گیاه ژوت (برای اولین بار در یک سایت فارسی زبان)
ژوت از جمله گياهان اليافي مي باشد كه مركز اصلي كشت آن پاكستان و هندوستان و بنگلادش است. ولي مراكز پيدايش ژوت چين و‌آفريقا ذكر شده است. مهمترين كشورهاي توليد كننده ژوت در درجه اول پاكستان تا 42% توليد جهان و در دوجه دوم هندوستان با 29% توليد جهان مي باشند و بعد از آن كشورهاي بنگلادش، برزيل، مالزي مي باشند.
الياف ژوت از آوندهاي چوب و آبكش ساقه به دست مي آيد كه طول الياف آن به 1 تا 4 متر (12 تا 3 نوت) مي رسد.
الياف ژوت از ارزانترين اليافهاي طبيعي مي باشد. كه در اصطلاح Hessian مي نامند. الياف به دست آمده از ژوت از نظر تنوع در استفاده بعد از كتان درجه دوم را به خود اختصاص داده است. از الياف ژوت براي تهيه گوني، موكت، طناب و انواع كيف و كفش و البسه استفاده مي شود.
King dom:Plantae
Division:Magnoliophyta
Class:Magnoliopsida
Order:Malvales
Family:Malvaceae
Genus:Corchorus
گياهشناسي
ژوت (jute) با نام علمي Corchorus sp. متعلق به راسته Malvales و خانواده پنيركيان يا ختمي (Malvaceae) مي باشد. و حدود 40 تا 100 گونه مي باشد. ولي از مهمترين گونه هاي زراعي آن مي توان به ژوت سفيد (Corchorus capsularia) و توسا ژوت Corchorus olitlorius اشاره كرد و گونه هاي معروف ديگر آن كه كمتر از ژوت سفيد و توساژوت كشت مي شوند به قرار زير است.
Corchorus aestuans
carnarvonensis Corchorus
Corchorus cunninghamil
Corchorus erodiodes
Corchorus junodi
Corchorus Sidoides
Corchorus tridens
Corchorus Walcottil
ژوت گياهي يكساله مي باشد و داراي ساقه اي كم انشعاب به ارتفاع 2 تا 4 متر است. برگها نوك تيز و به صورت متناوب روي ساقه قرار مي گيرند و 5 تا 15 cm طول دارند و حاشيه برگها مضرس است. روي برگها شفاف و زير آنها زبر مي باشد.
رنگ گل در گونه هاي مختلف بسته به نژاد آن متفاوت است ولي در اكثر گونه ها گلها زرد رنگ است و داراي 5 گلبرگ مي باشد. ميوه گياه ژوت كپسول بوده كه كپسولها 4 يا 5 قسمتي هستند و بذرها كه به رنگ سبز تيره و مخروطي شكل هستند درون آن جاي دارند. ژوت گياهي خودگشن مي باشد. در صد دگرگشني آن 2%، 5 % مي باشد ولي چون گلهاي توسا ژوت بزرگتر از ساير گونه ها مي باشد ميزان دگرگشني آن بيشتر و حدود 13% مي باشد.
اكولوژي
ژوت براي رشد احتياج به مناطقي با آب و هواي مرطوب استوائي يا نيمه استوائي است. رطوبت 70% تا 80% براي زراعت ژوت مطلوب بوده و در عرض جغرافيايي 23 تا 30 درجه كشت مي گردد كه رطوبت نسبتي در اين مناطق بين 65% تا 84% مي باشد. حداقل درجه حرارت براي حوانه زني و رشد اوليه 15 درجه سانتي گراد است و مناسبترين درجه حرارت براي رشد 32 تا 38 درجه سانتي گراد است. لازم به دكر است كه اگر درجه حرارت از 18 درجه سانتي گراد كاهش يابد رشد محدود گشته و در مواردي متوقف مي شود. وجود 5 تا 8 ميليمتر بارندگي در هفته براي ژوت بسيار مفيد بوده و مي تواند نياز آبي آن را تا حدودي تأمين كرده و عملكرد و كيفيت الياف را افزايش دهد. بهتر است ژوت در خاكهائي با بافت متمايل به سنگين كشت گردد. و انواع خاكهاي رسي، ليموني رسي، ليموني شني براي زراعت ژوت مناسب است. شرط اوليه انتخاب خاك آن است كه داراي عميق كافي بوده و به اندازه كافي حاصل خيز باشد و از طرفي رطوبت را به مدت طولاني در خود نگه دارد. بنابراين اگر ژوت را از خاكهائي كه مواد آلي بالا و بافت متمايل به سنگين دارند كشت گردد بهتر است ژوت قدرت تحمل PH 5 تا 6/8 را داشته ولي بهترين عملكرد در PH 6/6 تا 7 بدست مي آيد.
ژوت در خاكهاي شني نمي تواند رشد مطلوبي را داشته باشد. چون اين نوع خاكها قدرت نگهداري رطوبت را نداشته و در صورت بارندگي زياد يا آبياري مداوم براي رفع كمبود آب املاح از دست رس خارج مي گردد. در نتيجه خاكهاي سبك و درشت بافت جهت زراعت اين گياه نمي تواند مفيد باشد.
ژوت گياهي با نياز آبي بالا مي باشد ولي نياز كودي آن چندان بالا نيست و مي توان آن را در مزراع نسبتاً فقير براي كشت گياهان و جنبي كشت نمود. وجود ميزان كافي از عناصر ازت و پتاس و فسفر مي تواند در افزايش عملكرد و كيفيت محصول مفيد باشد مثلاً وجود ازت باعث افزايش ارتفاع ساقه شده و مي تواند عملكرد و همين طور كيفيت محصول را افزايش دهد. پتاس اثر مستقيمي بر روي كنترل بيماريها داشته در حفظ كيفيت و عدم كاهش عملكرد مفيد است و فسفر باعث مقاومت گياه در برابر عوامل نامساعد شده و با افزايش كيفيت الياف گياه را در برابر خطر ورس محافظت مي نمايد.
طول دوره رشد اين گياه 4 تا 5 ماه بوده و چون داراي دوره رشد كوتاه است اين امكان وجود دارد كه پس از برداشت ژوت گياه ديگري در همان زمين كشت گردد. در نتيجه در تناوب داراي رتبه بسيار بالائي است و قادر است با اكثر گياهان در تناوب قرار گيرد. در مناطقي كه ارتفاع زياد نباشد و‌آب كافي وجود داشته باشد مي توان در يك سال 2 تا 3 محصول را برداشت كرد.
در مناطق مرتفعي كه ژوت دير هنگام كشت مي گردد. حداكثر 2 گياه را مي توان در سال برداشت نمود. گياهاني مانند سيب زميني، شبدر، خردل، برنج در تناوب با ژوت مي توانند قرار گيرند از نمونه هاي تناوب به كاربرده شده در كشت ژوت مي توان به انواع زير اشاره كرد.
ژوت، برنج، شبدر برسيم.
ژوت، سيب زميني
شبدر، ژوت، گندم
ژوت، خردل
ژوت سفيد
زادگاه آن چين بوده و الياف به دست آمده از آن به رنگ سفيد بوده و از الياف آن بيشتر براي مصارف صنعتي مانند توليد طناب، گوني و موكت استفاده مي شود. برگهاي آن به دليل داشتن گلوكزيد Corchorin تلخ مزه است. داراي كپسول گرد و كوچك و 5 قسمتي است. بطور كلي ژوت سفيد در برابر عوامل نامساعد محيط مانند شوري، تنش خشكي و غيره مقاوم ترازتوسا ژوت مي باشد. و دامنه قدرت تحمل ژوت سفيد از توسا ژوت وسيع تر است. از نظر عملكرد ژوت سفيد شاخص پايين تري داشته و متوسط عملكرد آن حدود 1350 تا 900 كيلوگرم در هكتار مي باشد.
توساژوت
زادگاه اين گونه آفريقا مي باشد و داراي الياف زرد رنگ و متمايل به قرمز مي باشد. به طور كلي الياف توساژوت بلندتر، محكمتر، نرمتر و شفاف تر از الياف ژوت سفيد است. ميوه آن بلند و استوانه اي شكل بوده و طول كپسولهاي آن به 7 تا 8 سانتي متر مي رسد. برگهاي آن تقريباً بي مزه بوده و گروهي از آن به عنوان سبزيجات خوراكي و معطر استفاده مي كنند. گلهاي آن از ژوت سفيد بزرگتر و جذابتر بوده و در صورت برآورده كردن نيازهاي آن مي تواند عملكرد بالاتري نسبت به ژوت سفيد توليد نمايد ولي چون نسبت به عوامل نامساعد حساس تر بوده بايد در زراعت اين گونه قت بيشتري حاصل گردد 0تا دست يابي به عملكرد مطلوب ايجاد گردد. متوسط عملكردش حدود 1880 تا 1350 كيلوگرم در هكتار مي باشد.
آماده سازي بستر
با توجه به اينكه بذر ژوت بسيار كوچك است بايد زميني نرم و قابل نفوذ براي كاشت ژوت فراهم نمود. تا ريشه اوليه نتواند براحتي رشد كند به همين جهت در اوايل بهار يا اواخر زمستان زمين را به دفعات شخم زده زيرا ريشه اصلي تا عمق 80 cm خاك نفوذ مي كند و بعد به كمك هرس كلوخه ها را نرم كرده و همزمان با اين عمل كود دامي و عناصر مورد نظر كه با توجه به آزمايش خاك زمين براي آن در نظر گرفته شده است را با خاك مخلوط مي كنند. لازم به ذكر است كه سطح زمين بايد به كمك ماله كاملاً‌تسطيح گردد . تا زمين فاقد پستي و بلندي باشد در غير اين صورت بذري كه در پستي ها قرار گرفته اند خفه مي شوند و غيريكنواختي در سبزشدن ايجاد مي گردد.
كاشت
بعد از آماده سازي بستر زمين مورد نظر بايد نسبت به كاشت بذر در موقع مناسب اقدام نمود كه بسته به شراسط منطقه تعيين مي گردد. ميزان بذر ژوت سفيد 6 تا 12 kg در هكتار و توساژوت 3 تا 8 Kg در هكتار و مي باشد و اين ميزان بسته به شرايط محيط مانند دما، زمان كاشت، حاصلخيزي خاك، رطوبت و غيره تغيير مي كند. معمولاً بذر ژوت به صورت دست پاش در مزرعه پخش مي شود كه در اين صورت چون بذر ژوت ريز است براي سهولت كار بذرها را باشن مخلوط مي كنند. كشت ژوت به صورت جوي و پشته بوده و چند روز بعد از آبياري زمين به محض گاورو شدن زمين كشت در عمق 3 تا 5 سانتي متر خاك صورت مي گيرد. سپس 2 تا 3 روز بعد از كاشت بسته شرايط محيط يك آبياري سبك براي جلوگيري از سله و سهولت در جوانه زني صورت مي گيرد.
در مناطقي كه مقدار متوسط ريزش باران ساليانه 1500 ميليمتر باشد امكان ديمكاري اين گياه وجود دارد مشروط بر اينكه پراكندگي ريزش باران متعادل و همزمان با مراحل رشد باشد.
برداشت و ليف كشي
ژوت را مي توان 90 روز بعد از استقرار برداشت كرد. مناسبترين زمان برداشت اواخر تابستان مي باشد و برداشت دير هنگام باعث كاهش كيفيت الياف شده و عمليات تخمير را با مشكل رو به رو مي كند و اگر برداشت زودتر از زمان رسيدگي صورت گيرد عملكرد كاهش مي يابد.
برداشت ژوت معمولاً با دست صورت مي گيرد. طي عمليات برداشت بوته هاي ژوت را دسته كرده و در كنار هم انباشته مي كنند تا برگها خشك شده و ريزش يابند. بازگشت برگهاي ژوت به زمين كه حاوي 35% تا 65% ازت، فسفر و پتاس است براي تقويت و اصلاح خاك بسيار مفيد است. پس از ريزش تمامي برگها ساقه هاي ژوت را بر حسب قطر ساقه دسته بندي كرده و آنها را داخل استخر يا حوضچه هايي ريخته تا عمل تخميز صورت گرفته و الياف به سهولت از ساقه جدا شوند. عمق حوضچه ها حدود 60 تا 90 سانتي متر بوده و مدت 8 تا 30 روز در آنجا باقي مي مانند هنگامي كه پوست ساقه به سهولت از چوب جدا شد عمل تخمير صورت گرفته است و بايد فوراً الياف را از آنها خارج كرد وگرنه كيفيت الياف كاهش مي يابد. بعد از جداكردن الياف آنها را شسته و بر روي الوارهائي در معرض نور آفتاب قرار مي دهند تا خشك شود. بعد از خشك شدن الياف آماده ارائه به بازار مي باشد. نكته اي كه در ليف كشي ژوت مهم است. استفاده از آب فاقد آهن است. زيرا آهن باعث تيرگي و كدرشدن الياف ژوت مي شود.