As especies animais ou vexetais que son únicas ou corren perigo de desaparecer deben ser protexidas, para o cal é imprescindible tamén preservar os seus ecosistemas.
Neste traballo recollemos as especies con diferentes tipos de protección en Galiza, así como os endemismos.
2. As especies animais ou vexetais que
son únicas ou corren perigo de
desaparecer deben ser protexidas,
para o cal é imprescindible tamén
preservar os seus ecosistemas.
Débese evitar a introducción de
especies foráneas e prestar atención á
situación das especies endémicas, ás
que teñen unha área de distribución
limitada e ás migratorias.
A estas especies está prohibido
matalas, danalas, molestalas,
capturalas e apañar os seus ovos,
crías, flores ou sementes.
A PROTECCIÓN DAS ESPECIES
3. ESPECIES EN
PERIGO DE
EXTINCIÓN
son as que teñen difícil a
supervivencia de non se
modificar as condicións nas
que están actualmente.
Exemplos: baleas
ESPECIES SENSIBLES son as que corren perigo pola
destrución da súa contorna
Exemplos: anfibios
ESPECIES
VULNERABLES
son as que poden entrar nas
categorías anteriores se non
se tomán medidas
Exemplo: aves insectívoras
ESPECIES DE
INTERESE ESPECIAL
aquelas que teñen un grande
valor científico, ecolóxico,
cultural... ou pola súa
singularidade.
Exemplos: osos nos Ancares
Pita do monte
(Tetrao urogallus).
Considérase extinta
en Galiza.
Esta presentación agrupa as especies animais protexidas
en Galiza segundo se recolle no Diario Oficial de Galicia Nº
89, do 9 de maio de 2007.
PE
V
Ferreiriño
As aves insectívoras son especies
vulnerables, porque a loita contra as
pragas agrícolas destrúe ou contamina
a súa fonte de alimentación.
4. TAXÓNS E POBOACIÓNS CATALOGADAS
“EN PERIGO DE EXTINCIÓN” (FAUNA)
MOLUSCOS
50. Bolma rugosa
51. Eastonia rugosa
52. Elona quimperiana
53. Margaritifera margaritifera (mexillón
de río ou ostra perleira de auga doce)
Bolma rugosa. Atópase
no sublitoral do Océano
Atlántico, desde a
Península Ibérica ás Illas
Canarias, Madeira e as
Açores, e no
Mediterráneo, nas costas
de Grecia. Pode medir ata
7 cm. Ten unha cuncha
sólida e un opérculo
calcario chamativo.
PE
Margaritifera margaritifera
(mexillón de río ou ostra
perleira de auga doce).
Atópase nos ríos limpos de
Europa, Rusia e da costa do
leste dos Estados Unidos. Pode
medir máis de 15 cm de
lonxitude. Adoita vivir uns 30
anos, pero nos lugares fríos da
súa área de distribución pode
vivir máis de 100 anos.
Foi cultivada ata mediados do século
XX para a producción de perlas
utilizadas en xoieiría
5. Caracol (Elona quimperiana).
Só se atopa no norte da Península ibérica e no
noroeste de Francia. En Galiza asociado a bosques
caducifolios mixtos, con elevada humidade ambiental,
zonas próximas a cursos de auga con abundante
vexetación e nas entradas das covas.
Eastonia rugosa.
Atópase no Mediterráneo
occidental e no Atlántico desde
Galiza a Dakar. A cuncha branca
ou de cor amarela-rosada pode
medir ata 7 cm de longo e 5 de
altura. Vive en fondos de área e
fango desde o infralitoral aos 35
m de fondura. Aliméntase de
planto.
6. ARTRÓPODOS
54.Austropotamobius pallipes
55.(cangrexo de río europeo)
55. Gomphus graslinii
56. Macromia splendens
57. Zerynthia rumina
Zerynthia rumina. Atópase só no
suroeste de Europa e no norte de África,
vinculada sempre á presencia de plantas
do xénero Aristolochia das que se
alimenta a eiruga. Pode medir ata 5 cm
de envergadura.
7. RÉPTILES
58. Chalcides bedriagai (Esgonzo ibérico)
(Poboacións insulares e da provincia da Coruña).
59. Dermochelys coriácea (Tartaruga de coiro).
60. Emys orbicularis (Sapoconcho común).
Dermochelys coriácea
(Tartaruga de coiro).
Tartaruga mariña de grandes dimensións,
cunha cuncha que pode medir case dous m e
un peso de ata 500 kg. En Galiza é visitante
ocasional que se ve cando se prende
accidentalmente nalgunha arte de pesca.
8. AVES
61. Anas crecca (Cerceta real)
62. Aquila chrysaetos (Aguia real)
63. Botaurus stellaris (Abetouro común)
64. Burhinus oedicnemus (Pernileiro)
65. Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica
(Escribenta das canaveiras)
66. Gallinago gallinago (Poboación
nidificante) (Becacina cabra)
67. Milvus milvus (Miñato real)
68. Numenius arquata (Mazarico curlí)
69. Puffinus mauretanicus Lowe. Pardela
balear
70. Tetrao urogallus L. subsp. cantabricus
(Pita do monte)
71. Tetrax tetrax (Sisón)
72. Uria aalge (Arao dos cons)
73. Vanellus vanellus (Avefría europea)
Aquila chrysaetos
(Aguia real).
En Galiza só se ve
nas zonas máis
escarpadas das
serras do surleste.
Pode medir de 80 a
90 cm de lonxitude.
Numenius arquata (Mazarico curlí).
Mide de 50 a 58 cm. En Galiza é común
como invernante en praias, marismas e
esteiros. (Protéxese a poboación
nidificante)
9. Uria aalge (Arao dos cons). Mide de 38 a 45 cm. En
Galiza é moi escaso, pero no inverno, coa chegada
de exemplares do norte de Europa faise máis
común aínda que pouco visible porque permanece
no mar lonxe da costa. (Protéxese a poboación
nidificante)
Vanellus vanellus (Avefría europea).
Mide entre 28 e 30 cm. En Galiza é máis común
como invernante en prados e zonas húmidas.
(Protéxese a poboación nidificante)
10. MAMÍFEROS
74. Ursus arctos (Oso)
Ursus arctos (Oso).
Pode medir máis de 2 m e pesar ata 250 kg.
En Galiza só se ve accidentalmente algún
exemplar divagante, procedente de Asturias e
León, nos Ancares.
11. CNIDARIOS
138. Eunicella verrucosa (Ramo do mar)
TAXÓNS E POBOACIÓNS CATALOGADAS
“VULNERABLES” (FAUNA)
Eunicella verrucosa (Ramo do mar).
Colonia ramificada de pólipos que pode
ter cor rosa, laranxa ou branca; de ata 50
cm de altura. Atópase no Atlántico
oriental e no mar Mediterráneo, onde vive
apegada as rochas, a fonduras entre 4 e
50 m, en lugares nos que traballen as
ondas ou haxa correntes.
V
12. MOLUSCOS
139. Anodonta cygnea (Ameixa de río)
140. Geomalacus maculosus
141. Potomida littoralis (Ameixa de río)
142. Unio pictorum (Ameixa de río)
Potomida littoralis (Ameixa de río).
Atópase nos cursos medios dos ríos de toda a contorna do
Mediterráneo e outros moitos atlánticos próximos. Mide
de 6 a 8 cm. Vive enterrada preto das beiras e entre as
raíces das árbores.
Geomalacus maculosus.
Lesma de tamaño medio-grande, 90
mm de media. Atópase na faixa
atlántica entre Irlanda e o centro de
Portugal. Ten hábitos crepusculares
e permanece agochada durante o
día. Só sae nas noites cálidas e
húmidas para alimentarse de liques.
En Galiza é frecuente en zonas de
montaña, en soutos e carballeiras.
13. ARTRÓPODOS
143. Aricia morronensis
144. Cerambyx cerdo
Cerambyx cerdo.
Escaravello grande de entre 25 e 60 mm. As larvas
aliméntanse durante 3 ou 4 anos na madeira de
carballos e aciñeiras antes de completar o seu
desenvolvemento. Como adultos viven entre uns días
e un par de semanas.
14. EQUINODERMOS
145. Echinus esculentus (Ourizo do mar)
Echinus esculentus (Ourizo do mar).
Ourizo grande, coa cuncha globosa, de cor
vermella ou rosada e espiñas curtas. Pode
medir ata 15 cm de diámetro. Vive no
Atlántico, sobre rochas, desde o intermareal
ata os 40 m de profundidade.
15. PEIXES E AGNATOS
146. Alosa alosa (Zamborca)
147. Gasterosteus aculeatus (Espiñento)
148. Petromyzon marinus (Lamprea)
Petromyzon marinus (Lamprea).
Pode medir ata 1 m de lonxitude. Nace nos
ríos, logo emigra ao mar, onde pasa varios
anos, e volve ao río para desovar e morrer.
(Protéxense as poboacións do Cantábrico (de
Cabo Ortegal ata o Eo, incluído o río) e do
Arco Ártabro (dende Cabo Ortegal ata as Illas
Sisargas).
Gasterosteus aculeatus (Espiñento). Pode medir
de 5 a 8 cm. Hai poboacións que viven sempre
nos ríos e outras que pasan o inverno no mar e
volven aos ríos na primavera para desovar. O
macho fai un niño con anacos de plantas no que
varias femias poñen os ovos que el se encarga
de coidar.
16. ANFIBIOS
149. Chioglossa lusitanica (Saramaganta)
150. Discoglossus galganoi (Sapiño pinto)
151. Hyla molleri (Estroza ou rela)
152. Lissotriton boscai (Pintafontes común)
153. Pelobates cultripes (Sapo de esporas)
154. Rana iberica (Ra patilonga)
155. Rana temporaria subsp. parvipalmata
(Ra vermella)
156. Salamandra salamandra (Píntega ou
salamántiga)
Chioglossa lusitanica (Saramaganta). Mide de
12 a 15 cm. Só se atopa en Galiza, Asturias e o
norte de Portugal en zonas de augas limpas con
bosques ben conservados.
Lissotriton boscai (Pintafontes común).
Mide de 7 a 10 cm. Atópase en fontes, pozas, estanques e
ríos de corente escasa. É endémico da metade oeste da
Península Ibérica. (Protéxense as poboacións insulares)
Salamandra salamandra (Píntega ou salamántiga). Mide
de 12 a 18 cm, dos que entre 5 e 7 son de rabo. Vive en
bosques sombrizos preto de cursos de auga. (Protéxense
as poboacións insulares)
17. Discoglossus galganoi (Sapiño pinto).
Mide de 6 a 7 cm. É moi parecido a unha
ran de cor pardo. Atópase case sempre
preto da auga. (Protéxense as poboacións
insulares)
Hyla molleri (Estroza ou rela).
Mide de 3 a 5 cm. Atópase na
vexetación preto de zonas húmidas,
lagoas e ríos de pouca corrente.
Pelobates cultripes (Sapo de esporas).
Mide entre 6 e 9 cm. Vive en zonas areentas
de dunas e marismas das costas de Francia e a
Península Ibérica.
Rana iberica (Ra patilonga).
Ra pequena de 3 a 4 cm. Vive en cursos
de auga limpa e de corrente rápida e
nas pozas que se forman nas súas
beiras. Atópase na metade noroeste da
Península ibérica.
Rana temporaria
subsp. parvipalmata
(Ra vermella).
Mide de 4 a 7 cm.
Vive en prados e
bosques e só vai á
auga para criar.
18. RÉPTILES
157. Anguis fragilis (Escancer)
158. Caretta caretta (Tartaruga mariña común)
159. Chalcides bedriagai (Esgonzo ibérico)
160. Iberolacerta galani (Lagarta leonesa)
161. Iberolacerta montícola (Lagarta da serra)
162. Timon lepidus (Lagarto arnal)
163. Lacerta vivípara (Lagarta das brañas)
164. Natrix maura (Cobra viperina)
165.Natrix natrix (Cobra de colar)
(Protéxense as poboacións insulares)
166.Rhinechis scalaris (Serpe riscada)
(Protéxense as poboacións insulares)
Anguis fragilis (Escancer).
Lagarto sen patas que pode medir ata 40 cm, dos que
case a metade son de rabo. Atópase en lugares húmidos
con cuberta vexetal, bosques e pasteiros. (Protéxense as
poboacións insulares)
Caretta caretta
(Tartaruga mariña común).
Pode medir ata uns 90 cm de
lonxitude. Vive no mar aberto
, pero é a que aparece máis a
miúdo nas costas de Galiza.
19. Iberolacerta galani (Lagarta leonesa). Pode
medir máis de 25 cm. En Galiza só se atopa
nunha pequena zona nas alturas das
montañas da linde oriental.
Lacerta vivípara (Lagarta das brañas).
Mide de 15 a 18 cm, de 5 a 6 de corpo e ata 12 de rabo. En
Galiza só se atopa nunhas poucas localizacións dispersas en
brañas de montaña.
Iberolacerta montícola
(Lagarta da serra).
Pode medir máis de 20 cm de
lonxitude total cun corpo
duns 7 cm e un rabo o doble
de longo. Ocupa hábitats
rochosos de montaña, pero
en Galiza tamén se atopa
nalgúns puntos preto da
costa. (Protéxense as
poboacións de baixa altitude
da provincia da Coruña e
poboacións de montaña da
provincia de Ourense ).
Timon lepidus(Lagarto arnal).
Pode medir ata 50 cm, ata 20 cm de corpo e 30 ou máis
de rabo. Vive en zonas abrigadas e solleiras e con rochas.
(Protéxense as poboacións insulares)
20. Natrix maura (Cobra viperina).
Pode medir entre 50 e 65 cm. Vive preto de
ríos e lagoas nas que captura as súas presas e
tamén preto do mar. (Protéxense as
poboacións insulares)
Natrix natrix (Cobra de colar).
Pode chegar a medir máis de 1 m de longo. Tamén
se atopa preto da auga, pero pódese atopar lonxe
dela en prados, leiras e bosques abertos.
(Protéxense as poboacións insulares)
21. AVES
167. Bubo bubo (Bufo real)
168. Charadrius alexandrinus (Píllara papuda)
169. Circus cyaneus (Gatafornela)
170. Circus pygargus (Tartaraña cincenta)
171. Haematopus ostralegus (Gabita)
172. Hieraaetus fasciatus (Aguia perdiceira)
173. Himantopus himantopus (Patuda)
174. Hydrobates pelagicus (Paíño)
175. Ixobrychus minutus (Garza pequena)
176. Luscinia svecica (Papoazul)
177. Neophron percnopterus (Voitre branco)
178. Perdix perdix subsp. hispaniensis (Charrela)
179. Phalacrocorax aristotelis
(Corvo mariño cristado)
180. Rissa tridactyla (Gaivota tridáctila)
181. Scolopax rusticola (Arcea)
Bubo bubo (Bufo real).
Pode medir ata 70 cm. Vive en
montes con bosques e
penedías. En Galiza é
sedentario e moi escaso.
22. Hieraaetus fasciatus
(Aguia perdiceira).
Mide de 65 a 75 cm. En
Galiza é moi escasa e
vese no verán nas
penedias de montaña con
mato do surleste.
Phalacrocorax aristotelis
(Corvo mariño cristado). Mide
de 70 a 80 cm. En Galiza é
común e sedentario. Vive no
mar e cría nos cantís e nas
furnas.
Rissa tridactyla
(Gaivota tridáctila).
Mide de 37 a 43 cm. En Galiza
é invernante e mantén un
pequeno grupo de cría nos
cantís das illas Sisargas.
23. Charadrius alexandrinus
(Píllara papuda).
Mide entre 15 e 17 cm. Vive
en praias e dunas. En Galiza
cría, en número escaso, nas
grandes praias.
Haematopus ostralegus (Gabita).
Mide de 40 a 45 cm. En Galiza é común como
invernante en rochas da beiramar, praias e
esteiros e crían algunas parellas. (Protéxese a
poboación nidificante)
24. MAMÍFEROS
182. Galemys pyrenaicus (Furapresas)
183. Miniopterus screibersi (Morcego das
covas)
184. Myotis bechsteinii (Morcego de
Bechestein)
185. Myotis blythii (Morcego rateiro
mediano)
186. Myotis emarginata (Morcego de orellas
fendidas)
187. Myotis myotis (Morcego rateiro grande)
188. Myotis mystacina (Morcego de bigotes)
189. Phocoena phocoena (Toniña)
190. Rhinolophus euryale (Morcego de
ferradura mediterráneo)
191. Rhinolophus ferrumequinum (Morcego
grande de ferradura)
192. Rhinolophus hipposideros (Morcego
pequeno de ferradura)
193. Tursiops truncatus (Arroaz real)
Rhinolophus ferrumequinum
(Morcego grande de ferradura). Mide entre 5,5 e 7 cm e ten
un rabo de 2 a 2,5 cm. Atópase por toda Galiza en zonas
abertas cerca de bosques.
Tursiops truncatus (Arroaz real). Pode medir de 2 a 2,5 m e
pesar de 250 a case 500 kg. Atópase en todos os mares.
31. Orquídea (Spiranthes aestivalis)
Loro ou acereiro
(Prunus lusitanica).
So se atopa na serra
do Xurés.
125. Prunus lusitanica
126. Ranunculus serpens
127. Ranunculus bupleuroides
128. Santolina semidentata
129. Scirpus triqueter
130. Sedum pruinatum
131. Selinum carvifolia subsp. broteri
132. Silene marizii
133. Spergula viscosa
134. Spiranthes aestivalis
135. Thymelaea broteriana
136. Utricularia minor
137. Veronica micrantha
32. Centaurea ultreiae. Só se atopa no monte
Castelo (A Coruña)
ENDEMISMOS
Taxóns con distribución limitada a un ámbito xeográfico reducido e que non se atopan de
forma natural en ningunha outra parte do mundo. Normalmente o concepto de endemismo
aplícase a especies, pero tamén pode empregarse para outros taxóns como subespecies,
variedades, xéneros, familias…
Pódese considerar en moi diferentes escalas xeográficas: unha montaña, un lago, unha illa, un
país e ata un continente. En xeral as illas posúen un gran número de endemismos.
Ao falar de endemismos galegos podemos ter en conta, ademais dos límites administrativos,
os da provincia ou área corolóxica.
Leucanthemum merinoi, atópase por
toda a costa atlántica galega
35. FAUNA
Chalcides bedriagai (Esgonzo ibérico)
(Poboacións insulares e da provincia de A Coruña)
Chioglossa lusitanica (Saramaganta)
Discoglossus galganoi (Sapiño pinto) (Poboacións insulares)
Elona quimperiana (Caracol de Quimper)
Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica (Escribenta das canaveiras)
Geomalacus maculosus (Lesma manchada)
Iberolacerta galani (Lagarta leonesa)
Podarcis bocagei (Lagarta galega)
Rana temporaria subsp. parvipalmata (Ra vermella)
Lagarta galega (Podarcis bocagei), común en Galiza e áreas limítrofes
36. NORMAS PARA A PROTECCIÓN DAS ESPECIES
-Limítase a caza, a pesca e a recollida das
mesmas sobre todo na época de
reprodución, prohibindo o uso de
procedementos non selectivos (trampas,
velenos).
-Para cazar e pescar precísase ter unha
acreditación que se consegue despois dun
exame.
-Regúlase a introdución de especies alleas
e a reintrodución de especies extinguidas
co fin de garantir a conservación das
comunidades.
-Non se poden alterar as condicións do
medio: prohíbense as acampadas, a
emisión de ruídos, o almacenamento de
residúos…
-Prohíbese a recolección, o comercio, a
captura a exposición e a naturalización de
especies protexidas.
A infracción destas normas vai acompañada
de sancións.
37. A protección das especies e dos espazos naturais fai necesaria a implantación de normas e leis
que as fagan efectivas, pero para conseguir unha protección efectiva e un verdadeiro respecto
pola natureza, sobre todo, é necesario o desenvolvemento de programas para a educación
ambiental das persoas unha maior información e promoción dos valores que comportan as
zonas naturais.
EDUCACIÓN AMBIENTAL
38. É fundamental fomentar e desenvolver un labor de investigación, formación e divulgación,
tanto a nivel especializado, en universidades e centros específicos, como por medio de aulas
da natureza, conferencias, publicacións, visitas guiadas…
E, máis que nada, aprender a gozar con respeto.
39. En Galiza existe unha importante tradición científica ligada ás universidades e centros de
investigación, puramente naturalistas ou aplicada ás actividades agrícolas e gandeiras,
minería, pesca ou acuicultura. Ademais distintos centros de ensino e investigación acollen
coleccións e museos de gran interese científico e didáctico.
Tamén é relevante a presenza de movementos naturalistas e ecoloxistas que realizan un
importante labor de divulgación, concienciación e denuncia de temas relacionados co medio
ambiente galego.
A primeira asociación
naturalista de Galiza foi o
Grupo Ornitolóxico Galego
(GOG) formado en 1973.
En 1976 creouse a Sociedade
Galega de Historia Natural
(SGHN) e a Asociación para a
Defensa Ecolóxica de Galiza
(ADEGA).
Na actualidade hai unhas
vintecinco asociacións
naturalistas e/ou ecoloxistas,
a maioría integradas na
Federación Ecoloxista de
Galicia (FEG).
40. MUSEOS E COLECCIÓNS
RELACIONADOS COA NATUREZA
•Museo de Historia Natural Luis
Iglesias (Universidade de Santiago).
•I.E.S. Salvador Madariaga. A
Coruña.
•I.E.S. Xelmírez I. Santiago.
•I.E.S. Sánchez Cantón. Pontevedra.
•I.E.S. Lucus Augusti. Lugo.
•I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense.
•I.E.S. Fernando Blanco de Lema.
Cee.
•Laboratorio Xeolóxico de Laxe. O
Castro-Sada.
•Centro de Lourizán.
•Centro de Investigacións Agrarias.
Mabegondo.
•Seminario Conciliar de Santiago.
•Seminario de Mondoñedo.
•Museo de Historia Natural
(GGHN). Ferrol.
•Casa das Ciencias. A Coruña.
•Casa dos Peixes. A Coruña.
•Aquarium-Galicia. O Grove.
Museo Luís Iglesias. Santiago
Vitrina con restos de osos
das cavernas.
Laboratorio Xeolóxico de
Laxe.
O Castro-Sada.
41. COMPORTAMENTO NA NATUREZA
•Usa sempre os camiños, tanto para ir a pé como para
circular con vehículos. Evita riscos e axuda a protexer
ás especies da contorna.
•Non danes as instalacións (vallas, valos, ...) xa que
illan e protexen os espazos que encerran para que non
se lle produzan danos.
•Non acendas lume. O que arde nun instante tarda
moitos anos en recuperarse.
•Non deixes desperdicios. Ademáis de emporcallar o
sitio poden resultar perigosos para outros habitantes
do lugar.
•Ten especial coidado coa auga. Calquera cousa que
botes nela pode chegar a lugares onde faga dano.
•Non utilices aparellos produtores de sons fortes
(asustan aos animais e molestan ás outras persoas).
•Non danes nin arrinques flores nin plantas. A perda
dalgúns exemplares pode poñer en perigo especies
importantes.
•Non molestes aos animais. Calquera alteración pode
modificar a súa conduta (facelo agresivo, abandoar o
niño ou ás crías, ...) co conseguinte perigo para el e
para nós.
•Depois de ter pasado por un lugar non debe quedar
ningún sinal da túa presenza
42. Montaxe e fotos: Adela Leiro Mon Daporta, Internet.
DEBUXOS: Mon Daporta
xaneiro de 2018