafasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Tu axvelebdes da balRams amoiRebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Tu mudmad gauwyvetlad aÃvelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Tu aÃuÀlos da cota sisxli amoatanos . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu ÃvelaSida sisxli da balRami erTad amoatanos, guli<br />

205<br />

eSlebodes, arwyevinebdes, Ãma Cavardnodes... . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

erTi Ãvela sxva aqvs, sevdisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Ãvela Tu simÃurvalisa da siÃmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxva imisive senisa wamali, Ãvela erTob rome<br />

205<br />

kacsa awyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Ãmelis ÃvelisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

wamali rome naÃveli amoiRos... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

niSani nedlis, grilisa Ãvelasa rome uSvelis . . . . . . . . . . . . 206<br />

sxva Ãvela rome ferdi dawylulebuli iyos . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Tu es seni Zveli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Tu es seni Ãmeli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

sxva gardamdebsa Ãvelasa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Tu Ãvelisagan Ãma Cavardnodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Tu zaxilisagan an simRerisagan xma Cavardnodes . . . . . . . . . . 207<br />

silis Ãvela rqvian, erTob bneli seni aris . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

kari da niSani stomaqis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Tu stomaqis simsivne sisxlisagan gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

wamali mistlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Tu stomaqisa Tavsa gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

Tu stomaqis simsivne balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

erTi sxva magari stomaqis simsivne aris . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

kari bloyinisa da slokinisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />

slokinisa niSani da wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

416<br />

209


Ãmeli slokini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani rome kacsa ÃarÃa (!) saWmelsa da<br />

209<br />

sasmelsa Znelad CauSvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />

niSani misi rome kacsa saWmeli ar moundebodes . . . . . . . . . . . 209<br />

niSani misi rome Wamdes da ar ZRebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />

kari gulis tkivilisa simÃurvalisagan iyos . . . . . . . . . . . . . 209<br />

meores isyisa tablisa qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

muceli gausivdes da Wipi gareT garmoeqces . . . . . . . . . . . . . .<br />

buasiri sWirvebodes da bevri sisxli sdenodes da<br />

210<br />

dedakacsa miTa rome wesi SeÀkrodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

sxva wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

wamali sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

slokinisaTvis isdorisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Seqna kvawaxuris yursisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />

sxva wamlebi, rome RviZli simrTelisaken moiyvans . . . . . . . . . 212<br />

Tu ese ziyisa sisxa RviZlisa sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . 213<br />

sxva sisxisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213<br />

tle sisxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sisxaSida kaci erTob damZimdes, da ZilSigan krTebodes,<br />

213<br />

da uZiloba daemarTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213<br />

samive ferisa sicxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

kari iarayanisa, iarayani amas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

Tu ese seni RviZlis Sekrvisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

sxva gasaÃsneli wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

Tu wyurvili mouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

Savi iarayanisa niSani ese aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

Savi iarayani erTi sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />

ese satkivari tyirpisgan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

niSani diyisa is aris, kacs rom cxeleba mouvides... . . . . . . . . 216<br />

sxva amisi wamlebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

kari tyirpis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

Tu tyirpisa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

erTi tyirpis tkivili sxvaÁ aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

Tu ese tyirpi ara dalbes da magrad iyos . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />

kari sijisa yvanasa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218<br />

jalinoz amas ityvis, rogorca yvana dauwyos . . . . . . . . . . . . . 218<br />

Tu ese qvemosa nawlevsa Sigan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

Tu ese zemosa da anu Suasa nawlevsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

417


yvana Tu mowamvlisagan waekidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

erTi yvana sxva aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

Tu mSralsa sisxlzeda iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

sxva yvana rome xSirad welT naxvewsa iyvandes... . . . . . . . . . . . 220<br />

Tu yvanaSigan ese waekidos moundebodes da ver dajdebodes . . 220<br />

sxva, Tu nametnavad iyvandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

Tu mucelSi stomaqisa sisustisagan gaxsniT iyos . . . . . . . . . . 220<br />

sxva wamali muclis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />

kari kolinjisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ese kolinji erTi balRmisagan da qarisagan, meore zafrisagan,<br />

221<br />

mesame ialuz hqvian isi misgan iqnebis welSigan . .<br />

221<br />

Tu ese seni dedakaci iyos orsuli anu vaJi iyos . . . . . . . . . . 222<br />

Tu Sekruli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Tu ese seni dedakacsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

sxva kolinji, romel ialuz rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Tu ese mjdomi iyos zemosa nawlevi Sigan . . . . . . . . . . . . . . . . 223<br />

Tu Sekrvaman miaWirvos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />

raÁ aSfoTdes yolinji da mivardes TirkmelTa siaxlesa . . . . 224<br />

Tu yolinji Ãmelisa naRvlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />

navalisa yolinjisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />

kari TirkmelTa tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />

Tu SekrviT iyos da acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />

awe Tu ese TirkmelTa tkivili sigrilisagan iyos . . . . . . . . . 225<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

Tu TirkmelSigan simsivne iyos da var(a)mad gardaiqces . . . . . 226<br />

wamali tlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

Tu fseli Seekras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

sxva amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

merme Tirkmelisa gamrTeldebis niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

erTi sxva seni aris TirkmelTa, vida niSat rqvian . . . . . . . . . 228<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

kari buStisa, Sirimisa da Tiaqarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />

niSani qvisa, rome buStSigan qva daibadebis . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

sxva wvrilisa Wiisa wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

kari iarayanisa, mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

pirvelad iarayani davsweroT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

grili tleebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

418<br />

230


Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

niSani mofasilisa da mikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

niSani nikrisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />

sxva tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

nikrisi rome sisustisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

Tu kacsa axlad damarTebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

sxva wamali nikrisisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

fselisa gamaxSirebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

nikrisisaTvis Semosadebi tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

kari da niSani gareTisa senisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

Tu sisxlisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

Tu zafrisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

Tu sevdisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Tu balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Tu gindodes rome kaci gvian gaTeTrdes . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

sxvani niSani saRebavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

Tu gindodes Tma daayrevinos wamali misi . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari da niSani Tu gindes, rome pirisa saxe marTlad<br />

236<br />

einaxo, rome qarma da sicivema da mzema ara awyinos . . . . . . . . 236<br />

Tu TvalSigan wiTeli niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu Tvali cremlisagan lurji iyos da an<br />

236<br />

mwvane niSani gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu pirzeda nayvavilevi aCndes anu sxva wiTeli<br />

236<br />

raÁme aCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

sÃva wamali gamocdili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

kari, rome kacsa muwukebi da anu mRieri gamoesxas . . . . . . . . . 236<br />

kacsa rome gamoesxas muwuki an sisxlis korZi darwydes . . . .<br />

sxva gamomavali, rome daulmuli hqvian an<br />

236<br />

tanzeda gamova da Rliasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

sxva niSani gamomavalisa, rome narifarisa hqvian . . . . . . . . . .<br />

sxva gamomavali rome dul bolosi hqvian da raÁ gamova erTof<br />

237<br />

qavils dauwyebs, da wylulad Seiqnebis . . . . . . . . . . .<br />

sxva rome fetviviTa wvrili wiTeli gamoesxas,<br />

237<br />

sadaca gamoesxmis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

Tu tanzeda mRerebi gamoesxas is oTxisferi aris . . . . . . . . . . 237<br />

Tu aTaSfarasi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

Tu nalma iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

419


Tu gaurasa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

icodiT, nedlsa munsa gasaÃmobeli wamali unda da<br />

239<br />

Ãmelsa gasaÃmobeli ar unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />

wamali nedlisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />

wamali Ã(m)elisa munisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239<br />

kari magrisa simsivnisa sartnisa, rome rkusa hqvia . . . . . . . . . 239<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ese seni msuqansa da yelmoklesa kacsa ufro daemarTebis.<br />

240<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240<br />

niSani salisa is aris, rom sanazirasa hgavs . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

Tu gindodes, rome sala moamwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

Tu axlad sala gamoCndes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

sxua mjdomi aris, Rud Rudi hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

amisi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

kari kisris tkivilisa, rome kacsa kiseri stkiodes . . . . . . . . 241<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

Tu balRmisagan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

Tu muceli SekvriT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari mÃris tkivilisa da zurgis tkivilisa da<br />

242<br />

modrekisa da ZarRvebis gasivebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

Tu sisxlisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

Tu balRmisagan iyos misi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

niSani, rome kaci modrkes da zurgi stkiodes . . . . . . . . . . . . 243<br />

Tu mizezi agre iyos zurgis modrekisa anu cemisagan,<br />

an Camovardnisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

243<br />

Tu ZarRvebi gausivdes da stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu kacsa ZarRvebi daumokldes erTsa asoSigan anu<br />

243<br />

srulad tanSigan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

wamali misi advili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu dakodilobisagan da an sxvis mizezisagan<br />

243<br />

damoklebodes ZarRvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

sxva wamali rome ZarRvi usivdes da umokldebodes . . . . . . . . 244<br />

kari, Tesli undomad wauvidodes, wamali misi . . . . . . . . . . . . 244<br />

sxva muclisa Semosadebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

amave senisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

420<br />

244


kari motexilisa da amogdebulisa. Tu motexili iyos<br />

anu ferÃisa, da anu Ãelisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Tu Zvali gamosuli iyos motexili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Tu motexilsa sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Tu motexili gausivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

niSani amogdebulisa, raÁ aso amouardes . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari damwvrisa, damduRrvilisa, maRlidaRma<br />

245<br />

Camovardnilisa da dakodilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

wamali misi raÁc feri damwvari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

axlad damwvrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246<br />

Tu cxelis wyliTa anu mduRriTa erTob daimduRros . . . . . . .<br />

Tu maRliTgan Camovardnil iyos, anu cxeni waqceodes an nacemi<br />

246<br />

iyos, misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

246<br />

Tu nacemobisagan Tavi gausivdes da cotad aSliT ubnobdes . . 246<br />

Tu es saqme zurgisagan iyos da an gulis pirisagan iyos . . . .<br />

raJams kaci daikodos ÃrmliTa, anu isriTa, anu SubiTa,<br />

246<br />

anu sxviTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246<br />

Tu es dakodili Tavsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

Tu es dakodili mogrexilsa asosa zedan iyos . . . . . . . . . . . . 247<br />

Tu rbilsa Ãorczedan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

Tu es dakodili damRierdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

wamali Zvelisa dakodilisa da wylulisa mosaWmeli . . . . . . . 247<br />

mosaSrobeli, rome wyluli moaSros . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari qarisa, dakodilisa, sisxlTa denisa ukuyenebisa niSani. da<br />

247<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

247<br />

Tu ese akvnisa martvilsa sWirdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

niSani, rome dakodilsa sisxli sdiodes da<br />

veraferiT mouwyvito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

248<br />

sxva gamocdili misTvisve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

sxva sisxlisa dayenebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

niSani Tu SxamianiT isriTa Tu kaci daikodos . . . . . . . . . . . .<br />

kari rwyevisa, rome kacsa stomaqi aSlodes da<br />

248<br />

rwyeva dauwyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

da Tu cxrosa da Ãurvebisagan iyos, da<br />

249<br />

amoiRebdes balRamsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu cxrosa da cxelebisagan amoiRebdes balRamsa,<br />

249<br />

ama senSigan kideca aboyinebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />

421


Tu nametnavisa sicxisagan aSlodes da balRamsa amoiRebdes . . 249<br />

misTvisve tle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu ama senisagan aseTi slokini rome daemarTos, rome saWmelsa<br />

ar daayenebdes, slokiniTa amoiRebdes,<br />

249<br />

arodes ar daswynardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

Tu slokini erTob gaugrZeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

niSani sarwyevelisa wamlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

niSani gasaxsnelisa, rome sneuli SekrviT iyos, misi patrukebica<br />

250<br />

zemo sweria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

250<br />

kari da niSani, rome tanSigan simsivne iyos . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

Tu sigrilisa da balRmisgan iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

Tu simsivnisa gvari magari iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu simsivne erTob magari iyos sevdisagan da<br />

250<br />

balRmisagan iqnebis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sxva seni aris, rome wvivzeda mReri gamoesxas, amas buSti hqvian,<br />

251<br />

viTarca xesa kui gamoesxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari quslisa daxeTqisa da Ãelisa, da feÃis daxeTqisa,<br />

251<br />

da Ãelis frCxilis tkivilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

Tu frCxilma tkivili dauwyos da auquTdes . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

Tu frCxili gausqdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

Tu frCxili wavardes risTvisme mizeziTa . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

Tu terfi feÃisa gauskdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

feÃi rome gauofliandes da ayroldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

kari da niSani isrisa, eklisa da nemsis gamoRebisa . . . . . . . . . 252<br />

rome isris piri mowamluli iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252<br />

Tu Zvalzeda gamagrebuliyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

Tu sakudavsa alagsa iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

Tu isris piri Zvalzeda damagrebul iyos . . . . . . . . . . . . . . .<br />

wamali misi an rome an SiSiTa, an maTraÃiTa nacemi iyos,<br />

253<br />

an natkivnebi da naRrZobi iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253<br />

Tu SekrviT iyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari simWlisa da simsuqnisa da misi wamali,<br />

253<br />

rome msuqani daamWlos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

Tu mWle iyos da tani gasasuqeblad gindodes . . . . . . . . . . . . 254<br />

kari gvelis nakbenisa, morialisa da brazianisa ZaRlisa . . . . 254<br />

raÁ guelman ukbinos kacsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

422<br />

254


Tu Zvliansa adgilsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

niSani morialma Tu ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

niSani Rriankalisa, rome kacsa ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

niSani rom fuTkarman ukbinos, anu bazman, anu bzikman . . . . . . 255<br />

nakbeni braziani ZaRlisa da niSani misi . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

misi wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

sxva Setyoba brazianisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari da niSani ZarRvisa gaxsnisa, kotoSisa da wurblis<br />

256<br />

mokidebisa da xasiaTi maTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Tu yifali gauxsna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Tu ena usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Tu piri stkiodes da enazeda ospiviTa esxas . . . . . . . . . . . . .<br />

Tu simÃurvalisagan stkiodes piri da Sigan wiTeli<br />

257<br />

rame esxas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Tu yeli stkiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

xasiaTi da gaxsna aqlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

mis qveSeTsa ZarRvsa aburuzisa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

mas qveSeTsa ZarRvsa basaliyi rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

da Ãelisa ZarRvsa, selimi rome hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

wurbelisa xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

kari, rome kacsa Tma wverSigan tili daesxas, daibados . . . . . 258<br />

wamali misi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

Tu rwyili iwyinebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

Tu morialisa Cndes Ãureli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258<br />

kari tanisamosTa R(mer)T(iT) selisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

samoseli banbisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

niSani axal dasaxlebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

kari da xasiaTi Zilisa da RviZilisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

aw uZilobisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

da Tu mrTelsa kacsa Zili erTob mouvides . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Tevzi axali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

kari saWmelisa Ãorcisa da sxvaTa saWmelTa . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

xasiaTi Tav ferÃisa, sxvaTan asoTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

frinvelTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

yverulis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

ixvisa da batis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

wylis frinvelis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

423


atis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

weros Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

karaqi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

muxudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

xaxvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

stafilo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

boloki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

satacurisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

xilTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

vaSli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

bali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

tkbili broweuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

urnabi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

zeTiz xili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Saqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

txraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Rvino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Rvino tkbili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Rvino mware . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Rvino rome mouduReblad dadgomil iyos . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

Rvino axali stomaqzedan qariani aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

sxva raÁc Rvinosa rgeba aqvs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

zeTi, javzi da indisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

zeTi babunajisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

tredi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

gvelTevza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

samarxo lobio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

sadanaji kanafis Tesli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

niaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

qarasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

niori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

mdogvisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

pitna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

wylisaca tarxunisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

424<br />

265


ayiryara mTis tarxunas hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

wiwmariti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

Wakunteli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

orferi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

qondari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

soinji Rvalosa hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

xili xurma asrauTbo hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

zeTi niguzisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

leRvi Ãmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

wabli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

xvarbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

qaTami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

brinji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

ospi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

zeTiTa nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Tiknis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

kravis Ãorcisagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Txis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

buwis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

asoTagan tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

Zvlebisa tvini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

Tevzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

yoveli feris rZe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

mawoni Txisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268<br />

do mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

axali yveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

erbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

zeTi iisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

zeTi lulufrisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

zeTi vardisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

zeTi tkbilis nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

xasiaTi vardis zeTisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

ayiros zeTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

zeTi tkbili nuSisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

zeTi selisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

bakla sxvili cercvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

xilTagan vaSli mravalferi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

atami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

425


qliavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

broweuli mJave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

ÃarTuTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

nesvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

sazamTro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

kitri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

qeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

fetvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

maSa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

qinZi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

xilTagan isrimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

sxali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

bia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

samyi TuTubosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

kowaxuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

awe nadiris Ãorci davsweroT raÁca am Temsa zis . . . . . . . . . . 273<br />

Ãorci kurdRlisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

Ãorci irmisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

Ãorci Svlisa da irmisa erTi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

farSamangis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

safaTis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273<br />

asoTagan laSis Tavis tyavi mZime aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />

xilTagan Txili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />

rko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274<br />

beris kacisa saWmeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kari saWmelTa. mJavisa, tkbilisa, mwvavisa<br />

274<br />

zemo sweria da sxva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

xvarbali da wabli da kurdRlis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

Talgami da kobosto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

aw es mogaxsenoT, raÁca uwin moidnobis . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

pirutyvis Ãorci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

fxalTagan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

awe raÁca mazianebeli aris is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

awe mÃurvale saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

awe raÁca saWmeli Ãmelia is mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . 275<br />

awe nedli saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />

awe grili saWmeli mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

426<br />

276


aw es mogaxsenoT, rome saWmelman muceli gaarbilos . . . . . . .<br />

awe ese mogaxsenoT rome muceli saWmelman<br />

276<br />

gaaÃmos da guneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />

awe qarianisa saWmlisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

aw ese mogaxseno, rome saWmeli stomaqman<br />

277<br />

ficxla aayrolosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277<br />

awe ese mogaxsenoT raÁ umfro mazianebeli aris stomaqisa . . . 277<br />

awe kargisa saWmelisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

awe saWmlisa xasiaTi mogaxsenoT tkbilisa, mJavisa,<br />

277<br />

mwarisa da mwvavisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277<br />

mJavis xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

awe mlaSisa xasiaTi mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

xasiaTi Romisa mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

nebiTa R(mer)TisaTa bagrat asre brZanebs . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

nebiTa R(mer)TisaTa xasiaTi kotoSisa, wurblisa . . . . . . . . . . 280<br />

samTvario Ãelis gaxsnisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

raziana kama aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

niSaduri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

revandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

Toflaxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

sadaT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

qundru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

qarva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

rZiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

SirxiSti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

Sayiymana yayaCos qvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

xuninjani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

xardali mdogvi aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

xaTmi tuxtsa rqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

xiaSambari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

mumia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

mazarion rZiana aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

TuTia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

TurbuTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

Risanlisuri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

Tamarindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

ganTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283<br />

vaCgirasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

427


murdasangi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

pilpila da fifili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

navTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

sandali TeTri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

sandali wiTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

sabri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

deoskore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284<br />

sumbuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />

babunaji ircukic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />

cerecosa SifiTic hqvian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285<br />

javzi bJa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286<br />

kari wamlebisa, saxelebi da cnoba mogaxsenoT . . . . . . . . . . . . 286<br />

ganilie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287<br />

kidev mumias xasiaTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288<br />

xasiaTi muSkisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288<br />

Rariyoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289<br />

xasiaTi didisa Tiaxfaruxisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />

Jalinosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />

xasiaTi jadvarisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290<br />

xasiaTi iordasalebisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291<br />

`azrumelis cnobari~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293<br />

saymawvilosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

wyalmakisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

qals rom mucelSi Svili uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

suravandisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

xunagisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

erTi rigi xvela aris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

gulis tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

gulis ezos tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

xvelebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

gulis piris tkivilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

filtvis xvelisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

RviZlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

n(a)f(a)zisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

w(a)mali wiT(e)li q(a)risa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

wiTlis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

wiTlis qarisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />

kidev wiTeli qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

428<br />

297


Sardis xuTvisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />

Sardis WirvisaTvis da SirimisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />

Sardis WirvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

qva rom qondes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

SirimisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

sisxlis fsmisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

qva rom d(a)emarTos, Sards uWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

vin Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

xSiri SardvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Sards ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

sisxlis rwyevisa da furTxebisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

cxvirSi rom sisxli sdiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

ufsmelobisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

vin fsels ver iWirevdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

vin sisxlsa fsemdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

samxedrosaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

kidev samxedrosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

elqunisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

satkburisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

satkburisaTvin da Tavis znisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

ymawvili rom wiTlad gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

ubraloT rom kaci gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

ymawvils rom siy(v)iTle daem(a)rTos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

marTali kacis siyviTlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

sokom rom kacs mucelze Semoberos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

usulosaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />

welis tkivilisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303<br />

simWlisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Tu gulze azidvebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

sisxlis rwyevisaTvisac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

TeTri ferisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

Tu Svipdes da xeli da fexi usivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304<br />

TeTr fersac argebs da qarsac da simWlesac . . . . . . . . . . . . . 305<br />

TeTriferisTvisac kargia da siyviTlisTvisac . . . . . . . . . . . . 305<br />

cofianma ZaRlma rom ukbinos kacs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />

tabastisaTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305<br />

429


kidev t(a)bastisTvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />

yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306<br />

kidev yiyvisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

civebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

Tu sneulsa ofli diodes da wyendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

Tu ofli ar gamouvides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

cxeleba iyos Tu sxva satkivari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307<br />

Tu acxelebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

vin sicxisagan gasivdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

sicxe rom qondes gulsa da RviZlze, guli rom tkiodes . . . . 308<br />

cxelebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

cxelebas es unda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

cxrosa da x(u)rvebisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

cxroSi Tu kaci gayviTdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

naRrZobisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

yba rom qondes amovardnili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

motexilisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

avis WirisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

bnedisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

filenjis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

kidev filenjis qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

SirimisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

wiTelis qaris wamali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

qals rom muceli uxdebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

vis Soba gauZneldes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

Tu ymawvili ukuRma modiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />

Tu ymawvilis afx(a)nagi ar davardes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />

fuS-fuSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311<br />

Tiaqari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

TiaqrisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

soko Tiaqris wamali guls rom eWedebodes da<br />

312<br />

mucelSi aRonebdes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

gvelis nakbeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

vis gveli pirSid CauZvres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

bednierisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

wamali bednierisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

muclis tkivilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

430<br />

313


Tu morialma ukbinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

TeTr(a)T SlisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

Ãeli rom ... eqerqebodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />

qarisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />

kidev qarisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314<br />

gamoyenebuli literaturis sia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />

leqsikonis Sedgenisas gamoyenebulia Semdegi wyaroebi . . . . . . 320<br />

leqsikoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

431

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!